Murat YORULMAZ 1 Semra BİRGÜN 2 LOJİSTİK YETENEKLER ÜZERİNE LİTERATÜR ARAŞTIRMASI VE DENİZ ULAŞTIRMA LOJİSTİĞİ HİZMET YETENEKLERİNİN BELİRLENMESİ 3

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s Murat YORULMAZ 1 Semra BİRGÜN 2 LOJİSTİK YETENEKLER ÜZERİNE LİTERATÜR ARAŞTIRMASI VE DENİZ ULAŞTIRMA LOJİSTİĞİ HİZMET YETENEKLERİNİN BELİRLENMESİ 3 Özet Lojistik faaliyetler, ulaştırmanın ürün ve hizmetlere yer ve zaman faydası sağlama temel özelliğiyle işlevsellik kazanmakta ve böylece ulaştırma, tüm lojistik sürecin etkili olmasında önemli rol oynamaktadır. Uluslararası ticaretin ve küresel ekonominin etkisiyle ulaştırma, özellikle de en çok tercih edilen deniz ulaştırması faaliyetleri, küresel tedarik zinciri yönetiminde önemli lojistik ve ulaştırma türü olarak dikkatleri çekmektedir. İşletmelerin geliştirdiği ve sahip olduğu lojistik yetenekler, işletmelerin küresel rekabet ortamında başarılı olabilmelerinde anahtar rol oymaktadır. Bu noktadan hareketle, işletmelere rekabette avantaj yaratan lojistik yeteneklerin analizi ve lojistik sürece entegre olmuş deniz ulaştırma lojistiği hizmet yeteneklerinin belirlenmesi, çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Araştırma amacına yönelik, detaylı ulusal ve uluslararası literatür taraması yapılarak, lojistik yetenekler incelenmiş ve deniz ulaştırma lojistiğine ilişkin deniz ulaştırma lojistik hizmet yetenekleri belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Lojistik Yetenekler, Lojistik Hizmet Yetenekleri, Deniz Ulaştırma Lojistiği. RESEARCH OF LOGISTICS CAPABILITIES ON LITERATURE AND THE DETERMINATION OF THE MARITIME LOGISTICS SERVICE CAPABILITIES Abstract 1 Öğr. Gör. Dr., Yalova Üniversitesi, Yalova Meslek Yüksekokulu, Deniz Ulaştırma ve İşletme Programı, muratyor@gmail.com 2 Prof. Dr., Beykent Üniversitesi, Mühendislik Fak., İşletme Mühendisliği Bölümü,sbirgün@beykent.edu.tr 3 Bu çalışma, Murat YORULMAZ ın Deniz Ulaştırma Lojistiği Hizmet Yetenekleri İle Firma Performansı Arasındaki Nedensel İlişkilerin Belirlenmesi başlıklı Doktora tezinden üretilmiştir.

2 Murat Yorulmaz - Semra BİRGÜN 314 Logistics activities are gaining functionality with the main feature by transportation that provides location and time benefits for products and services, therefore transportation plays an important role in making whole processes of logistics effective. Especially the most preferred maritime transport activities and transportation with the effect of international trade and the global economy, draws attention as a significant mode of transport and logistics in global supply chain management. The logistics capabilities which owned and developed by enterprises, has a key role to make them successful in global competitive environment. Starting from this point, the objective of this study is determining marine transportation logistics service capabilities that integrated logistics process and analyzing logistics capabilities that create a competitive advantage for enterprises. In accordance with the study objective, detailed national and international literature has been scanned, logistics capabilities have been investigated and maritime transport logistics capabilities are determined related to the maritime transport logistics. Keywords: Logistics Capabilities, Logistics Service Capabilities, Maritime Logistics. GİRİŞ Günümüzde işletmeler müşterilerini tatmin etmek, bulundukları sektörde rekabet edebilmek ve en iyisi olabilmek için temel faaliyetlerine odaklanmakta ve lojistik faaliyetlerde dış kaynak kullanmaktadırlar. Bu anlamda hızla gelişen lojistik hizmet sektörü açısından, lojistik faaliyetlerin nasıl yönetileceğine ilişkin araştırmalarda bulunulmasının önemi günümüzde artmaktadır. Lojistik, lojistik süreçlerle ilgili ağı oluşturmak, tasarlamak, bilgi akışı, depo yönetimi ve stok yönetimi gibi taşımacılığı kontrol altında tutan ve kapsayan birçok faaliyetin etkili ve verimli bir şekilde planlanması ve uygulanmasını içermektedir (Bowersox & Closs, 1996, s. 25). Lojistik, doğasında bilgi paylaşımı, planlama, örgütleme, organizasyon, koordinasyon ve kontrol gibi unsurları taşımaktadır. Lojistiğin temel hedefinin müşterinin tatmin edilmesi olduğu düşünülen bakış açısına göre, lojistik, doğru ürünü ve hizmeti, doğru yerde, doğru zamanda, istenen şartlarda ve işletmeye en büyük katkıyı sağlayacak şekilde müşterilere sunmaktır (Ballou Robert H., 1999). Lojistik, ürünlerin alındığı noktayla tüketildiği nokta arasında bulunan hareket, depolama ve bunlarla ilgili faaliyetlerin yönetimidir (Razzaque, 1997, s. 8). Lojistik, ürün veya yükün çıkış ve varış noktaları arasındaki tüm malzeme hareketlerinin koordinasyonudur (Tanyaş & Hazır, 2011). Akışkanlığı sağlamak lojistiğin önemli hedefleri arasındadır. Lojistik ayrıca yaygın olarak mekanik sistemler yerine insan sistemleri yaratan mühendislik dalı olarak görülmektedir fakat modern lojistik kavramı ve uygulaması, askeri olmayan, ağırlıklı olarak ticari faaliyetler için etkili hizmet sağlamaktadır. Bu hizmetler, etkili ve düşük maliyetli, malların bir noktadan diğer bir noktaya ulaştırılması, uygun bir yerde depolanması, stok, paketleme ve sipariş işleme gibi yönetimsel faaliyetleri kapsar (Islam vd., 2013). Lojistik, mühendislik bakış açısıyla sistem tasarımı yaparak ve en uygun çözümler geliştirerek insan sistemleri yaratmaya çalışır. Lojistiğin önemi, müşteri hizmetlerinde yüksek bir seviyeyi yakalamak, kaynakların etkili ve verimli kullanılmasıyla rekabet avantajının yaratılmasıdır (Quayle & Jones, 1993, s. 85). Tüm The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

3 315 Lojistik Yetenekler Üzerine Literatür Araştırması ve Deniz Ulaştırma Lojistiği Hizmet Yeteneklerinin Belirlenmesi bunlar en az maliyetle başarılabildiğinde, müşteri memnuniyetine ve rekabette avantajlı olmaya ulaşılabilir. İşletmelerin globalleşmesi ve rekabet baskısının artması ile lojistik süreçlerinin daha iyi şekilde gerçekleşmesi, özellikle hız temelli rekabette stratejik avantaj sağlayan bir etken haline gelmiştir. Bu sebeple birçok kurumsallaşmış işletmede bu süreci veya süreçteki bazı faaliyetleri lojistik hizmet sağlayıcılara yaptırarak onların uzmanlık avantajından faydalanılır ve temel süreçlere odaklanılır (Çabuk, Orel, & Nakıboğlu, 2010). Lojistik hizmet sağlayıcılarının en önemli faydası, müşterileriyle uzmanlıklarını ve deneyimlerini paylaşmalarıdır (Jayant, 2013). Lojistik hizmet sağlayıcıları, müşterilerine geniş bir hizmet ağı, yeni pazarlara giriş ve lojistik süreçlerle ilgili bilgi kazdırmakla stratejik işbirliğini sağlamaktadırlar. Bu çerçevede, uluslararası mal ticaretinde vazgeçilmez yere sahip ve lojistik hizmet sağlayıcısı konumunda olan deniz ulaştırma işletmelerinin, deniz ulaştırma lojistik hizmet yeteneklerinin ve lojistik faaliyetleri kendi bünyesinde yürüten işletmelerin, lojistik yeteneklerinin belirlenmesi önemli olmaktadır. Bu çalışmanın amacı, lojistik yeteneklere ilişkin literatür taraması yapılarak, deniz ulaştırma lojistiği hizmet yeteneklerinin belirlenmesidir. Bu amaca yönelik olarak da detaylı ulusal ve uluslararası literatür taraması yapılmış ve lojistik yetenekler analiz edilerek, deniz ulaştırma lojistiği hizmet yetenekleri belirlenmiştir. Ulusal literatürde deniz ulaştırmasının lojistik faaliyetlerdeki önemini belirten çalışmalar ile denizcilik sektörünün yapısal analizlerine yönelik araştırmalar yapılmış, ancak lojistik hizmet sağlayıcısı olarak deniz ulaştırma lojistiği hizmet yeteneklerinin belirlenmesi ve ölçülmesine ilişkin bir araştırma yapılmamıştır. Bunun yanında, lojistik yönetimi ve denizcilik işletmeleri yönetimi ile ilgili yabancı literatürde, lojistik yetenek açısından sadece konteyner gemi işletmeleri, gemi acenteleri ve forvarding işletmeleriyle ilgili ve bu işletmelerin birlikte değerlendirildiği çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmada asıl işi ulaştırma lojistiği hizmeti üretmek olan deniz ulaştırma işletmeleri, bütün olarak değerlendirildiği için araştırmanın özgün bir çalışma olduğu söylenebilir. Özellikle literatürde araştırma değişkenlerinden, deniz ulaştırma lojistiği ile lojistik hizmet yeteneklerini birleştiren ve kavramsal olarak deniz ulaştırma lojistik hizmet yetenekleri olarak nitelendirilen, ayrıca deniz ulaştırma lojistiğinde, lojistik hizmet yeteneklerinin bir bütünlük içerisinde ele alınmasına yönelik spesifik araştırmalara rastlanılmamıştır. Bu nedenle, araştırma bir başlangıç çalışmasıdır ve bu yönüyle de orijinal bir çalışma olduğu düşünülmektedir. Dolayısıyla bu çalışma, deniz işletmeciliği ve lojistik yönetimi literatürüne önemli katkılar sağlamaktadır. 1. Araştırma Yöntemi Araştırmada üretim işletmeleri ve lojistik hizmet sağlayıcı işletmelerin lojistik yetenekleri ile deniz ulaştırma lojistiği hizmet yetenekleri konuları hakkında literatür taraması çalışması yapılmıştır. Araştırma konusu ile ilgili yayınlanmış çevrimiçi veri tabanlarındaki makaleler, sempozyum ve kongre bildirileri kapsamındaki ulusal ve uluslararası literatür taranmıştır. Ayrıca YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanındaki tezler taranarak araştırmayla ilgili bilgilere ulaşılmıştır. Bu veri tabanlarından elde edilen çalışmalar incelenerek lojistik yetenekler analiz edilmiş ve deniz ulaştırma lojistiği hizmet yetenekleri belirlenmiştir. 2. Literatür Araştırması Yetenekler ve kaynaklarla ilgili literatür, kaynak tabanlı yaklaşım bağlamında incelenmiştir. Çünkü kaynak tabanlı yaklaşımının amacı, işletme kaynaklarının tanımlanması, The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

