Kriz ve Maliye Düþüncesinde Deðiþim Ýzzettin Önder'e Armaðan

Transkript

1 Kriz ve Maliye Düþüncesinde Deðiþim Ýzzettin Önder'e Armaðan Onur Kurulu üyemiz sevgili 0zzettin Hoca için derlenen Armaan kitab1m1z SAV Yay1nlar1 içinde yerini ald1. ÖNSÖZLER {tab=ahmet Ha_im KÖSE} HOCAMIZ 0ZZETT0N ÖNDER Ahmet Ha_im Köse Hiç s1n1f1nda örencisi olmad11n1z birini gerçekten hocan1z olarak gördüünüz, hissetiiniz oldu mu? Bir dü_ünce alan1n1 meslekle_tiren, zaten hep var olan ve bu nedenle olmasa da olan, o hep ayn1 ders kitaplar1n1 yazan hocalardan söz etmiyorum elbet. Kendi mesleini sahici bir dü_ünde sürecinin parças1 haline getiren, dü_üncesini ya_am k1lan gerçek hocalarda yanad1r mera1m. 0zzettin Önder hiç ku_kusuz art1k nesli giderek azalan o gerçek hocalardand1r i_te. Meslek üretmek için deil, toplumun bilgisini üretmek için var olanlardand1r hocam1z. Sosyal bilimler toplumun dü_ünce geleneklerine yaln1zca yaz1l1 metinler olarak kaz1nmaz. Onlar1n ya_ayan ta_1y1c1lar1 vard1r. Yazd1klar1yla olduu kadar ve belki de daha çok ya_am pratikleriyle, duru_lar1yla, dü_ündüklerine canl1l1k katan gerçek dü_ünce insan1d1rlar onlar. 0zzettin Önder i_te onlardand1r. Kürsüsünün ve cüppesinin arkas1na, dokunulmazl1k z1rh1y saklananlardan deil, aç1k ve berrak olanlardan. Ya da tan1d1kça varl11ndan duyduunuz haz1n artt11 kaç insan tan1d1n1z? Sözüm yaln1zca dostlua deildir... Varl11 varl11n1z1 kolayla_t1ran, kesi_tiiniz her nokta da var olman1za güç katan insanlarad1r mera1m. Emin olun azd1r say1lar1... Ya zaten azd1lar ya da gün geçtikçe azald1lar. Ya_ar Kemalin dedii gibi: O güzel insanlar o güzel atlara binip gittiler... Biz, 1980li y1llarda Ankarada üniversite eitimini sürdürenler, bugüne göre daha uzak olan 0stanbulda, 0stanbul Üniversitesind 0zzetin Önderin varl11n1 bilirdik. Yazd1klar1n1 okurduk, örenirdik. Daha o y1llarda 0zzettin Önder s1n1f1nda olmasak ta bizim hocam1zd1... Biz 1990l1 y1llarda hocal1k mesleine kat1lanlar, üniversitelerimizde giderek yok olan o güzel insanlara ve elbette onlardan biri olan 0zzettin Öndere çok _ey borçluyuz. Diyojennin fenerinin hala üniversitelerimizin gündüz karanl11na 1_1k tutabileceini bize hat1rlatt1klar1 için. Bu kitap fikri Abuzer P1nar ile Mülkiyede hep keyif alarak sürdürdüüm sohbetlerimizin ürünüdür. 0stedik ki, 0zzettin Öndere Ankaradan, Mülkiyeden, bir armaan olsun. Çünkü gerek Mülkiye ve gerekse 0stanbul Üniversitesi Türkiyede sosyal bilim geleneinin iki eski ç1nar1d1r, bugün dallar1 çok budansa da bu hala böyledir. Ve bilinir ki bu iki okulun dü_ünce geleneklerinde yak1nl1klar olduu kadar, uzakl1klar da vard1r. Üniversitelerin kurumsal farkl1l1klar1 kurumlarla a_1lmaz, a_1lmas1na da gerek yoktur. Farkl1l1klar gerçek dü_ünce insanlar1n1n varl11yla, yak1nl1klara dönü_ür. 0_te 0zzettin Önder toplumun her yerin yak1n olduu gibi, Mülkiyedeki bizlere de yak1n olanlardand1r. Abuzer P1nar ile hocam1za bir armaan isteimiz bu yak1nl11n ürünüdür. Tasar1m1z geli_tikçe katk1 isteimiz genelle_ti ve sevgili Nihat Falay hocam1z1n katk1s1 bu noktada