Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download ""

Transkript

1 EGE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ (DOKTORA TEZİ) TORK KONTROLLÜ BİR FAZLI KONDANSATÖR STARTLI MOTORUN GÜNEŞ ENERJİSİYLE ÇALIŞTIRILMASI Mehmet BEKLERGÜL Güneş Enerjisi Ana Bilim Dalı Bilim dalı Kodu: Sunuş Tarihi: Tez Danışmanı: Prof. Dr. Metin ÇOLAK Bornova-İZMİR

2 II

3 III Sayın Mehmet Beklergül tarafından DOKTORA TEZİ olarak sunulan Tork Kontrollü Bir Fazlı Kondansatör Startlı Motorun Güneş Enerjisiyle Çalıştırılması adlı bu çalışma, Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği nin ve Enstitü yönergesinin ilgili hükümleri dikkate alınarak Jüri Başkanı : Prof. Dr. Metin Çolak İmza Raportör üye : Yrd. Doç. Dr. Musa Alcı İmza Üye : Prof. Dr. Erol Uyar İmza Üye : Prof Dr. Sıddık İçli İmza Üye : Doç. Dr. Haldun Karaca İmza tarafından değerlendirilmiş olup yapılan Tez Savunma Sınavında aday oy birliği/oy çokluğu ile başarılı bulunmuştur.

4 IV

5 V ÖZET TORK KONTROLLÜ BİR FAZLI KONDANSATÖR STARTLI MOTORUN GÜNEŞ ENERJİSİYLE ÇALIŞTIRILMASI. BEKLERGÜL, MEHMET Doktora Tezi, Güneş Enerjisi Enstitüsü Tez Yöneticisi : Prof. Dr. Metin Çolak Ağustos 2006, 185 sayfa Bu proje, güneş pilleriyle çalışan bir fazlı kondansatör startlı motorun elektrik şebekesinden bağımsız olarak çalıştırılmasına yönelik bir araştırma ve geliştirme projesidir. Sistemin otonomi periyodu n=5 gün dür. Enerji kaynağı olarak 36 V, 12 A, 500 Wp lik güneş pili(pvpanel), depo elemanı olarak da 36 V, 60 Ah lik kurşun-asitli sabit tesis akümülatörleri, elektrik motoru olarak 220 V luk bir fazlı kondansatör startlı motor kullanılmıştır. Sistemde, güneş pillerinden elde edilecek 36 V luk DA elektrik enerjisi akım-gerilim(şarj) regülatörü ile akümülatörlere depolanmakta, Akümülatörlerden alınan 36 V DA elektrik enerjisi multi-wave VF kontrollü invertör yardımıyla AA elektrik enerjisine dönüştürülmekte ve bir transformatör ile 220 Volt'a yükseltilerek motor çalıştırılmaktadır. Bir fazlı kondansatör startlı motoru, kare dalga, PWM sinüs ve merdiven sinüs çıkışlı multi-wave VF kontrollü invertör ile sürerek, sabit torkla çalışması sağlanmakta ve ilk çalışma anında, enerji kaynağından çok fazla akım çekmesi önlenmektedir. Böylece, sistemde kullanılan güneş pili, akümülatör, şarj regülatörü, transformatör ve DA/AA dönüştürücü(invertör) güçleri düşürülerek sistemin toplam maliyetinin düşürülmesi hedeflenmektedir. Anahtar kelimeler: Güneş pili, bulanık mantık, multi-wave VF kontrol, tork kontrolü, bir fazlı kondansatörlü startlı motor.

6 VI

7 VII ABSTRACT IMPLEMENTATION OF TORQUE CONTROLLED SINGLE PHASE CAPACITOR RUN MOTOR BY SOLAR ENERGY BEKLERGUL, MEHMET PHD in, Solar Energy Institute Supervisor: Prof. Dr. Metin Çolak August 2006, 185 pages This thesis covers a research and development project of operating a torque controlled single phase capacitor run motor by solar energy independently from electricity network. The autonomy period of the system is n=5 days. 36V, 12 A, 500 Wp PV-panel is used as power supply while 36 V, 60 Ah lead-acid batteries are used for storage. As actuator machine, single phase capacitor run motor (asynchronous induction motor) running at 220 V will be implemented. Electrical energy of 36 V from Solar Cells is stored in batteries by a current-voltage (charge) regulator. This stored 36 V DC energy is inverted to an 36 V p AC (Alternative Current) energy by a multi-wave VF inverter which can produce squre wave, PWM sinus and multilevel sinus AC and transformed 220 V rms AC voltage. The final AC energy is used to operate single phase capacitor-run motor. The purpose of driving induction motor by multi-wave VF inverter is to control motor torque and to reduce starting current drawn from the power supply. Thus the overall cost of the system will be reduced due to the reduced power ratings of PV moduls, batteries, current-voltage regulator, transformer and DC/AC inverter used in the system. Keywords: Photovoltaic cell, fuzzy logic, torque control, multiwave VF control, single phase capacitor-run motor.

8 VIII

9 IX TEŞEKKÜR Tez çalışmam sırasında bana gösterdikleri sabırdan dolayı eşim Meryem, oğullarım Fatih Sinan ve Onur Furkan a, çalışmalarım sırasında yardımlarını esirgemeyen saygıdeğer hocalarım Prof. Dr. Metin Çolak, Prof. Dr. Erol Uyar ve Yrd. Doç. Musa Alcı ya, Güneş Enerjisi Enstitüsü, Ege Meslek Yüksekokulundaki Öğretim Görevlisi arkadaşlarıma, Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik Bölümündeki arkadaşlarıma, Elk.Yük. Mühendisi Sinan Kıvrak a, Elk. Müh. Remzi Tükenmez e ve tüm eğitimim süresince desteklerini esirgemeyen babama ve merhum anneme teşekkür ederim.

10 X

11 XI İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET...V ABSTRACT...VII TEŞEKKÜR...IX ŞEKİLLER DİZİNİ...XV ÇİZELGELER DİZİNİ...XXIIII SİMGELER VE KISALTMALAR...XXIV 1 GİRİŞ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR METARYEL METOT Giriş DC Enerji Düzeneği Güneş Panelleri Akım Gerilim Regülatörü Akümülatör Grubu DC/AC Dönüştürücü Multi-waveVF Kontrollü İnvertör Fuzzy Kontrolör Güç Katsayısı Ölçer(Kosinüsfimetre) Akım Sensörü Yükseltici Transformatör Yükler Yardımcı Elemanlar PV Sistemin Enerji Dengesi...25

12 XII İÇİNDEKİLER (Devam) Sayfa 3.6 PV Sistem Modeli PV Panel Modeli Hücre Modeli PV Modül Modeli PV Boyutlandırma Değişkenleri Batarya Boyutlandırma Değişkenleri PV Sistemin Boyutlandırılması Sistem Yük Profili ve Meteorolojik Veriler Karar Verilecek değişkenlerin Belirlenmesi Otonom PV sistem Tasarımı DC/AC Dönüştürücü Modeli VF Kontrollü İnvertör Modeli Fuzzy Kontrolör Modeli Yükseltici Ytransformatör Modeli AC Yük Modeli Bir Fazlı Kondansatör Startlı Motor Modeli Bir Fazlı asenkron Motor Tork Kontrolü İnvertör Devresi İnvertör Devresi Kontrol Sinyalleri BULGULAR Ölçüm Sonuçları PV Sistem Ölçümlei Elektriksel Bulgular İnvertör Multi-wave Çalışma Bulguları İnvertör VF Kontrol Bulguları

13 XIII İÇİNDEKİLER (Devam) Sayfa Direk, Kademeli Gerilimle ve VF Kontrolün Karşılaştırılması VF Kontrolün Simülasyon Sonuçları İle Karşılaştırılması İnvertör Çıkış Sinyali THD Ölçümleri Simülasyon Sonuçları THD Simülasyonu Bulanık Kontrolör(Uzman Sistem) Simülasyonu Performans ve Maliyet Analizi DC Enerji Düzeneği Performans Analizi DC/AC Dönüştürücü Performans Analizi Sistem Maliyetinin Hesaplanması SONUÇ, TARTIŞMA VE ÖNERİLER Sonuç ve Tartışma Öneriler KAYNAKLAR DİZİNİ Ek 1 Matlab İle THD Simülasyonu ÖZGEÇMİŞ...183

14 XIV

15 XV ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa Şekil-3.1 Sistemin Genel Blok Diyagramı...11 Şekil-3.2 DC Enerji Düzeneği Blok Diyagramı...12 Şekil-3.3 DC/AC Dönüştürücü Blok Diyagramı...18 Şekil-3.4 Bir fazlı Güç Katsayısı Ölçer Şekil-3.5 Fotovoltaik Hücre Modeli...29 Şekil-3.6 M 65 Modülünün 1000 W/m 2 Işınım ve 25 C Sıcaklıktaki I-V Eğrisi...30 Şekil-3.7 Haziran Ayında Güneş Işınım Şiddetinin Saatlik Değişimi38 Şekil-3.8 Haziran Ayında Yükün Saatlik değişimi...39 Şekil-3.9 Kontrolsüz Doğrultuculu Anahtarlamalı İnvertör...49 Şekil-3.10 İnvertör Çalışma Bölgeleri...50 Şekil-3.11 Darbe Genlik Modülasyonu...52 Şekil-3.12 Birime İndirgenmiş harmonik Spektrumu...54 Şekil-3.13 Sinüsoidal Darbe Genlik Modülasyonu...56

16 XVI ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam) Sayfa Şekil-3.14 Ağırlık Merkezli Durulayıcı Şekil-3.15 Ortalama Merkezli Durulayıcı Şekil-3.16 Maksimum Durulayıcı Şekil-3.17 Uzman Bilgisi İle Bulanık Sistem Tasarım Şeması Şekil-3.18 Transformatör Manyetik Devresi Şekil V/220 V Yükseltici Transformatör Görünüşü Şekil-3.20 Bir Fazlı Kondansatörlü Motorun Prensip Şeması Şekil-3.21 Bir Fazlı Asenkron Motor Ana ve Yardımcı sargı Eşdeğer Devreleri Şekil-3.22 Kondansatör Startlı Motor Boş Çalışma ve Kısa Devre Deney Bağlantı şeması Şekil-3.23 Asenkron Motor İlk Kalkınma Eşdeğer Devresi Şekil-3.24 Ana Sargının Oluşturduğu N-S Kutupları Şekil-3.25 Ana ve Yardımcı Sargılı Motor Vektör Diyadramı... 91

17 XVII ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam) Sayfa Şekil-3.26 Kondansatör Startlı Motorun Yapısı ve Vektör Diyagramı...91 Şekil-3.27 İki Fazlı AC Motor Akım ve Gerilim Değerleri...92 Şekil-3.28 İki Faz Sargısının Oluşturduğu Manyetik Alanlar...92 Şekil-3.29 Manyetik Röle ve Motor Bağlantısı...93 Şekil-3.30 Bir Fazlı Köprü İnvertör Blok Şeması...95 Şekil-3.31 Bir fazlı İnvertör Genel Blok Şeması...96 Şekil-3.32 Seviye Belirleme Elemanları Kontrol Devresi...97 Şekil-3.33 IR 2113 Sürücü Devresi...97 Şekil-4.1 PV Sistem Blok Diyagramı Şekil-4.2 Sistem Akım Değişimleri(1.Gün) Şekil-4.3 Sistem Akım Değişimleri(2.Gün) Şekil-4.4 Akümülatör Gerilim Değerleri ve Şarj Durumu Şekil-4.5 PV-Akümülatör Enerji Miktarları...103

18 XVIII ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam) Sayfa Şekil-4.6 Sistem Ölçüm Noktaları Şekil-4.7 DC/AC Dönüştürücü Düzeneği ve Uygulama Devresi Şekil-4.8 Osilokop, Güç Analizörü ve Akım Probu Şekil-4.9 Güç Katsayısı Ölçer(Kosinüsfimetre) Şekil-4.10 Hall-effect Akım Sensörü Şekil-4.11 PIC Kontrolcü Blok Şeması Şekil-4.12 Multi-wave 1. Bölüm PIC Program Algoritması Şekil-4.13 Multi-wave 2. Bölüm PIC Program Algoritması Şekil-4.14 Multi-wave 3. Bölüm PIC Program Algoritması Şekil-4.15 Merdiven Sinüs Çıkış IGBT A-B-C Kontrol Sinyalleri Şekil-4.16 Kare Dalga ve Merdiven Sinüs Çıkış İçin IGBT 1-2 Kontrol Sinyalleri Şekil-4.17 PWM Sinüs Çıkış İçin IGBT 1-2 Kontrol Sinyalleri Şekil-4.18 Kare Dalga AC Çıkış Sinyali

19 XIX ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam) Sayfa Şekil-4.19 PWM Sinüs AC Çıkış Sinyali Şekil-4.20 Omik Yükte Merdiven Sinüs AC Çıkış Sinyali Şekil-4.21 Bir Fazlı RLC Yük Şekil-4.22 VF Kontrol PIC Kontrolör Blok Şeması Şekil-4.23 VF Kontrol 1.Bölüm PIC Program Algoritması Şekil-4.24 VF Kontrol 2.Bölüm PIC Program Algoritması Şekil-4.25 VF Kontrol 3.Bölüm PIC Program Algoritması Şekil-4.26 VF Kontrol 4.Bölüm PIC Program Algoritması Şekil-4.27 Bir Fazlı Kondansatör Startlı Motor Şekil-4.28 Direk Çalışmada Aküden çekilen Akım(I DC ) Şekil-4.29 Direk Çalışmada Toplam Motor Akımı(I T ) Şekil-4.30 Direk Çalışmada Motor Ana Sargı Akımı(I a ) Şekil-4.31 Direk Çalışmada Motor Yardımcı Sargı Akımı(I y )...125

