OMEGA YAĞ ASİTLERİSAĞLIK ETKİLEŞİMİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "OMEGA 3-6-9 YAĞ ASİTLERİSAĞLIK ETKİLEŞİMİ"

Transkript

1 OMEGA YAĞ ASİTLERİSAĞLIK ETKİLEŞİMİ Doç. Dr. Gamze AKBULUT Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü

2 Omega ve Yağ Asitlerinin Tanımlanması Yağ Asitlerinin Adlandırılması/Sınıflandırılması Esansiyel Yağ Asitleri ve Fizyolojik Rolleri Omega 3 Yağ Asiti - Sağlık Etkileşimi Omega 6 Yağ Asiti - Sağlık Etkileşimi Omega 9 Yağ Asiti - Sağlık Etkileşimi Sonuç ve Öneriler

3 Omega, Yunan alfabesinin son harfidir ve son" anlamına gelmektedir.

4 YAĞ ASİTLERİ Yağ asitleri, hidrokarbon zincirli karboksilik asitlerdir. (Cn 4 36) Genel Formül: CH3-(CH2)n-COO-(H)

5 Yağ Asitleri Vücutta İki Önemli Bileşende Yer Alır: 1.Karmaşık yapıdaki membran lipidlerinin bileşenidir. 2.Triaçilgliserol şeklinde depolanan yağların en önemli bileşenlerinden birisidir.

6 YAĞ ASİTLERİNİN ADLANDIRILMASI Karbon sayılarına göre; Kısa Zincirli Yağ Asitleri: 2-4 C atomlu Orta Zincirli Yağ Asitleri: 6 10 C atomlu Uzun Zincirli Yağ Asitleri: C atomu

7 YAĞ ASİTLERİNİN ADLANDIRILMASI Standart adlandırma: 20:4 n6 n-tanımlama yada w-tanımlama Karbon zincir uzunluğu Çift bağların sayısı Çift bağların pozisyonu 20:4 5,8,11,14 -tanımlama

8 C Atomları arasındaki bağlara göre; I. Doymuş yağ asitleri II. Doymamış yağ asitleri 1. Tekli doymamış yağ asitleri 2. Çoklu doymamış yağ asitleri a. n-6 (ω-6) serisi b. n-3 (ω-3) serisi

9

10 DOYMUŞ YAĞ ASİTLERİ (Sature Fatty Acids) SFA Doymuş yağ asitlerinin zincirlerinde çift bağlar veya başka fonksiyonel gruplar bulunmaz. "Doymuş" terimi hidrojenle ilişkili olarak kullanılır. Doymuş yağlar çoğunlukla hayvansal kaynaklı besinlerde bulunurlar ve oda sıcaklığında genellikle katıdırlar.

11

12 DOYMAMIŞ YAĞ ASİTLERİ Doymamış yağ asitlerinin zincirlerinde çift bağlar ve bazı fonksiyonel gruplar bulunur. Oda sıcaklığında sıvıdır ve bitkisel yağlar, zeytin ve yağlı balıklarda bulunurlar.

13 DOYMAMIŞ YAĞ ASİTLERİ Doymamış yağ asitleri yapılarında bulunan çift bağ sayısına göre 4 grupta incelenir. Bunlar; Monoetilenik asitler (1 çift bağ) Dietilenik asitler (2 çift bağ) Trietilenik asitler (3 çift bağ) Tetraetilenik asitler (4 çift bağ)

14 DOYMAMIŞ YAĞ ASİTLERİ İlk çift bağın metil grubuna en yakın bulunduğu karbona göre doymamış YA nin sınıflanması: ω-3 veya n-3 ω-6 veya n-6 ω-9 veya n-9