4 Murat Yorulmaz - Semra BİRGÜN 316 sınıflandırılması ve sürdürebilir rekabetçi üstünlük sağlayacak işletme yetenekleri ile kaynakların firma performansını artırmak için kullanılmasıdır (Collis, 1994). Kaynak tabanlı yaklaşıma göre, işletmelerin performansını etkileyen kaynaklar ve onları kullanabilme becerisi olan yetenekler uygun düzeyde birleştiği oranda rekabet üstünlüğü kazanılabilir. Bir işletmenin başarısı, sahip olduğu kaynakları ve yetenekleri rakiplerinden daha yüksek değere dönüştürebilmesiyle yakından ilişkilidir. Yetenek, işletmenin sahip olduğu maddi ve maddi olmayan varlıkları bir koordinasyon içinde kullanabilme ve işletme amaçlarına uygun bir faaliyeti gerçekleştirebilme kapasitesidir (Ülgen & Mirze, 2010, s. 118). İşletmenin performansını artırmak amacıyla, sahip olunan somut ve soyut kaynakların işletmenin belirlenen bir faaliyeti gerçekleştirmek için kullanılması olarak (Grant, 1991 ) açıklanan işletme yetenekleri, bir işletmenin özel olarak belirlediği sonuçlara ve ortaya koyduğu hedeflere ulaşma amacıyla örgütsel kaynakları kullanarak koordine edilmiş görevleri yapabilme becerileridir (Helfat & Peteraf, 2003). İşletme yeteneklerinin sınıflandırılmasında birçok farklı yaklaşım kullanılmaktadır. Bu yaklaşımlardan en yaygın olanları işletmelerin fonksiyonel alanlarına göre ve değer zinciridir. Literatüre dayandırılarak işletme yetenekleri işletme fonksiyonlarına göre, Global, Yönetim, Üretim, Satış-Pazarlama, Bilgi sistemleri, Öğrenme, Ortaklık Kurma ve Lojistik yetenekler olarak sınıflandırılabilir (Acar & Zehir 2008). İşletme yetenekleri, işletmenin belirli faaliyetleri, rakiplerinden dahi iyi yapabilme veya kaynaklarını daha etkin kullanabilme kapasitesidir (Seviçin, 2006). Dolayısıyla lojistik faaliyetleri gerçekleştirmek için işletmenin sahip olduğu kaynakları kullanabilme becerisi de lojistik yetenek olarak tanımlanabilir. Lojistik yetenek bir lojistik işletmesinin bünyesinde ise lojistik hizmet yeteneği, eğer ana faaliyet alanı lojistik olmayan bir işletmenin bünyesinde ise genel anlamda lojistik yetenek olarak ifade edilebilir. Lojistik yetenek, işletmeye süper performans ve rekabet avantajı sağlaması için gerekli olan tavır, yeti, süreç, bilgi ve beceridir (Morash, Droge & Vickery, 1996). İşletmelerin bünyesinde bulunan lojistik yetenekler, işletmelerin küresel tedarik zincirine entegre olabilmesinde anahtar rol oynar (Wiengarten vd., 2014). Lojistik yetenekler akışkanlığı sağlama ve maliyetleri düşürme özellikleri nedeniyle rekabet stratejilerinin başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için kritik yetenekler olarak görülmektedir (Daugherty & Pittman, 1995). Lojistik yetenekler, işletmelerin rekabet avantajını önemli derecede etkilerler (Li & Dingti, 2010). Küresel rekabet ortamında, işletmelere sürdürülebilir rekabet avantajı yaratan en önemli faktörlerden biri etkili lojistik yönetimidir. Etkili lojistik yönetimi için de gelişmiş lojistik yeteneklere ihtiyaç vardır. İşletmelerin performansını etkileyen kaynaklar ve onları kullanabilme becerisi olan yetenekler uygun düzeyde birleştiği oranda rekabet üstünlüğü kazanılabilir. Bir işletmenin başarısı, sahip olduğu kaynakları ve yetenekleri rakiplerinden daha yüksek değere dönüştürebilmesiyle yakından ilişkilidir. Literatürde kesin bir ayrım yapılamasa da bu çalışmada, asıl işi ve faaliyet alanı lojistik hizmeti üretmek olan lojistik hizmet sağlayıcı işletmelerin sahip olduğu lojistik yetenek lojistik hizmet yeteneği lojistik faaliyetleri kendi bünyesinde veya dış kaynak kullanmak suretiyle yerine getiren ve asıl işi lojistik olmayan üretim veya hizmet işletmelerinin bu yetenekleri lojistik yetenek olarak ayrılmıştır. Çünkü yetenekler, tekrarlar yoluyla öğrenilen kalıplar (Grant, 1991) ve işletmenin belirli bir faaliyeti gerçekleştirme kapasitesidir (Akgün, Keskin, & Byrne, 2008). Dolayısıyla, deniz ulaştırma işletmelerinin sahip olduğu ve ulaştırma The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

5 317 Lojistik Yetenekler Üzerine Literatür Araştırması ve Deniz Ulaştırma Lojistiği Hizmet Yeteneklerinin Belirlenmesi loistiği faaliyetlerini yürtürlerken kullandıkları lojistik yetenekler, deniz ulaştırma lojistik hizmet yetenekleri olarak ifade edilebilir Üretim İşletmelerinde Lojistik Yetenekler Birçok araştırmacı çalışmalarında lojistik yeteneklerin farklı boyutlarını ve bu yetenekler ile firma performansının ilişkisini ve etkileşimini incelemişlerdir. Bu çalışmalardan bazıları aşağıda sunulmuştur. Hayes, Wheelwright & Clark (1988) çalışmalarında, üretim sektöründe faaliyette bulunan işletmeler için stratejik düzeyde önemli olan dört lojistik yetenek belirlemişlerdir. Bu lojistik yetenekler; maliyet, kalite, esneklik ve yenilik boyutlarıyla incelenmiş ve tüm boyutların firma performansıyla olumlu bir ilişkisinin olduğu ve müşterilere yüksek teslimat değeri kazandırdığı tespit edilmiştir. Morash, Droge & Vickery (1996) lojistik yetenekleri talep odaklı ve tedarik odaklı yetenekler olarak sınıflandırmışlardır. Talep odaklı yetenekler; satış sonrası müşteri hizmetleri, teslim güvenilirliği, hedef pazarlara cevap verebilirlik, tedarik odaklı yetenekler ise teslim hızı, satış öncesi müşteri hizmetleri, geniş dağıtım ağı, hedef pazarlara yönelik dağıtım ağı ve düşük dağıtım maliyeti olarak belirlenmiştir. Bütün bu yetenekler, firmanın rekabet avantajının kaynakları olarak, finansal performans ölçüleriyle değerlendirilen firma performansını pozitif yönde etkilerken, teslimat hızı ve güvenirliği, hedef pazarlara cevap verebilirlik ve düşük dağıtım maliyeti değişkenleri firma performansını en fazla etkileyen lojistik yetenek değişkenleri olarak bulunmuştur. Bu çalışma, lojistik yeteneklerin rekabet avantajı ve firma performansına olan etkisini ortaya çıkartması nedeniyle önemli bir çalışma olarak görülmektedir. Fawcett, Stanley & Smith (1997) çalışmalarında, işletmelerin küresel düzeyde en uygun operasyon performansı gerçekleştirmek için teslimat hızı, hizmet kalitesi, esneklik, maliyet ve yenilik gibi lojistik yeteneklere odaklanmaları ve bu lojistik yetenekleri işletmelerin de geliştirmelerini önermişlerdir. Yaptıkları araştırmada, lojistik yetenekleri daha çok gelişmiş olan işletmelerin diğerlerine oranla daha çok performansa sahip olduklarını ayrıca lojistik yeteneklerin, yüksek oranda faydalı bilgiyi sağlama ve elde etmeye bağlı olduğunu ve bu yetenekleri oluşturan ve harekte geçiren unsurun lojistik bilgi olduğunu tespit etmişlerdir. Lynch, Keller & Ozment (2000) lojistik yetenekler, işletme stratejileri ve işletme performansı arasındaki ilişkileri değerlendirmek için endüstriyel organizasyon ekonomisi ve kaynak tabanlı teoriyi birlikte incelemişlerdir. Lojistik yeteneklerle Porter in jenerik stratejilerini inceledikleri çalışmalarında, süreç yeteneği, katma değerli hizmet yeteneği boyutlarıyla değerlendirdikleri lojistik yetenekler ile jenerik stratejiler arasında uyum ve bütünleşme olduğunda işletme performansının daha yüksek olacağı sonucuna ulaşmışlardır. Maliyet ve farklılaşma stratejilerinin işletme performansını pozitif yönde etkilediğini, süreç ve katma değerli hizmet yeteneklerinin ise işletme performansı üzerinde doğrudan etkilerinin olmadığını ifade etmişlerdir. Zhao, Dröge & Stank (2001) çalışmalarında, lojistik yetenekleri müşteri odaklı yetenekler ve bilgi odaklı yetenekler olarak iki grupta toplamışlar ve firma performansına olan etkilerini incelemişlerdir. Müşteri odaklı yetenekler; pazar bölümüne odaklanma, ilişkiler, cevap verebilirlik ve esneklik; bilgi odaklı yetenekler ise bilgi paylaşımı, bilgi teknolojileri ve entegrasyon boyutlarıyla incelenmiştir. Lojistik yeteneklerden müşteri odaklı ve bilgi odaklı The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