20 XX ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam) Sayfa Şekil-4.32 Direk Çalışmada Motora Uygulanan Gerilim(U) Şekil-4.33 VF Kontrollü Çalışmada Aküden çekilen Akım(I DC ) Şekil-4.34 VF Kontrollü Çalışmada Toplam Motor Akımı(I T ) Şekil-4.35 VF Kontrollü Çalışmada Ana Sargı Akımı(I a ) Şekil-4.36 VF Kontrollü Çalışmada Yardımcı Sargı Akımı(I y ) Şekil-4.37 Kademeli Gerilimle Çalışma Aküden çekilen Akım(I DC ) 130 Şekil-4.38 Kademeli Gerilimle Çalışma Toplam Motor Akımı(I T ) Şekil-4.39 Kademeli Gerilimle Çalışma Ana Sargı Akımı(I a ) Şekil-4.40 Kademeli Gerilimle Çalışma Yardımcı Sargı Akımı(I y ) Şekil-4.41 Kalkınma Akımlarının Değişim Grafikleri Şekil-4.42 Kalkınma Momentleri Değişim Grafikleri Şekil-4.43 Simülasyon Ana Sargı Akımı Değişim Grafiği Şekil-4.44 Simülasyon Yardımcı Sargı Akımı Değişim Grafiği

21 XXI ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam) Sayfa Şekil-4.45 Simülasyon Motor Kalkınma Momenti Değişim Grafiği.136 Şekil-4.46 VF Kontrol ve Simülasyon Kalkınma Akımlarının Değişim Grafikleri Şekil-4.47 VF Kontrol ve Simülasyon Kalkınma Momentlerinin Değişim Grafikleri Şekil-4.48 VF Kontrol ve Simülasyon Hız-Rampa Zamanı Değişim Grafikleri Şekil /4 HP 110 V'luk Motorun Hız-Moment Grafikleri Şekil /4 HP 220 V'luk Motorun Hız-Moment Grafikleri Şekil-4.51 Kare Dalga AC Gerilim Frekans Spektrumu Şekil-4.52 PWM Sinüs AC Gerilim Frekans Spektrumu Şekil-4.53 Merdiven Sinüs AC Gerilim Frekans Spektrumu Şekil-4.54 Sinüsoidal ve Kare Dalga AC MATLAB THD Simülasyonu Şekil-4.55 Simülasyon Sinüsoidal AC Gerilim Frekans Spektrumu.143

22 XXII ŞEKİLLER DİZİNİ (Devam) Sayfa Şekil-4.56 Simülasyon Kare Dalga AC Gerilim Frekans Spektrumu 144 Şekil-4.57 PWM Sinüs AC MATLAB THD Simülasyonu Şekil-4.58 PWM Sinüs Taşıyıcı ve Referans Sinyalleri Şekil-4.59 Filtresiz PWM Sinüs Çıkış Sinyali Şekil-4.60 Filtreli PWM Sinüs Çıkış Sinyali Şekil-4.61 Filtresiz PWM Sinüs Frekans Spektrumu Şekil-4.62 Akım Sensörü (Giriş-1) Üyelik Fonksiyonları Şekil-4.63 Güç Katsayısı Ölçer (Giriş-2) Üyelik Fonksiyonları Şekil-4.64 Uzman Sistem-1 Çıkış Üyelik Fonksiyonları Şekil-4.65 Uzman Sistem-1 Giriş ve Çıkış Kuralları Şekil-4.66 Uzman Sistem -2 Çıkış Üyelik Fonksiyonları Şekil-4.67 Uzman Sistem -2 Giriş ve Çıkış Kuralları Şekil-4.68 Rossa Grafiği

23 XXIII ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa Çizelge-3.1 PV Sistem Genel Parametreleri...40 Çizelge-3.2 Arco Solar M65 Güneş Modülü Parametreleri...40 Çizelge-3.3 Batarya Parametreleri...40 Çizelge-3.4 İnvertör Parametreleri...41 Çizelge-3.5 Şarj Devresi parametreleri...42 Çizelge-3.6 Hibrit Sistem Boyutlandırma Sonuçları...43 Çizelge-3.7 Aylara Göre Yataya Gelen Toplam Güneş Enerjisi...45 Çizelge-3.8 Aylara Göre Ortalama Gün Sayısı...45 Çizelge-3.9 Panel Eğimi β=38 İçin Aylık Ortalama Güneş Enerjisi Miktarları...48 Çizelge-3.10 Look-Up Tablosu...76 Çizelge-3-11 AC Motor Boş Çalışma Deney Sonuçları...81 Çizelge-3.12 AC Motor Kilitli Rotor Deney Sonuçları...82 Çizelge-3.13 Ana ve Yardımcı sargı Omik Dirençleri...82

24 XXIV ÇİZELGELER DİZİNİ (Devam) Sayfa Çizelge-3.14 Ana Sargı Eşdeğer Devre Dirençleri Çizelge-3.15 Yardımcı Sargı Eşdeğer Devre Dirençleri Çizelge-3.16 Motorun Kalkınmadaki Akım, Güç ve Momentleri Çizelge-4.1 Bir Fazlı Multi-wave Çalışma ve Rampa Zamanı Denemeleri Çizelge-4.2 Motor İlk Çalışma Akım ve Moment Değerleri Çizelge-4.3 Bornova İçin Aylık Sıcaklık Ortalamaları( C) Çizelge-4.4 Aylara Göre Modül Verimleri Çizelge-4.5 Bornova İçin Ortalama Işınım (I m ) Değerleri Çizelge-4.6 İnvertör Ölçüm Sonuçları Çizelge-4.7 Yükseltici Transformatör Ölçüm Sonuçları Çizelge-4.8 AC Yük Ölçüm Sonuçları Çizelge-4.9 Sistem Eleman ve İşletme Maliyetleri

25 XXV SİMGELER VE KISALTMALAR Simgeler Açıklama A ALCC E.B.M FF 0 FF G a Alan. Yıllık düzeye indirgenmiş devir ömrü maliyeti. Enerji birim maliyeti. Standart koşullardaki şekil faktörü. Şekil faktörü. Işınım şiddeti. G a,0 Standart koşullardaki ışınım, 1000 W/m 2 M I SC Modül kısa devre akımı M I SC 0 I I D I M Imax I 0 I Ph, I PV I SC k, Standart koşullardaki modül kısa devre akımı. LOEP(LLP) LCC η invertör Hücre çıkış akımı. Diyot akımı. Modül akımı. Maksimum güç noktasındaki hücre akımı. Karanlık ortam doyum akımı, sıcaklığa çok bağımlı Işığın oluşturduğu hücre akımı. PV sistemden elde edilen toplam akım. Hücre kısa devre akımı. Boltzmann gaz sabiti Yükün enerjisiz kalma oranı. (Life cycle costs), Devir ömrü maliyeti. İnvertör verimi.

26 XXVI η N N bat,seri N paralel N PM N seri N SM P a SİMGELER VE KISALTMALAR (Devam) PV Hücre verimi. Ekonomik analizin yapıldığı süre, sistemin kullanım süresi. Seri bağlı batarya adedi. Paralel bağlı eleman adedi. Modüldeki paralel bağlı hücre sayısı. Seri bağlı eleman adedi. Modüldeki seri bağlı hücre sayısı. Yıllık yapılan harcamaların bugünkü değerini hesaplamak için gerekli parametre. M P max, 0 Standart koşullardaki modülden elde edilebilecek Pmax Pr maksimum güç. Maksimum güç. Bir defalık harcamaların bugünkü değerini hesaplamak için gerekli parametre. M R S Modül eşdeğer seri direnci. R S T C T 0 C V V bat,nom V M Vmax Seri direnç. Bağıl hücre sıcaklığı, Standart koşullardaki hücre sıcaklığı, 25 C Hücre uçlarından ölçülen gerilim. Nominal batarya gerilimi. Modülgerilimi. Maksimum güç güç noktasındaki hücre gerilimi.

27 XXVII SİMGELER VE KISALTMALAR (Devam) M VOC 0 V oc V PV, Standart koşullardaki modül açık devre gerilimi. Açık devre gerilimi. PV sistem gerilimi. C V t Hücre termal gerilimine,, bağımlıdır. M V OC Modül açık devre gerilimi. V t Termal gerilim. X PVparalel Paralel bağlı PV kol adedi. X _ PV yardımcı eleman maliyetinin PV maliyetine oranı. PVyar X adet,tipi X boyut,tipi W L, W PV, W b, DA/AA, V/f, SPWM, eleman Seçilen eleman tipine bağlı adet değişkeni. Seçilen eleman tipine bağlı boyut değişkeni. Yükün tüketimi. PV panellerin üretimi. Bataryada depolanan veya bataryadan kullanılan enerji. Doğru-Alternatif Akım Dönüşümü. Gerilim ve frekans oranı. Sinüzoidal darbe genlik modülasyonu. MW p, MegaWatt peak (Elektrikgüç birimi). KW p, KiloWatt peak(elektrikgüç birimi). A, Amper (Akım birimi). VA, Volt-Amper(Elektrik zahiri güç birimi). t, Zaman aralığı (sn). DC/DC, Doğru akım-doğru akım dönüşümü. Cosφ, Elektrik güç katsayısı.

28 XXVIII SİMGELER VE KISALTMALAR (Devam) PIC, Mikro kontrolcu. SOC nom, Nominal batarya kapasitesi. σ bat, Batarya boşalma katsayısı. HP, Beygir gücü (Elektrikgüç birimi). W gün, Bir günde harcanan enerji. KWh, Kilo-Watt-saat (Elektrik enerji birimi). VSI, Gerilim ara devreli invertör. CSI, Akım ara devreli invertör. f, Frekans. VSI, Gerilim ara devreli invertör. m a, Modülasyon genliği. m f, Modülasyon frekansı. rms, Elektriksel büyüklüklerin etkin değeri. U, Bulanık kontrolde evrensel küme. µ A, Üyelik fonksiyonu. Q M, Mamdani bağıntısı. Q G, Gödel bağıntısı. FIS, Bulanık çıkarım motoru. Φ, Manyetik akı. λ, Manyetik akı kuplaj parametresi. R e, Eşdeğer devre direnci. X e, Eşdeğer devre reaktansı. Z e, Eşdeğer devre empedansı. ω, Açısal hız.

29 XXIX SİMGELER VE KISALTMALAR (Devam) T e, Elektriki tork. M d, Kalkınma momenti. IGBT, Kapı izoleli iki kutuplu transistör. β, Panel eğimi. φ, Enlem derecesi. H H(dir),H h(dif), yataya direk veya yansıyarak gelen panele gelen güneş enerjisi miktarı. δ, denklinasyon açısı. α, Eğimli panele gelen ışınım açısı. H 0, Atmosfer dışı ışınım. f n, Gece yükü oranı. C L, Akü tasarım parametresi. DOD max, Akü boşalma yüzdesi. B, Wh cinsinden akümülatör kapasitesi.

30

31 1 GİRİŞ Dünya üzerindeki fosil yakıt rezervlerinin oldukça azalması nedeniyle (yaklaşık yıl), yenilenebilir enerji kaynakları son yıllarda popüler hale gelmiştir. Güneş enerjisi de bu kaynaklardan birisidir. PV- eleman teknolojisinin gelişmesiyle, PV- modül verimlerinin yükselmesi ve maliyetlerinin düşmesi, güneş pillerinin elektrik enerjisi üretimindeki payını gittikçe arttırmaktadır. Fosil yakıtların çevreye verdiği zararların her geçen gün artması tüketicileri daha da bilinçlendirmekte ve güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynakları daha önemli hale gelmektedir. Bu sistemlerin maliyet, performans ve güvenirlik gibi problemleri yapılan araştırmalar sonucu elde edilen bilimsel gelişmelerle her geçen gün daha aza indirgenmektedir. Ülkemiz güneş kuşağı adı verilen bir bölgede yer almaktadır. Bölgelere göre yatay yüzeye gelen toplam güneş ışınım şiddeti değerleri yıllık; Güneydoğu Anadolu bölgesi nde 1460 kwh/m 2 -yıl, Akdeniz bölgesinde 1390 kwh/m 2 -yıl, İç Anadolu da 1314 kwh/m 2 -yıl, Ege de 1304 kwh/m 2 -yıl, Doğu Anadolu da 1365 kwh/m 2 -yıl, Marmara da 1168 kwh/m 2 -yıl ve Karadeniz de 1120 kwh/m 2 -yıl dır (Elektrik İşleri Etüt İdaresi, 2005). Güneş enerjisinden ticari olarak en yaygın olarak, sıcak su üretiminde kullanılmaktadır. Türkiye deki toplam sıcak su toplayıcı alanı 2,5-3 milyon m 2 dir. Bu toplayıcılar kullanılarak yılda 120 BTEP (ton eşdeğer petrol) enerji güneşten yararlanılarak elde edilmektedir. Ülkemizin yıllık toplayıcı üretimi bin m 2 dir ve bu üretimin yaklaşık %25 i değişik ülkelere satılmakta, geri kalan üretim ise yurt

32 2 içinde kullanılmaktadır( platform/ enerji/bolum6_3.html). Güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretimi ise, maalesef istenen seviyede değildir. Bu tesislere örnek olarak; Didim de Elektrik İşleri Etüt İdaresi nin araştırma amaçlı bir şebekeye bağlı tesisi, 3 Mayıs 2002 de faaliyete geçen Muğla Üniversitesi kütüphanesi çatısında 10 kw lık şebeke bağlantılı sistem (54 kwp olarak planlanmış ve DPT desteklidir) bazı üniversite ve özel kuruluşların araştırma amaçlı kurduğu küçük PV sistemler verilebilir (Selek, M.Berkant, 2006). Güneş enerjisi ile elektrik üretimi daha çok, elektrik şebekesinden uzakta çalışan kullanılmaktadır. Bunlara örnek olarak; haberleşme vericileri (GSM, telsiz ve TV yansıtıcıları), balık çiftlikleri, tekne, ada ve dağ evleri ve benzeri kullanım alanları verilebilir. PV- generatörlerden elde edilen DA elektrik enerjisi, DA ile çalışan elektriksel yüklerin çalıştırılmasında kullanılabildiği gibi, DA elektrik enerjisini invertörler (DA/AA Dönüştürücü) yardımıyla, AA elektrik enerjisine çevirerek, AA elektriksel yüklerin beslenmesinde de kullanılmaktadır. Bilhassa yaz aylarında, elektrik şebekesinin olmadığı yerlerde, güneş pillerinden elde edilen DA elektrik enerjisiyle kompresörlü soğutucuların çalıştırılması ön plana çıkmaktadır. Elektrik motorlarının tamamı, bir yol verme sistemi kullanılmadıkça, ilk çalışma anında nominal akımlarının yaklaşık 3-5 katı kadar yüksek akım çekmektedirler. Eğer motor, bu projede kullanılan bir fazlı kondansatör startlı kompresörlü soğutucu motoru gibi, yük altında çalışmaya başlıyorsa bu oran yaklaşık katına kadar çıkabilmektedir. Bu durum elektrik motorlarının ilk çalışma anında çok enerji harcamalarına ve kullanılan kontrol elemanlarının