15 n n-6 9 n-9

16 Yağ asiti Başlıca kaynakları Dokularda bulunuşu n-3 α-linolenik asit Kolza, keten tohumu yağı, kanola yağı, kuş üzümü yağı, yeşil yapraklar Az miktarda EPA (Eicosapentoenoik) Su ürünleri, anne sütü Az miktarda DHA (Docosahexsaenoik) Su ürünleri, anne sütü Beyin ve retinada fosfolipitlerin bileşeni Bitkisel yağlar (mısır, yer fıstığı, pamuk, soya yağı) ve bitkiler Diğerlerinden biraz daha fazla Karaciğer, beyin, et, yer fıstığı yağı Hücre zarı lipitlerinin bileşeni Zeytinyağı, fındık yağı Beynin beyaz maddesinde, miyelinde Hayvan ve bitki dokusunda çok az Elzem yağ asiti yetersizliğinde artar Miristoleik asit Süt ve balıkta az Az miktarda Palmitoleik asit Süt ve balıkta az Az miktarda (ALA) n-6 Linoleik asit Araşidonik asit n-9 Oleik asit Eicosantrienoik asit

17 n-6 yağ asidi kaynağı: DİYET / DOKU YIKIMI Linoleik Asit (LA) 18:2 n-6 n-3 yağ asidi kaynağı: alfa-linolenik Asit (ALA) 18:3 n-3 Delta-6-satürasyon I. grup prostaglandinlerin sentezi 18:3 n-6 18:4 n-3 Elongasyon Dihomo-gamma linoleik asit (DGLA) 20:3 n-6 Siklooksijenaz II. grup prostaglandinlerin sentezi (proinflamatuar) Siklooksijenaz Delta-5-satürasyon IV. grup lökotrienlerin sentezi (proinflamatuar) III. grup prostaglandinlerin sentezi (antiinflamatuar) Araşidonik asit (AA) 20:4 n-6 Lipooksijenaz 20:4 n-3 Eikosopentoenoik asit (EPA) 20:5 n-3 Elongasyon 22:4 n-6 22:5 n-3 Lipooksijenaz V.grup lökotrienlerin sentezi (antiinflamatuar) Elongasyon, Delta-6-satürasyon, beta-oksidasyon 22:5 n-6 Siklooksijenaz Dokazahekzaenoik asit (DHA) 22:5 n-33 OMEGA YAĞ ASİTLERİNİN METABOLİZMASI

18 ESANSİYEL (ELZEM) YAĞ ASİTLERİ Organizmada sentezlenemeyen, dışarıdan besinlerle alınması gereken, alınmadığı zaman yetersizliği sonucu kendine özgü semptomlar oluşturan yağ asitlerine elzem yağ asidi denir. Araşidonik asit (AA) Linoleik asit (LA) Linolenik asit (LNA) Robert S. Goodhart and Maurice E. Shils. Modern Nutrition in Health and Disease (6th ed.). Philadelphia: Lea and Febinger. 1980,

19 ELZEM YAĞ ASİTLERİ VE İŞLEVLERİ n-3 yağ asitleri: α-linolenik asit (LNA) (18:3) 20:5 EPA 22:6 DHA Prostoglandin E3 (PGE3) Tromboksan A3 (TXA3) Biochemical Pharmacology 2009;77(6): Brown A. Understanding Food. Fish and Shellfish.Wadsworth /Thomson Learning, USA, 2000;299.

20 ELZEM YAĞ ASİTLERİ VE İŞLEVLERİ n-6 yağ asitleri: Linoleik asit (LA) (18:2) Prostoglandin E1 (PGE1) Tromboksan A1 (TXA1) Araşidonik asit (AA) (20:4) Prostoglandin E2 (PGE2) Tromboksan A2 (TXA2) Biochemical Pharmacology 2009;77(6):

21 EİKOZANOİDLER Araşidonik asit (20 C) Prostaglandin Tromboksan Düz kasların kasılması Dokulardaki ağrı ve inflamasyonla ilişkili Kan pıhtılaşmasının düzenlenmesi Lökotrienler Pulmoner hava yolları ve trakeadaki düz kas kontraksiyonu ve stimülasyonu Biochemical Pharmacology 2009;77(6): Brown A. Understanding Food. Fish and Shellfish.Wadsworth /Thomson Learning, USA, 2000;299.