6 Murat Yorulmaz - Semra BİRGÜN 318 yetenekler arasındaki ilişkileri ve bu yeteneklerin, finansal ve müşteri memnuniyeti değişkenlerinden oluşan firma performansı üzerindeki etkilerinin incelendiği bu çalışmada, müşteri odaklı yetenekler, firma performansını doğrudan etkilerken, bilgi odaklı yeteneklerin firma performansını dolaylı olarak etkilediği ve bu iki lojistik yetenek arasında yüksek bir ilişkinin olduğu sonucuna varılmıştır. Bilgi odaklı yeteneklerin firma performansını tek başına etkilemediğini ancak bilgi odaklı yeteneklerin, müşteri odaklı yetenekleri etkilemesi nedeniyle işletmelerin bu iki lojistik yeteneğe odaklanmaları gerektiği vurgulanmaktadır. Morash & Lynch (2002) yaptıkları çalışmada, kaynak tabanlı teori ekseninde küresel tedarik zincirindeki yetenekleri ve işletme performanslarını incelemşlerdir. Bu araştırmaya göre, iyi performansı olan işletmelerin, zayıf performansa sahip işletmelere nazaran, müşteri hizmet yetenekleri örneğin teslimat güvenirliği, lojistik faaliyetlerde müşteri tatmini, teslimat hızı, esneklik, müşteriye yanıt verme yetenekleri daha çok gelişmiştir. Shang & Marlow (2005), Tayvan daki 208 üretim işletmesinde yaptıkları çalışmalarında, lojistik yetenekler ile lojistik performans ve finansal performans arasındaki ilişkileri incelemişlerdir. Bilgiye dayalı, esneklik ve kıyaslama yetenekleri olarak sınıflandırılan lojistik yeteneklerden, bilgiye dayalı yetenek kritik bir öneme sahip olduğu için esneklik yeteneği, kıyaslama yeteneği ve lojistik performansını etkilediği, esneklik ve kıyaslama yeteneğinin lojistik performansını etkilemediği sonucuna ulaşmışlardır. Ayrıca lojistik yeteneklerden sadece bilgiye dayalı yeteneğin, firma performansını dolaylı yönde lojistik performansı üzerinden etkilediğini rapor etmişlerdir. Cho, Ozment & Sink (2008) çalışmalarında, lojistik yetenekler, lojistik dış kaynak kullanma ve firma performansı arasındaki ilişkileri e-ticaret sektöründe incelemişlerdir. Lojistik yetenek olarak Morash, Droge & Vickery nin (1996) çalışmalarında kullandıkları talep odaklı yetenekler (satış sonrası müşteri hizmetleri, teslim güvenirliği, hedef pazarlara cevap verebilirlik) ile tedarik odaklı yetenekler (teslim hızı, satış öncesi müşteri hizmetleri, geniş dağıtım ağı, hedef pazarlara yönelik dağıtım ağı ve düşük dağıtım maliyeti ) kullanılmıştır. Lojistik yetenekler ile finansal performans ve müşteri tatmini değişkenlerinden oluşan firma performansı arasında pozitif bir ilişkinin olduğu, ancak lojistik dış kaynak kullanma ile lojistik yetenekler ve firma performansı arasında bir ilişkinin olmadığını ortaya koymuşlardır. Ayrıca lojistik yeteneklerin farklılığı açısından, lojistik faaliyetlerde dış kaynak kullanan işletmelerle, lojistik faaliyetlerde dış kaynak kullanmayan işletmeler arasında anlamlı farklılıklar olmadığını tespit etmişlerdir. Lojistik yetenek ile firma performansı arasındaki ilişkinin, dış kaynak kullanan firmalarda dış kaynak kullanmayan firmalardan daha güçlü olduğu ve olumlu olduğunu vurgulamışlardır. Bu nedenle lojistik yetenekleri gelişmiş olan işletmeler, lojistik dış kaynak kullanırlarsa firma performansının negatif etkilenebileceğini, ancak bazı durumlarda lojistik yetenekleri gelişmiş işletmelerin de dış kaynak kullanmayı tercih ettiklerini belirlemişlerdir. Acar (2010), Türkiye de Marmara bölgesinde faaliyet gösteren KOBİ niteliğindeki 121 üretim işletmesinden elde edilen toplam 238 örneklem verilere göre, etkili bir tedarik zinciri yaratmak için yaşamsal öneme sahip olan lojistik yetenekler ile firma performansı arasındaki ilişkileri incelemiştir. Acar (2010) ın çalışmada kullandığı ve tek boyut altında topladığı lojistik yetenek; pazar şartlarındaki değişime cevap verebilme, satış sonrası hizmetler, dağıtım erişim zamanının hızı ve güvenilirliği, dağıtım maliyetlerinin düşüklüğü, dağıtım ağının genişliği, lojistik hizmetleri farklılaştırma, tersine lojistik süreçler, çalışanların teknik bilgi düzeyi hakkında bilgi toplayabilecek 10 değişkeni içermektedir. Araştırma bulgularına göre, lojistik The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

7 319 Lojistik Yetenekler Üzerine Literatür Araştırması ve Deniz Ulaştırma Lojistiği Hizmet Yeteneklerinin Belirlenmesi yetenek işletme performansını pozitif yönde etkilerken, rekabet stratejilerinin işletme performansı üzerindeki etkisinde de lojistik yeteneğin kısmi olarak ara değişken rolü oynadığı ortaya çıkmıştır. Li & Dingti (2013) çalışmalarında, lojistik yetenekler, rekabet avantajı ve firma performansı arasındaki ilişkileri Çin de faaliyette bulunan 180 üretim işletmesi açısından incelemişlerdir. Lojistik yetenekler; süreç, esneklik ve bilgi entegrasyon yeteneği olarak üç boyutta ele alınmıştır. Her üç lojistik yeteneğinin firma rekabet avantajını pozitif yönde etkilerken sadece süreç yeteneğinin, finansal ve müşteri tatmini değişkenlerinden oluşan firma performansını etkilediğini, lojistik yetenekler tek boyutta ele alındığında ise firma performansını kısmen etkilediğini yapısal eşitlik modellemesi ile ortaya çıkartmışlardır. Araştırma sonuçlarına göre lojistik yeteneklerin rekabet avantajını etkilemesi, rekabet avantajının da firma performansını etkilemesi nedeniyle lojistik yeteneklerden yenilik ve esneklik yeteneğinin rekabet stratejileri üzerinden firma performansını etkilediği rapor edilmiştir Lojistik Hizmet İşletmelerinde Lojistik Yetenekler Lojistik hizmetlerini sunan lojistik hizmet sağlayıcı işletmelerden; denizcilik işletmeleri, dağıtım merkezleri ve depo işletmelerinin sahip olduğu lojistik hizmet yetenekler ile ilgili yapılan teorik ve uygulama içerikli bazı çalışmalar aşağıda sunulmuştur. Michigan Eyalet Üniversitesi (1995) küresel lojistik araştırma ekibinin yaptığı çalışmada belirledikleri 17 uluslararası lojistik yetenek, dört grupta toplanmıştır. Bunlar; entegrasyon yeteneği, konumlandırma yeteneği, çeviklik yeteneği ve ölçüm yeteneğidir. Bu çalışmada işletmelerin ekonomik ve rekabet durumlarına uygun özel lojistik yetenek geliştirdikleri ve dört grupta toplanan lojistik yeteneklerinin tüm durumlarda mevcut olduğunu, ayrıca uluslararası standartlara sahip lojistik firmaların kendilerinden daha az başarılı rakiplerine kıyasla daha fazla gelişmiş lojistik yeteneklere sahip oldukları sonucuna ulaşmışlardır. Lu (2000) Tayvan da lojistik hizmet sunan 72 denizcilik işletmesi üzerinde yaptığı çalışmada, lojistik hizmetlerle ilgili detaylı bir araştırma yaparak, denizcilik işletmelerinin verdiği lojistik hizmetleri sınıflandırmıştır. Lojistik hizmetleri; hız ve güvenilirlik, katma değerli hizmetler, temsilcilik hizmetleri, entegre hizmetler, navlun oranları, ekipman ve donanımlar, şirket imajı, tanıtım olarak guruplandırdığı gibi bu lojistik hizmetlerden katma değerli hizmetler, temsilcilik hizmetleri ve tanıtım hizmetlerini çok önemli stratejik boyutlar olarak ifade etmiştir. Araştırmada lojistik hizmetlerin, finansal performansla olumlu yönde bir ilişkisinin olduğu, ancak denizcilik işletmelerinin uygulamalarına göre istatistiksel anlamda farklılıklar olmadığı ortaya çıkmıştır. Bu çalışmanın denizcilik işletmelerinde verilen lojistik hizmetleri detaylı sınıflandıran bir çalışma olması, ayrıca denizcilik işletmelerinin rekabet stratejileri üzerinde etkili olan lojistik hizmet boyutlarını belirlemesi açısından önemi vardır. Lai (2004), Hong Kong da faaliyette bulunan 221 lojistik hizmet sağlayıcı işletme üzerinde yaptığı çalışmasında, lojistik hizmet yeteneklerini; katma değerli lojistik hizmetler, teknoloji etkili lojistik hizmetler ve taşıma işleri hizmetleri olarak sınıflandırmış ve lojistik hizmet sağlayıcıların türlerine göre bu yeteneklerde farklılık olup olmadığını araştırmıştır. Çalışmada lojistik hizmet sağlayıcıları, geleneksel forvarderler, dönüştürücüler, entegre hizmet sağlayıcılar ve özel lojistik hizmet sunanlar olarak lojistik hizmet yeteneklerine göre gruplandırılmış ve grupların hizmet yetenekleri açısından farklı performansa sahip oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Lojistik hizmet sağlayıcılarından, entegre lojistik hizmetleri sunan The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