33 3 yüksek kapasitede seçilmesine dolayısıyla maliyetin artmasına sebep olmaktadır. Ayrıca büyük güçlü elektrik motorlarının ilk çalışma anında çektikleri yüksek akımlar şebekede dalgalanmalara sebep olmakta, bu durumda hem elektrik şebekesini hem de elektrik şebekesine bağlı diğer alıcıları olumsuz etkileyebilmektedir. Ev tipi buzdolaplarında kullanılan bir fazlı kondansatörlü elektrik motorları da, kompresörün içinde bulunan soğutucu gaz basıncının yüksek olması nedeniyle, ilk çalışma anında nominal akımın yaklaşık 7-15 katı akım çekebilmektedir. Fakat bu olumsuz durum 220 V gerilimli alternatif akım şebekelerinde göz ardı edilmektedir. Ancak, Güneş pili gibi doğru akım elektrik enerjisi üreten generatörlerden besleme yapıldığında AC 220 V seviyesinde çekilen 10 katı akım, 24 V DC seviyesinde yaklaşım 100 katına kadar çıkmaktadır. Yapılan literatür taramalarında ve piyasa araştırmalarında bir fazlı kondansatör startlı motorların ilk çalışma anında çekmiş olduğu aşırı akımı sınırlayacak, dolayısıyla sabit tork ile motorun çalışmasını sağlayacak sistemler üzerinde yapılan araştırma ve uygulamaların yeterli olmadığı görülmüştür. Bu projede yeni ve farklı bir kontrol sistemi kullanıldı. 220 V bir fazlı kondansatör startlı motoru fuzzy uzman sistem kontrollü multi-wave VF invertörle sürerek motorun ilk çalışma anında çektiği aşırı akım, dolayısıyla tork kontrol edilerek, başlangıç akımının optimal seviyede tutulmasına çalışıldı. Sistemde invertör kontrol devresi geri beslemesiz (open loop) ve geri beslemeli (closed loop) olarak yapılmıştır. Sistemde kullanılan multi-wave VF invertör aynı zamanda invertöre bağlanan yükün cinsine göre dalga şeklini kare, PWM sinüs ve merdiven sinüs olarak, kalkış zamanını da yükün çekmiş olduğu akıma bağlı olarak otomatik olarak ayarlayabilmektedir. Sonuç olarak, yapmış olduğumuz tez çalışması ile, elektrikli cihazlarda yaygın olarak kullanılan bir fazlı kondansatörlü motorların

34 4 sabit tork ile çalışması sağlanarak, ilk çalışma da çekmiş olduğu aşırı akım optimize edilmeye çalışıldı. Bu projenin getirmiş olduğu yenilik ve bilime yapmış olduğu katkı şu şekilde özetlenebilir: 1. Bir fazlı motorların ilk çalışmada çekmiş oldukları aşırı akım ve güç optimize edilerek, hem aşırı güç sarfiyatı önlendi hem de düşük maliyetle invertör yapımı gerçekleştirildi. 2. Sistemde kullanılan bir fazlı multi-wave VF kontrollü invertör, akım sensörü ve güç katsayısı ölçerden almış olduğu geri besleme bilgileri ile çıkışa bağlanan alıcının türüne göre kare dalga AC, PWM sinüs ve merdiven sinüs olmak üzere üç değişik çıkış sinyal üretmesi ve kalkış süresinin ayarlanması sağlanarak, invertör ve AC motor sürücü sistemlerine değişik bir bakış açısı getirildi. 3. Ülkemiz için en önemli enerji kaynaklarından biri olan güneş ışınımından daha çok faydalanabilmek için, doğrudan elektrik enerjisi üretebilen şebekeden bağımsız (otonom) PV sistemlerin uygun seçeneklerden biri olduğu ispatlanarak, bu sistemlerin kullanımının yaygınlaşmasına öncülük edilmeye çalışıldı.

35 2 ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Yakın geçmişe kadar alışılagelmiş elektrik enerjisi üretim biçimleri ile karşılaştırıldığında çok pahalı olan PV sistemlerinin kullanımı yalnızca uziletişim(telekomünikasyon), uzay çalışmaları gibi özel uygulama alanlarında sınırlı kalmıştır. Son yirmi yılda PV teknolojilerindeki gelişmeler ve PV pazarının büyümesi neticesinde maliyetler sürekli olarak düşüş göstermektedir. Bugünkü gelinen durumda, PV güç üretiminin yılda %25-%30 artacağı tahmin edilmektedir. Ancak, bugün PV kurulu gücünün, dünya güç gereksiniminin yalnızca yüz binde dört(%0.004) kadarı olduğu gerçeği göz ardı edilmemelidir. Bu payın 2010 yılında % 0.13 dolayına ve 2020 yılında %1 ve 2030 ile 2050 yılları arasında %5 ile %10 dolayında bir değere ulaşacağı tahmin edilmektedir. PV güç sistemleri genellikle şebekeden bağımsız(otonom) ve şebekeye bağlı olmak üzere iki ana grupta ele alınabilir (Engin, Mustafa, 2002). Şebekeden bağımsız sistemler; şebekeye uzaklığı 1-2 km olan noktalardaki küçük yerleşim birimleri için güneş ışınım verileri yeterli olduğunda, PV güç sistemleri, yalnızca ilk yatırım giderleri bile dikkate alındığında, şebekeye bağlanmak için gerekli olan yatırımdan daha kazançlı olabilmektedir. İlk yatırımın ardından, yakıt ve bakım giderleri sıfıra yakın olan PV sistemleri, bu tür uygulamalarda oldukça cazip bir seçenek olabilmektedir. ABD, Fransa, İtalya, İsviçre, Avustralya, İspanya gibi ülkelerin her birinde bu şekilde kurulmuş PV sistemlerin gücü 2 MW civarındadır. Ayrıca, şebekeden bağımsız PV sistemlerinin, iletişim, denizcilik, gözetleme kuleleri, su pompaları, kara/deniz/hava yolları ile ilgili sinyaller, petrol ve gaz hatlarında korozyondan korunma, vb uygulamaları, gün geçtikçe artmaktadır.

36 6 Şebekeye bağlı sistemler ise iki alt başlıkta incelenebilir. a) Şebekeye bağlı PV güç santralleri; güçleri 100 KW p ile onlarca MW p arasında değişen PV sistemlerdir. Bu sistemler, genellikle yerel enerji ihtiyaçlarını desteklemek için kurulmuşlardır. Özellikle güç ihtiyacının arttığı saatlerde yerel PV sistemlerini devreye sokacak düzenlemeler (peak-shaving uygulamaları) yapılmakta ve böylelikle şebekeye önemli oranda güç transferi yapılabilmektedir. b) Şebekeye bağlı dağıtılmış PV güç sistemleri; bina çatı ve yüzeylerine yerleştirilen bu sistemlerin güçleri tipik olarak 1 KW p -50 KW p arasında değişmektedir, son yıllarda yaygın hale gelen bu tip sistemlerde iki yönlü sayaç uygulaması ile kullanılan PV güç şebekeye verilebilmektedir. Bu tür uygulamalarda PV kurulu gücün 1995 yılı itibari ile 35 MW p olduğu sanılırken, Temmuz 1998 yılında Avusturya nın Viyana şehrinde yapılan İkinci dünya Fotovoltaik Enerji Konferansında özellikle evlerin çatılarına yerleştirilen PV sistemlerine ilginin hızla arttığı belirtilmiştir. Avrupa ekonomik topluluğu 2010 yılına kadar yaklaşık bir milyon küçük Fotovoltaik sistem hedeflemiştir. Japonya da ise 2000 yılına kadar kurulan PV sistem sayısı yaklaşık yetmiş bindir. Bu gelişmelere paralel olarak Hollanda, PV sistemlerini çatıda kur-işlet-sahip ol programını başlatmıştır de PV Pazar hacmi 120 MW p in üzerinde gerçekleşirken, üretici firmalar bu talebi karşılamakta zorlanmaktadır. Bu gün PV sektöründe, üretilen modüllerin yaklaşık %90 kadarını silisyum tabanlı sistemler oluşturmaktadır. PV modül üretiminin çoğunluğu ABD (%44), Japonya (%20) ve Avrupa (%27) olarak bölüşürken, %9 kadar bir

37 7 bölümü de diğer ülkelerce gerçekleştirilmektedir. Hızla büyüyen PV pazarının 1 milyar/yıl ı çoktan aşmış durumdadır yılı itibarı ile ABD fotovoltaik endüstrisinin 60 milyon dolarlık bir kapasiteye ulaşması beklenmektedir. Fuzzy lojik(bulanık mantık) teorisi ise; ilk olarak 1965 yılında California Üniversitesi Öğretim Üyelerinden Azerbeycan lı Prof. Dr. Lotfi Zadeh tarafından ortaya atılmıştır ve hızla gelişerek birçok bilim adamının ilgisini çeken bir konu olmuştur de bulanık algoritmalar Zadeh ve 1970 de bulanık karar verme yöntemleri yine Zadeh ve Bellman tarafından ortaya atıldı. Prof. Dr. Zadeh 1973 te yayınladığı Kompleks Sistemlerin ve Karar Verme İşlemlerinin Analizine Yeni bir Yaklaşım adlı makalesinde fuzzy lojik teorisi ile insanın karar verme sisteminin kolaylıkla modellenebileceğini ileri sürmüştür. Bulanık mantıkla ilk kontrol, 1975 yılında Mamdani ve arkadaşları tarafından bir buhar makinesinin çalıştırılması için bulanık mantık tabanlı bir kontrolör yapımı ile gerçekleştirildi. Bu uygulama sonucunda, nonlineer kontrol sistemlerinde bulanık kontrolörlerin, diğer klasik kontrolörlere göre çok daha iyi sonuçlar verdiği gözlendi yılında da bir çimento fırınının kontrolü bulanık kontrolör ile başarıyla gerçekleştirildi(wang, Li-Xin, 1997) lerde bulanık mantık teorisinde pek ilerleme kaydedilmemiştir. Ancak klasik kontrol yöntemlerinin uygulanamadığı sistemlerde uygulanmaya devam edilmiştir. Bu uygulamalardan biriside, Japonların ilk bulanık mantık uygulaması olan Fuji Electric su arıtma tesisinin kontrolüdür te, dışarıdan verilen komutlarla kendi kendine park eden bir arabada bulanık kontrolör kullanıldı. Yine bu arada Hitachi den Miyamoto, Sendai metrosu için bulanık kontrol sistemi geliştirilmeye başlandı de bu proje bitirildi ve Tokyo da

38 8 yapılan İkinci Uluslar Arası Bulanık Sistemler Konferansında, iki boyutlu masa tenisi oynayabilen bir robot ile birlikte, tanıtıldı. Sendai metrosundan sonra bulanık kontrol uygulamaları yeni bir ivme kazanarak endüstriyel uygulama alanları hızla artmaya başladı. Çalışmaların uluslar arası koordinasyonunun sağlanması amacı ile 1989 yılında LIFE (Laboratory for International Fuzzy Engineering) adlı bir laboratuar kuruldu. Bu laboratuar çalışmalarına Hitachi, Toshiba, Omron, Matsushita gibi Japon firmaların yanı sıra IBM, NCR ve Thomson başta olmak üzere toplam 51 firma katıldı. LIFE Laboratuarı; bulanık kontrol çalışmaları, bulanık akıllı bilgi işleme ve bulanık bilgisayar araştırmaları olmak üzere üç ayrı bölümden oluşturuldu. Daha sonra Şubat 1992 de San Diego da ilk olarak bulanık sistemler üzerine IEEE konferansı yapıldı. Günümüzde ise bulanık kontrolör uygulamalarına, metrolar, çeşitli sanayi tesisleri, robotlar, arabalar, çamaşır makineleri vb pek çok alanda devam edilmektedir. Asenkron motorlara yol verme konusunda çalışmalar ise 1980 li yıllardan sonra hız kazanmıştır. AC motor sürücüleri üzerinde çalışmalar, açık devre(geri beslemesiz) ve kapalı devre(geri beslemeli) sistemler şeklinde yürütülmektedir. Pakistanlı Muhammad H. Rashid ve Minnesota Üniversitesinden Ned Mohan, yapmış olduğu çalışmalar ve yazmış oldukları kitaplarla bu alanda öncülük etmektedirler. Thomas A. Lipo, E.R.Benedict ile birlikte bir fazlı kondansatörlü motorların hız kontrolleri konusunda, yine Thomas A. Lipo, Lixiang Wei ile birlikte AC motor sürücüleri ve Matrix konvertörler (AC-DC-AC dönüştürücüler) konusunda yapmış oldukları çalışmalarla önemli katkılarda bulunmuşlardır. Matrix konvertör çalışmaları ile birlikte üç fazlı AC motorların d-q modellemesi yapılarak çok daha hassas ve hızlı çalışan sürücüler tasarlanmıştır. Ayrıca, J.R.Camacho iki fazlı V bağlı endüksiyon motorları, Shin Kim bir fazlı motorların hız kontrolü,

39 9 Miroslaw Chomat iki hızlı tek fazlı endüksiyon motorları konusunda çalışmalar yapmışlardır. Ancak, genel olarak gerek yapılan akademik ve bilimsel yayınlar gerekse endüstride yapılan çalışmalar, hep ya üç fazlı senkron ve asenkron motorlar ya da DC motorların sürülmesi konusunda olup, bir fazlı kondansatörlü AC motorların tork kontrolü konusunda yeterli çalışma yapılmadığı görülmüştür. Bir fazlı kondansatör startlı asenkron motorun en güncel uygulamaları kompresörlü soğutucularda ve klimalarda yapılmaktadır. Piyasada invertörlü klima olarak adlandırılan klimalardaki motorlar ilk çalışma anında direk olarak kalkınmakta, motorun durması gereken zamanlarda ise motorun tamamen durdurulması yerine, boş çalışmaya alınarak ve frekans modülasyonu ile devir sayısı devirlere düşürülerek çalışması sağlanmaktadır. Motorun çalışması gereken periyotlarda ise motor tekrar yüklü çalışma moduna geçirilerek ve devri nominal devre getirilerek kontrol sağlanmaktadır. Böylelikle % enerji tasarrufu sağlandığı ilgili firma yetkililerince belirtilmektedir. Her ne kadar bu kontrol yönteminde belirtilen enerji tasarrufu sağlansa da, motor durması gereken zamanlarda, boşta dahi olsa, çalıştırıldığı için güç kayıplarına neden olmaktadır. Bu projede yapılan sistemde ise; motor ilk çalışmaya başlarken VF kontrol yapılarak sabit tork ile çalışması sağlanmaktadır. Motorun durması gereken zamanlarda ise, motor tamamen durdurulmakta, dolayısı ile sistemin boştaki kayıpları sıfır olmaktadır. Bu nedenle sistemdeki enerji tasarrufu uzun vadede % 50 lerin üzerine çıkmaktadır. Bir fazlı kondansatör startlı motorların yaygın olarak kullanıldığı kompresörlü soğutucularda ise motorlar direk olarak çalıştırılmakta, akımın düşürülmesi için herhangi bir yol verme veya kontrol sistemi kullanılmamaktadır.