22 ELZEM YAĞ ASİDİ EKSİKLİĞİNDE GÖRÜLEN SEMPTOM VE KLİNİK BULGULAR Hafıza ve mental fonksiyonlarda zayıflama Görme fonksiyonunda azalma Pıhtılaşma eğiliminde artma İmmun fonksiyonlarda azalma Trigliserid ve kolesterol seviyesinde artma Membran fonksiyonlarında bozukluk İnfantlarda ve çocuklarda büyüme geriliği Ekzema Seboreik dermatit Saç dökülmesi Erkeklerde infertilite Kan dolaşımında olumsuz etki Kan basıncında artma Yara iyileşmesinde yavaşlama

23 OMEGA YAĞ ASİTLERİ KAYNAKLARI

24 n-6 kaynakları: ayçiçek yağı mısır yağı pamuk çiğiti yağı yalancı safran yağı, ceviz, balkabağı çekirdeği n-3 kaynakları: balık yağı, somon,diğer balıklar keten tohumu yağı n-6, n-3 kaynakları: kanola yağı soya yağı n-9 kaynakları: zeytinyağı fındık yağı kanola yağı aspir yağı avokado, badem, yer fıstığı, susam yağı, pecan fındığı, antep fıstığı, mahun cevizi

25

26 Bazı Yağların Omega-3 ve Omega-6 Oranları Yağlar Keten tohumu Ceviz Soya Ayçiçeği Mısır Zeytin Safran Omega-3 (%) Omega-6 (%)

27 OMEGA YAĞ ASİTLERİSAĞLIK ETKİLEŞİMİ

28

29

30 OMEGA-3 (n-3)

31 GELENEKSEL BESLENME KÜLTÜRÜ: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE NE DEĞİŞTİ? ATALARIMIZ GÜNÜMÜZ İNSANI Atalarımız besinleri doğal (çiğ Rafine, liften fakir besin tüketiminin artması ile fermente besinlerin ve balık başta olmak üzere deniz ürünlerinin az tüketimi ya da mayalanmış) şekliyle tüketiyorlardı. 500 den fazla bitkisel besinleri vardı. Onların besinleri lifli antioksidanlardan, omega-3-yağ asitlerinden, bakteri ve mayalardan oldukça zengindi. Onlar yiyeceklerini toprağa açtıkları kuyularda saklıyorlardı. Çevresel kirlilik, kimyasal bulaş Antibiyotik ve diğer ilaç kullanımındaki artış Hijyenik yaşam Kolon florasındaki yararlı bakteri (Lactobacilli ve Bifidobacteria) dengesini bozmaktadır. Özden A. Güncel Gastroenteroloji 2013; 17(1):22-38

32 Tarım Endüstriyel C vitamini Toplam yağ E vitamini Doymuş yağ Trans ya. n-6 n-3 Yıl Mg/gün YAĞDAN GELEN ENERJİ (kkal) Avcılık

33 GELENEKSEL BESLENME KÜLTÜRÜ: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE NE DEĞİŞTİ? Geleneksel beslenme tarzımızdan uzaklaştıkça çok büyük bir bölümümüzde n-3 eksikliği gelişti. Günümüzdeki geleneksel diyetlerde yaklaşık olarak n-6 yağ asitleri, n-3 yağ asitlerinden kez daha fazla bulunmaktadır.

34 AVRUPA ÜLKELERİNDE NE DEĞİŞTİ? Batı diyetinde son 20 yılda; Hayvansal kaynaklı yağ tüketimi %50 oranında Linoleik asit (n-6) tüketimi (10 15 g/gün) Alfa linolenik asit tüketimi (1 1.9 g/gün) n-6 / n-3: 15/1-20/1 Blasbarg T, et al. Am J Clin Nutr 2011;93: Simopoulos AP. Biomed Pharmacother 2006;60: Sanders TA. Am J Clin Nutr 2000;71:176 8.

35 Balık / Balık yağı her derde deva mı??

36 OMEGA-3 ÜZERİNE YAPILAN İLK ARAŞTIRMALAR

37 OMEGA-3 ÜZERİNE YAPILAN İLK ARAŞTIRMALAR Balıkyağı, ilk kez 1752 yılında Dr. Samuel Kay tarafından romatizmal ağrılar ve kemik hastalıkları tedavisinde kullanıldı. Viktorya döneminde gut, verem, bronşit, kronik cilt hastalıkları ve raşitizm gibi hastalıkların iyileşmesinde etkili olduğu saptandı.

