Nüfus projeksiyon yöntemleriy. Raika Durusoy A.D. Seminer Programı 26 Şubat 2005

Transkript

1 Nüfus projeksiyon yöntemleriy Raika Durusoy Halk Sağlığı A.D. Seminer Programı 26 Şubat

2 Bir Arap atasözü Geleceği i tahmin edenler, doğruyu söylediklerini s düşünseler d bile yalan söylemektedirler. s 2

3 Bazı başar arısız öngörüler Telefon un ciddi bir iletişim im yolu olarak kabul edilmemesine yol açacak a acak çok fazla sınırls rlılığıığı var. Bu cihazın n bizim için i in hiçbir değeri eri yok. Western Union iç arşivi ivi,, 1876 Havadan daha ağıa ğır r makinelerin uçmasu ması imkansızd zdır. LORD KELVIN, Royal Society Başkan kanı,, 1895 İcat edilebilecek herşey ey icat edildi. CHARLES DUELL, Üst düzey d yöneticiy netici, ABD Patent Ofisi,, 1899 Akt Aktörleri konuşurken urken duymayı kim ister ki? H. M. WARNER, Warner Brothers, 1927 Borsa payları kalıcı görünen yüksek y bir platoya ulaştı. IRVING FISHER, Ekonomi Profesörü,, Yale Üniversitesi,, 1929 Belki beş bilgisayar için i in bir dünya d pazarı vardır. THOMAS WATSON, IBM Müdürü,, 1943 Onlar Onların n tınısınıt beğenmiyoruz enmiyoruz ve gitar müzim ziğinin inin artık modası geçiyor iyor. DECCA RECORDING COMPANY, Beatles ı reddederken,, K herkes için i in yeterli olsa gerek. BILL GATES, Microsoft un kurucusu,,

4 Yıl Dünya nüfusu Aradaki yıl sayısı M.Ö ~

5 Sunum içerii eriği Tanım Projeksiyon yöntemlerinin y sınıflamass flaması Matematiksel (ekstrapolasyon) yöntemlery Üstel fonksiyon yöntemi* y Kuşak bileşen en yöntemi* y Yapısal modeller Türkiye nüfus n projeksiyonları Açılımlar 5

6 Nüfus projeksiyonu Toplam nüfusun/ doğum um, ölüm ve göç hareketlerinin ilerideki eğilimleri ile ilgili belli varsayımlara dayanarak nüfusun gelecek zamanda gelişmesi hakkında sayısal sal tahminlerin yapılmas lması projeksiyon tahmin (forecast) tahmin (estimate) öngörü 6

7 Nüfus projeksiyon yöntemleriy Matematiksel yöntemler yardımıyla yla yapılan nüfus tahminleri Demografik unsurlara göre nüfus projeksiyonları Ekonomik yöntemler yardımıyla yla yapılan nüfus projeksiyonları 7

8 Nüfus projeksiyon yöntemleriy Projeksiyon yöntemleri Öznel Nesnel Eğilim ekstrapolasyonu Kuşak bileşen Yapısal modeller Basit Kompleks Oran Ekonomik demografik Kentsel sistemler 8

9 Matematiksel yöntemlery (Eğilim ekstrapolasyon yöntemleri) y Basit Lineer Geometrik Üstel Kompleks Lineer eğilime Polinomyal eğri e uyarlama Lojistik eğri e uyarlama Arima modeli Oran yöntemleriy Sabit-pay Değiştirmeli tirmeli-pay Büyüme payı Diğer uygulamalar 9

10 Matematiksel yöntemler y yardımıyla yla yapılan nüfus n tahminleri Nüfusun gelişimini imini etkileyen değişkenlere ilişkin yeterli veri bulunmadığı ığında Geçmi miş yıllara ait sınırls rlı verilerle Uygulama kolaylığı Sıklıkla kla başvurulur Zamanın n bir fonksiyonu olarak kabul edilir En fazla gelecek beş yılın n nüfus n tahminleri 10

11 Üstel fonksiyon yöntemiy P = P * t+ n P t+ n = P t e t rn e rn P t+n =Son sayım nüfusu P t = r = n = Pt + n log e = P r rn log Bir önceki t sayım nüfusu Nüfus artış hızı = log e P t+n P e İki sayım arasındaki yıl sayısı n t e 11

12 İki nüfus n sayımı arasındaki yılly llık nüfus artışı ışının n belirlenmesi 1990 nüfusu n P t = nüfusu n P t+n = r = log P e Pt n t+ n = log e = 0, r = 0, r = %1,83 veya r = 18,29 12