8 Murat Yorulmaz - Semra BİRGÜN 320 işletmelerin hizmet performansının diğerlerine göre yüksek, lojistik hizmet yeteneklerinin ise daha gelişmiş olduğu belirlemişlerdir. Lu & Yang (2006), Tayvan daki uluslararası dağıtım merkezlerinin anahtar lojistik yeteneklerini inceledikleri çalışmalarında, lojistik hizmet sağlayıcsı olan dağıtım merkezlerinin lojistik yeteneklerini; müşteriye cevap verebilirlik, yenilik, ekonomik ölçek ile esnek operasyon ve lojistik bilgi yetenekleri olarak dört boyutta değerlendirmişlerdir. Araştırma sonuçlarına göre en önemli lojistik yetneğin sırasıyla müşteriye cevap verebilirlik, esnek operasyon ve lojistik bilgi, yenilik ile ekonomik ölçek yeteneği olduğu sonucuna varılmıştır. Dağıtım merkezlerinden kamuya ait 42 işletmenin yöneticileri ile özel sektöre ait 60 işletmenin yöneticilerin algılarına göre, lojistik yeteneklerden sadece müşteriye cevap verebilirlik yeteneğin açısından bu iki grup işletmede istatistiksel anlamda farklılıklar tespit edilmiştir. Yan & Sıma (2007) yaptıkları çalışmada, Çin de faaliyette bulunan 68 lojistik hizmet sağlayıcı işletmenin hizmet kalitelerini sahip oldukları lojistik yetenekler ve lojistik kapasiteler açısından değerlendirmişlerdir. Faktör analizi ile belirlenen lojistik yetenekler; katma değerli lojistik hizmet yeteneği, bilgi teknolojileri destekli lojistik hizmet yeteneği ve pazar odaklı lojistik hizmet yetneğidir. Lojistik hizmet sağlayıcı işletmelerin lojistik yetenekler ve lojistik kapasiteleri açısından; fonksiyonel, entegre ve taşıyıcı işletmeler olarak farklılaştıklarını ve bu işletmelerde lojistik yetenekler ile hizmet kalitesi arasında güçlü, lojistik kapasite ile hizmet kalitesi arasında ise düşük bir ilişki olduğunu ortaya çıkartmışlardır. Yang, Marlow & Lu (2009), kaynak temelli teori kapsamında, Tayvan da konteyner taşımacılığı sektöründe faaliyette bulunan ve konteyner gemisi işletmeciliği yapan 19 deniz ulaştırma işletmesi, 30 konteyner gemisi acentesi ve 74 forvarder işletmesinde, lojistik kaynaklar, lojistik hizmet yetenekleri, yenilik yeteneği ve firma performansı arasındaki ilişkileri incelemişlerdir. Faktör analizine göre lojistik hizmet yeteneklerinin; katma değerli hizmet yeteneği, hizmet güvenirliği yeteneği, ilişki kurma ile bilgi entegrasyonu yeteneği ve esneklik yeteneği olarak boyutlandırıldığı bu çalışmada, lojistik kaynakların (ağ kaynağı, bilgi teknolojileri-sistemleri ve kurum imajı) hem lojistik yetenekleri, hem de yenilik yeteneğini pozitif yönde etkilediği, ayrıca lojistik kaynakların ve yenilik yeteneğinin, firma performansı üzerinde bir etkisinin olmadığı, ancak lojistik hizmet yeteneklerinin firma performansı üzerinde pozitif yönde bir etkisinin olduğu rapor edilmiştir. Yang, Marlow & Lu (2009) nun bu araştırması, lojistik hizmet yeteneklerinin, deniz ulaştırmasında tanımlanması, boyutlandırılması ve firma performansı ile ilişkisinin incelenmesi açısından ilk çalışma olması nedeniyle literatüre katkı sağlamış bir çalışmadır. Ancak bu çalışmada, deniz ulaştırma lojistiğinde sadece konteyner taşımacılığı hizmet sağlayıcıları ele alınmıştır. Bunun yanısıra ulaştırma hizmetini üreten deniz ulaştırma işletmeleriyle, bu hizmetin gerçekleşmesi için deniz ulaştırma işletmelerine aracılık yapan forvarder işletmeleri ve gemi acenteleri birlikte değerlendirilmiştir. Dolayısıyla ortaya çıkan lojistik hizmet yeteneklerinin hangi faaliyet alanına ait olduğu konusu net değildir. Zira işletme yetenekleri; sektörlere göre, aynı sektördeki faaliyet alanlarına göre ve hatta aynı faaliyet alanında farklı kaynaklara sahip olan işletmeler açısından da farklılaşabilmektedir. Bu nedenle bizim çalışmamızda sadece ulaştırma lojistiği hizmetini üreten, deniz ulaştırma işletmelerinin lojistik hizmet yetenekleri değerlendirilmiştir. Lu & Yang (2010), uluslararası dağıtım merkezlerinin kritik lojistik hizmet yetenekleri ile firma performansı arasındaki ilişkileri incelemişlerdir. Kritik lojistik hizmet yeteneklerinin The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

9 321 Lojistik Yetenekler Üzerine Literatür Araştırması ve Deniz Ulaştırma Lojistiği Hizmet Yeteneklerinin Belirlenmesi yenilik yeteneği, müşteriye cevap verebilirlik ve esnek operasyon yeteneği boyutları olarak sınıflandırılmıştır. Tayvan da faaliyet gösteren 42 uluslararsı dağıtım merkezi işletmesinden, 44 yöneticinin verdiği cevaplara göre, firmaları kümeleme analiziyle, lojistik hizmet yetenekleri açısından; müşteriye cevap verebilirlik ve esnek operasyon yeteneği odaklı işletmeler, müşteriye cevap verebilirlik ve yenilik odaklı işletmeler ile müşteriye cevap verebilirlik yeteneği odaklı işletmeler olarak üç grupta toplamışlardır. Çalışmada gruplandırılan bu üç tip işletme arasında, finansal, müşteri ilişkileri ve müşteri tatmini değişkenlerinden oluşan firma performansı açısından, istatistiksel anlamda farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Araştırma bulgularına göre, en iyi firma performansına sahip uluslararası dağıtım merkezlerinin; müşteriye cevap verebilirlik ve esnek operasyon yeteneği odaklı işletmeler olduğu, bunları sırasıyla müşteriye cevap verebilirlik ve yenilik odaklı işletmeler ile müşteriye cevap verebilirlik yeteneğine odaklı işletmelerin takip ettiği ortaya çıkmıştır. Liu & Lyons (2011) çalışmalarında, İngiltere (92 firma) ve Tayvan daki (83 firma) üçüncü parti lojistik hizmet sağlayıcı firmalarda lojistik hizmet yeteneği, operasyonel performans ve firma performansı arasındaki ilişkileri karşılaştırmalı olarak incelemişlerdir. Lojistik hizmet yeteneğinin tek boyutta ve 32 değişkenden oluştuğu bu çalışmada, üçüncü parti lojistik hizmet sağlaycı firmalar lojistik hizmetlerindeki çeşitliliğe göre kümeleme analizi ile üç gruba ayrılmıştır. Bu gruplar arasında finansal performans açısından pozitif bir ilişki olmadığı, ancak operasyonel performans acısından kısmen bir ilişki olduğu, her iki ülke açısından da tespit edilmiştir. Ayrıca operasyonel performansı yüksek olan üçüncü parti lojistik hizmet sağlayıcı firmanın diğerlerine göre finansal performansının da iyi olacağı ve lojistik hizmet yetenekleri ile finansal performans arasındaki ilişkide operasyonel performansın ara değişken etkisine sahip olduğu, araştırma kapsamındaki her iki ülke için belirlenmiştir. İngiltere deki müşterilere göre en önemli lojistik hizmet yeteneği ölçüleri sırasıyla dağıtım, siparişlerin yerine getirilmesi ve takip-izleme olurken Tayvan da takip-izleme, dağıtım ve lojistik bilgi sistemleri olduğu, operasyonel performans ölçüleri açısından İngiltere de sırasıyla zamanında ve doğru teslim, hasarsız teslim ile müşteri memnuniyeti iken Tayvan da zamanında ve doğru teslim, müşteri memnuniyeti ile hasarsız teslim olduğu rapor edilmiştir. Wen (2012), taşıyıcılar için ulaştırma yönetiminde, işbirliğinin lojistik yetenek ve rekabet avantajına etkisini incelediği çalışmasında aynı zamanda lojistik yetenek ve rekabet avantajı ilişkisini 106 yöneticinin katıldığı ulaştırma işletmelerinin bakış açısıyla analiz etmiştir. Bu araştırmada faktör analizine göre dahili operasyon, maliyet ve hizmet kalitesi, müşteri hizmetleri ile verimlilik boyutlarıyla belirlenen ve incelenen lojistik yeteneklerin işletmelerin rekabet avantajını güçlendirdiğini, bunu da işbirlikçi ulaştırma yönetimi uygulamalarının sağladığını ifade etmiştir. İşbirlikçi ulaştırma yönetimi uygulamaları rekabet avantajını pozitif yönde etkilerken, lojistik yeteneğini dolaylı yönden etkilediğini ortaya çıkarmıştır. Ayrıca müşterileriyle ilişkilerinde egtegrasyonu gerçekleştiren ulaştırma işletmelerinde müşteri hizmetleri yeteneğinin geliştiği ve maliyet liderliği avantajınının arttığı sonucuna varılmıştır. Paydaşlarıyla ilişkileri güçlü olan ulaştırma işletmelerinin lojistik yeteneklerinin gelişmiş bulunması, bizim çalışmamız açısından da önemlidir. Yang (2012) çalışmasında, lojistik hizmet yetenekleri ve firma performansı arasındaki ilişkide, yenilik yeteneğinin ılımlaştırıcı etkisini Tayvan da faaliyette bulunan deniz forvarder işletmelerinin 75 yöneticisi açısından incelemiştir. Faktör analizine göre belirlenen kritik lojistik hizmet yetenekleri sırasıyla, lojistik hizmet güvenilirlik yeteneği, lojistik katma değerli hizmet yeteneği, esneklik yeteneği ve lojistik bilgi hizmet yeteneğidir. Firma performansı üzerinde The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