38 OMEGA-3 ÜZERİNE YAPILAN İLK ARAŞTIRMALAR 1912 yılında vitaminlerin sağlığımız üzerindeki önemi keşfedildikten sonra önemi net olarak ortaya konuldu. Balık yağının en zengin A ve D vitaminleri kaynağı olduğu anlaşıldıktan sonra bu konuda araştırmalar hızlandı. Chang JPC, et al. Omega-3 polyunsaturated fatty acids (n-3 PUFAs) in cardiovascular diseases (CVDs) and depression: The missing link?. Cardiovascular Psychiatry and Neurology 2009.

39 OMEGA-3 ÜZERİNE YAPILAN İLK ARAŞTIRMALAR 1976 yılında aşırı hayvansal yağla beslendikleri halde Grönland Eskimolarının koroner kalp hastalıkları, kanser ve romatoit artrid hastalıklarının oranı diğer toplumlara göre. 1980'lerin ortalarında balıktaki kolesterol düşürücü maddelerden birinin n-3 yağ asitleri olduğu kesinleşti. Chang JPC, et al. Cardiovascular Psychiatry and Neurology Poultry Science 2000; 79:

40 İNSAN SAĞLIĞINDA OMEGA-3YAĞ ASİTLERİNİN YERİ I. VE III. GRUP PROSTAGLANDİNLER, V. GRUP LÖKOTİRİENLER Antiinflamatuar Analjezik (ağrı azaltıcı) Antitrombotik (pıhtı önleyici) Antimitojenik (kanser önleyici)

41 α-linolenik ASİT (ALA) α-linolenik asit, EPA ve DHA ya metabolize olur. ALA özellikle kanola yağında bulunur. Kuş üzümü yağında da bulunmaktadır.

42 GAMMA LİNOLENİK ASİT (GLA) Sağlıklı bir organizma LA den GLA oluşturabilmektedir. GLA, güçlü antiinflamatuar ve vazodilatör etkileri olan, kanamayı azaltan eicosanoidleri (1,2) üretmek için kullanılır. En zengin doğal GLA kaynağı borage (yıldız çiçeği) yağıdır.

43 EİKOSAPENTAENOİK (EPA) VE DOKOSAHEXAENOİK ASİT (DHA) EPA ve DHA balıklarda bulunan iki büyük yağ asidi grubudur. EPA; retina, serebral korteks, testis ve spermde yüksek konsantrasyonda bulunur. EPA, vücutta birçok yararlı etkileri olan eikosanoidleri üretmektedir.

44 OMEGA-3 YAĞ ASİTLERİHASTALIKLAR Omega-3 yağ asitleri, koroner kalp hastalığından inflamasyona kadar birçok hastalığın önlenmesinde ve tedavisinde gerekli olan önemli bir yağ asididir.

45 OMEGA-3 YAĞ ASİTLERİ-HASTALIKLAR Akne Akıl hastalıkları AIDS Alerjiler Alzheimer Anjina pektoris Artrit Damar sertliği Davranış bozuklukları Demans Diyabet Egzama Enfeksiyon Enflamatuvar hastalıklar Felçler Görme bozuklukları Hipertansiyon Hiperaktivite İmmün yetersizlikler Kalp hastalığı Kanser Kistik fibroz Kronik Yorgunluk sendromu Lösemi Lupus Malnütrisyon Menopoz meme kanseri Memenin kistik hastalığı Metastaz Multipl Skleroz Otoimmün hastalıklar Otizm Öğrenme bozuklukları Reye Sendromu Şişmanlık Sedef Hastalığı Şizofreni

46 OMEGA-3 YAĞ ASİTLERİ-SAĞLIK İLİŞKİLİ ÇALIŞMALAR KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLAR KANSER DİABETES MELLİTUS GEBELİK

47 KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLAROMEGA-3

48 OMEGA-3 ÜN KARDİYOVASKÜLER SİSTEM ÜZERİNE OLAN BAŞLICA ETKİLERİ Antiaritmik Antitrombotik Antiaterosklerotik Anti-inflamatuar Endotel fonksiyonunu düzenleme Hafif düzeyde hipotansif etkili Trigliserid düzeylerini düşürme Aterosklerotik plak oluşumunu geciktirme Process Biochemistry 2005;40:

49 DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ (WHO) VERİLERİ 2020 yılında tüm ölümlerin; %36 sını kalp damar hastalıklarının oluşturacağını göstermektedir. Türkiye de önümüzdeki 10 yılda koroner kalp hastalığı sayısının iki kat artış göstererek 5.6 milyona ulaşması beklenmektedir. Güleç S. Kalp damar hastalıklarında global risk ve hedefler. Türk Kardiyol Dern Arş 2009; 37:1-10.

50 KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLAROMEGA-3 Doğal (rafine edilmemiş) ve omega-3 ten zengin besinlerle beslenen Grönland Eskimolarında KKH çok nadir görülmektedir. (Günde ortalama 400 g yağlı balık (8-10 g n-3) ve deniz ürünleri tük.) Fakat Batı Tipi beslenmeye başladıktan sonra hastalık görülme sıklığı en az beyaz ırk kadar artmaktadır.

51 KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLAROMEGA-3 Avrupa/ABD Japon Eskimo Araşidonik asit (20:4 n-6) %26 %21 %8.3 Eikosapentaenoik asit (20:5n-3) %0.5 %1.6 %8.0 n-6/n-3 oranı 50:1 12:1 1:1 Kalp-damar hastalıklarından ölüm oranı %45 %12 %7

52

53 KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLAROMEGA-3 Yaşam tarzı değişikliğine ek olarak, 20 hafta süre ile 3 g balık yağı (360 mg DHA, 540 mg EPA) tüketen yetişkin bireylerin; Bel çevresinde (%1,3), trigliserid düzeylerinde (%27,3), sistolik ve diastolik kan basıncında (%33,3) ve metabolik sendrom görülme sıklığında (%29) azalma olduğu belirlenmiştir. Journal of Functional Foods 2015;19:

54 KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLAROMEGA-3 Bir çalışmada, erkeklere verilen balık yağı takviyelerinin nitrik oksit üretimini %43 arttırdığı; böylece endotel disfonksiyondan koruduğu gösterilmiştir. Amer J of Clin Nutr 1997;65: Başka bir çalışmada, EPA ve DHA nın hiperkolesterolemiyi ve trombosit fonksiyonlarını düzelttiği; Biosci Biotechnol Biochem 1999;63: Bir başka çalışmada da, kan yağlarını düşürmekle beraber lenfosit fonksiyonlarını baskılayarak aterosklerozdan koruduğu gösterilmiştir. Lipids 1996;31:

55 KANSER- OMEGA-3

56 KANSERDE n-6/n-3 DENGESİNİN ÖNEMİ Diyet yağı kanser gelişimini ve ilerlemesini etkilemektedir (n-6 lar uyarıcı, n-3 ler ise baskılayıcı etki). Diyette n-6/n-3 oranının yüksek olmasının kanser oluşumu ve ilerlemesi üzerine olumsuz etkileri bulunmaktadır.

57 n-6 ve n-3 metabolizmasının tümör biyolojisine olan etkileri Linoleic asid 18:2n-6 Alfa-linolenic asid 18:3n-3 D6-desaturase Gamma linolenic acid 18:3n-6 elongase PG-1 seri LT-4,PG-2 TX-2 serisi Dihomo-gammaLinolenic acid20:3n-6 D5-desaturase Eicosapentaenoic Acid 20:5n-3 Arachidonic asid (20:4n-6) LT-5 PG-3 TX-3 elongase Docosapentoneic acid 22:5n-3 PGE2 tümör hücre proliferasyonunu uyarır TXA2 metaztazı artırır. D6-desaturase Docosahexaenoic asid 22:6n-3 Tümör büyümesi azalır Apoptosis artar

58 KANSER OLUŞUM MEKANİZMALARIOMEGA YAĞ ASİTLERİ Mekanizma n-6 n-3 Kanser hücrelerin üreme hızı Yeni tümör oluşumunun başlaması Tümör büyüme hızı Tümör yayılımı