40 10 Bir fazlı motorların tork kontrolu ile ilgili olarak Microchip firmasının da ciddi çalışmaları vardır. Bu firma, bir fazlı kondansatör startlı motorlara değişik bir kontrol yöntemi ile VF kontrol uygulamaktadır. Bu firmanın yapmış olduğu sistemlerde bir fazlı motorun yardımcı sargı devresinde kondansatör bulunmamaktadır. Ana ve yardımcı sargı arasında oluşturulması gereken 90 faz farkı, ana ve yardımcı sargıya uygulanan gerilimler ile sağlanmaktadır. H-köprü invertör veya iki fazlı invertör adı verilen bu tip kontrol sisteminde yardımcı sargıya uygulanan gerilimin fazı, ana sargıya uygulanan gerilimin fazından 90 ileride olacak şekilde ayarlanmaktadır.

41 3 METARYEL METOT 3.1 Giriş Projede; 36 V 12 A 500 W p lik güneş paneli, 0-48 V 50 A akım-gerilim regülatörü (akü şarj cihazı), 36 V 60 Ah sabit tesis akümülatörü, 24 V/220 V transformatör, bir fazlı multi-wave VF invertör (AA motor sürücüsü) ve 220 V'luk bir fazlı kondansatör startlı endüksiyon motoru kullanılmıştır. Güneş pilinden elde edilen DA elektrik enerjisi akü şarj cihazı aracılığı ile akümülatöre depo edilerek, akümülatörden alınan 36 V DA elektrik enerjisi önce multiwave VF invertör yardımıyla AA elektrik enerjisine dönüştürülmekte ve bir transformatör yardımıyla 220 V AA elektrik enerjisine yükseltilerek bir fazlı kondansatör startlı motor çalıştırılmaktadır. Multiwave VF invertörün üretmiş olduğu sinyaller, bağlanan yükün güç katsayısına, kalkış rampa zamanı da yükün çekmiş olduğu akıma bağlı olarak değişebilmektedir. Sistemin genel blok diyagramı Şekil-3.1 de görülmektedir. Şekil 3.1-Sistemin genel blok diyagramı

42 DC Enerji Düzeneği Sistemde DC enerji kaynağı olarak 36 V 12 A 500 W p lik güneş paneli, 0-48 V 50 A lik DC/DC akümülatör şarj edebilen akım-gerilim regülatörü (akü şarj cihazı) ve 36 V 60 Ah lik akümülatör grubu bulunmaktadır. Kompresörlü soğutucu motorunu besleyen DC enerji düzeneği kısmının blok şeması Şekil-3.2 de görülmektedir. Şekil 3.2-DC enerji düzeneği blok diyagramı Güneş Paneli Fotovoltaik hücreler(güneş pilleri) güneş ışığını doğru akım elektrik enerjisine dönüştürürler ve yeterli ışık olduğu sürece enerji üretimine devam ederler. Ayrıca güneş pillerinin işletme giderleri çok düşük, güvenirlikleri de çok yüksektir. 1 W P gücünden 300 W P gücüne kadar değişik ölçülerde güneş panelleri üretilip satılmaktadır. Güneş panellerinin en büyük dezavantajı ilk yatırım maliyetlerinin yüksek olmasıdır. Gelecekte maliyetlerin düşmesi ile kullanımının yaygınlaşacağı beklenmektedir. Güneş pilleri şebekeden uzak küçük ve orta ölçekli yüklerin beslenmesi için ekonomik bir seçenek olmaktadır. Güneş pillerinin kullanım süreleri yapım teknolojisine bağlı olarak yıl aralığında değişmektedir. Güneş panelleri birden fazla seri bağlanmış foto-voltaik hücrelerden oluşur. Panellerin güçleri standart test koşullarında elde

43 13 edilen güce göre belirlenir. 25 C hücre sıcaklığı, 1 m/s rüzgar hızı ve 1000 W/m 2 güneş ışınımı altında elde edilen çıkış gücü maksimum güç (W P ) olarak adlandırılır. Güneş panelleri kendine özgü akım gerilim ilişkisine sahiptir ve bu ilişki IV eğrileri ile gösterilir. Üretici firmalar bu eğriyi etkileyen üç değişkenden rüzgar ve sıcaklığı sabit tutarak ışınım ile değişimini, rüzgar ve ışınımı sabit tutarak sıcaklık ile değişimini IV eğrilerinde gösterirler. Panelden maksimum gücün elde edilebilmesi için çalışma noktasının doğru seçilmesi gerekir. Işınımın gün içerisinde değişmesi ile veya yükte oluşabilecek değişimlerden dolayı çalışma noktası değişebilir. Bu değişimlerin etkisini en aza indirmek için PV sistemlerde maksimum güç noktası izleyicisi kullanılır. MPPT aslında panel gelen güneş ışınımı geliş açısının ayarlayarak IV eğrisi üzerindeki optimum çalışma noktasını belirler. Güneşin doğal olarak gün içerisinde değişmesi ve belirli saatlerde tamamen kaybolması PV enerji üretim sisteminin bağımsızlığını engeller. Mevsimlere göre de ışınım seviyesinin çok fazla değişmesi nedeniyle PV sistem tüm yıl boyunca güvenilir bir güç kaynağı olarak kullanılamaz. Bu engelleri aşmak için öncelikle PV enerji üretim sistemlerine batarya eklenir ve ışınımın olduğu sürede batarya şarj edilir, olmadığı saatlerde yük bataryadan beslenir. Batarya şarjı sırasında yük de besleneceği ve mevsimsel değişimlerden sistemin olumsuz etkilenmemesi için PV panel adedinin artırılması gerekir. Ancak, sistem boyutunun büyütülmesinin sistem maliyetini de arttıracağı göz ardı edilmemelidir. Güneş ışınımı geliş açısının mevsimlere göre değişmesi panellerden elde edilecek verimi etkileyecektir. Panellerin kurulması sırasında mevsimlere göre ayarlanabilir yapılması gerekir. Ayarlı sistemin maliyeti sabit sisteme göre daha pahalıdır. Sistemin kurulacağı

44 14 yer seçilirken kısmi veya tam gölgelemenin olup olmadığına dikkat edilmelidir. Gölgeleme panelden elde edilecek enerji miktarını azaltacaktır. PV paneller doğrudan DC ile çalışan cihazlara bağlanabilir veya invertör kullanılarak AC cihazlara bağlanabilir. DC ile çalışan özel üretim her tür cihaz istek üzerine satılmaktadır fakat fiyatları diğerlerine göre pahalı olduğundan tercih edilmemektedir. PV paneller bataryaya doğrudan bağlanmaz bataryaların ömrünü uzatmak için bir şarj regülatörü kullanılır. Bataryalar aşırı şarjdan ve aşırı deşarjdan korunmalıdır. Aşırı deşarjdan koruma yük regülatörü veya invertör devresine eklenen bir regülatör ile yapılır. Çalışma süresinde sistemin kurulduğu yere bağlı olarak panel yüzeyi belirli aralıklarla temizlenmelidir, elektriksel bağlantılar periyodik bakımlar sırasında kontrol edilmelidir (Engin, Mustafa, 2006) Maksimum güç noktası izleyicisi(mppt) Maksimum güç noktası izleyicisi genel olarak bakıldığında yüksek frekansta çalışan bir DC/DC dönüştürücüdür. PV panel tarafından üretilen gücün her an maksimum değerde yüke iletilebilmesi için kullanılır. Kullanıldığında sistem verimini önemli ölçüde arttırır, fakat sistemin maliyeti yükselir. Genellikle batarya şarj eden sistemlerde şarj regülatörü ile birlikte, doğrudan AC motor süren sistemlerde ise invertör ile birlikte tasarlanır. Ancak kurulmuş olan sistemde güneş panelleri sabit açı ile monte edilmiş olup, MPPT kullanılmamıştır.

45 Akım-gerilim Regülatörü Akım-gerilim regülatörleri şebekeden bağımsız PV sistemlerde sistemin çalışmasını denetlemek amacıyla kullanılır. Birçok sistemde şarj regülatörü ve yük regülatörü olarak iki ayrı üniteden oluşur. Şarj regülatörü bataryaları aşırı şarjdan korurken, yük regülatörü bataryaları aşırı deşarjdan korur. Şarj regülatörü batarya gerilimini ölçerek daha önceden belirlenen voltaj seviyesine ulaşıp ulaşmadığını kontrol eder. 2 voltluk bir batarya için belirlenecek değer 2,35 V tur. Bu değere ulaşan batarya tam kapasiteye şarj edilmiştir. Eğer bu değer aşılacak olursa bataryada gazlanma başlayacaktır, gazlanmayı önlemek için şarj regülatörü şarj akımını keser. Batarya gerilimi 2,2 V seviyesine düştüğünde ise tekrar şarja başlar. Sıcaklığın bataryanın gazlanma gerilimine olumsuz etkisi vardır. Yük regülatörü ise batarya gerilimin alt seviyesini denetler, 2V luk bataryada tam boşalmanın gerçekleştiği seviye 1,81V tur. Yük regülatörü deşarj seviyesinin daha aşağıya düşmesine izin vermez ve yüke giden akımı keser. Gerilim değeri 2V a ulaşıncaya kadar tekrar yüke enerji transferi yapılmaz. Bataryaların tam şarj ve deşarj noktaları, batarya çeşidine ve üretici firmaya göre değişebilir. Regülatörlerin çoğunda bu gerilimler ayarlıdır ve istenilen değere ayarlanabilir. Ortam sıcaklığının yüksek olduğu ortamlarda gazlanma gerilimine tam şarj gerçekleşmeden de ulaşılması mümkündür. Bu nedenle, şarj regülatörlerinin gerilimin yanı sıra sıcaklığı da ölçmeleri gerekir. Regülatörlerin verimleri anahtarlama elemanına doğrudan bağlı olduğundan bu elemanın seçiminde dikkatli olunmalıdır. Regülatörler aşırı anahtarlamadan, aşırı sıcaklıktan, kademe

46 16 ayarlarının yanlış yapılmasından ve yıldırım düşmesi gibi çeşitli atmosferik olaylardan dolayı bozulabilir. Kurmuş olduğumuz sistemde akım-gerilim regülatörü olarak dijital fotovoltaik güç kontrolörü(ppc-d) kullanılmıştır. PPC-D, akımgerilim(u-i) karekteristiği ile 0-48 V ve 0-50 A arasında kademeli şarj etme, düşük voltaj yük koruması, kısa devre koruması, ters polarite koruması gibi özelliklere sahip bulunmaktadır Akümülatör Grubu Bataryalar (akümülatör) elektrik enerjisini kimyasal formda depolayan elektro-kimyasal elemanlardır. Üretilen enerjinin daha sonrada kullanılabilmesi amacıyla güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji üretim sistemleri ile birlikte kullanırlar. Foto-voltaik sistemlerde en çok kullanılan batarya tipi derin boşaltmaya izin veren kurşun-asit sabit tesis akümülatörleridir. Nikel-Kadmiyum, Nikel-Demir, ve demir-hava gibi başka daha uygun batarya türleri de vardır, ancak bu bataryaların çok pahalı ve henüz geliştirme aşamasında olmaları sebebiyle pratik uygulamalar için çok tercih edilmemektedirler. Kurşun-asit bataryalar aşırı şarjdan ve aşırı deşarjdan korunmalıdır, ayrıca uzun süreli düşük şarj seviyesinde tutulmamalıdır. İşletme şartlarına göre batarya ömürleri 5 ile 15 yıl arasında değişmektedir. İlk yatırım maliyetleri düşük olmasına rağmen bakım ve yenileme maliyetleri yüksektir. Piyasada farklı kapasite ve gerilimde bir çok batarya bulunmaktadır. Bataryaların seri bağlanarak gerilimleri, paralel bağlanarak da kapasiteleri arttırılabilmektedir. Bataryalar ile detaylı bilgi ilgili literatürden edinilebilmektedir.