ortakl1a dönü_tü. Böylelikle yönelimimiz de, Mülkiyeden hocaya armaan yerine, genel olarak hocaya armaan olarak yeniden _ekillendi. Tüm armaan kitaplar1nda olduu gibi bu kitapta eksikliklerle doludur. Ula_amad11m1z, katk1 vermek isteyen bir çok ki_inin bu kitapta yer almad11n1 biliyoruz; bizi ba1_las1nlar. Kural olarak yaz1lar1m1z1n tümü hakem denetiminden geçti, hiç istemesek de kitapta yer almayan yaz1lar oldu. Dostlar1m1z1n bize k1r1lmayacaklar1n1 umuyoruz. Ne de olsa bilim ele_tiriyle ba_lar, hatam1z varsa af ola. Hedeflenen zaman1 a_t1k, bu gecikmenin tüm kusurlar1 hiç ku_kusuz bize aittir, katk1 veren dostlar1m1zdan ve elbette hocam1zdan özür diliyoruz. Son olarak Sosyal Ara_t1rmalar Vakf1na ve her zaman bizimle birlikte olan, katk1lar1n1 hiç bir zaman esirgemeyen sevgili Serap Kurta te_ekkür etmek isteriz. Serap, gerek kitab1n sonunda sunulan söyle_inin haz1rlanmas1nda, gerekse bu kitapta yer alan tüm yaz1lar1n okunup, gözden

2 geçirilmesinde çok büyük katk1lar sundu. Ona müte_ekkiriz. Umuyoruz ki ortaya ç1kan üründen hocam1z da mutlu olur... Sevgili hocam1za uzun ve mutlu bir dü_ünce yolculuu diliyoruz. 0yi ki vars1n1z hocam. {tab=abuzer PINAR} MAL0YE B0L0M0 VE 0ZZETT0N ÖNDER Abuzer P1nar Ana ak1m Maliye yaz1n1ndaki en büyük sorun, büyük üstat ^ener ^enin ba_rolü oynad11 Züürt Aa filmindeki güç sahibi bir aa kendisini 0stanbulun ara sokaklar1nda y1rt1k bir terlik ile çiköfte satarken bulmas1n1 doal bir süreç olarak görme naifliidir; ee kötü niyet yoksa! Burada dikkat çekmek istediimiz nokta, en az iklim ko_ullar1 kadar, siyasal kanallardan bir istimlâk öncesinde fazladan bilgiye sahip olan ile bilgisiz aras1ndaki asimetrik araç sahipliidir. Bunun göz ard1 edilmesi metodolojik bir sorundur. Bilim insan1 olaylar1 görmekle yetinmez; gözlemler, soyutlar, neden sonuç ili_kileri kurar, anlamaya çal1_1r. Ar_imeti farkl1 yapan _ey, Onun kovadan ta_an suyu görmesi deildi. Zira bunu kendisinden önce binlerce, belki milyonlarca insan görmü_tü. Ancak Onu farkl1 yapan _ey merak1yd1, gördüü olay1n çok öncesinde anlamaya çal1_t11 bir _eylerdi. Türkiyede maliye/iktisat yaz1n1ndaki en büyük sorun ideolojik olmas1 veya olmamas1 deil, bilimsel dil ve yöntemden uzak olmas1d1r. Teorisi olmayan hiçbir bilimsel tart1_ma yap1lamayaca1 gibi, zaman ve mekândan ba1ms1z bir teori de kurulamaz. Akademi dünyas1nda, aksine, ölçein geni_lemesi ve bilginin ticarile_mesi ile beraber sabiti olmayan, yöntemden yoksun malumat y11nlar1 ile kar_1 kar_1yay1z. Akademisyenler ve akademik kurumlar tart1_maya aç1k deil. Birileri kendilerine benzemeyenleri ideolojik olmakla veya deer yarg1s1 kullanmakla suçlamakta, sal1kl1 bir bilimsel tart1_ma ortam1 olu_mad11ndan okulla_ma da mümkün olamamaktad1r. Üniversitelerin amac1 örencilerini meslek sahibi yapmak olduundan, farkl1 görü_ ve dü_üncelerin, farkl1 okullar1n ele_tirel bir bak1_ aç1s1yla eitimde yer almas1, bu amaca ayk1r1 görülmekte ve d1_lanma korkusuyla mezunlar1n i_ sahibi olma _anslar1n1n azalaca1 dü_ünülmektedir. Örnein, iktisadi