13 Sayım m arası yılların n nüfus n büyüklüklerinin klerinin tespiti yılly llık k ortalama nüfus n artış hızı r = 0, Yıllık k nüfus n artış hızının n e tabanına na göre g antilogaritması = 1, nüfusu = 1991 nüfusu = 1992 nüfusu = 1993 nüfusu = 1994 nüfusu = 1995 nüfusu = 1996 nüfusu = 1997 nüfusu = 1998 nüfusu = 1999 nüfusu = 2000 nüfusu = = 1, * = 1, * = 1, * = 1, * = 1, * = 1, * = 1, * = 1, * = 1, * = 1, * = (sayım sonucu) (tahmin) (tahmin) (tahmin) (tahmin) (tahmin) (tahmin) (tahmin) (tahmin) (tahmin) (sayım sonucu) 13

14 Üstel fonksiyon yöntemi y ile tahmin 2000 nüfusu = 1, * = (sayım sonucu) 2001 nüfusu = 1, * = (tahmin) 2002 nüfusu = 1, * = (tahmin) 2003 nüfusu = 1, * = (tahmin) 2004 nüfusu = 1, * = (tahmin) 2005 nüfusu = 1, * = (tahmin) Beş yıldan uzun dönemler d için i in bu yöntem y ntem önerilmiyor 14

15 15

16 16

17 Kuşak bileşen en yöntemiy (Cohort Component Method / Component Method) P t = P 0 + B D + I E Demografik denge denklemi P t = Dönem sonundaki nüfusn P 0 = Dönem başı şındaki nüfusn B = D = I = E = Dönem boyunca gerçekleşen Doğumlar Ölümler İçe e göçg Dışa a göçg B D: Doğal nüfus artışı I E: Net göç 17

18 Kuşak bileşen en yöntemiy Başlangıç yılı nüfusu Sağkalım hızları Sağkalan nüfus Projekte göç Göç hızları Doğurgan çağ nüfus Sağkalan doğumlar Doğurganlık hızları, bebek ve çocuk sağkalım hızları Projekte nüfus 18

19 Kuşak bileşen en yöntemi y örneği Kentucky ilçe (county) nüfusları projeksiyonu Beşer er yılly llık k aralıklarla ; 2030; 6 dönemd Projeksiyonlar: Toplam nüfusn Kadın n ve erkekler, beşerli erli yaş grupları,, 85+ Her aralık k için i in canlı doğum, ölüm m ve net göçg projeksiyonları Geçmi miş eğilimlere dayalı varsayımlar; uzman görüşü 19

20 Kuşak bileşen en yöntemi y örneği Başlang langıç yılı nüfusu ( ): 2005): 2000 sayım m sonuçlar ları Beşerli erli yaş grupları halinde erkekler ve kadın n kohortları ayrı ayrı projekte İlçe e toplamları bölgeler ve eyalet toplamı Excel çalışma sayfaları 20

21 Table 1. Kentucky Counties by Level of Mortality High Mortality High/Moderate Mortality Moderate Mortality Low Mortality Ballard Lawrence Adair Laurel Anderson Boone Bath Lee Allen Livingston Bullitt Hardin Bell Leslie Barren Marion Calloway Marshall Boyd Letcher Bourbon McCracken Daviess Oldham Bracken Lewis Boyle Meade Edmonson Breathitt Lincoln Breckinridge Mercer Fayette Butler Logan Campbell Metcalfe Green Caldwell Magoffin Carlisle Morgan Lyon Carroll Martin Clark Muhlenberg Madison Carter Mason Clinton Nelson Spencer Casey McCreary Elliott Nicholas Christian McLean Franklin Ohio Clay Menifee Gallatin Owen Crittenden Monroe Garrard Pulaski Cumberland Montgomery Grant Robertson Estill Owsley Graves Rowan Fleming Pendleton Grayson Russell Floyd Perry Greenup Scott Fulton Pike Hancock Shelby Harlan Powell Henderson Simpson Harrison Rockcastle Hickman Taylor Hart Todd Hopkins Trigg Henry Union Jefferson Trimble Jackson Webster Jessamine Warren Johnson Whitley Kenton Washington Knox Wolfe Knott Wayne 21

22 Table 2. Life Expectancy and Five-Year Survival Rates in Sequence of Five-Year Time Intervals Females Life expectancy from birth Beginning Age Ending Age Number surviving per 1,000 Live births*

23 Males Life expectancy from birth Beginning Age Ending Age Number surviving per 1,000 Live births* *Total live births during five years. 1-launch rates for high mortality counties 2-launch rates for high/moderate mortality counties 3-launch rates for moderate mortality counties 5-launch rates for low mortality counties 23