47 17 Kurmuş olduğumuz PV sistemde 36 V 60 Ah lık sabit tesis akümülatörleri kullanılacaktır. Sistemin blok şemasında da görüldüğü gibi kompresörlü soğutucu motorunun çalışması için gerekli olan 36V DA elektrik enerjisi akümülatör grubundan karşılanacaktır. Soğutucu motorunun çalışmadığı periyotlarda akümülatörlere tampon şarj yapılacaktır. Akümülatörlerin çok deşarj olması halinde gündüz saatlerinde soğutucu motoru direk olarak güneş pilinden de beslenebilecektir (Çolak, Metin, 1991, Beklergül, Mehmet, 1999 ). 3.3 DC/AC Dönüştürücü Sistemde, DC/AC dönüştürücü kısmında multi-wave VF kontrollü invertör, fuzzy kontrolör, güç katsayısı ölçer ve yükseltici transformatör bulunmaktadır. Güneş paneli tarafından üretilen DC elektrik enerjisi önce akım-gerilim regülatörü ile akümülatör grubunda depolanmakta, daha sonra DC/AC dönüştürücü (invertör) yardımıyla AC elektrik enerjisine dönüştürülmektedir. İnvertör çıkışına bağlanan transformatör AC enerjiyi kompresörlü soğutucu motorunun çalışabilmesi için gerekli olan seviyeye yükseltmektedir. Hall-efect akım sensöründen alınan akım bilgileri ve güç katsayısı ölçerden alınan bilgiler fuzzy uzman sistem programla ile çalışan 16F877 PIC kontrolöre geri besleme yapmaktadır. PIC kontrolörde almış olduğu akım ve güç katsayısı sinyal değerlerine göre invertöre kontrol sinyallerini göndererek istenilen çıkış dalga şekillerinin elde edilmesini ve kalkış rampa zamanının ayarlanmasını sağlamaktadır. Şekil-3.3 de DC/AC dönüştürücü blok diyagramı görülmektedir.

48 18 Şekil 3.3-DC/AC dönüştürücü blok diyagramı Multi Wave VF Kontrollü İnvertör AC ile çalışan cihazları besleyebilmek için PV sistemlerin çıkışında invertör kullanılması gerekir. İnvertör, akümülatör grubu çıkışındaki DC gerilimi şebekeye eşdeğer olan 220V-50Hz AC gerilime dönüştürür. Küçük güçlü yükleri beslemek için kurulan PV sistemlerde genellikle tek fazlı invertörler kullanılır. Büyük güçlü PV sistemlerde ise genellikle yükler üç faz ile beslendiğinden üç fazlı invertörler kullanılmaktadır. Şebekeden bağımsız çalışan(otonom) enerji üretim sistemlerinde kare dalga, PWM sinüs ve merdiven sinüs çıkış veren invertör çeşitleri kullanılmaktadır. Sinüs çıkış veren invertörler şebeke kalitesine yakın enerji sağlar. Kare dalga çıkışlı invertörler motorların çalıştırılmasında, vuruntu ve kayıplara sebep olduğu için, kullanılmaz. Genellikle aydınlatma amaçlı uygulamalarda, TV lerde ve PC lerin beslenmesinde kullanılır. Merdiven basamaklı sinüs çıkışlı invertörler ise hassas olmayan elektronik cihazların çalıştırılmasında ve bazı motorlu cihazların çalıştırılmasında kullanılır. İnvertör çıkışındaki AC sinyalin harmonik kirliliği, laser printır, buzdolabı ve motor içeren cihazların

49 19 düzensiz çalışmalarına neden olur. Bu tür cihazlar tam sinüs çıkışlı invertör ile çalıştırılmalıdır. Sinüs çıkış veren invertörlerin yapımı diğer invertörlere göre daha zor ve pahalıdır. Ayrıca, bu invertörlerin çıkışında filtre kullanma zorunluluğu vardır. Filtrelerde invertörün boşta ve yüklü çalışmada enerji sarfiyatlarını arttırmaktadır (Muhammed, H. Rashid, 1993). Özellikle kapasitif veya motor gibi endüktif özellikli yüklerin ilk çalıştırılma anında yüksek akım çekmeleri birçok invertörün korumaya geçmesine neden olmaktadır. Yeni üretilen invertörler nominal çıkış güçlerinin 5-6 katı çıkış gücünü kısa süreli olarak verebilecek şekilde tasarlanmaktadırlar. İnvertörlerde en iyi verim nominal çıkış gücünün %80-90 ında elde edilir, düşük güçlerde kullanımda ise verim düşer. İnvertörler yüksüz çalışmada da belirli bir enerji tüketeceklerinden, eğer mümkünse yük olmadığı durumlarda çalıştırılmamalıdır. İnvertörlerin maksimum verimde kullanılması için yüke göre invertör tasarlayarak onları maksimum verimin elde edildiği noktada çalıştırılması gerekir. Sistemde birden fazla yük kullanılması durumunda ise, her yük için ayrı invertör tasarlanmalı ve kullanılmalıdır. Birden fazla invertörün PV veya hibrit enerji sistemleri tarafından beslenmesinde bir sakınca yoktur. Şebekeye paralel bağlı çalışan invertörde frekansın şebeke frekansı ile aynı olması gerekir. Eğer invertör şebekeye enerji satmak için kullanılacaksa şebekenin reaktif gücü de dikkate alınmalıdır. İnvertör seçimi ve tasarımı yapılırken sürekli beslenecek yükün maksimum gücü dikkate alınmalıdır. Bu projede multi-wave VF kontrollü invertör kullanılmıştır. İnvertör çıkışı; kare dalga, PWM sinüs ve merdiven sinüs şeklindedir. Kompresörlü soğutucu motoru da diğer elektrik motorları gibi ilk çalışma anında fazla akım çekmektedir. Bu başlangıç akımını optimal

50 20 değerde tutabilmek için invertör VF kontrollü olarak tasarlanmıştır. VF kontrollü invertörlerin özelliği gerilimi ve frekansı orantılı bir şekilde arttırarak nominal değerlere ulaştırmasıdır. Böylelikle kondansatör startlı motor sabit tork ile ilk çalışmaya başlamakta, nominal gerilim ve frekans değerlerinde çalışmasını sürdürmektedir. Sistem kullanılan yükün cinsine göre çıkış sinyallerinin seçilmesi ve VF kontrolde kalkış rampa süresinin ayarlanması sistemde fuzzy kontrolör(uzman sistem) olarak adlandırılan 16F877 PIC kontrolör tarafından yapılmaktadır. Sistemde kalkış rampa sürelerinin değerleri ve çıkış sinyallerinin şekilleri 4.3 Elektriksel Bulgular bölümünde ayrıntılı olarak verilmiştir Fuzzy Kontrolör Günümüzde dijital olarak çalışan bilgisayar ve diğer kontrol cihazları gerçek dünyanın gereksinimlerine karşılık vermekte yetersiz kalmaktadır. Çünkü dijital olarak çalışan PC ve diğer kontrol cihazları bir insan gibi akıl yürütemez. Dijital kontrolde 0 ve 1 dizilerine indirgenmiş doğru yada yanlış veya var veya yok gibi önermeler kullanılır. Başka bir değişle bir lamba ya yanar ya da yanmaz, ortası yoktur. Fuzzy (bulanık) mantık ise bize daha iyi seçenekler sunmaktadır. Bulanık mantık ile ılık hava, düşük hız, genç delikanlı gibi belirsizlik veya değer yargıları içeren bulanık önermelerin üstesinden rahatlıkla gelebilecek bir yapıya sahiptir. Kısaca bulanık mantık ile lamba az veya çok yanar diyebiliriz (Alcı, Musa, Karatepe, Engin, 2002). Bulanık mantık belirsiz bir dünyanın gri, sağduyulu resimlerini üretmeleri için bilgisayarlara ve diğer kontrol cihazlarına yardımcı olan bir makine zekasıdır. Sistemleri cihazlar kontrol eder, ancak kontrol bir insan mantığı ile yapılır. Bulanık mantık genellikle doğrusal olarak değişim göstermeyen (non-lineer) sistemler için çok uygun bir

51 21 programlama tarzıdır. Çünkü bulanık önermeler ile çok karmaşık matematiksel modele sahip sistemler rahatlıkla kontrol edilebilmektedir. Bulanık mantık sistemlerinde kurallar çoğu zaman uzman bilgisi kullanılarak oluşturulur. Kuralları belirleyen uzman bilgisinin olmaması durumunda ise, uyum sağlama yeteneğine sahip (adaptive) bulanık mantık sistemleri kullanılır. Bu sistemler işleyiş kurallarını, insanların gerçek sistemleri nasıl kontrol ettiklerini gözlemleyerek öğrenir. Bulanık mantığın uygulama alanları çok geniştir. Çoğu otomatik kontrol sisteminin kontrol etmekte zorlandığı sistemler bulanık kontrolörlerle yapılabilir. Günümüzde bulanık kontrolörler mühendislik, fizik, biyoloji, istatistik veya ekonomi gibi pek çok alanda sistemleri modellemek ve kontrol etmek için kullanılmaktadır. Sistemde Fuzzy kontrolör olarak adlandırılan PIC kontrolörün programlanması uzman bilgisi kullanılarak yapılmıştır. İnvertörün multi wave çalışabilmesi ve VF kontrol yapabilmesi için fuzzy(bulanık) önermeler ve Look-up tablosu oluşturulmuştur. Fuzzy kontrol için, 2 girişli tek çıkışlı iki uzman sistem tasarlanarak simülasyonları yapılmış, elde edilen sonuçlar PIC kontrolöre girilerek fuzzy uzman sistem program algoritması oluşturulmuştur. Uzman sistem girişleri, hall-effect akım sensörü ve güç katsayısı ölçerden gelen akım ve güç katsayısı bilgileri, çıkışlar ise invertör çıkış sinyalleri ve kalkış rampa zamanı(t r ) olarak belirlenmiştir Güç Katsayısı Ölçer(Kosinüsfimetre) Elektrik devrelerinde omik, endüktif ve kapasitif olmak üzere üç değişik yük kullanılmaktadır. Omik sistemlerde akım ile gerilim aynı fazdadır. Başka bir değişle akım ile gerilim arasındaki açı farkı 0 dir,

ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU

ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU Mehmet SUCU (Teknik Öğretmen, BSc.)

Detaylı

A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜÇ ELEKTRONİĞİ 9. HAFTA

A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜÇ ELEKTRONİĞİ 9. HAFTA A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜÇ ELEKTRONİĞİ 9. HAFTA 1 İçindekiler DC/AC İnvertör Devreleri 2 Güç elektroniğinin temel devrelerinden sonuncusu olan Đnvertörler, herhangi bir DC kaynaktan aldığı

Detaylı

GÜNEŞ PİLLERİNİN ÇATI DİZAYNINDA KULLANILMASI

GÜNEŞ PİLLERİNİN ÇATI DİZAYNINDA KULLANILMASI GÜNEŞ PİLLERİNİN ÇATI DİZAYNINDA KULLANILMASI Canan Perdahçı Kocaeli Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Bölümü Vezirçiftliği, İzmit Perdahci@kou.edu.tr Özet: Ülkelerin sosyal ve ekonomik kalkınmasının

Detaylı

Küçük Rüzgar Türbini ve PV Güç Sistemi Modellemesi

Küçük Rüzgar Türbini ve PV Güç Sistemi Modellemesi Küçük Rüzgar Türbini ve PV Güç Sistemi Modellemesi CENGİZ Kadir 1 ER Enver 2 SUDA Cemil 3 METİN Bengül 4 TOPÇUOĞLU Kıvanç 5 BAŞDAĞ Hüseyin 6 1,2 Muğla Sıtkı Koçman Ün., Muğla M.Y.O., Elektronik ve Otomasyon

Detaylı

ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLER

ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLER BÖLÜM 4 A.A. MOTOR SÜRÜCÜLERİ 4.1.ALTERNATİF AKIM MOTORLARININ DENETİMİ Alternatif akım motorlarının, özellikle sincap kafesli ve bilezikli asenkron motorların endüstriyel uygulamalarda kullanımı son yıllarda

Detaylı

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Power Electronic Circuits (Güç Elektroniği Devreleri)

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Power Electronic Circuits (Güç Elektroniği Devreleri) KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Power Electronic Circuits (Güç Elektroniği Devreleri) 1. DENEYİN AMACI ÜÇ FAZ EVİRİCİ 3 Faz eviricilerin çalışma

Detaylı

İklimlendirme Soğutma Elektriği ve Kumanda Devreleri BÖLÜM KONDANSATÖRLER

İklimlendirme Soğutma Elektriği ve Kumanda Devreleri BÖLÜM KONDANSATÖRLER BÖLÜM KONDANSATÖRLER AMAÇ: İklimlendirme ve soğutma kompresörlerinde kullanılan kalkış (ilk hareket) ve daimi kondansatörleri seçebilme ve bağlantılarını yapabilme. Kondansatörler 91 BÖLÜM-7 KONDANSATÖRLER

Detaylı

4. ÜNİTE ALTERNATİF AKIMDA GÜÇ

4. ÜNİTE ALTERNATİF AKIMDA GÜÇ 4. ÜNİTE ALTERNATİF AKIMDA GÜÇ KONULAR 1. Ani Güç, Ortalama Güç 2. Dirençli Devrelerde Güç 3. Bobinli Devrelerde Güç 4. Kondansatörlü Devrelerde Güç 5. Güç Üçgeni 6. Güç Ölçme GİRİŞ Bir doğru akım devresinde

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ İLERİ SEVİYE TEKNİK ÖZELLİKLER

YENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ İLERİ SEVİYE TEKNİK ÖZELLİKLER YENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ İLERİ SEVİYE TEKNİK ÖZELLİKLER Yenilenebilir enerji sistemleri eğitim seti temel olarak rüzgar türbini ve güneş panelleri ile elektrik üretimini uygulamalı eğitime taşımak

Detaylı

OFF-GRID veya STAND-ALONE INVERTER NEDİR?

OFF-GRID veya STAND-ALONE INVERTER NEDİR? ON-GRID veya GRID-TIE INVERTER NEDİR? On-Grid solar fotovoltaik sistem, şebekeye bağlı (paralel) bir sistem anlamına gelir. Güneş enerjisi kullanılabilir olduğu zaman, sistem şebekeye güneş tarafından

Detaylı

Statik güç eviricilerinin temel görevi, bir DA güç kaynağı kullanarak çıkışta AA dalga şekli üretmektir.

