DİYALİZ HEMŞİRELİĞİ. Dr. Adem Sezen. Nobel Tıp Kitabevleri. Editör. T.C. İstanbul Bilim Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu

Transkript

1

2 DİYALİZ HEMŞİRELİĞİ Editör Dr. Adem Sezen T.C. İstanbul Bilim Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Nobel Tıp Kitabevleri

3 2014 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. DİYALİZ HEMŞİRELİĞİ Editör: Dr. Adem Sezen ISBN: ve 2936 sa yı lı Fi kir ve Sa nat Eser le ri ya sa sı hükümleri ge re ğince her han gi bir bö lü mü, res mi ve ya ya zı sı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz. Yayımcı : Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. Millet Cad. No: Fatih-İstanbul Yayımcı Sertifika No : Bas kı / Cilt : No-bel Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. Kurtini Mevki, General Şükrü Kanatlı Cad. Ömerli - Hadımköy - İstanbul Matbaa Sertifika No : Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri, Selçuk Ertürk Kapak Tasarım : Selçuk Ertürk Baskı Tarihi : Şubat İstanbul

4 Bu kitabın hazırlanması sırasında emeği geçen yazarlarımıza, sevgili eşime ve kızıma...

5

6 Önsöz v ÖNSÖZ Hemodiyaliz, son dönem böbrek yetmezliğinin tedavisinde dünyada en çok uygulanan tedavi modelidir. Hemodiyaliz hizmeti ülkemizin her ilinde hatta bir çok ilçesinde kamu ve/veya özel sektörde diyaliz merkezlerinde, Nefrolog yada sertifikalı Dahiliye uzmanı konsültanlığı ile diyaliz hekimi gözetiminde diyaliz hemşireleri ile birlikte gerçekleştirilmektedir. Merkez ve hasta artış hızına uygun diyaliz hemşiresi yetiştirilmesindeki sıkıntılardan dolayı hemodiyaliz sertifikalı hemşiresine ek olarak Sağlık bakanlığımız Acil tıp teknisyenlerine (ATT), sağlık memurlarına hemodiyaliz sertifikası almaları kaydıyla diyaliz hemşireliği izni vermesine rağmen açık kaptılamamış ve meslek yüksek okullarında diyaliz bölümü mezunlarına sertifikasız ve sınavsız diyaliz hemşireliği hakkı verilmiştir. Diyaliz hemşireliği kaynak olarak oldukça fazla çeşitlilik göstermektedir. Hemşire, Acil tıp teknisyeni, Sağlık memurlarının okullarında aldıkları sağlık eğitiminde temelde ortak noktalar olsa dahi farklı eğitimlerden geçerek mezun olmaktadırlar. Diyaliz hemşireliği açısından standartları hemodiyaliz sertifika programı ve resertifikasyonla sağlanmaya çalışılmaktadır. Meslek yüksek okulu diyaliz bölümü mezunları ise daha farklı eğitim alarak hemodiyalize yoğunlaşmaktadır. Ancak eğitim programlarında genel hemşirelik programlarına göre farklılıklar mevcuttur. Ülkemizde temelde aynı eğitimi almış, bilgili ve yeniliğe açık diyaliz hemşiresi yetiştirmek, hemodiyalizde çalışan sağlık personellerine standart güncel bilgileri vermek öncelikli sorunlarımızdan biridir. Bu sorunun çözümüne katkı sağlamak amacı ile bu kitap hazırlanmıştır. Kitap hazırlanırken derin akademik detaylardan çok, günlük standart hemşirelik uygulamaları ve hemodiyaliz işlemi pratik bir şekilde vermek amaçlanmıştır. Klinik pratik uygulamalar verilmeye çalışıldığından dolayı kitapta yer alan yazarlar da hemodiyaliz merkezlerinde aktif çalışan deneyimli hemşire ve hekimlerden, hemşirelik hizmetlerini değerlendiren diyaliz eğitim hemşirelerinden, hemşirelik okulu öğretim görevlilerinden ve diyaliz teknikeri yetiştiren meslek yüksekokulu öğretim görevlilerinden seçilmiştir. İyi niyetle büyük emek harcanarak yazılan bu kitabın diyaliz teknikerliği öğrencilerine, hemodiyaliz sertifika kursiyerlerine ve hemodiyalizde çalışan sağlık personellerine bir nebze katkı sunması dileği ile... Saygılarımla Dr. Adem SEZEN