10 Murat Yorulmaz - Semra BİRGÜN 322 yenilik yeteneği, lojistik hizmet güvenirliği yeteneği, bilgi hizmet yeteneği ile esneklik yeteneğinin pozitif yönde etkisinin olduğunu, ancak katma değerli hizmetler yeteneğinin, finansal ve müşteri hizmetleri performansını etkilemediği tespit edilmiştir. Ayrıca lojistik hizmet yeteneği ve finansal performans arasındaki ilişkide, bunun dışında esneklik yeteneği ile finansal performans arasındaki ilişkide de yenilik yeteneğinin ılımlaştırıcı bir etkisinin olduğu rapor edilmiştir. Yang (2012) çalışmasında, deniz taşımacılığı organizatörleri için en değerli lojistik hizmet yeteneğinin güvenilirlik yeteneği olduğu, bunu sırasıyla esneklik yeteneği, katma değerli hizmet yeteneği ve bilgi hizmet yeteneğinin izlediği rapor edilmiştir. Bu çalışma ile kritik öneme sahip lojistik hizmet yeteneklerinin boyutlarının konteyner gemi işletmeciliği açısından belirlenmiş olması ve bu yeteneklerin firma performansını etkilediğinin ortaya çıkartılması, bizim çalışmamız açsından da önemlidir. Ancak örneklemin sadece konteyner gemi işletmeciliğinde aracılık yapan forvarder işletmeleri üzerinde ve az sayıda denekle yapılmış olması nedeniyle, sonuçlarının deniz ulaştırma lojistiği açısından genelleştirilmesi doğru olmayabilir. Xue (2013), lojistik hizmet sağlayıcı işletmeler için lojistik hizmet yeteneği endeksi belirlemeye çalışmıştır. Daha önceki çalışmalar esas alınarak belirlenen lojistik hizmet yetenekleri; temel hizmet yeteneği, bilgi hizmet yeteneği, esnek hizmet yeteneği ve katma değerli hizmetler yeteneği olmak üzere dört boyuttan oluşmaktadır. Lojistik hizmet yeteneği endeksinin, lojistik işletmelerinin hizmet yeteğini geliştirdiği gibi, lojistik maliyetlerin azalmasını sağladığını tespit etmiştir. Huang & Huang (2013) çalışmalarında, lojistik hizmet sağlayıcıları için lojistik yetenek ölçeği geliştirmişlerdir. Yaptıkları çalışmada 24 değişkenden oluşan lojistik yetenekleri üç boyut altında toplamışlardır. Bu lojistik yetenekler; hizmet yeteneği, yenilik yeteneği ve esneklik yeteneğidir. Bu çalışma ile lojistik hizmet sağlayıcı işletmelerin lojistik yeteneklerini anlamaları için kapsamlı bir değerlendirme yapılmış, ancak lojistik hizmet sağlayıcı işletme türüne ve faaliyet alanına göre farklı lojistik yeteneklerin gelişebileceği göz ardı edilmiştir. Meidutė-Kavaliauskiena, Aranskis & Litvinenko (2014) çalışmalarında, lojistik hizmet kalitesi ve müşteri memnuniyetini incelemişlerdir. Lojistik hizmet kullanıcılarının oldukça muhafazakâr, lojistik hizmetlerde yenilikçi yaklaşımları dikkatlice takip eden ve özellikle ulaştırma ve depolama gibi lojistik faaliyetlere yöneldiklerini tespit etmişlerdir. Yazarlar tarafından belirlenen; hız, titizlik, teknolojik çözümler, esneklik, dakiklik, yanıt verebilirlik, beklentilerin karşılanması ve ihtiyaçların memnuniyeti gibi lojistik hizmet kriterleri, Litvanya da faaliyette bulunan 151 işletmenin katıldığı çalışmada değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, lojistik hizmet sağlayıcı firmaların, karşılaşılan sorunlara pratik çözümler getirebilmesinin önemli olduğu ve lojistik hizmetlerde hız, esneklik ve zamanlamanın hatalı veya eksik olduğu durumlarda lojistik hizmet kalitesinin düştüğü ortaya çıkmıştır. Bunun yanı sıra lojistik hizmet performansının ve lojistik fonksiyonların performansının, müşteri beklenti algısının değerlendirilmesine bağlı olduğunu tespit etmişlerdir. Bu nedenle rekabette avantaj elde etmek isteyen lojistik hizmet sağlayıcı firmalar, potansiyel müşterileri kazanmak için onların beklentilerini analiz etmek ve anlamak durumundadırlar. Bu çalışmaya göre, lojistik hizmet sunumu yapan deniz ulaştırma işletmelerinin de rekabette avantaj sağlayabilmek için müşterilerinin beklentilerini iyi analiz etmeleri aynı zamanda, hizmet sunumlarını hızlı, The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

11 323 Lojistik Yetenekler Üzerine Literatür Araştırması ve Deniz Ulaştırma Lojistiği Hizmet Yeteneklerinin Belirlenmesi zamanında ve esnek olacak şekilde yapmaları ve bunlara yönelik yeteneklerini geliştirmeleri gereklidir. Yukarıda detaylı incelenen alan yazından yola çıkarak, lojistik yetenek boyutları ve boyutlarla ilişkili değişkenler Tablo 1 de özetlenmiştir. Tablo 1. Lojistik Yetenek Boyutları, Değişkenleri ve Yayınlanmış Çalışmalar Lojistik Yetenek Değişkenler Yayınlanmış Çalışmalar Boyutları Hizmetlerde yenilik Hayes, Wheelwright & Clark Süreç iyileştirme (1988); Fawcett, Stanley & Yeni sistemler ile Smith (1997); Lu & Yang teknolojileri takip etme ve (2006); Li & Dingti (2010) Yenilik uyum sağlama Lu & Yang (2010); Huang & Yenilikçi ve yaratıcı Huang (2013). düşünceler Esneklik Hız ve Güvenilirlik Bilgi Sistemleri ve Entegrasyonu Kalite Maliyet Müşteri taleplerindeki beklenmeyen değişimlere cevap verebilme Operasyonlarda esneklik Teslim yeri ve süresinde esneklik Hasarsız teslim Zamanında teslim Hızlı teslim Taşıma belgelerinin doğruluğu Bilişim altyapısı Bilgininelde edilmesi Bilgi paylaşımı Entegre bilgi sistemleri Yük takibi Kalite takibi Şikayet takibi Sorun çözme Lojistik maliyet Stok maliyeti Dağıtım maliyeti Operasyon maliyeti Hayes, Wheelwright & Clark (1988); Fawcett, Stanley & Smith (1997); Morash & Lynch (2002); Shang & Marlow (2005); Lu & Yang (2006); Yang, Marlow & Lu (2009); Lu & Yang (2010); Yang (2012); Xue (2013); Huang & Huang (2013). Morash, Droge & Vickery (1996); Fawcett, Stanley & Smith (1997); Morash & Lynch (2002); Cho, Ozment & Sink (2008);Yang, Marlow & Lu (2009); Yang (2012) Zhao, Dröge & Stank (2001); Lai (2004); Shang & Marlow (2005); Lu & Yang (2006); Yan & Sıma (2007); Yang, Marlow & Lu (2009); Li & Dingti (2010) ;Yang (2012); Xue (2013). Hayes, Wheelwright & Clark (1988); Fawcett, Stanley & Smith (1997); Wen (2012). Morash, Droge & Vickery (1996); Fawcett, Stanley & Smith (1997); Cho, Ozment & Sink (2008);Wen (2012). The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