Statik güç eviricilerinin temel görevi, bir DA güç kaynağı kullanarak çıkışta AA dalga şekli üretmektir. 4. Bölüm Eviriciler ve Eviricilerin Sınıflandırılması Doç. Dr. Ersan KABALCI AEK-207 GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ Giriş Statik güç eviricilerinin temel görevi, bir DA güç kaynağı kullanarak çıkışta

Detaylı

Doç. Dr. Ersan KABALCI. AEK-207 Güneş Enerjisi İle Elektrik Üretimi

Doç. Dr. Ersan KABALCI. AEK-207 Güneş Enerjisi İle Elektrik Üretimi 6. Bölüm Şebeke Bağlantıları ve Şebeke Giriş-Çıkışları Doç. Dr. Ersan KABALCI 1 AEK-207 Güneş Enerjisi İle Elektrik Üretimi Giriş Elektrik şebekesinin bulunmadığı yerleşimden uzak bölgelerde enerji ihtiyacını

Detaylı

ENDÜSTRİYEL BİR TESİSTE DİNAMİK KOMPANZASYON UYGULAMASI

ENDÜSTRİYEL BİR TESİSTE DİNAMİK KOMPANZASYON UYGULAMASI ENDÜSTRİYEL BİR TESİSTE DİNAMİK KOMPANZASYON UYGULAMASI Özgür GENCER Semra ÖZTÜRK Tarık ERFİDAN Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Elektrik Mühendisliği Bölümü, Kocaeli San-el Mühendislik Elektrik

Detaylı

ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU

ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU Mehmet SUCU (Teknik Öğretmen, BSc.)

Detaylı

TESCOM UPS TEST TÜM ELEKTRONİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş

TESCOM UPS TEST TÜM ELEKTRONİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş KESİNTİSİZ GÜÇ,GÜVENLİ ENERJİ TESCOM UPS TEST TÜM ELEKTRONİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş KESİNTİSİZ GÜÇ,GÜVENLİ ENERJİ Sunum İçeriği A) Şirkete Genel Bakış B) Hybrid UPS C) Solar Sulama Sistemi Şirkete Genel

Detaylı

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DENEY FÖYÜ DENEY ADI AC AKIM, GERİLİM VE GÜÇ DENEYİ DERSİN ÖĞRETİM ÜYESİ DENEY SORUMLUSU DENEY GRUBU: DENEY TARİHİ : TESLİM

Detaylı

ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI GÜÇ SİSTEMLERİNDE HARMONİKLER VE FİLTRELEMELERİN İNCELENMESİ

ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI GÜÇ SİSTEMLERİNDE HARMONİKLER VE FİLTRELEMELERİN İNCELENMESİ ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI EMO ANKARA ŞUBESİ İÇ ANADOLU ENERJİ FORUMU GÜÇ SİSTEMLERİNDE HARMONİKLER VE FİLTRELEMELERİN İNCELENMESİ EMO ŞUBE : KIRIKKALE ÜYE : Caner FİLİZ HARMONİK NEDİR? Sinüs formundaki

Detaylı

Anma güçleri 3 kw tan büyük olan motorların üç fazlı şebekelere bağlanabilmeleri için üç fazlı olmaları gerekir.

Anma güçleri 3 kw tan büyük olan motorların üç fazlı şebekelere bağlanabilmeleri için üç fazlı olmaları gerekir. Elektrik motorlarında yol verme işlemi Motorun rotor hızının sıfırdan anma hızına hızına ulaşması için yapılan işlemdir. Durmakta olan motorun stator sargılarına gerilim uygulandığında endüklenen zıt emk

Detaylı

EVK Enerji Verimliliği, Kalitesi Sempozyumu ve Sergisi Haziran 2015, Sakarya

EVK Enerji Verimliliği, Kalitesi Sempozyumu ve Sergisi Haziran 2015, Sakarya 6. Enerji Verimliliği, Kalitesi Sempozyumu ve Sergisi 04-06 Haziran 2015, Sakarya KÜÇÜK RÜZGAR TÜRBİNLERİ İÇİN ŞEBEKE BAĞLANTILI 3-FAZLI 3-SEVİYELİ T-TİPİ DÖNÜŞTÜRÜCÜ DENETİMİ İbrahim Günesen gunesen_81@hotmail.com

Detaylı

SENKRON MAKİNA DENEYLERİ

SENKRON MAKİNA DENEYLERİ DENEY-8 SENKRON MAKİNA DENEYLERİ Senkron Makinaların Genel Tanımı Senkron makina; stator sargılarında alternatif akım, rotor sargılarında ise doğru akım bulunan ve rotor hızı senkron devirle dönen veya

Detaylı

A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 11. HAFTA

A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 11. HAFTA A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 11. HAFTA İçindekiler G.E.S Kullanılan Bileşenler Sistemin Tasarımı Fotovoltaik (Solar) Paneller Akü Sistemi Akü Şarj Regülatörü

Detaylı

ASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI

ASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI DENEY-6 ASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI TEORİK BİLGİ KALKINMA AKIMININ ETKİLERİ Asenkron motorların çalışmaya başladıkları ilk anda şebekeden çektiği akıma kalkınma akımı, yol alma akımı veya kalkış

Detaylı

MA İNAL NA ARI A NDA ELE E K LE TRİK

MA İNAL NA ARI A NDA ELE E K LE TRİK 3.0.01 KALDIRMA MAKİNALARINDA ELEKTRİK DONANIMI VE ELEKTRİK MOTORU SEÇİMİ Günümüzde transport makinalarının bir çoğunda güç sistemi olarak elektrik tahrikli donanımlar kullanılmaktadır. 1 ELEKTRİK TAHRİKİNİN

Detaylı

FOTOVOLTAIK HÜCRELERIN YAPıSı VE ÇALıŞMA PRENSIPLERI DOĞRUDAN ELEKTRIK ÜRETIMI

FOTOVOLTAIK HÜCRELERIN YAPıSı VE ÇALıŞMA PRENSIPLERI DOĞRUDAN ELEKTRIK ÜRETIMI DOĞRUDAN ELEKTRIK ÜRETIMI DOĞRUDAN ELEKTRIK ÜRETIMI Güneş enerjisinden doğrudan elektrik enerjisi üretmek için güneş hücreleri (fotovoltaik hücreler) kullanılır. Güneş hücreleri yüzeylerine gelen güneş

Detaylı

GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) I. BÖLÜM

GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) I. BÖLÜM GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) I. BÖLÜM Prof. Dr. Olcay KINCAY Y. Doç. Dr. Nur BEKİROĞLU Y. Doç. Dr. Zehra YUMURTACI İ ç e r i k Genel bilgi ve çalışma ilkesi Güneş pili tipleri Güneş pilinin elektriksel

Detaylı

GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) II. BÖLÜM

GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) II. BÖLÜM GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) II. BÖLÜM Prof. Dr. Olcay KINCAY Y. Doç. Dr. Nur BEKİROĞLU Y. Doç. Dr. Zehra YUMURTACI Elektrik Üretim Sistemleri Elektrik Üretim Sistemleri Elektrik Üretim Sistemleri

Detaylı

Bölüm 1 Güç Elektroniği Sistemleri

Bölüm 1 Güç Elektroniği Sistemleri Bölüm 1 Güç Elektroniği Sistemleri Elektrik gücünü yüksek verimli bir biçimde kontrol etmek ve formunu değiştirmek (dönüştürmek) için oluşturlan devrelere denir. Şekil 1 de güç girişi 1 veya 3 fazlı AA

Detaylı

TEMEL FOTOVOLTAİK GÜÇ SİSTEMLERİ EĞİTİMİ

TEMEL FOTOVOLTAİK GÜÇ SİSTEMLERİ EĞİTİMİ TEMEL FOTOVOLTAİK GÜÇ SİSTEMLERİ EĞİTİMİ Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü 35100 Bornova İzmir Tel: 02323886023-127, 02323884000-1241 Faks: 02323886027 Web: http://www.trpvplatform.org E-mail:

Detaylı

Hacettepe Üniversitesi, Fotovoltaik Çalıştayı III

Hacettepe Üniversitesi, Fotovoltaik Çalıştayı III EKIM 2017 Saha Performans Ölçümlerinde Inverterlerin Rolü Hacettepe Üniversitesi, Fotovoltaik Çalıştayı III Fatih YILMAZ, Teknik Satış Destek Mühendisi ABB Elektrik / EPPE-Solar ABB TRIO 50.0-TL-OUTD MPPT

Detaylı

2- Tristör ile yük akımı değiştirilerek ayarlı yükkontrolü yapılabilir.

2- Tristör ile yük akımı değiştirilerek ayarlı yükkontrolü yapılabilir. Tristörlü Redresörler ( Doğrultmaçlar ) : Alternatif akımı doğru akıma çeviren sistemlere redresör denir. Redresörler sanayi için gerekli olan DC gerilimin elde edilmesini sağlar. Büyük akım ve gerilimlerin

Detaylı

DENEY 16 Sıcaklık Kontrolü

DENEY 16 Sıcaklık Kontrolü DENEY 16 Sıcaklık Kontrolü DENEYİN AMACI 1. Sıcaklık kontrol elemanlarının türlerini ve çalışma ilkelerini öğrenmek. 2. Bir orantılı sıcaklık kontrol devresi yapmak. GİRİŞ Solid-state sıcaklık kontrol

Detaylı

FOTOVOLTAİK SİSTEM DENEY FÖYÜ

FOTOVOLTAİK SİSTEM DENEY FÖYÜ T.C. KARADENĠZ TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ TEKNOLOJĠ FAKÜLTESĠ ENERJĠ SĠSTEMLERĠ MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ FOTOVOLTAİK SİSTEM DENEY FÖYÜ Ders: Yenilenebilir Enerji Kaynakları Ders Sorumlusu: Doç. Dr. İsmail Polat Eylül

Detaylı

Tam otomatik servo kontrol lü. 1 Adet ( dijital ) voltmetre Düzeltme ( kontrol ) hızı: 100 Giriş gerilim aralığı: faz - nötr arası 16

Tam otomatik servo kontrol lü. 1 Adet ( dijital ) voltmetre Düzeltme ( kontrol ) hızı: 100 Giriş gerilim aralığı: faz - nötr arası 16 1-40 kva Monafaze AGR 33 Mikro İşlemcili Voltaj Regülatörü Tam otomatik servo kontrol lü. 1 Adet ( dijital ) voltmetre Düzeltme ( kontrol ) hızı: 100 vac / sn. Giriş gerilim aralığı: faz - nötr arası 16-250

Detaylı

Giriş DÜZCE ŞARTLARINDA BİR KONUTUN ENERJİ İHTİYACININ GÜNEŞ ENERJİSİ İLE KARŞILANMASI İÇİN EN UYGUN SİSTEMİN BELİRLENMESİ VE KURULUMU

Giriş DÜZCE ŞARTLARINDA BİR KONUTUN ENERJİ İHTİYACININ GÜNEŞ ENERJİSİ İLE KARŞILANMASI İÇİN EN UYGUN SİSTEMİN BELİRLENMESİ VE KURULUMU Proje Başlığı : DÜZCE ŞARTLARINDA BİR KONUTUN ENERJİ İHTİYACININ GÜNEŞ ENERJİSİ İLE KARŞILANMASI İÇİN EN UYGUN SİSTEMİN BELİRLENMESİ VE KURULUMU Proje No : 2013.06.03.173 Yürütücü Araştırmacı Araştırmacı

Detaylı

Elektrikte Güç Faktörünün Düzeltilmesi Esasları. Önerge No: 2227/2010

Elektrikte Güç Faktörünün Düzeltilmesi Esasları. Önerge No: 2227/2010 Bireysel (teke tek) Kompanzasyon: Elektrikte Güç Faktörünün Düzeltilmesi Esasları Önerge No: 2227/2010 Devamlı olarak işletmede bulunan büyük güçlü tüketicilerin reaktif güç ihtiyacını temin etmek için

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ

YENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ YENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ KULLANIM KİTAPÇIĞI ve Deneyler İÇİNDEKİLER Eğitim Seti Özellikleri 3 Hibrid Şarj Regülatörü Modülü Özellikleri 4 DC-AC İnverter Modülü Özellikleri 5 AKÜ Modülü Özellikleri

Detaylı

İZMİR KEMALPAŞA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ GÜNEŞ SANTRALİ UYGULAMASI

İZMİR KEMALPAŞA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ GÜNEŞ SANTRALİ UYGULAMASI İZMİR KEMALPAŞA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ GÜNEŞ SANTRALİ UYGULAMASI Mustafa Orçun ÖZTÜRK mustafaozturk@kosbi.org.tr ÖZET Günümüzde fosil yakıtlarının sonunun gelecek olması maliyetlerinin fazla olması ve

Detaylı

Güneş Paneli/Süperkapasitör Enerji Sistemlerinde Yük Üzerindeki Gerilimin Bulanık Mantık ile Kontrolü

Güneş Paneli/Süperkapasitör Enerji Sistemlerinde Yük Üzerindeki Gerilimin Bulanık Mantık ile Kontrolü Güneş Paneli/Süperkapasitör Enerji Sistemlerinde Yük Üzerindeki Gerilimin Bulanık Mantık ile Kontrolü Onur Ö. Mengi 1 ve İsmail H. Altaş 2 1 Mühendislik Fakültesi Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü

Detaylı

ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTOR ÇALIŞMA PRENSİBİ

ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTOR ÇALIŞMA PRENSİBİ 1 ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTOR ÇALIŞMA PRENSİBİ Üç Fazlı Asenkron Motorlarda Döner Manyetik Alanın Meydana Gelişi Stator sargılarına üç fazlı alternatif gerilim uygulandığında uygulanan gerilimin frekansı ile