büyüm önemi, gerei, belirleyicileri teknik olarak elbette öretilebilir. Ancak iktisadi büyümeye kar_1t görü_lerin de üniversitelerde ya_ama _ans1 olmak zorundad1r. Bilimsel bilgi üretim sürecinde bu kar_1t görü_lerin disipline edilmemesi, bu eilimleri sadece kabala_t1r1r. Çerçevesi çizilen bu kaba ortamda, say1s1 az da olsa 0zzettin Önder gibi akademisyenler üniversitelere farkl1 bir soluk getirmi_ler, ana-ak1m temsilcilerinin bir ölçüde de olsa yeniden dü_ünmelerini salam1_lard1r. Eer bilimsel ara_t1rma ba_tan bildiimiz bir tek dorunun farkl1 biçim ve yöntemlerle kan1tlanmas1 ise, halen üniversitelere ve bilime ayr1lan kaynaklar bile fazlad1r. Bilimsel ara_t1rman1n amac1 bizatihi bu dorunun aray1_1d1r. Üniversitelerin görevi sadece bilgi üretmek deil, bu bilgi dorultusunda insan yeti_tirmek ve ayn1 zamanda toplum ad1na idareyi uyarmakt1r. 0zzettin Önder, üniversiteler, bütün tarihsel deneyimleri, dünya deneyimlerini ve bütün ideolojileri vermek zorundad1r... biz; ne solun, ne sa1n, ne de bir grubun emrinde olmay1z derken, ana-ak1m maliye yaz1n1ndaki ideolojik çarp1kl1a i_aret etmekteydi.1 Ancak üniversitelerde üretilen bilgi bilimsel bilgi ise bu mümkündür. Aksi halde, üniversiteli de kabala_1r ve k1s1r siyasal tart1_malar1n bir parças1 haline gelir ki, yak1n tarihimiz bunun örnekleri ile doludur. Türkiyedeki Maliye yaz1n1 da iktisat ve benzer alanlarda olduu gibi büyük ölçüde geli_mi_ bat1 ülkelerinde bir ölçüde tutarl1 bi yöntem çerçevesinde üretilen bilginin ezbere taklidinden ibaret görünmektedir. Örnein devlet veya kamu sektörünün teorik tart1_malar1ndan süzülen bir modelin ABDde belirli bir alana uygulanmas1 ile üretilen bir akademik ara_t1rma bizim için de okunmaya deer olacakt1r elbette. Ancak ABD gerçei ve teorik arka plan1 göz ard1 edilerek ayn1 modelin al1n1p Türkiyede uygulanmas1 hiçbir _ekilde bilimsel deildir. Ancak meslein gerekleri ve popülarite kayg1s1, bu tür çal1_malar1 gerçek bilimse ürünler olarak kabul ettirmekte, öze ili_kin tart1_malar fuzuli bulunmaktad1r. Duru_uyla Türkiyedeki maliye yaz1n1n1n çarp1kl11na kar_1 bilimsel dil ve yöntemde 1srar eden 0zzettin Önder, maliye biliminin temel tart1_ma konusu olan kamu sektörü konusunda, bilimsel yönteme ayk1r1 bir biçimde tek doru olarak sunulan kamu sektörü, hakim özel sektörün bir tür tamamlay1c1s1d1r ve bu sektörün çal1_ma ko_ullar1na uygun olarak i_lev görür görü kar_1l1k, kamu sektörü, özel sektörün marjinal bir tamamlay1c1s1 deil, özel sektörün i_leyi_i için gerekli ko_ullar1 haz1rlayan v sistemin i_leyi_ sonuçlar1n1 çözen, hafifleten ya da me_rula_t1ran gerekli ko_uldur2 görü_üne dikkat çekerek, tart1_mal1 alanlar1n maliye yaz1n1nda diri kalmas1n1 salam1_t1r. Basitmi_ gibi görünen bu konu maliye disiplininde ara_t1rma yapmaya yönelen bilim insan1 adaylar1n1n tam da ba_lamalar1 gereken noktad1r. Neyi incelediini bilmeyen bir ara_t1rmac1n1n bilgi üretmesi mümkün deildir. Matematiksel yöntemlerin kullan1lmas1 bilimsel ve analitik olmakla e_deer görüldüü takdirde, bilimsel yakla_1m1n bizatihi