7

8 Yazarlar vii YAZARLAR Öğ. Gör. Dr. Adem Sezen T.C. İstanbul Bilim Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu 1995 yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun oldum yılında Şişli Etfal Hastanesi Nefroloji bölümünde Hemodiyaliz Sorumlu Hekimliği Sertifikasını aldım yılında kurulan Diyaliz Hekimleri Derneğinin kurucu üyesi ve genel başkanıyım yılında Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hastana ve Sağlık Kurumları Yönetimi bölümünde Yüksek lisansımı tamamladım yılında İstanbul Bilim Üniversitesi Sağlık Hizmetleri meslek Yüksek Okulu Diyaliz Bölümü kurulduğundan itibaren Öğretim Görevlisi olarak çalışmaktayım. Kamuda ve özel sektörde diyaliz alanında her pozisyonda aktif olarak çalıştım. Diyaliz ile ilgili basılmış bir adet kitabım mevcuttur. Hemşire Handan Özgeç RTS Yaşam Diyaliz Merkezinde Başhemşire Artvin Yusufeli doğumluyum. İlkokulu Yusufeli ilçesinde tamamladım yılında Marmaris Lisesinden mezun oldum yılında Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulunu bitirip, Başkent Üniversitesi Hastanesinde mesleğime ilk adımı atmış oldum yılları arasında Sevgi Hatanesinde Yoğun Bakım hemşireliği, 1997 yılında Çağ Hastanesinde sorumlu hemşirelik yaptıktan sonra bir süre mesleğime ara verdim li yıllarda Eskişehir e yerleştim yılında Osmangazi Üniversitesi Sağlık Yüksek Okulunda Psikiyatri Hemşireliği Yüksek Lisansını kazandım. Aynı yıl RTS Yaşam Diyaliz Merkezinde hemşire olarak çalışmaya başladım yılında yüksek lisans tezimi verdim ve Uzman Psikiyatri Hemşiresi diplomamı aldım. Halen RTS Yaşam Diyaliz Merkezinde başhemşire olarak görev yapmaktayım. Doç. Dr. Tülay Ortabağ Hasan Kalyonu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksekokulu 1969 yılında Kırklareli nde doğdum yılında Gülhane Tıp Akademisi Hemşirelik Yüksekokulundan Mezun oldum yılında yüksek lisans, 2002 yılında doktora eğitimimi halk sağlığı hemşireliği alanında tamamladım yılları arasında GATA Hemşirelik Yüksekokulunda Halk Sağlığı Hemşireliği Bilim Dalında Yardımcı Doçent olarak Bilim Dalı Başkanlığı yaptım atamaları ile Van Asker Hastanesinde Başhemşirelik görevime başladım. Mart 2012 tarihinde Albay rütbesinde emekli oldum, aynı ayda Doçentlik ünvanını aldım. Halen Hasan Kalyonu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksekokulunda Hemşirelik Bölümü öğretim üyesiyim. Öğ. Gör. Mine Demet Güngör İstanbul Bilim Üniversitesi Florence Nightingale Hastanesi Hemşirelik Yüksekokulu 1990 yılında GATA Hemşirelik Yüksekokulu ndan mezun olmuş ve TSK lerinde yurdun çeşitli bölgelerinde; görev yapmış ve 2009 tarihinde TSK lerinden Sağlık Yarbay rütbesi ile emekli olmuştur. Daha sonra sırasıyla; İstanbul Arel Üniversitesi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi ve halen İstanbul Bilim Üniversitesi Florence Nightingale Hastanesi Hemşirelik Yüksekokulu nda Öğetim Görevlisi olarak çalışmaktadır. İlgi alanları arasında hastane yönetimi, cerrahi hastalıklarhemşireliği, ameliyat ve ameliyathene hemşireliği, ameliyathane dizaynı ve yönetimi, sterilizasyon yöntem ve süreçleri, ilkyardım ve eğitimleri ve eğitim hemşireliği vardır. Evli ve iki çocuk annesidir. Öğ. Gör. Gamze Temiz İstanbul Bilim Üniversitesi Florence Nightingale Hastanesi Hemşirelik Yüksekokulu İstanbul Bilim Üniversitesi Florence Nightingale Hastanesi Hemşirelik Yüksekokulunda Öğretim görevlisi ve yüksekokul müdürü yardımcısı olarak çalışmaktadır. Lisans ve yükseklisans eğitimini Marmar Üniversitesi hemşirelik yükseokulunda yapıştır. Yüksek Lisans tezi iç hastalıkları hemşireliği alanındadır. İlgi alanları arasında diyaliz hemşireliği, yoğun bakım, transblantasyon, kardioloji, hastane yönetimi, toplam kalite yönetimi, JCI uygulamaları, hemşirelikte insan kaynakları yönetimi konuları bulunmaktadır. Konu alanları ile ilgili lisans dersleri vermektedir.