Detaylı

Yükseltici DA Kıyıcılar, Gerilim beslemeli invertörler / 12. Hafta

Yükseltici DA Kıyıcılar, Gerilim beslemeli invertörler / 12. Hafta E sınıfı DC kıyıcılar; E sınıfı DC kıyıcılar, çift yönlü (4 bölgeli) DC kıyıcılar olarak bilinmekte olup iki adet C veya iki adet D sınıfı DC kıyıcının birleşiminden oluşmuşlardır. Bu tür kıyıcılar, iki

Detaylı

ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) (ELP211) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1

ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) (ELP211) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan

Detaylı

Bilezikli Asenkron Motora Yol Verilmesi

Bilezikli Asenkron Motora Yol Verilmesi Bilezikli Asenkron Motora Yol Verilmesi 1. GİRİŞ Bilezikli asenkron motor, sincap kafesli asenkron motordan farklı olarak, rotor sargıları dışarı çıkarılmış ve kömür fırçaları yardımıyla elektriksel bağlantı

Detaylı

TEMEL ELEKTRONİK VE ÖLÇME -1 DERSİ 1.SINAV ÇALIŞMA NOTU

TEMEL ELEKTRONİK VE ÖLÇME -1 DERSİ 1.SINAV ÇALIŞMA NOTU No Soru Cevap 1-.. kırmızı, sarı, mavi, nötr ve toprak hatlarının en az ikisinin birbirine temas ederek elektriksel akımın bu yolla devresini tamamlamasıdır. 2-, alternatif ve doğru akım devrelerinde kullanılan

Detaylı

Anahtarlama Modlu DA-AA Evirici

Anahtarlama Modlu DA-AA Evirici Anahtarlama Modlu DA-AA Evirici Giriş Anahtarlama modlu eviricilerde temel kavramlar Bir fazlı eviriciler Üç fazlı eviriciler Ölü zamanın PWM eviricinin çıkış gerilimine etkisi Diğer evirici anahtarlama

Detaylı

Yumuşak Yol Vericiler - TEORİ

Yumuşak Yol Vericiler - TEORİ Yumuşak Yol Vericiler - TEORİ 1. Gerilimi Düşürerek Yolverme Alternatif akım endüksiyon motorları, şebeke gerilimine direkt olarak bağlandıklarında, yol alma başlangıcında şebekeden Kilitli Rotor Akımı

Detaylı

ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU

ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU Mehmet SUCU (Teknik Öğretmen, BSc.)

Detaylı

KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Elektrik Makinaları II Laboratuvarı DENEY 3 ASENKRON MOTOR A. Deneyin Amacı: Boşta çalışma ve kilitli rotor deneyleri yapılarak

Detaylı

Yumuşak Yolvericiler. Kalkış için kontrollü yol verme fonksiyonları. Duruş için özellikle pompa uygulamalarına yönelik yumuşak duruş fonksiyonları

Yumuşak Yolvericiler. Kalkış için kontrollü yol verme fonksiyonları. Duruş için özellikle pompa uygulamalarına yönelik yumuşak duruş fonksiyonları Yumuşak Yolvericiler Vektör kontrollü AKdem dijital yumuşak yol vericisi, 6-tristör kontrollü olup, 3 fazlı sincap kafesli motorlarda yumuşak kalkış ve duruş prosesleri için tasarlanmıştır. Vektör kontrol,

Detaylı

KTÜ OF TEKNOLOJĠ FAKÜLTESĠ ENERJĠ SĠSTEMLERĠ MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ FOTOVOLTAĠK SĠSTEM DENEY FÖYÜ

KTÜ OF TEKNOLOJĠ FAKÜLTESĠ ENERJĠ SĠSTEMLERĠ MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ FOTOVOLTAĠK SĠSTEM DENEY FÖYÜ KTÜ OF TEKNOLOJĠ FAKÜLTESĠ ENERJĠ SĠSTEMLERĠ MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ FOTOVOLTAĠK SĠSTEM DENEY FÖYÜ DENEY-: PV Panellerin akım-voltaj (I V) eğrilerinin çıkarılması Amaç: PV panellerin farklı kombinasyonlarda

Detaylı

Bir fazlı AA Kıyıcılar / 8. Hafta

Bir fazlı AA Kıyıcılar / 8. Hafta AC-AC Dönüştürücüler AC kıyıcılar (AC-AC dönüştürücüler), şebekeden aldıkları sabit genlik ve frekanslı AC gerilimi isleyerek çıkışına yine AC olarak veren güç elektroniği devreleridir. Bu devreleri genel

Detaylı

Solar PV Paneller Genel Bilgi

Solar PV Paneller Genel Bilgi Solar PV Paneller Genel Bilgi PV paneller güneş enerjisi solar elektrik sistemlerinin en önemli bileşenleridir. Solar PV paneller sayesinde güneş enerjisi DC (doğru akım) elektriğe dönüştürülür. Bir PV

Detaylı

GENEL MOTOR DURUM DEĞERLENDİRME RAPORU

GENEL MOTOR DURUM DEĞERLENDİRME RAPORU simplifies predictive maintenance 25 Şubat 2010 GENEL MOTOR DURUM DEĞERLENDİRME RAPORU ARTESİS A.Ş. GOSB Üretim Tesisleri HAZIRLAYAN: Simge ÇAKIR ONAYLAYAN: Dr. İzzet Yılmaz ÖNEL The Institution of Engineering,

Detaylı

İÇİNDEKİLER. BÖLÜM-1-ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLARIN YAPISI VE ÇALIġMA PRENSĠBĠ

İÇİNDEKİLER. BÖLÜM-1-ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLARIN YAPISI VE ÇALIġMA PRENSĠBĠ İÇİNDEKİLER BÖLÜM-1-ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLARIN YAPISI VE ÇALIġMA PRENSĠBĠ Asenkron motorların endüstrideki önemi Turmetre ile asenkron motorun devrinin ölçülmesi ve kayma deneyi Senkron hız, Asenkron

Detaylı

BİR FAZLI ASENKRON MOTORLARIN V/f KONTROLLÜ ÇALIŞTIRILMASI İÇİN SÜRÜCÜ TASARIMI

BİR FAZLI ASENKRON MOTORLARIN V/f KONTROLLÜ ÇALIŞTIRILMASI İÇİN SÜRÜCÜ TASARIMI BİR FAZLI ASENKRON MOTORLARIN V/f KONTROLLÜ ÇALIŞTIRILMASI İÇİN SÜRÜCÜ TASARIMI Mehmet BEKLERGÜL 1, M. Necdet YILDIZ 2 ÖZET Bu çalışma, sürekli yük altında bulunan, bir fazlı yardımcı sargılı kondansatör

Detaylı

Güneş Enerjisinden Maksimum Enerji Sağlayarak Bir Binanın Aydınlatılması ve Isıtılması. Dr. Sinan Pravadalıoğlu

Güneş Enerjisinden Maksimum Enerji Sağlayarak Bir Binanın Aydınlatılması ve Isıtılması. Dr. Sinan Pravadalıoğlu Güneş Enerjisinden Maksimum Enerji Sağlayarak Bir Binanın Aydınlatılması ve Isıtılması Dr. Sinan Pravadalıoğlu info@taesenerji.com Yüksek verim ile Elektrik Enerjisi elde edebilmek için Maksimum Güç noktasının

Detaylı

1. BİR FAZLI ASENKRON MOTORLAR

1. BİR FAZLI ASENKRON MOTORLAR 1. BİR FAZLI ASENKRON MOTORLAR Bir fazlı yardımcı sargılı motorlar Üniversal motorlar 1.1. Bir fazlı yardımcı sargılı motorlar 1.1.3. Yardımcı Sargıyı Devreden Ayırma Nedenleri Motorun ilk kalkınması anında

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ

YENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ YENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ Yenilenebilir enerji sistemleri eğitim seti temel olarak rüzgar türbini ve güneş panelleri ile elektrik üretimini uygulamalı eğitime taşımak amacıyla tasarlanmış, kapalı

Detaylı

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI DENEY FÖYÜ DENEY ADI FOTOVOLTAİK PANELLERİN ÇEŞİTLERİ VE ÖLÇÜMLERİ DERSİN ÖĞRETİM

Detaylı

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI DENEY FÖYÜ DENEY ADI FOTOVOLTAİK PANELLERİN ÇEŞİTLERİ VE ÖLÇÜMLERİ DERSİN ÖĞRETİM

Detaylı

ASENKRON MOTORLARA YOL VERME

ASENKRON MOTORLARA YOL VERME 1 ASENKRON MOTORLARA YOL VERME Üç Fazlı Asenkron Motorlara Yol Verme Yöntemleri Kısa devre rotorlu asenkron motorlar sekonderi kısa devre edilmiş transformatöre benzediklerinden kalkış anında normal akımlarının

Detaylı

ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU

ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ELEKTRİK ENERJİ SİSTEMLERİNDE OLUŞAN HARMONİKLERİN FİLTRELENMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ MODELLENMESİ VE SİMÜLASYONU Mehmet SUCU (Teknik Öğretmen, BSc.)

Detaylı

T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI RAYLI SİSTEMLER SİNYALİZASYON SİSTEMLERİNDEKİ ENERJİ KAYNAKLARI

T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI RAYLI SİSTEMLER SİNYALİZASYON SİSTEMLERİNDEKİ ENERJİ KAYNAKLARI T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI RAYLI SİSTEMLER SİNYALİZASYON SİSTEMLERİNDEKİ ENERJİ KAYNAKLARI Ankara, 2013 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer

Detaylı

3. HAFTA BLM223 DEVRE ANALİZİ. Yrd. Doç Dr. Can Bülent FİDAN. hdemirel@karabuk.edu.tr

3. HAFTA BLM223 DEVRE ANALİZİ. Yrd. Doç Dr. Can Bülent FİDAN. hdemirel@karabuk.edu.tr 3. HAFTA BLM223 Yrd. Doç Dr. Can Bülent FİDAN hdemirel@karabuk.edu.tr Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 2 3. OHM KANUNU, ENEJİ VE GÜÇ 3.1. OHM KANUNU 3.2. ENEJİ VE GÜÇ 3.3.

Detaylı

DOĞRU AKIM DEVRE ANALİZİ Ö. ŞENYURT - R. AKDAĞ ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: OHM KANUNU, İŞ, ENERJİ VE GÜÇ

DOĞRU AKIM DEVRE ANALİZİ Ö. ŞENYURT - R. AKDAĞ ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: OHM KANUNU, İŞ, ENERJİ VE GÜÇ ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: OHM KANUNU, İŞ, ENERJİ VE GÜÇ Anahtar Kelimeler Enerji, ohm kanunu, kutuplandırma, güç,güç dağılımı, watt (W), wattsaat (Wh), iş. Teknik elemanların kariyerleri için ohm kanunu esas teşkil

Detaylı

SABİT MIKNATISLI MOTORLAR ve SÜRÜCÜLERİ

SABİT MIKNATISLI MOTORLAR ve SÜRÜCÜLERİ SABİT MIKNATISLI MOTORLAR ve SÜRÜCÜLERİ 1-Step Motorlar - Sabit mıknatıslı Step Motorlar 2- Sorvo motorlar - Sabit mıknatıslı Servo motorlar 1- STEP (ADIM) MOTOR NEDİR Açısal konumu adımlar halinde değiştiren,

Detaylı

Özetçe. 2. Sistemin Genel Yapısı. 1. Giriş. Yurdagül BENTEŞEN YAKUT 1 Bilal GÜMÜŞ 2

Özetçe. 2. Sistemin Genel Yapısı. 1. Giriş. Yurdagül BENTEŞEN YAKUT 1 Bilal GÜMÜŞ 2 GÜNEŞ GÖZELERİ İLE BESLENEN HIZ KONTROLLÜ ASENKRON MOTOR SÜRÜCÜ SİSTEMİNİN GERÇEKLENMESİ VE DİYARBAKIR GÜNEŞ EVİ EĞİTİM VE UYGULAMA PARKININ BAHÇE SULAMASINA UYGULANMASI Yurdagül BENTEŞEN YAKUT 1 Bilal

Detaylı

REAKTİF GÜÇ KOMPANZASYONU VE HARMONİKLER. Dr. Bora ALBOYACI alboyaci@kocaeli.edu.tr

REAKTİF GÜÇ KOMPANZASYONU VE HARMONİKLER. Dr. Bora ALBOYACI alboyaci@kocaeli.edu.tr REAKTİF GÜÇ KOMPANZASYONU VE HARMONİKLER Dr. Bora ALBOYACI alboyaci@kocaeli.edu.tr REAKTİF GÜÇ NEDİR? Elektrodinamik prensibine göre çalışan generatör, trafo, bobin, motor gibi tüketicilerin çalışmaları

Detaylı

GÜNEŞ ENERJİ SİSTEMLERİ

GÜNEŞ ENERJİ SİSTEMLERİ DENEY 1 GÜNEŞ ENERJİ SİSTEMLERİ YENİLEBİLİR ENERJİ SİSTEMLERİ LABORATUAR YRD. DOÇ. DR. BEDRİ KEKEZOĞLU DENEY 1 GÜNEŞ ENERJİSİ SİSTEMLERİ 1. GÜNEŞ ENERJİ SİSTEMLERİ Dünyamızın en büyük enerji kaynağı olan

Detaylı

ELEKTROLİZ YAPMAK İÇİN PI DENETİMLİ SENKRON DA-DA DÖNÜŞTÜRÜCÜ TASARIMI

ELEKTROLİZ YAPMAK İÇİN PI DENETİMLİ SENKRON DA-DA DÖNÜŞTÜRÜCÜ TASARIMI 5. luslararası İleri Teknolojiler Sempozyumu (IATS 09), 13 15 Mayıs 2009, Karabük, Türkiye LKTROLİZ YAPMAK İÇİN PI DNTİMLİ SNKRON DA-DA DÖNÜŞTÜRÜCÜ TASARIMI DSIGN OF A PI CONTROLLD SYNCRONOS DC-DC CONVRTR

Detaylı

L300P GÜÇ BAĞLANTISI BAĞLANTI TERMİNALLERİ

L300P GÜÇ BAĞLANTISI BAĞLANTI TERMİNALLERİ L3P HITACHI HIZ KONTROL ÜNİTESİ KULLANIM KILAVUZU L3P GÜÇ BAĞLANTISI KONTROL DEVRESİ TERMİNAL BAĞLANTISI BAĞLANTI TERMİNALLERİ Terminal Tanımı Açıklama Sembolü L1 L2 L3 Giriş fazları Şebeke gerilimi bağlanacak

Detaylı

Ev Tipi Yenilenebilir Hibrit Sistem İçin Mikro-Genetik Algoritma ile Optimal Yük Planlaması

Ev Tipi Yenilenebilir Hibrit Sistem İçin Mikro-Genetik Algoritma ile Optimal Yük Planlaması Ev Tipi Yenilenebilir Hibrit Sistem İçin Mikro-Genetik Algoritma ile Optimal Yük Planlaması Özay CAN, Nedim TUTKUN Düzce Üniversitesi Elektrik/Elektronik Mühendisliği Kapsam Giriş Hibrit Sistem ve Güç

Detaylı

Haftanın Amacı: Asenkron motorun hız ayar ve frenleme tekniklerinin kavranmasıdır.