3 kendisi yok edilmi_ olur. Elektronik araçlar1n geli_mesiyle beraber çok karma_1k hesaplar1n çok daha k1sa sürede yap1labilme imkân1 ortaya ç1k1nca, bilimsel yöntemden yoksun ancak teknie boulmu_ akademik çal1_malar bilim dünyas1n1 istila etmeye ba_lad1. Teorik tart1_ma boyutu olmayan ve büyük ölçüde ikincil kaynaklar1n özetinden toplanan s1 bilgilerle ortaya ç1kan bu çal1_malar1n mimarlar1 çounlukla hangi paradigma veya metodoloji ile hareket ettiklerinin fark1nda bile olmam1_lard1r. Neo-klasiklerle Marksistler tart1_adursunlar, ben birkaç yabanc1 yay1n daha yapay1m diyen objektif akademisyenler, kötü para iyi paray1 kovar ifadesini makalelerinin sa üst kö_elerine yazarken kendilerinin neyi kovduklar1n1n fark1na bile varamamaktad1r çou zaman. Bir otomobili tasarlayan ve üretimini salayan bir mühendis ile otomobil tamircisi aras1ndaki fark1 bilmeyen birisinin cehaleti çok farkl1 olmasa gerek. Çok ilginçtir ki, büyüme ve istikrara ili_kin konular1 ara_t1ranlar kendilerini gerçek bilim insan1 olarak görürken, bölü_üme ili_kin konular1 ara_t1ranlara dudak bükerek, onlar1 deer yarg1s1 öne süren bilim d1_1 ki_iler olarak tan1mlamalar1, bölü_üm konular1n1 ara_t1ranlar1 da bazen utangaç ve çekingen hale getirmi_tir. Bazen de ideolojik olduklar1n1 kabul edip, zaten dierlerinin de asl1nda ideolojik olduunu, ancak bunun fark1nda olmad1klar1n1 dile getirmi_lerdir. Bir bilim insan1n1n eilim duyduu ideolojik veya siyasal çizgi bölü_üm konular1n1 çal1_1p çal1_mamas1yla ilgili olmamak gerekir. 0zzettin Önder, yöntem tart1_mas1 yaparken, en ince maliye konular1ndan uzak durmam1_t1r. Vergilerin gelir da1l1m1 üzerindeki etkisinin ara_t1r1lmas1na ili_kin çal1_mas1nda, bu etkilerin ara_t1r1lmas1nda göz önüne al1nabilecek en ince noktalara dikkat çekmektedir.3 Benzer incelii bütçe aç1klar1n1n tan1mlanmas1, ölçülmesi ve etkilerine ili_kin çal1_mas1nda4 ve dier bütün çal1_malar1nda görmek mümkündür. Bir bilim insan1 olarak maliye disiplininin en temel kavramlar1 ve en standart yakla_1mlar1na nüfuz ederken, ayn1 zamanda bu yakla_1mlar1n bast11 zemini ile beraber deerlendiren ve aksinin de dü_ünülebileceini, ba_ka bak1_ aç1lar1ndan (teorik çerçevelerden) bak1ld11nda farkl1 sonuçlara gidilebileceini gösterme maharetini de üzerinde ta_1yan bir bilim insan1. 0zzettin Hocay1 farkl1 yapan ideolojisi, siyasi görü_ü vs. deil, titiz bir bilim insan1 olma yan1nda üniversite camias1nda çokça rastlanmayan ayd1n ki_iliidir. Bir bilim insan1 olarak meslein teknik gereklerini yerine getirmesi yan1nda özgür dü_ünebilmesi ve bilim insan1na yak1_1r ele_tirel bir gözle olaylara bakabilmesidir. Bir ayd1n olarak da &ayd1n insan1n egzistansiyalist felsefe mant11 çerçevesinde, kendi menfaati d1_1nda ve menfaatinin aleyhine dahi olsa, toplumu kucaklay1c1, toplumsal aç1dan ileriye yönelik olumlu olabilecek- bu bir ekonomi felsefesi olabilir, etik görü_ olabilir, ahlak felsefesi olabilir- hatta toplumun kurallar1n1 parçalamay1 göze alabilecek insan olarak görüyorum olgun insan1.5 görü_üyle ve buna uygun