9 viii Yazarlar Yrd. Doç. Dr. Birkan Tapan İstanbul Bilim Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Müdür Yardımcısı 1980 İstanbul doğumludur. Lise eğitimini Kabataş Erkek Lisesi nde tamamladıktan sonra Marmara Üniversitesi Sağlık Yönetimi bölümünden lisans, Uluslararası Kalite Yönetimi bölümünden Yüksek lisans derecelerini almıştır Yılında ise Kadir Has Üniversitesi Finans Bankacılık Anabilim Dalı nda doktora eğitimini tamamlamıştır tarihleri arasında Acıbadem Sağlık Grubu ve Florence Nightingale Hastanelerinde Bütçe Planlama ve Kalite departmanlarında uzman olarak görev yapan TAPAN, 2010 yılında beri İstanbul Bilim Üniversitesi Sağlık Kurumları İşletmeciliği Programında öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Yard. Doç. Dr. Birkan TAPAN aynı zamanda İstanbul Bilim Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Müdür Yardımcılığı ve üniversitenin Kalite Yönetim Koordinatörlüğü görevlerini sürdürmektedir. Hemşire Fatma Kaban Diaverum Diyaliz Hizmetlerinde Ülke Klinik Uzmanı İstanbul doğumlu. Amiral Bristol Özel Hemşirelik Lisesi, Anadolu Ünv. Yüksek Hemşirelik Bölümü mezunu, Atatürk Ünivesitesi Lisans Bölümüne devam ediyor.1994 yılından beri diyaliz sektöründe çalışmakta olup, Amerikan Hastanesi, Başkent Ünv. Marmara Ünv. Fresenius Diyaliz Hizmetleri nde çalıştı. Halen Diaverum Diyaliz Hizmetlerinde Ülke Klinik Uzmanı olarak çalışmaktadır. Öğ. Gör. Dürdane Yalçın T. C. İstanbul Bilim Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu 1965 yılında Malatya da doğdu yılında SSK Sürreyyapaşa SML den mezun oldu yılında İ.Ü Edebiyat Fakültesinde Protohistorya ve Önasya Arkeolojisinden mezun oldu.1994 yılında Anadolu Üniversitesinden Hemşirelik Ön Lisans diploması alarak mezunu oldu.2011 yılında Beykent Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde Hastane ve Sağlık Yönetimi Yüksek Lisansı eğitimini tamamladı yılları arasında SSK Kastamonu hastanesinde dahiliye hemşireliği yaptı yılları arasında Organ Nakli ve Yanık Tedavi Vakfında diyaliz hemşiresi olarak çalıştı yılları arasında SSK Göztepe Eğ. Ve Ar. Hast. de diyaliz hemşiresi, sorumlu hemşire ve periton diyalizi hemşiresi olarak çalıştı yılları arasında RTS Renal Tedavi Hizmetlerinde Başhemşire olarak çalıştı. Yayınları arasında Diyaliz El Kıtabında kitap bölümleri bulunmaktadır.halen Bilim Üniversitesi Sağ. Hiz.Mes. Yük. Okulunda öğretim görevlisi olarak çalışmaktadır. Hemşire Nermin Erdoğan RTS Renal Tedavi hizmetleri Genel Müdürlüğü Klinik Uygulamalar Sorumlu Uzmanı 1971 yılında İstanbul da doğmuştur. İlk ve orta dereceli eğitimini İstanbul da tamamladıktan sonra, Özel Amiral Bristol Sağlık Meslek Lisesini 1989 yılında bitirmiştir. Aynı yıl girmiş olduğu İstanbul Üniversitesi Florance Nighthingale Hemşirelik Yüksek Okulu ndan 1993 yılında mezun olmuştur yılları arasında Florance Nightingale Hastanesi Koroner Yoğun Bakım Ünitesi nde yoğun bakım hemşiresi olarak çalışmıştır yılları arasında SSK Nişantaşı Diyaliz Merkezinde hemodiyaliz hemşiresi olarak çalışmış, aynı zamanda 1999 yılında İstanbul Üniversitesi Florance Nighthingale Hemşirelik Yüksek Okulu İç Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalında Yüksek Lisansını tamamlamıştır.2006 yılında Eczacıbaşı Baxter, RTS Renal Tedavi hizmetleri RTS Avrupa Diyaliz Merkezinde önce hemodiyaliz hemşiresi olarak çalışmaya başlamış, 2009 yılı itibariyle RTS Renal Tedavi hizmetleri Genel Müdürlüğü Klinik uygulamalar Sorumlu Uzmanı görevine atanmış ve halen aynı görevde devam etmektedir. Evli ve bir çocuk sahibidir. İngilizce bilmektedir. Op. Dr. Mesut Kösem Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı, Memorial Sağlık Grubunda Diyaliz Cerrahisi Bölümü Sorumlusu 1970 Aydın/Nazilli doğumludur. İlköğretim ve lise eğitimini Nazilli de tamamladı yıllarında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi nde tıp eğitimi aldı yıllarında Dr.Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Merkezi nde ihtisasını yaparak Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı oldu yıllarında Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi nde hemodiyaliz hastalarına yapılan damaryolu operasyonları konusunda çalışmaları oldu tarihlerinde Özel Doğan Hastanesi nde Diyaliz Cerrahisi