12 Murat Yorulmaz - Semra BİRGÜN 324 Müşteri Hizmetleri Satış öncesi ve sonrası müşteri hizmetleri Müşteriye cevap verebilirlik Morash, Droge & Vickery (1996); Zhao, Dröge & Stank (2001); Cho, Ozment & Sink (2008); Wen (2012). Katma Değerli Hizmetler Birleştirme ve ayırma hizmeti Gümrük ve sigorta hizmeti Etiketleme hizmeti Lynch, Keller & Ozment (2000), Lai (2004), Yan & Sıma (2007), Yang, Marlow & Lu (2009), Yang (2012), Xue (2013). Tablo 1 de listelenen lojistik yetenekler; yenilik, esneklik, hız ve güvenilirlik, bilgi sistmleri ve entegrasyon, kalite, maliyet, müşteri hizmetleri ve katma değerli hizmetler yetenekleri, işletmelerin büyüklüğüne ve faaliyet alanına göre değişebilmektedir. 3. Deniz Ulaştırma Lojistiği Hizmet Yetenekleri Uluslararası ticarette lojistiğin önemli bir paya sahip oluşu ve uluslararası mal ticaretinin hem hacim bazında, hem de değer bazında büyük çoğunluğunun deniz ulaştırması ile yapılması, ayrıca deniz ulaştırmasının diğer ulaştırma modlarına kıyasla daha ekonomik oluşu deniz ulaştırma lojistiğinin önemini ortaya koymaktadır. Deniz ulaştırması, uluslararası bir faaliyet ve sermaye yoğun bir sektör olması nedeniyle oldukça karışık bir ekonomik yapıya sahiptir (Mitroussi, 2013, s. 229). Deniz ulaştırma sektörünün gelişim şartları her ülkenin ekonomik gelişim safhalarına göre farklılık gösterir. Bu farklılıklar ülkelerin deniz ulaştırma sektöründeki politikaları, amaçları ve konuları da içine alır (Jung & Kım, 2012, s. 135). Ülkeler arasında yük taşımacılığına olan talebin aratması ve özellikle küreselleşen ekonomi nedeniyle, deniz ulaştırma lojistiği, lojistik ağda önemli bir rol oynamaktadır. Deniz ulaştırma sektörü, küresel lojistik ağı bütünleştirici yapıya sahip olup, bu sektör içerisinde bulunan işletmelerden, birbirlerinin tedarikçisi durumunda olan deniz ulaştırma işletmeleri, liman işletmeleri ve taşıma işleri organizatörleri, lojistik ağ içindeki konumları gereği deniz ulaştırma lojistik değeri üretirler. İlk kez Panayides (2006) tarafından tanımlanan deniz ulaştırma lojistiği, deniz ulaştırmasında yük ve yüke ait bilgi akışının planlanması, uygulanması ve yönetilmesi süreci olarak ifade edilmiş ve özellikle entegrasyon kavramına vurgu yapılmıştır. Deniz ulaştırma lojistik hizmet yeteneği, deniz ulaştırma lojistiğini ortaya çıkartan fiziksel, ekonomik ve organizasyonel entegrasyona yönelik organize olan deniz ulaştırma işletmelerinin; okyanuslarda, denizlerde veya iç sularda, ticaret gemileriyle yük taşımaya yönelik, ulusal veya uluslararası faaliyetleri gerçekleştirebilmek için, sahip oldukları kaynakları kullanabilme becerisidir. Bu çalışmada, taşıyan bakış açısıyla ve ilgili alan yazın dikkate alınarak, deniz ulaştırma lojistik hizmet yetenekleri; yenilik, esneklik, hız ve güvenirlilik ile bilgi entegrasyon yetenekleri boyutlarıyla ele alınmıştır. Ayrıca lojistik maliyetler, müşteri hizmetleri ve kalite, deniz ulaştırma lojistik hizmet yeteneği boyutu olarak ele alınmayıp firma performansının birer değişkeni olarak değerlendirilmiştir. Kuru yük, dökme yük, Ro/Ro, tanker ve konteyner taşımacılığının bir bütün halde, deniz ulaştırma lojistiği kapsamında incelendiği bu araştırmada, katma değerli hizmetler yeteneği sadece konteyner taşımacılığına özgü olması nedeniyle, deniz ulaştırma lojistik hizmet yeteneği boyutu olarak değerlendirilmemiştir. Bu bağlamda deniz ulaştırma lojistik hizmet yetenekleri dört grupta toplanmıştır. Bunlar: Yenilik Yeteneği, The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

13 325 Lojistik Yetenekler Üzerine Literatür Araştırması ve Deniz Ulaştırma Lojistiği Hizmet Yeteneklerinin Belirlenmesi Esneklik Yeteneği, Hız ve Güvenilirlik Yeteneği, Bilgi Entegrasyon Yeteneğidir. Yenilik yeteneği, işletmenin mevcut uygulamalarından farklı olarak lojistik hizmetlerde yeni, faydalı bir fikir veya uygulama yapabilme becerisidir (Grawe, 2009). Lojistik hizmetlerde yenilikler özellikle teknoloji tabanlı olup (Chapman, Soosay, & Kandampully, 2002) lojistik hizmet sağlayıcı işletmelerin iş süreçlerinde ve operasyonlarında yapacakları yenilikler, müşterinin gözünde değer yaratmak ve müşteri tatmini sağlamak açısından önemli bir kavramdır. Yenilik, yeteneği geliştirmek veya başka bir kaynaktan yeni bir şeyin benimsenmesi şeklinde gerçekleşir (Daugherty, Chen & Ferrin, 2011). Deniz ulaştırma lojistik hizmetlerinde yenilik yeteneği, gerçek anlamda taklit edilemeyen, kalıcı rekabet avantajı yaratmanın bir ön koşulu olan ve müşteri beklenti ve isteklerinin hızla değişmesine karşı yeni lojistik çözümler ve uygulamalar geliştirebilme kapasitesidir. Esneklik yeteneği, müşterilerin ihtiyaç ve beklentilerindeki değişimlere cevap verebilme özelliğidir (Mason & Nair, 2013). Müşterilerden kaynaklanan ve müşterilerin beklenmedik taleplerini karşılayabilme becerisi olarak ifade edilen (Yang, 2012) esneklik yeteneği, firmalara rekabette avantaj sağlar. Deniz ulaştırma lojistiğinde esneklik yeteneği ise taşıtan, gönderen veya yük ilgilisinin yükün taşınması, yüklenmesi, boşaltılması veya geminin seferiyle ilgili daha önce belirtilmemiş isteklerine cevap verebilme ya da müşteriye özgü çözümler üretebilme özelliği olarak tanımlanabilir. Hız ve güvenilirlik yeteneği, lojistiğe konu olan ürünlerin zamanında, hasarsız ve her hangi bir kayıp olmaksızın alıcısına ulaştırılmasıyla (Morash, Droge & Vickery, 1996) ilgili becerilerdir. Deniz ulaştırma lojistiğinde hız ve güvenilirlik yeteneği özellikle yükleme ve boşaltmanın hızlı gerçekleşmesi, yük ile ilgli belgelerin doğru hazırlanması, yüklerin hasarsız bir şekilde teslim edilmesi (Yang, Marlow & Lu, 2009 ) ve söz verilen zamanda gemin yüklemeye veya boşaltmaya hazır olmasıyla ilgilidir. Bilgi entegrasyon yeteneği, bilginin işletme içinde ve işletme dışındaki tüm paydaşlara iletilmesi, paylaşılması (Sumner, 2000) ve ortak operasyonlarda kullanılmasını sağlar. Bilgi entegrasyonu, bilişim teknolojileri tarafından sağlanan kritik bilgilerin tedarik zinciri boyunca paylaşılmasını ifade eder. Bilgi entegrasyonun temel amacı, gerekli duyulan bilginin, tedarik zincirindeki ağ üyelerine zamanında iletilmesi ve kullanılmasını sağlamaktır (Lee, So, & Tang, 2000). Bilgi entegrasyon yeteneği, lojistik performansı geliştirdiği gibi lojistik entegrasyonu kolaylaştırarak tedarik zinicirine katkı sağlar (Li & Dingti, 2010). Deniz ulaştırma lojistiğinde bilginin entegrasyonu, özellikle taşıyanı, müşterilerine karşı hukuki olarak taahhüt altına sokmaktadır. Bu nedenledir ki, bilgi entegrasyon yeteneği deniz ulaştırma işletmeleri tarafından özellikle önemsenmektedir. Sonuç ve Öneriler Bu çalışmayla, işletmelere rekabette avantaj yaratan lojistik yeteneklerin analizi yapılmış ve lojistik sürece entegre olmuş deniz ulaştırma lojistiği hizmet yetenekleri belirlenmiştir. Bu çalışmada, literatürde araştırmacıların bakış açılarına ve amaçlarına göre farklı şekillerde tanımladıkları ve sınıflandırdıkları lojistik hizmet yeteneklerinin bir bütünlük The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