59 KANSERDE n-3/n-6 DENGESİNİN ÖNEMİ Balık yağlarının kanser üzerinde direkt tedavi edici etkisinden çok, hastalıklardan korunma ve ağrı dindirici etkileri daha yaygın olarak bulunmaktadır. J. Nutr.(2003) 133:3794S-3799S J. Clin Oncol(2004) 22, British Journal of Nutrition(2007) 97,

60 KANSERDE n-3 ÜN ÖNEMİ Ağırlık kaybı olan hastalara önerilmeli (1) Özellikle pankreas ve üst sindirim sistemi kanserlerinde olumlu etki (1) Çeşitli solid tümörlerde ağırlık korunumu veya artışı (2) Ağırlıkta, iştahta ve yaşam kalitesinde artış, cerrahi sonrası morbiditede azalma (3) 1) J. Nutr.(2003) 133:3794S-3799S 2) J. Clin Oncol(2004) 22, ) British Journal of Nutrition(2007) 97,

61 KANSERLİ HASTALARDA n-3 GEREKSİNMESİ Erişkin dozu : g/gün Çocuk dozu : 1.0 g/gün Tedavi dozu : 3 g/gün Güvenilir alım dozu 1,5-2 g EPA/gün (1) En az 1.5 g/gün (2) < 2 g/gün avantajı yok (3) ALA: erkek:1.6 g/gün, kadın:1.1 g/gün Yapılan birçok çalışmada 1,5 g/gün ün üstüne çıkılmamış olsa da, bazı çalışmalarda yüksek dozlarda (1,5-4 g/gün) yararının arttığını göstermiştir. Sonuç olarak 1,5 g/gün altında EPA tüketimi hemen hemen hiç etki göstermezken daha fazla tüketimi sonuçları güçlendirmesi için önerilebilir (1). 1)J. Nutr.2003,133:3794S-3799S 2)J. Clin Oncol(2004) 22, )Nutrition (1996) 12(suppl.1),S27-S30. Dewey A, et al. Cochrane Database 2007.

62 KANSERLİ HASTALARDA n-3 GEREKSİNMESİ EPA/DHA 2:1 (1) EPA/DHA 3:1 (2) En iyi tolerans düşük yağ içerikli formulalar ile alım (3) En az 8 hafta (4) Toksisite??? 1)Gut 2002, 52(10), )J. Nutr.2003,133:3794S-3799S 3)Gut (2003),52(10), )British Journal of Nutrition,2007,97,

63 DİABETES MELLİTUSOMEGA-3

64 DİABETES MELLİTUS -OMEGA YAĞ ASİTLERİ Yapılan son araştırmalar, balıkta bulunan n-3 yağ asitlerinin insülinin işlevini artırdığı ve özellikle de tip II diyabetlilerde hastalığın oluşumunu geciktirdiği ortaya konulmuştur.

65 GEBELİK- OMEGA-3

66 GEBELİK-OMEGA-3 Gebelik sırasında anneden bebeğe aktif olarak n-3 transferi olmaktadır. Bu durum, annenin n-3 depolarını ciddi olarak tüketmekte ve yeterli alım sağlanamazsa bebeğin beyin gelişimini ve fetusun sağlıklı büyümesini etkilemenin yanı sıra annenin doğum sonu depresyonuna sebep olmaktadır.

67 GEBELİK-OMEGA-3 Gebelik sırasında düşük veya prematüre doğumu önlemenin yanı sıra bebeğin doğum ağırlığını artırmaktadır. Ayrıca, fetusun sinir sistemi ve damar gelişiminin çok yoğun olduğu, gebeliğin son 3 ayında DHA ihtiyacının çok arttığı bilinmektedir. Gordon DT, Ratliff V. The implications of omega-3fatty acits in human healhty, Advances in Seafood Biochemistry Composition and Quality, Ed. By George L. Flick. 1992; 406.

68 GEBELİK-OMEGA-3 Omega-3 yağ asitlerinin erken doğumu önleme üzerine etkisini değerlendiren sistemik bir derlemede, konu ile ilgili yapılan randomize çalışmaların analizi yapılmıştır. Omega-3 kullanımı ile erken doğum (early preterm) (<34 hafta) riskinin %58, erken doğum (<37 hafta) riskinin %17 oranında azaldığı saptanmıştır. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology 2016;198:40 46.