10 Yazarlar ix Merkezi ni kurarak damaryolu operasyonu yapan ilk özel merkezin direktörlüğünü yaptı yıllarında Şişli Florence Nightingale Hastanesi nde çalıştı.memorial Sağlık Grubunda Diyaliz Cerrahisi Bölümü sorumlusu olarak damaryolu konusundaki çalışmalarını sürdürmektedir Uzm. Dr. Hıdır Arslan Diaverum Bahçelievler Ultra kliniği, Mesül müdür,hemodiyaliz Hekimi Erzincan Lisesi mezunu Cerrahpaşa mezunu hekim, hemodiyaliz hekimi olarak başladığı mesleğini, halen Diaverum Bahçelievler Ultra kliniğinde sürdürmektedir yılında Amsterdam da nefroloji bilgisini artırmak için bulundu. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi nden 2002 de Adli Tıp Uzmanı oldu. TİHİV de rehabilitasyon hekimi olarak çalıştı. TTB, İstabib, ATUD, DİHED üyesi. Hemşire Sevginar Şentürk SB İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi 1968 Bulgaristan doğumluyum.ilkokul, ortaokul ve liseyi İzmir de okudum hemşirelik önlisans programı, 2009 da lisans tamamlama programını bitirdim da SSK Adapazarı Hastanesinde, 1989 dan bu yana SB İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma hastanesinde çalışmaktayım.14 Mart 2010 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından YILIN SAĞLIK ÇALIŞANI ödülüne layık görüldüm.1995 ten bu yana ulusal ve uluslararası birçok bilimsel çalışmalar, oturum başkanlıkları, panelistlik, poster ve sözlü sunum değerlendirme komisyonunda, kitap bölüm yazarlğı ve editörlüğünde görev aldım. Birçok bilimsel toplantı ve hastalar için sosyal programlar düzenledim. THD ve Ege Geriatri Derneğine üyesiyim. TNDTHD yönetim kurulunda görevliyim. Diyetisyen Nurderen Hamşioğlu 1953 İstanbul da doğdum de İstanbul ilk öğretmen okulundan mezun oldum yılları arasında Zonguldak ili Devrek kazası Bılık ve Müfettişler köyünde ilkokul öğretmenliği yaptım yılında Hacettepe üniversitesi Beslenme ve Diyetetik bölümüne girdim yılında Marmara Üniversitesi Hastanesi nde göreve başladım da şef olarak devam ettirdiğim görevimden 2006 yılında emekli oldum yılında başladığım diyaliz diyetisyenliğine hala devam etmekteyim. Son iki yıldır da Bilim Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü 3. Sınıf öğrencilerine böbrek hastalıkları ve diyalizde beslenme dersini vermekteyim. Diyetisyen İklim Uçar 1990 yılında İstanbul da doğdu yılında Ümraniye Anadolu Lisesi nden mezun oldu yılında Bilim Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü ne girdi yılında mezun oldu. Halen Yeni Yaşam Beslenme Danışmanlığı Merkezi nde diyetisyenlik yapmaktadır. Uzm. Psk. Ahmet Yasin Şentürk Adalet Bakanlığı 1981 İstanbul da doğdu. Lise öğrenimini Açık Öğretim Lisesinde tamamladı. ODTÜ Psikoloji Bölümü mezunu, Yüksek Lisans derecesini ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Klinik Psikoloji Yüksek Lisans Programını Şizofreni Hastalarında Duygu Süreçlerinin semptomlar ve Hastalık Süresi ile İlişkisi konulu teziyle tamamlayarak aldı yılları arasında Şizofreni hastaları ve Yakınları dayanışma derneğinde ailelere ve hastalara yönelik psiko-sosyal eğitim grupları düzenledi yılları arasında hemodiyaliz merkezlerinde görev yaptı yılından bu yana Adalet Bakanlığı bünyesinde görev yapmaktadır. Uzm. Dr. Zehra Çağla Karakoç Liv Hospital Ulus-İstanbul Cerrahpaşa Tıp Fakültesi nde tıp eğitimini tamamladıktan sonra yılları arasında Vehbi Koç Vakfı Amerikan Hastanesinde Acil Servis ve Kat Hekimi olarak çalıştı yılları arasında İstanbul Tıp Fakültesi nde İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalında ihtisasını ve yılları arasında Mardin Devlet Hastanesi nde Devlet Hizmet yükümlüğünü tamamladı yılları arasında Şişli Florence Nightingale Hastanesi ve Bilim Üniversitesi Avrupa