davran1_1 ile var olmu_tur. 0zzettin Önder, maliye bilim insanlar1na elden ele dola_an, çok satan ba_ucu kitaplar1 yerine, bir bak1_ aç1s1, bir duru_, bilim insan1 olmadan insan olmak gerektiine i_aret eden bir duru_ b1rakt1. Sadece maliye ara_t1rmalar1 yapanlar deil, insan1 ve insanl11 önemseyen herkes 0zzettin Hocan1n yazd1klar1n1 ve söylediklerini dikkate almak zorundad1r. dipnotlar: 1 Sezgin, S. ve F. Deyneli (2007), Maliye Söyle_ileri: Sorunlar-Öneriler, Naturel Yay1nc1l1k, s Önder, 0., O. Türel, N. Ekinci ve C. Somel (1993), Türkiyede Kamu Maliyesi, Finansal Yap1 ve Politikalar, Tarih Vakf1 Yurt Yay1nlar1, 0ktisat Politikas1 Seçenekleri 2, s Önder, 0. (1990) Vergilerin Gelir Da1l1m1 Üzerindeki Etkilerinin Ara_t1r1lmas1, VI. Türkiye Maliye Eitimi Sempozyumu- Çe_itli Aç1lardan Vergileme ve Sorunlar1, Ankara: Hacettepe Üniversitesi 0ktisadi ve 0dari Bilimler Fakültesi Maliye Bölümü, s Önder, 0. ve H. Kirmanolu (1996) Kamu Aç1klar1n1n Tan1mlanmas1, Ölçümü ve Etkileri, X. Türkiye Maliye Sempozyumu K Kesimi Finansman Aç1klar1, May1s 1994 Antalya, 0stanbul: 0stanbul Üniversitesi 0ktisat Fakültesi Maliye Ara_t1rma Merkezi, s Önder, 0. (2002). 0ktisat ve Din, 0ktisat1n Dama Ta_lar1: Ekoller-Kavramlar-0z B1rakanlar II içinde, s. 141.

4 {tab=nihat FALAY} KIRK YILLIK MUZIR (!) B0L0M 0NSANI 0ZZETT0N Nihat Falay Onu ilk defa ders y1l1nda 0stanbul Üniversitesi 0ktisat Fakültesi Maliye Disiplini Hocalar1m1zdan Prof. Dr. Memduh Ya_an1n asistan1 iken 3.s1n1ftaki Amme Kredisi (Devlet Borçlar1) dersine hocam1z1n yerine geldiinde dinlemi_tim. Kendisini, s1n1f arkada_1m Nevinin abisi olmas1 nedeniyle daha önce tan1m1_t1m. Çünkü o y1llarda bizden iki s1n1f önde ve 4. s1n1f örencisi idi, hatta s1n1f arkada_1 ve sonra da e_i olan rahmetli Müren ile birlikte toplu bir fotoraf bile çektirmi_tik. Ben 1965te fakülteden mezun olduktan ve iki y1ll1k yedeksubayl1k görevimi yapt1ktan sonra 1969da Prof. Orhan Dikmenin bulunduu Maliye Enstitüsünde Maliye ve Maliye Teorisi Kürsüsünde bir araya geldik. Kürsü ba_kan1m1z Prof. Dr. Memduh Ya_ idi. Kürsünün dier öretim üyeleri Sevim Görgün, Arif Nemli, 0zzettin Önder, Burhan ^enatalar, Hayri Suat Ürgüplü ve ben idim. D sonraki y1llarda Esfender Korkmaz, Tülay Ar1n ve Mehmet Ural aram1za kat1ld1lar. Dier Maliye ve Mali Kanunlar Kürsüsünde ise ba_kan Prof. Dr. Bedî N. Feyziolu, Kenan Bulutolu, ^erafettin Aksoy, Yenal Öncel, Türkan Öncel, Bora Ocakç1o ve Metin Tar1m bulunuyordu. Kürsü Ba_kan1 Hocam1z Prof. Dr. Memduh Ya_a, bir aristokrat gibi ciddi ve çevresi geni_ bir bilim oda1; S. Görgün, hepimizin sevdii ve yararland11 bilim ablam1z; Arif Nemli, c1va gibi bir kürsü aabeyimiz; 0. Önder, M Ya_a hocam1z1n el üstünde tuttuu ve en çok sevdii bilim böcei; B. ^enatalar, göründüünden daha s1cak bir bilimsel ufuk; H Ürgüplü e_i Faz1la ile, gerçek yüksek sosyeteden aram1za dü_mü_ kürsü gökta_1 M. Ural ise genç zeki fakat da1n1k bir bilim olarak biraradayd1k, ve mutluyduk. Ama 1980 sonras1, her _eyde olduu gibi, bu kadroda da önemli dei_iklikler oldu. Bu