24 Table 3. Age-Specific Birth Rates for Kentucky Counties Over 5 Years (Total live births per 1,000 females) Age at end of interval Adair Allen Anderson Ballard Barren Bath Bell Boone Bourbon Boyd Boyle Bracken Breathitt Breckinridge Bullitt Butler Caldwell Calloway Campbell Carlisle Carroll Carter Casey Christian Clark Clay

25 Table 4. Historical and Projected Average Annual Net Migration Per 1,000 Persons for Kentucky Counties Historical Projected Adair Allen Anderson Ballard Barren Bath Bell Boone Bourbon Boyd Boyle Bracken Breathitt Breckinridge Bullitt Butler Caldwell Calloway Campbell Carlisle Carroll Carter Casey Christian Clark Clay Clinton Crittenden

26 Yapısal modeller Ekonomik demografik modeller Kentsel sistem modelleri 26

27 DPT projeksiyonları Demografik Göstergeler Doğum Oranı (Binde) Ölüm Oranı (Binde) Doğal Artış Oranı (Binde) Net Göç (Binde) Fiili Artış Oranı (Binde) ,1 6,9 15,3 0,0 15, ,2 6,7 14,5 0,0 14,5 Dönemler ,7 17,2 16,5 6,7 6,8 7,1 12,0 10,4 9,4 0,0 0,0 0,0 12,0 10,4 9, ,0 7,4 8,7 0,0 8, ,5 8,1 7,4 0,0 7,4 Bebek Ölüm Oranı Kadın (Binde) Erkek (Binde) Toplam (Binde) 43,42 43,40 39,02 28,10 35,66 31,97 22,77 29,06 25,99 18,37 23,57 21,03 15,23 19,66 17,50 13,37 17,53 15,50 13,37 17,53 15,50 27

28 DPT projeksiyonları Dönemler Demografik Göstergeler Doğuşta Hayatta Kalma Ümidi (Yıl) Kadın 70,93 72,15 73,30 74,30 75,03 75,82 75,82 Erkek 66,30 67,46 68,52 69,43 70,09 70,76 70,76 Toplam 68,55 69,75 70,85 71,81 72,50 73,23 73,23 Beş Yaşında Hayatta Kalma Ümidi (Yıl) Kadın 68,94 69,65 70,36 70,99 71,46 72,09 72,09 Erkek 64,84 65,41 65,96 66,46 66,82 67,30 67,30 Toplam 66,84 67,48 68,11 68,67 69,08 69,64 69,64 Toplam Doğurganlık Oranı 2,61 2,45 2,17 2,10 2,10 2,10 2,10 Gayrisafi Üreme Oranı 1,273 1,195 1,059 1,024 1,024 1,024 1,024 Net Üreme Oranı 1,202 1,140 1,018,992,996,999,999 28

29 Nüfus sayım sonuçları ile Plan nüfus projeksiyon sonuçlarının karşı şılaştırılması Toplam nüfus (bin kişi) Nüfus sayım sonuçları Plan (Orta doğ.alt) Plan (Orta doğ.alt) Plan (Orta doğ.alt) Plan (Plan alternatif) Plan (I. Alternatif) Plan (Orta doğ.alt) Plan (Alternatif 2M) Plan (Orta doğ.alt) Nüfus tahminleri ile genel nüfus sayımları arasındaki fark (bin kişi) 1. Plan (Orta doğ.alt) Plan (Orta doğ.alt) Plan (Orta doğ.alt) Plan (Plan alternatif) Plan (I. Alternatif) Plan (Orta doğ.alt) Plan (Alternatif 2M) Plan (Orta doğ.alt)

30 Nüfus projeksiyonlarında nda yeni Teknolojik gelişmeler Veri olanakları Hesaplama olanakları Coğrafi bilgi sistemleri Metodolojik gelişmeler açılımlar Mikrosimülasyon modelleri Uzaysal difüzyon modelleri Yapay sinir ağlara ları Uzman görüşünün g n entegrasyonu Belirsizliğin in ölçümü Projeksiyonların n kombinasyonu 30

31 Başlıca kaynaklar Grundy, E., Demography and Public Health, in Oxford Textbook of Public Health Kocaman, T., Plan Nüfus N Projeksiyon Yöntemleri, DPT, 2002 Price, M., Population Projections for Kentucky Counties: Methodology & Assumptions,, Urban Studies Institute, 2004 Smith, S.K. S K., State and Local Population Projections: Methodology and Analysis. Hingham, MA, USA: Kluwer Academic Publishers,