11 x Yazarlar Florence Nightingale Hastanesinde çalıştı ve ağırlıklı olarak kardiyovasküler cerrahi, ortopedik cerrahi, transplant hastalarında infeksiyon hastalıkları konsültanı olarak görev yaptı. Ayrıca Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvar Şefliği ve İnfeksiyon Kontrol Komite başkanlığını da yürüttü yılından beri Liv Hospital Ulus ta görevine devam etmektedir. 25 adet ulusal ve uluslararası makale ve bildirisi vardır. Prof. Dr. Tekin Akpolat Liv Hospital Ulus-İstanbul 1960 yılında Gaziantep te doğdum yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun oldum. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesinde 1991 yılında İç hastalıkları Uzmanı, 1993 yılında Nefroloji Uzmanı oldum yılından itibaren Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalında çalıştım yılında Doçent, 2000 yılında profesör oldum yılında TÜBİTAK Sağlık Bilimleri Dalı Teşvik Ödülünü kazandım yıllarında 8 ay süre ile Baylor College of Medicine de (Houston, Texas, Amerika Birleşik Devletleri) gözlemci olarak bulundum yılı Temmuz ayında emekli oldum. Halen Liv Hospital da çalışmaktayım. Böbrek hastalıkları ve hipertansiyon konularında 11 kitabım ve Uluslararası 140 yayınım vardır. Bu yayınlarıma bugüne kadar yaklaşık 1500 atıf yapılmıştır. Doç. Dr. Gürkan Tellioğlu Özel Gaziosmanpaşa Hastanesi Böbrek Nakli Merkezi Sorumlusu 1973 Hatay doğumluyum. İstanbul Atatürk Fen Lisesini bitirdikten sonra İstanbul Tıp Fakültesinden 1998 yılında mezun oldum. Haydarpaşa Numune Genel Cerrahi İhtisasını 2003 yılında tamamladım. Cleveland Clinic te 1 yıl çalıştıktan sonra 2010 yılında doçent oldum. Şişli Florence Nightingale Hastanesi Böbrek Nakli Merkezi sorumlusu olarak 3 yıl çalıştım. Halen Özel Gaziosmanpaşa Hastanesi Böbrek Nakli Merkezi Sorumlusu olarak görev yapıyorum. Paramedik Ali Akgün T.C. Sağlık Bakanlığı 1980 yılında Kocaeli de doğdu yılında Kadir Has Üniversitesi Acil Bakım Teknikerliği (Paramedik) önlisans programından, 2007 yılında İstanbul Üniversitesi Bakırköy Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik lisans programından mezun oldu. Eğitimine Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitisü Acil Hemşireliği yüksek lisans programında devam etmektedir. Sağlık Bakanlığı na bağlı 112 acil yardım sisteminde paramedik olarak görev yapmaktadır.