kadro içinde 0. Önderin daha _imdiden itiraz edebileceini veya farkl1 bir yorum getirebileceini tahmin edebileceim _ekilde, o zamanki duru_, yorum ve referans-lardan hareketle objektif muhafazakar olarak s1fatland1r1labilmesi mümkündür. Ama özellikle 1980 sonras1 ekonomik ve toplumsal süreçler, sanc1lar ve sorunlar Onu farkl1 bir dü_ünce zeminine ve formuna oturtmu_ ve sosyalist radikal haline dönü_türmü_tür. Hatta son y1llarda, benim de içinde bulunduum bir grup taraf1ndan Bar1_ Derneinin yeniden kurulu_unda ve yönetim kurulunda yer almas1 buna bir karinedir, diyebiliriz. Onunla toplumsal olaylara bak1_, örgütlenme ve diergaml1k konular1nda hep dirsek temas1nda olman1n doal süreçlerini ya_ad1m. Yukar1da belirttiim 40 y1l1 a_an özel ve bilimsel ili_kimizde bana hep s1cak ve içten davranm1_t1r. Günümüzde art1k genel ve olaan bir davran1_ tarz1 haline gelmeye ba_layan olumsuz rekabet ve çelmeleme ili_kisine girmemesi, aksine saduyulu davran1_1 takdir ettiim yönüdür. Ama elbette ki 0zzettinin bazen nörotik olu_un s1n1rlar1ndaki tepkileri veya unutkanl1klar1 da arkada_1 olarak gözlediim bir özelliidir. 0zzettinin _akac1l11na ve espri anlay1_1na gelince; her f1rsat1 ve arac1 herkese kar_1 kullanmaktan çekinmediini hemen belirtmem gerekir, doçent olduumda odam1n süslenmesi ve hijyenik ka1tlarla bir düün salonu haline çevrilmesi, Onun yan1mda oturduu bir toplant1dan sonra cebimde kuru kafal1 bir karikatür ve mesaj bulmam, telefonla i_letilmem(!) vb. sadece birkaç1n1 hat1rlad11m muziplikleri gibi. 0zzettin ile son y1llarda birlikteliimiz, biraz ailesindeki _anss1zl1klar biraz da toplum-sal tepki benzerliimiz nedeniyle daha da artm1_t1r. Bu _anss1zl1klar1 yenmesi ve toplumsal tepkilerinin sal1kl1 olmas1 0. Önderin deruni iç dünyas1na sar1lmas1n1n ve olaylara bilimsel soukkanl1l1kla bakabilmesinin bir sonucu ve zaferidir, bence. Dolay1s1yla duygusal travmalar1 atlatm1_, bilimsel dikkat ve performans1nda ciddi bir sapma ortaya ç1kmam1_t1r. 0. Önder, inand11 _ey ne olursa onunla, özde_le_en ve tutkular1 olan bir bilim adam1d1r. Bunun bireysel balamda örnekleri; ülkemizin Karadeniz bölgesinden olan vatanda_lar1m1za ili_kin 1srarl1 ve ironik gözlemleri, her fikirden insanla bir arada olma arzusu, sevdii örenci ve asistanlara kar_1 özel koruma ve destek verme meyli gibi. 0zzettin, grup halindeki ve toplumsal olaylar1 örenmek konusunda yüksek bir haber alma istei ve katsay1s1na sahiptir. Bu yolla da toplumsal olaylar1n arka plan1n1 merak edip, ki_i eer müsait davran1r ve istekli olursa, onunla tart1_1p, bu yolla da toplumsal ve bilimsel çal1_malarda ayr1nt1dan çok, genel bak1_1 yakalamaya çal1_1r. O her _eyin ancak genel topografyas1n1 görmeyi tercih eder. Bu yakla_1m1n1, bir tez savunmas1nda, bir fikir tart1_mas1nda, bir tak1lma latifesi veya cümlesi içinde, ancak ve eer dikkatle gözlerseniz, yakalayabilirsiniz. Bazen de, ele al1nan bir konunun çok saf bir dinleyicisi durumundad1r, ama son hamlesinin ne olaca1n1 tahmin edemeyebilir veya ancak sonradan anlayabilirsiniz.