14 Murat Yorulmaz - Semra BİRGÜN 326 içerisinde, deniz ulaştırma lojistiği açısından belirlenmesi açısından bilime katkı sağlayacağı söylenebilir. Deniz ulaştırma lojistiği ile lojistik hizmet yeteneklerini birleştiren ve kavramsal olarak deniz ulaştırma lojistik hizmet yetenekleri olarak nitelendirilen daha önce yapılmış çalışmalara rastlanılmadığı için, yapılan bu araştırma başlangıç çalışma olması nedeniyle de özgün bir çalışmadır. Bu çalışmanın, yöneticilere, deniz ulaştırma işletmelerinin, ulaştırma lojistiğindeki yerini ve deniz ulaştırma lojistiği hizmet yeteneklerinin önemini daha iyi anlamalarına ve yönetmelerine yardımcı olacağı beklenmektedir. Deniz ulaştırma lojistiği hizmet yeteneklerinden olan yenilik yeteneği, hem deniz ulaştırma işletmesi, hem de taşıtan açısından rekabet avantajı sağlayacak olan kritik öneme sahip bir yetenektir. Çünkü yenilik yeteneği, firma performansını artırarak, yenilikçi fikirlere özel bir önem verdiğini, yeni teknolojileri takip edildiğini, uyum sağlandığını ve iş süreçlerinin düzenli olarak geliştirildiğini göstermektedir. Deniz ulaştırma lojistik hizmetlerinde yenilik veya yenilikçi faaliyetler teknoloji temelli olup, küresel rekabet ortamında faaliyette bulunan deniz ulaştırma işletmeleri özellikle bilgi ve ulaştırma teknolojilerinde yaşanan hızlı değişimi, gemi kiralama, gemi seyri, yükleme- boşaltma gibi tüm operasyonlarına ve örgüt yapılarına yansıtmak ve bu anlamda müşterilerinin beklentilerine uygun lojistik çözümler üretmek durumundadırlar. Deniz ulaştırma lojistik hizmetlerinde yenilik veya yenilikçi faaliyetlerin temel amacı, firma performansını artırmak olarak açıklanabilir. Esneklik yeteneği, genel anlamda müşterilerin değişen isteklerine cevap verebilme ve uyum sağlama olarak ifade edilmektedir. Deniz ulaştırma lojistiğinde esneklik ise taşıtanın talepleri doğrultusunda, deniz ulaştırma işletmesinin farklı rotalara uyum sağlaması, farklı yükler için değişik tip gemi tedarik etmesi veya farklı taşıma modu sağlayabilmesi şeklinde tanımlanabilir. Deniz ulaştırma lojistiğinde taşıma sözleşmeleri genellikle standart sözleşmeler olup, taraflar arasında taşıma eylemi başlamadan önce hazırlanır. Taşıtanın diğer bir deyişle müşterinin, daha sonra taşıtandan farklı lojistik çözümler istemesi, örneğin belirlenen yükleme veya tahliye limanının değiştirilmesi, yüklemenin ya da tahliyenin gemi ekipmanları kullanılarak yapılmasının istenmesi gibi durumlarda, taşıyanın bunları sağlayabilmesi müşteri gözünde değer yaratmakla birlikte, deniz ulaştırma işletmesi için daha fazla navlun anlamına gelir. Bunun sonucunda, işletme sahip olduğu esneklik yeteneği ile navlun gelirlerini artırabilir. Esneklik yeteneği ile navlun gelirlerinin artması, beklendiği gibi firma performansını artırmaktadır. Dolayısıyla firma performansı artırabilmek için yöneticilerin uygulayabileceği çok değişik yöntemler bulunmaktadır, bunlardan biri müşterilerin gözünde değer yaratabilmek için onların taleplerindeki değişimlere uyum sağlayabilmektir, bu durum işletmenin sahip olduğu esneklik yeteneği ile ilgilidir. Yüklerin zamanında, hasarsız ve kayıp olmadan taşınması ile ilgili olan hız ve güvenilirlik yeteneği, deniz ulaştırma lojistiğinin gerçekleştiği ortam ile yakın ilişkili bir yetenek olduğu için diğer yeteneklerden yapısal olarak farklıdır. Şöyle ki, deniz ulaştırma lojistiğinin gerçekleştiği ortam deniz ve okyanuslardır, bu ortamlar doğal koşulların (dalga, fırtına, yağmur, sis, buzlanma vs.) ve çevresel belirsizliğin (limanların teknik, idari ve ticari yapısı) hakim olduğu alanlardır. Denizde ve okyanuslarda yürütülen deniz ulaştırma lojistiği faaliyetlerinde, deniz ulaştırma işletmesinin taşıdığı yükleri zamanında, hızlı, hasarsız ve kayıp olmadan müşterisine teslim edebilmesi büyük oranda hava koşullarına ve yüklemenin ya da The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

15 327 Lojistik Yetenekler Üzerine Literatür Araştırması ve Deniz Ulaştırma Lojistiği Hizmet Yeteneklerinin Belirlenmesi tahliyenin yapıldığı limanın teknik koşullarına bağlıdır. Bu nedenle hız ve güvenilirlik yeteneğinin oluşmasında ve şekillenmesinde, işletmenin sahip olduğu kaynaklardan ziyade yukarıda anlatılan faktörler etkili olmaktadır, oysa bilgi entegrasyon, yenilik ve esneklik yeteneklerinin ortaya çıkması ve geliştirilmesi deniz ulaştırma işletmelerinin elinde olup, işletmelerin sahip olduğu kaynaklar ölçüsünde gerçekleşmektedir. Diğer bir ifade ile deniz ulaştırma işletmeleri; bilgi entegrasyon, yenilik ve esneklik yeteneklerini kendi kaynakları ile doğrudan kontrol edebilirken, hız ve güvenilirlik yeteneğini tamamen kendi kaynakları ile kontrol edemeyebilir. Dolayısıyla işletme, müşterisinin deniz ulaştırma lojistiğinin gerçekleştiği koşullara uygun hareket etmesini ve denizin rizikolarından kendisini korumasını bekler. Bu olgu, deniz ticaretinin sigorta güvencesi olmaksızın yapılamayacağının bir göstergesidir. Taşıyan navlun, sorumluluk ve tekne sigortası, taşıtan ise yük sigortası teminatı satın almadan, deniz ulaştırma lojistiği faaliyetleri yürütülemez. Hız ve güvenilirlik yeteneğinde, işletmenin kontrolünde olmayan çevresel belirsizlik ve doğal koşulların daha fazla etkili olması, ayrıca hız ve güvenilirlik yeteneğinin diğer yeteneklerden ayrılan yapısal özelliği nedeniyle deniz ulaştırma işletmelerinin yöneticileri, hız ve güvenilirlik yeteneğinin firma performansı üzerinde doğrudan bir etkisinin olmadığını düşünebilirler. Ancak gemilerle taşınan yüklerin; hızlı yüklenmesi/boşaltılması, zamanında, hasarsız ve her hangi bir kayıp olmaksızın alıcısına ulaştırılmasıyla ilgili becerileri ifade eden hız ve güvenirlik yeteneği, müşteri tatmini sağlamak için oldukça önemli ve kritik bir yetenektir. Dolayısıyla deniz ulaştırma işletmelerindeki yöneticiler, söz konusu yeteneği geliştirmek ve güçlendirebilmek adına gerekli kaynakları tahsis etmek durumundadırlar. Deniz ulaştırma lojistiği hizmet yeteneklerinden bilgi entegrasyon yeteneği, deniz ulaştırma lojistiği sürecinde lojistik ağ içerisinde yer alan işletmeler arasında, lojistik bilginin doğru zamanda doğru şekilde paylaşılması ve tüm paydaşlarla ortak bilginin oluşturulması olarak tanımlanabilir. Deniz ulaştırma lojistiği ekseninde, lojistik bilgi olarak özellikle taşımaya konu olan yükün limanda, taşıma sırasında ve tahliyesindeki durumu, geminin mevkisi ile geminin teknik ve ticari yönetimine ilişkin bilgilerin müşterilere, tedarikçilere, acentelara ve limanlara zamanında ve periyodik olarak aktarılmasının uygulamada oldukça önemli olması, bilgi entegrasyon yeteneğinin firma performansını en fazla etkileyen yetenek olduğunu düşündürmektedir. Çünkü deniz ulaştırma işletmesi ve müşterisi arasında yapılan taşıma sözleşmesine göre gemi ve taşıdığı yük hakkında, gemi kiralama sözleşmesine göre ise gemi kayıt bilgilerini, taşıma kapasitelerini, boyutlarını, gemi hızı ve yakıt durumu gibi bilgileri, taşıyan, taşıtana detaylı ve doğru zamanda bildirmek zorundadır. Bu zorunluluk aynı zamanda taşıyan tarafından verilen birer hukuki teminat olarak kabul edilir. Aynı şekilde gemi ve taşıdığı yüke ilişkin bilgilerin, deniz ulaştırma lojistiğinin diğer bir bileşeni olan limanlara aktarılması veya deniz ulaştırma işletmesinin tedarikçisi konumunda olan gemi acentelerı ile paylaşılarak ortak bilginin oluşturulması ve ilgili tüm operasyonlarda kullanılması, deniz ulaştırma lojistiğinin başarısıyla yakından ilişkilidir. Dolayısıyla deniz ulaştırma işletmelerindeki yöneticilerin bu yeteneğe önem verdikleri görülmektedir. Özetle araştırma bulguları bütün olarak değerlendirildiğinde, deniz ulaştırma lojistik hizmet yeteneklerini güçlendiren ve sürekli geliştiren deniz ulaştırma işletmelerinin, rekabette avantaj elde edeceği ve firma performanslarının yükseleceği söylenebilir. The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