12 İçindekiler xi İÇİNDEKİLER Önsöz v Yazarlar vii Bölüm 1 Hemşireliğin Tarihi ve Diyaliz Hemşireliği Handan Özgeç Bölüm 2 Hemşirelikte Etik İlkeler Tülay Karabağ Bölüm 3 Yaşam Bulguları (Vital Bulgular) ve Ölçme Teknikleri Mine Güngör Bölüm 4 Diyaliz Hemşireliğinde Fiziksel Muayene Gamze Temiz Bölüm 5 Diyaliz ve Hasta Güvenliği Birkan Tapan Bölüm 6 Böbrek Yetmezliği Adem Sezen, Hıdır Arslan Bölüm 7 Ev Hemodiyalizi Fatma Kaban Bölüm 8 Hemodiyaliz Ekipmanları Adem Sezen

13 xii İçindekiler Bölüm 9 Hemodiyaliz İşlemi Dürdane Yalçın, Nermin Erdoğan Bölüm 10 Hemodiyalizde Damar Erişimi Mesut Kösem Bölüm 11 Diyaliz Hemşireliğinde Universal Korunma Yöntemleri Sevginar Şentürk Bölüm 12 Hemodiyalizin Komplikasyonları Dürdane Yalçın Bölüm 13 Hemodiyalizde İlaç Kullanımı Dürdane Yalçın Bölüm 14 Diyalizde Beslenme Nurderen Hamşioğlu, İklim Uçar Bölüm 15 Diyaliz Hastalarında Psikolojik Sorunlar Ahmet Yasin Şenyurt Bölüm 16 Bulaşıcı Hastalıklar ve Bağışıklama Zehra Çağla Karakoç, Tekin Akpolat Bölüm 17 Diyalizde Laboratuvar Tetkikleri ve Kan Alma Teknikleri Dürdane Yalçın, Nermin Erdoğan Bölüm 18 Böbrek Nakli Gürkan Tellioğlu

14 İçindekiler xiii Bölüm 19 Temel ve İleri Yaşam Desteği Uygulamaları Ali Akgün Kısaltmalar İndeks

15