5 Hocam ve arkada_1m 0zzettin, her _eyden önce her olaya veya yoruma psikolojik ve toplumsal boyutlar1n1 da gözard1 etmeden, bir makro yorumla bakar. Bu bir siyasal ve ekonomik demeç veya yasal bir düzenleme olsun, onun objektif ve s1n1fsal anlam1n1 irdeler. Bu aç1dan gerek uygulamada gerekse yorumda bilimsel etik onun en ac1mas1z k1l1c1 olup, onu özellikle teamüden (bilerek ve kasten) yap1lm1_ yanl1_larda bunu tereddütsüz kullan1r. Bilimsel etike olan dü_künlüü bir ar kö_e yaz1lar1 yazd11 bir gazetedeki makalesine de, hat1rlad11m kadar1yla Keynesin Malthus için söyledii etik sahibi ve gerçei iyi gören iktisatç1 sözü _eklinde ve tepkisel olarak yans1m1_t1r. Bilimsel yakla_1m1n ve özelde iktisat ve maliye biliminin temel eksenlerini yakalayabilen 0zzettinin derslerini rutin bir bilgi aktarma seans1 deil, bir dü_ünce f1rt1nas1 haline dönü_türmesi Onun kendi örencileri aç1s1ndan zevkle belirtilen bir özelliidir ki bu f1rt1naya her konu, ki_i ve süreç yakalanabilir. Örnein; iktisat derslerinde sadece neo-liberal görü_ü anlatan meslekta_lar1 üniversite yemekhanesini özelle_tiren üniversite yönetimi ve kararlar1 vb. bu f1rt1naya muhatap olmu_lard1r. Özellikle özelle_tirme konusundaki reaksiyonu ve bunun için örencilerle ortak hareketinin bir tür kar_1l11 olarak 2007de 0stanbul Üniversitesi Rektörlüünün 0. Önderin Sosyal Bilimler Enstitüsü Lisansüstü Programlar1nda ders vermesi konusundaki beklenm bilim d1_1 olumsuz karar1na _ahit olunmu_tur. Buna kar_1 0zzettinin mahkemeye ba_vurmas1, Onun doal tepkisi ve önemli bir duru_ göstergesidir. Hatta ben de o tarihlerde 0. Önderin bu durumuna ili_kin hassasiyetimi ve tepkimi göstermek üzere, dönemin 0ktisat Fakültesi Dekan1na konunun bireysel, bölümümüze ili_kin ve kurumsal olas1 yans1malar1n1 irdeleyen dü_ünce ve önerilerimi özel bir yaz1yla aktarm1_ idim. Zaten konunun uzant1s1 olarak, daha sonra Rektörlüün, içinde benim de bulunduum toplam be_ öretim üyesine ili_kin olarak, ayn1 konuda olumsuz karar vermesi, 0. Önderin zurnan1n z1rt dedii delie dokunduunu daha iyi gösterir. 0zzettin Önderin toplumsal olay ve süreçlere kamusalc1 yakla_1m1 vard1r, ama bu yakla_1m, s1n1flar1n da devletin de ele_tirilmesini kapsar ve devletin sermayenin bekçilii konumuna soyunmas1 veya s1k1_mas1n1n sosyal yans1malar1n1 ortaya koymas1na yöneliktir. Üniversitelerin bir taraftan toplumlarda ideoloji yaratan ve yarat1lan ideolojileri koruyan kurumlar olduuna, öte taraftan ise objektiflii ve bilimsellii temel almas1 gerektiine, bu nedenle de bilim insanlar1n1n kalemlerinin keskinlii ile toplumlar1 uyarmas1 görevlerinin bulunduuna inan1r. Bunun için de bilim insanlar1n1n ekonomik bask1 ve yönlendirmelerinden uzak ve bilimsel özgürlük anlay1_1 ile toplumun genel ç1karlar1n1 savunmalar1n1 ister. Sevgili 0zzettinle birlikte ayn1 bilimsel birimde ve iklimde bulunman1n yaratt11 etki ve yans1malar1 bizim nesil bilir ve ya_am1_t1r. Benzer etki ve yans1malar1 genç bilim insanlar1n1n kendi meslekta_lar1 ile birlikte olumlu yönde ya_amas1n1 ve gelecekte benzer _ekilde hat1rlamalar1n1 umar1m. Bilinsin ki, k1rk y1ll1k meslek hayat1m1n