Haftanın Amacı: Asenkron motorun hız ayar ve frenleme tekniklerinin kavranmasıdır. ASENKRON MOTORLARDA HIZ AYARI ve FRENLEME Haftanın Amacı: Asenkron motorun hız ayar ve frenleme tekniklerinin kavranmasıdır. Giriş Bilindiği üzere asenkron motorun rotor hızı, döner alan hızını (n s )

Detaylı

TECO N3 SERİSİ HIZ KONTROL CİHAZLARI

TECO N3 SERİSİ HIZ KONTROL CİHAZLARI 1/55 TECO N3 SERİSİ HIZ 230V 1FAZ 230V 3FAZ 460V 3FAZ 0.4 2.2 KW 0.4 30 KW 0.75 55 KW 2/55 PARÇA NUMARASI TANIMLAMALARI 3/55 TEMEL ÖZELLİKLER 1 FAZ 200-240V MODEL N3-2xx-SC/SCF P5 01 03 Güç (HP) 0.5 1

Detaylı

Alçak Gerilimde Aktif Filtre ile Akım Harmoniklerinin Etkisinin Azaltılması

Alçak Gerilimde Aktif Filtre ile Akım Harmoniklerinin Etkisinin Azaltılması 618 Alçak Gerilimde Aktif Filtre ile Akım Harmoniklerinin Etkisinin Azaltılması 1 Latif TUĞ ve * 2 Cenk YAVUZ 1 Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Elektrik-Elektronik Mühendisliği Böl., Sakarya,

Detaylı

Şekil-1. Doğru ve Alternatif Akım dalga şekilleri

Şekil-1. Doğru ve Alternatif Akım dalga şekilleri 2. Alternatif Akım =AC (Alternating Current) Değeri ve yönü zamana göre belirli bir düzen içerisinde değişen akıma AC denir. En çok bilinen AC dalga biçimi Sinüs dalgasıdır. Bununla birlikte farklı uygulamalarda

Detaylı

TEK FAZLI KONTROLLU VE KONTROLSUZ DOĞRULTUCULAR

TEK FAZLI KONTROLLU VE KONTROLSUZ DOĞRULTUCULAR FIRAT ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GÜÇ ELEKTRONİĞİ LABORATUVARI DENEY NO:1 TEK FAZLI KONTROLLU VE KONTROLSUZ DOĞRULTUCULAR 1.1 Giriş Diyod ve tristör gibi

Detaylı

SIEMENS LOGO KULLANIMI VE UYGULAMALAR

SIEMENS LOGO KULLANIMI VE UYGULAMALAR SIEMENS LOGO KULLANIMI VE UYGULAMALAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 SIEMENS S7 200 UYGULAMALARI UYGULAMA _1 3 Fazlı Asenkron motorun iki yönde

Detaylı

GÜNEŞ PANELLERİNDE TOPRAKLAMA VE YILDIRIMDAN KORUNMA SİSTEMLERİ

GÜNEŞ PANELLERİNDE TOPRAKLAMA VE YILDIRIMDAN KORUNMA SİSTEMLERİ GÜNEŞ PANELLERİNDE TOPRAKLAMA VE YILDIRIMDAN KORUNMA SİSTEMLERİ Mustafa Kemal AVŞAROĞLU Radsan A.Ş. mavsaroglu@radsan.com.tr ÖZET Güneşler elektrik elde edilen sistemlerin en temel yapıtaşı güneş hücreleri

Detaylı

GÜNEŞ ENERJĐSĐYLE HĐDROJEN ÜRETĐMĐ Kim. Müh. Serdar ŞAHĐN / Serkan KESKĐN

GÜNEŞ ENERJĐSĐYLE HĐDROJEN ÜRETĐMĐ Kim. Müh. Serdar ŞAHĐN / Serkan KESKĐN GÜNEŞ ENERJĐSĐYLE HĐDROJEN ÜRETĐMĐ Kim. Müh. Serdar ŞAHĐN / Serkan KESKĐN 1. GĐRĐŞ Güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretilmesi işlemi, çeşitli alanlarda uygulanmıştır. Fakat güneş enerjisinin depolanması

Detaylı

Fotovoltaik Teknoloji

Fotovoltaik Teknoloji Fotovoltaik Teknoloji Bölüm 7: Fotovoltaik Sistem Tasarımı Fotovoltaik Sistemler On-Grid Sistemler Off-Grid Sistemler Fotovoltaik Sistem Bileşenleri Modül Batarya Dönüştürücü Dolum Kontrol Cihazı Fotovoltaik

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ SİSTEMLERİ Eğitim Merkezi Projesi

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ SİSTEMLERİ Eğitim Merkezi Projesi YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ SİSTEMLERİ Eğitim Merkezi Projesi Konu Başlıkları Enerjide değişim Enerji sistemleri mühendisliği Rüzgar enerjisi Rüzgar enerjisi eğitim müfredatı Eğitim

Detaylı

Sabit Gerilim Regülatörü Kullanarak Ayarlanabilir Güç Kaynağı

Sabit Gerilim Regülatörü Kullanarak Ayarlanabilir Güç Kaynağı Sabit Gerilim Regülatörü Kullanarak Ayarlanabilir Güç Kaynağı Sabit değerli pozitif gerilim regülatörleri basit bir şekilde iki adet direnç ilavesiyle ayarlanabilir gerilim kaynaklarına dönüştürülebilir.

Detaylı

DA-DA BUCK, BOOST VE BUCK-BOOST KONVERTER DENEY SETĐ TASARIMI VE UYGULAMASI

DA-DA BUCK, BOOST VE BUCK-BOOST KONVERTER DENEY SETĐ TASARIMI VE UYGULAMASI MYO-ÖS 2010- Ulusal Meslek Yüksekokulları Öğrenci Sempozyumu 21-22 EKĐM 2010-DÜZCE DA-DA BUCK, BOOST VE BUCK-BOOST KONVERTER DENEY SETĐ TASARIMI VE UYGULAMASI Muhammed ÖZTÜRK Engin YURDAKUL Samet EŞSĐZ

Detaylı

TRİFAZE VOLTAJ REGÜLATÖRLERİ

TRİFAZE VOLTAJ REGÜLATÖRLERİ TRİFAZE VOLTAJ REGÜLATÖRLERİ Trifaze mikro-işlemci kontrollü voltaj regülatörlerimiz 10,5 kva ile 2000 kva güç değerleri arasında standart veya korumalı olarak üretilmektedir. Regülatörlerimiz dengelenmiş

Detaylı

SIEMENS MICROMASTER 430 ve FAN UYGULAMA ÖRNEKLERİ

SIEMENS MICROMASTER 430 ve FAN UYGULAMA ÖRNEKLERİ SIEMENS MICROMASTER 430 ve FAN UYGULAMA ÖRNEKLERİ Fan yükleri, uygulama ihtiyaçları ve bu uygulamayı motor hız kontrol cihazları ile çözerken, uygulamanın özel ihtiyaçlarının neler olabileceğine daha yakından

Detaylı

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI ERİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI DENEY FÖYÜ DENEY ADI KOMPANZASYON DENEYİ DERSİN ÖĞRETİM ÜYESİ DENEYİ YAPTIRAN

Detaylı

Belirsiz Katsayılar Metodu ile PWM Kontrollü Buck Tipi Dönüştürücü Devre Analizi

Belirsiz Katsayılar Metodu ile PWM Kontrollü Buck Tipi Dönüştürücü Devre Analizi CBÜ Fen Bil. Dergi., Cilt 11, Sayı, 11-16 s. CBU J. of Sci., Volume 11, Issue, p 11-16 Belirsiz Katsayılar Metodu ile PWM Kontrollü Buck Tipi Dönüştürücü Devre Analizi Anıl Kuç 1*, Mustafa Nil *, İlker

Detaylı

Doğru Akım (DC) Makinaları

Doğru Akım (DC) Makinaları Doğru Akım (DC) Makinaları Doğru akım makinaları motor veya jeneratör olarak kullanılabilir. Genellikle DC makinalar motor olarak kullanılır. En büyük avantajları hız ve tork ayarının kolay yapılabilmesidir.

Detaylı

Örneğin bir önceki soruda verilen rüzgâr santralinin kapasite faktörünü bulmak istersek

Örneğin bir önceki soruda verilen rüzgâr santralinin kapasite faktörünü bulmak istersek KAPASİTE FAKTÖRÜ VE ENERJİ TAHMİNİ Kapasite faktörü (KF) bir santralin ne kadar verimli kullanıldığını gösteren bir parametredir. Santralin nominal gücü ile yıllık sağladığı enerji miktarı arasında ilişki

Detaylı

Akıllı Şebekelerde Enerji Depolama Çözümleri 27.04.2015

Akıllı Şebekelerde Enerji Depolama Çözümleri 27.04.2015 Akıllı Şebekelerde Enerji Depolama Çözümleri 27.04.2015 Prof. Dr. Engin ÖZDEMİR KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLĞİ BÖLÜMÜ E-mail: eozdemir@kocaeli.edu.tr İÇERİK: ENERJİ

Detaylı

Resmi Gazete; 01 Aralık 1988; sayı 20006

Resmi Gazete; 01 Aralık 1988; sayı 20006 Resmi Gazete; 01 Aralık 1988; sayı 20006 TEBLİĞLER Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ndan: 16/2/1983 tarihli ve 17961 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmış olan Bakanlığı mız tebliği aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Detaylı

YAKIT PİLİ DENEY SETİ TEKNİK ŞARTNAMESİ

YAKIT PİLİ DENEY SETİ TEKNİK ŞARTNAMESİ YENİLENEBİLİR ENERJİ LABORATUVARINA ALINACAK DENEY SETLERİ ŞARTNAMELERİ YAKIT PİLİ DENEY SETİ TEKNİK ŞARTNAMESİ 1. Genel Açıklamalar Deney setindeki tüm parçaların; en az 2(iki) yıl garantisi ve en az

Detaylı

DENEY 7 DALGALI GERİLİM ÖLÇÜMLERİ - OSİLOSKOP

DENEY 7 DALGALI GERİLİM ÖLÇÜMLERİ - OSİLOSKOP DENEY 7 DALGALI GERİLİM ÖLÇÜMLERİ - OSİLOSKOP Amaç: Bu deneyin amacı, öğrencilerin alternatif akım ve gerilim hakkında bilgi edinmesini sağlamaktır. Deney sonunda öğrencilerin, periyot, frekans, genlik,

Detaylı

Abs tract: Key Words: Hartmut HENRİCH

Abs tract: Key Words: Hartmut HENRİCH Hartmut Henrich:Sablon 29.03.2011 10:27 Page 32 Hartmut HENRİCH Abs tract: Isolation is good for energy saving. Never the less comfort control diveces are contributed save energy. This kind of diveces

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ TEMEL SEVİYE TEKNİK ÖZELLİKLER

YENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ TEMEL SEVİYE TEKNİK ÖZELLİKLER YENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ TEMEL SEVİYE TEKNİK ÖZELLİKLER Yenilenebilir enerji sistemleri eğitim seti temel olarak rüzgar türbini ve güneş panelleri ile elektrik üretimini uygulamalı eğitime taşımak

Detaylı

ECOMFORT 3 YIL. Avantajları. Fonksiyonu. Enerji Ekonomisi. Modeller

ECOMFORT 3 YIL. Avantajları. Fonksiyonu. Enerji Ekonomisi. Modeller ECOMFORT Fonksiyonu Küçük ve orta büyüklükteki iklimlendirme uygulamalarında iç ortamın ısıtılması/soğutulması ve filtrelenmesi için kullanılmaktadır. Asma tavana montaj imkanı vardır, hava dağıtımı asma

Detaylı

GÜNE ENERJ PV Sistemleri: PV uygulamaları

GÜNE ENERJ  PV Sistemleri: PV uygulamaları GÜNEŞ ENERJİSİ Güneşin enerjisini üç yolla kullanabiliriz, güneş enerjisi derken bu üçü arasındaki farkı belirtmek önemlidir: 1. Pasif ısı. Güneşten bize doğal olarak ulaşan ısıdır. Bina tasarımında dikkate

Detaylı

DC motorların sürülmesi ve sürücü devreleri

DC motorların sürülmesi ve sürücü devreleri DC motorların sürülmesi ve sürücü devreleri Armatür (endüvi) gerilimini değiştirerek devri ayarlamak mümkündür. Endüvi akımını değiştirerek torku (döndürme momentini) ayarlamak mümkündür. Endüviye uygulanan

Detaylı

Eğitim Amaçlı Güneş Pili Sisteminin Kurulması Ve Kayseri Şartlarında Performansının Ölçülmesi

Eğitim Amaçlı Güneş Pili Sisteminin Kurulması Ve Kayseri Şartlarında Performansının Ölçülmesi 188 Eğitim Amaçlı Güneş Pili Sisteminin Kurulması Ve Kayseri Şartlarında Performansının Ölçülmesi Kemal ATİK Erciyes Üniversitesi, Mustafa Çıkrıkçıoğlu MYO, Elektrik ve Enerji Bölümü ÖZET Anahtar Kelimeler:

Detaylı