16 Murat Yorulmaz - Semra BİRGÜN 328 Araştırma sonuçlarına dayanarak, deniz ulaştırma işletmelerindeki yöneticilere ve deniz işletmeciliği ile ulaştırma lojistiği alanlarında çalışma yapan araştırmacılara yönelik, aşağıda bazı önerilere yer verilmiştir. Birçok deniz ulaştırma işletmesi için, değerli, nadir ve önemli olan deniz ulaştırma lojistik hizmet yetenekleri, sadece bu çalışmada belirlenen yetenekler olmayıp, bu işletmelerin sahip olduğu kaynaklara bağlı olarak ortaya çıkarttıkları yeteneklerdir. Aynı zamanda deniz ulaştırma lojistik hizmet yetenekleri, deniz ulaştırma işletmesinin müşterisi olan taşıtanın arzuladığı ve istediği lojistik değeri belirleme düzeyi açısından farklılıklar gösterecektir. Ancak bir deniz ulaştırma işletmesinin bünyesinde var olan veya geliştirilmeye açık potansiyele sahip deniz ulaştırma lojistik hizmet yeteneklerin belirlenmesi, ortaya çıkartılması ve bu yetenekleri önemseyen bir örgütsel yapısının kurulması büyük ölçüde işletme yönetiminin yaklaşımıyla ve aldığı kararlarla ilgilidir. Dolayısıyla, firma performanslarını artırmak isteyen deniz ulaştırma işletmelerinin yöneticilerine araştırma bulgularına dayanarak, deniz ulaştırma lojistiği hizmet yeteneklerini geliştirebilmek için bu yeteneklerine yatırım yapmaları ve önem vermeleri tavsiye edilebilir. Ayrıca yoğun rekabet ortamında başarılı olmak isteyen yöneticiler, deniz ulaştırma lojistik hizmet yeteneklerini taklit edilemeyen veya taklit edilse bile rakipleri için pahalı olacak bir yapıya kavuşturmak zorunda olduklarını unutmamalıdırlar. Bu çalışmayla ilk defa kavramsallaştırılan deniz ulaştırama lojistik hizmet yetenekleri, deniz ulaştırma işletmelerinin faaliyet alanlarına göre, örneğin konteyner taşımacılığı veya dökme yük taşımacılığı için de ayrı ayrı incelenebilir. Bunun dışında deniz ulaştırma işletmelerini hizmet türlerine göre, layner veya tramp taşımacılığı olarak da sınıflandırılıp söz konusu yeteneklerin değerlendirilmesi ve karşılaştırması yapılabilir. Çünkü deniz ulaştırma lojistiği hizmet yetenekleri, işletmelerin sahip oldukları kaynaklara bağlı olarak farklı lojistik faaliyetlerin alışageldik şekilde yerine getirilmesiyle yakından ilişkilidir. Bu çalışmada, deniz ulaştırma lojistiği hizmet yetenekleri, deniz ulaştırma lojistiğinin temel bileşeni olan deniz ulaştırma işletmeleri açısından incelenmiştir. İleriki araştırmalarda, deniz ulaştırma lojistiğinin diğer bileşenleri olan liman işletmeleri veya taşıma işleri organizatörleri açısından da deniz ulaştırma lojistiği hizmet yetenekleri incelenebilir. KAYNAKLAR ACAR, A. Zafer; ZEHİR, Cemal, (2008), «Kaynak tabanlı işletme yetenekleri ölçeği geliştirilmesi ve doğrulanması.» İşletme Fakültesi Dergisi 8(1), s AKGÜN, A. Ekber; KESKİN, Halit; BYRNE, John C., (2008), «The Moderating Role of Environment Dynamism Between Firm Emotional Capability and Performance.» Journal of Organizational Change, 21(2), s YANG, Ching-Chiao; PETER B. Marlow; CHİN-SHAN Lu., (2009), «Assessing resources, logistics service capabilities, innovation capabilities and the performance of container shipping services in Taiwan.» Int. J. Production Economics 122: s BALLOU Robert H. (1999). Business Logistics Managemnet; Planning, Organizing and Controlling the Supply Chain. NewYork: Prentice-Hall, International, Inc. The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

17 329 Lojistik Yetenekler Üzerine Literatür Araştırması ve Deniz Ulaştırma Lojistiği Hizmet Yeteneklerinin Belirlenmesi BOWERSOX, Donald, J.; CLOSS, David, J., (1996), Logistical Management: The Integrated Supply Chain Process. New York: Mcgraw-Hiil. CHAPMAN, Ross, L.; SOOSAY, Claudine; KANDAMPULLY, John, (2002), Innovation in Logistic Services and the New Business Model: A Conceptual Framework. Managing Service Quality, s CHO, Jay Joong-Kun; OZMENT, John; HARRY Sink, (2008), «Logistics capability, logistics outsourcing and firm performance in an e-commerce market.» International Journal of Physical Distribution & Logistics Management 77, no.3: s COLLİS, David. J., (1994), Research note: How valuable are organizational capabilities? Strategic Management Journal, 15(8), s ÇABUK, Serap; Orel, Fatma D.; NAKIBOĞLU, Gülsün, (2010), İşletmelerin Lojisitk Süreçlerde Dış Kaynak Kullanımları: ISO 500 İşletmelerinde Bir Araştırma. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), s DAUGHERTY, Patrica; PİTTMAN, Paul H., (1995), «Utilization of time-based strategies:creating distribution flexibility/responsiveness.» International Journal of Operations & Production Management,: s DAUGHERTY, Patrica J.; HAOZHE Chen; BRUCE,G. Ferrin., (2011), «Organizational structure and logistics service innovation.» The İnternational Journal of Logistics Managment,: s FAWCETT, Stanley E; LİNDA, L. Stanley; SHELDON R. Smith., (1997), «Developing a logistics capability to improve the performance of intemational operations.» Journal of Business Logistics,: s GRANT, Robert M., (1991), «The resource- based theory of competitive advantage Implications for strategy formulation.» California Management Review,: s GRAWE, Scott, J., (2009), Logistics innovation: a literature-based conceptual framework. International Journal of Logistics Management, 20(3), s HAYES, Robert; STEVEN, C. Wheelwright; KENNETH, B., Clark., (1988), Dynamic manufacturing: Creating the learning organization. New York: The Free Press. HELFAT, Constance, E.; PETERAF, Margaret, (2003). The Dynamic Resource-Based View Capability Lifecycles. Strategic Management Journal, s E. HUANG, Chien-Jung; KAİ-PİNG Huang., (2013), «The logistics capabilities scale for logistics service providers.» Journal of Information & Optimization Sciences,: s ISLAM, Dewan; MEİR MD Zahurul; ADİTJANDRA J.Fabian; ZUNDER T.Paulus; PACE GİUSEPPE H.Thomas., (2013),«Logistics and Supply Chain Managment.» Research İn Transportation Economics: s JAYANT, Arvind, (2013), Evaluation of 3PL Service Provider in Supply Chain Management: An Analytic Network Process Approach. IJBIT, 6(2), s The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

18 Murat Yorulmaz - Semra BİRGÜN 330 JUNG, Bong-min; KIM, Sung-june, (2012), Change of Shipping Industry Circumstance and Shipping Policy Directions of Developing and Developing and Developed Countries. The Asian Journal Of Shipping and Logistics, 28(2), s LAİ, Kee-Hung., (2004), «Service capability and performance of logistics service providers.» Transportation Research Part E: s LEE, Eon-Seong; SONG, Dong-Wook; TANG, Cang, S., (2000), The value of information sharing in a two-level supply chain. Management Science, 46(5), s Lİ, Liu; DİNGTİ, Luo, (2010), Effects of Logistics Capabilities on Performance in Manufacturing Firms. Proceedings of The 3rd International Conference on Logistics and Supply Chain Management (s ). Hunan, CHINA: Logistics and Supply Chain Research in China. LU, Chin-Shan; CHING-CHİAO, Yang., (2006), «Evaluating Key Logistics Capabilities fo r International Distribution Center Operatorsin Taiwan.» Transportation Journal: s LU, Chin-Shan; CHİNG-CHİAO,Yang., (2010), «Logistics service capabilities and firm performance of international distribution center operators.» The Service Industries Journal: s LYNCH, Daniel F.; SCOTT, B., Keller; OZMENT, John (2000), «The effects of logistics capabilities and strategy on firm perfonnance.» Journal of Business Logistics: s MASON, Robert; NAİR,, Rawindaran (2013), Strategic flexibility capabilities in the container liner shipping sector. Production Planning & Control, 24(7), s MİTROUSSİ, Kyriaki, (2013), Ship Management: Contemporary Developments and Implications. The Asian Journal Of Shipping abd Logistics, 29(2), s MORASH, Edward, A.; C.Michal DROGE; SHAWNEE K. Vickery., (1996), «Strategic logistics capabilities for competitive advantage and firm success.» Joumal of Business Logistics: s MORASH, Edward, A.; DANİEL F. Lynch., (2002), «Public policy and global supply chain capabilities and performance: A resource-based view.» Journal of International Marketing: s RAZZAQUE, Md Abdur, (1997), Challenges to logistics development: the case of a Third World Country-Bangladesh. İnternational Journal of Physical Distribution& Logistics Management, s SHANG, Kuo-chung; Peter B. MARLOW., (2005), «Logistics capability and performance in Taiwan s major manufacturing firms.» Transportation Research Part E 41: s SEVİÇİN, Ahmet, (2006), Kaynaklara Dayalı Rekabet Stratejisi Geliştirme. Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, s The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s

19 331 Lojistik Yetenekler Üzerine Literatür Araştırması ve Deniz Ulaştırma Lojistiği Hizmet Yeteneklerinin Belirlenmesi SHANG, Kuo-chung; Peter B. MARLOW., (2005), «Logistics capability and performance in Taiwan s major manufacturing firms.» Transportation Research Part E 41: s SUMNER, Mary, (2000), Risk Factors in Enterprise-wide/ERP Projects. Journal of Information Technology, 15, s TANYAŞ, Mehmet; HAZIR, Köksal, (2011), Lojistik Temel Kavramlar (Lojistiğe Giriş). Ankara: Çağ Üniversitesi. ÜLGEN, Hayri; MİRZE, S. Kadri, (2010), İşletmelerde Stratejik Yönetim (5b b.).istanbul: Beta. WEN, Yuh-Horng., (2012), «Impact of Collaborative Transport Management on Logistics Capability and Competitive Advantage for the Carrier.» Transportation Journal: s WİENGARTEN, Frank; MARK PAGELL, Muhammad Usman Ahmed; CRİSTİNA Gimenez., (2014), «Do a country s logistical capabilities moderate the external integration performance relationship?» Journal of Operation Management 32, no.1: s YAN, Xiuxia; ZHONGWEN Sıma., (2007), «Logistics Service Abilities : An Empirical Study of Its Impact on Service Quality in China.» Philadelphia,USA: İEEE.s YANG, Ching-Chiao., (2012), «Assessing the moderating effect of innovation capability on the relationship between logistics service capability and firm performance for ocean freight forwarders.» International Journal of Logistics: Research and Applications: s YANG,Ching-Chiao; MARLOW, Peter B.; LU, Chin-Shan, (2009), «Assessing resources, logistics service capabilities, innovation capabilities and the performance of container shipping services in Taiwan.» Int.J.Production Economics 122: s ZHAO, Meng; DRÖGE, Cornelia; STANK, Theodore P., (2001), «The effects of logistics capabilities on firm performance: Customer-focused versus information-focus capabilities.» JoumalofBusinessLogistics: s XUE, Chogai., (2013), «Service Capability Evaluation of Third Party Logistics Enterprise in A Cluster Environment.» Journal of Applied Sciences: s The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 25, Mart 2016, s