bilim-sel ikliminde 0zzettin Önderi bilimsel ve bazen sert bir rüzgar veya bazen bir meltem olarak hep hat1rlayacak, arkada_l11n1 hep arayaca1m. 0zzettin Öndere ve gerçek genç bilim insanlar1na sayg1 ve sevgilerimle. {/tabs} {tab=0ç0ndek0ler} Önsözler... Hocam1z 0zzettin Önder / Ahmet Ha_im Köse 7 Maliye Bilimi ve 0zzettin Önder / Abuzer P1nar 9 K1rk Y1ll1k Muz1r (!) Bilim 0nsan1 0zzettin/ Nihat Falay 13 Uluslararas1 Bunal1m1n Arifesinde Çevre Ekonomiler / Korkut Boratav 17 Türkiyede Sanayi Politikalar1 Üzerine Gözlem ve Deerlendirmeler / Oktar Türel 30

6 Tar1mda IMF-DB Gözetiminde 2000li Y1llar / Ouz Oyan 60 Fiyat1 Toplumsal Olarak Yorumlamak: Türkiye Kapitalizminden S1n1f ve Enflasyon Manzaralar1 / Serdal Bahçe-Ahmet Ha_im Köse 89 Ekonomide 0kiz-Hedefleme Dönemi: Enflasyon Hedeflemesi ve Mali Kural1n S1n1fsal Kökenleri/ Erinç Yeldan den Sonra Türkiye Maliye Disiplininde Kuramsal Gerilimler: Türkiye Maliye Sempozyumu Teblileri Çerçevesinde Bir Deerlendirme / Ayd1n Ördek 137 Marx1n Ekonomi Politiinde Devlet Borcu ve Vergiler / Ceyhun Gürkan 215 Krizi Anlamak: Minskynin Finansal 0stikrars1zl1k Hipotezi ve Marksist Teori Aç1s1ndan Bir Deerlendirme / Aysel Ar1kboa- Berna Uymaz 250 Zaman1n Metala_ma Sürecine Deiniler / Mustafa Özi_ 271 Optimal Vergi Teorisi: Bir Deerlendirme / Özlem Albayrak 287 Federal Sistemlerde Vergi Rekabeti / Ali Sina Önder 318 Kamu Maliyesinin Sürdürülebilirlii, Mali Disiplin ve Sosyal Yurtta_l1k / Sinan Sönmez 323 Sosyal Güvenlik Krizi: Abba Lerner1 Yeniden Okumak / Adem Yavuz Elveren 337 Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Neoliberal Eksende Yeniden Yap1land1r1lmas1 / Süleyman Ulutürk-Kutlu Dane 359 Ekonomik Çevrimlerin (Krizlerin) Kad1n /Erkek 0stihdam1na Yans1malar1 Türkiye 0malat Sanayi ve Kent Emek Piyasas1 Üzerine Ampirik Bir Analiz / Özge 0zde_ 373 0ktisad1n Psikoloji ve Nöroloji ile 0li_kileri ve Neoklasik Paradigma / Hülya Kirmanolu 400 Modern Ya_amda Kapitalizmin Psikolojik Etkileri / Ester Ruben 412 Savunma 0ktisad1n1n Güncel Durumu: Handbook of Defense Economics 2nin Dü_ündürdükleri / Gülay Günlük Fienesen 426 Sosyal Güvenlik, Demografi, Emeklilik ve Kamu Maliyesi / Ömer Faruk Bat1rel 434 Neoliberal Dönü_üm Sürecinde Emek-Sermaye ve Merkez-Çevre Kar_1tl11nda Gündemi Okumak: 0zzettin Önderin Kö_e Yaz1lar1 Kö_esinde Durmayan Kö_e Yaz1lar1: Bence / Koray Y1lmaz-Ba_ak Ergüder 441 Kamu 0_letmeciliini Geli_tirme Merkezi (K0GEM) / N. 0lter Erturul 471 Ya_am1n 0çinden Kesitler: 0zzettin Önder Söyle_i / Mehmet Türkay - Ahmet Ha_im Köse - Serap Kurt 485

7 {tab=künye} SAV Sosyal Ara_t1rmalar Vakf1 33 Kriz ve Maliye Dü_üncesinde Dei_im 0zzettin Öndere Armaan Derleyenler: Abuzer P1nar Ahmet Ha_im Köse Nihat Falay Yay1na Haz1rlayan Serap KURT ISBN Birinci Bas1m: Mart 2011 Kapak Tasar1m1 0lknur KAVLAK Bask1 Öncesi Haz1rl1k Ülkü GÜNDODU Bask1 ve Cilt: Kayhan Matbaas1 Davutpa_a Cad. Güven Sanayi Sitesi C Blok No: 244 Topkap10stanbul Tel:

8 Sosyal Ara_t1rmalar Vakf1 0ktisadi 0_letmesi 0stiklal Caddesi Balo Sk. Analin Ap. No: 17/2 Beyolu 0stanbul Tel/Fax: Web: merhaba@sav.org.tr {tab=ön KAPAK} {/tabs}