69 GEBELİK-OMEGA-3 İtalya da 114 gebe kadının balık tüketim alışkanlıkları ile doğum özellikleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Gebelerin %91,2 sinin ayda 4.7 kez balık tükettiği, %8,8 inin ise hiç balık tüketmediği belirlenmiştir. Gebeliğe bağlı gelişen hipertansiyon görülme sıklığının balık tüketmeyenlerde daha fazla olduğu saptanmıştır. Bebeğin doğum ağırlığı ve baş çevresi annenin küçük yağlı balık tüketimi ile pozitif ilişki; yağsız balık ve kabuklu deniz ürünleri tüketimi ile negatif ilişki göstermiştir. Küçük yağlı balıkların, olumlu etkilerinden dolayı diğer balıklara göre tercih edilmesi önerilmiştir. Women Birth (2016),

70 DİĞER HASTALIKLAR: KORUNMA VE TEDAVİDE OMEGA-3 DESTEĞİ Balık yağının Romatoid artrit, Sistemik Lupus Eritamatosus, Bronşial astım, Osteoporoz, Demans, İrritabl bağırsak sendromu, Böbrek hastalıkları, Organ naklinde Tedavi edici etkileri zayıf olmakla beraber, metabolik hastalıkların ortaya çıkmasını önleme, ağrı, yangı vb. anomalilikleri azaltma etkisi bulunmaktadır. Kaya Y, Duyar HA, Erdem ME. Balık yağ asitlerinin insan sağlığı için önemi. Ege Üniv. Su Ürünleri Derg. 2004; 21 (3/4):

71 OMEGA-3: GEREKSİNME

72 HASTALIKLARDA KORUNMA VE TEDAVİSİNDE OMEGA-3 GEREKSİNMESİ Mayo Klinik, American Heart Association-AHA National Institutes of Health-NIH Yıllardan beri en az haftada 2 kez n-3 yağ asitlerinden zengin balık tüketimini önermektedir. Koroner arter hastalığı olan özellikle yüksek trigliserid seviyeli hastalarda American Heart Association-AHA EPA ve DHA suplemantasyonunu önermektedir. Turkiye Klinikleri J Cardiol-Special Topics 2010;3(2):53-8.

73 AMERİKAN KALP DERNEĞİ (AHA) ÖNERİLERİNE GÖRE; Sağlıklı yetişkin bireyler için; haftada en az 2 kez balık tüketimi (Haftada 2-3 kez yağlı balık tüketerek günde g kadar n-3 alınabilir). KVH öyküsü olan bireyler için; 1 g EPA+DHA Hipertrigliseridemisi olan bireyler için; 2-4 g EPA+DHA ( %20-40 TG) Arterioscler Thromb Vasc Biol. 2003;23(2):151-2.

74 AMERİKA TIP ENSTİTÜSÜ ÖNERİLERİNE GÖRE; Kadın ve erkekler için n-3 tüketiminin toplamda 1,6 g olması gerektiğini; Bu miktarın; 1.1 g ının ALA dan, %10 unun EPA/DHA dan gelmesini tavsiye etmektedir. Process Biochemistry 2005;40:

75 TÜRKİYE YE ÖZGÜ BESLENME REHBERİ NE GÖRE; Kadın yaş Erkek yaş Gebelik Emziklilik n-3 (g/gün) n-6 (g/gün) 1,1 12 1,6 1,4 1,

76 BEBEK VE ÇOCUKLARA OMEGA-3 SUPLEMANTASYONU YAPILMALI? Bebek sadece anne sütü alıyorsa (ilk altı ay) ve anne yeteri kadar balık tüketiyor/ balık yağı alıyorsa takviyeye gerek yoktur. Fakat bebek mama ile besleniyorsa mama n-3 içermelidir Bebekler için günlük önerilen doz mg arasında değişir. Büyük çocuklar için günlük önerilen doz mg arasında olmalıdır.

77 OMEGA-3 KAYNAKLARI Omega-3 kaynakları hayvansal ve bitkisel olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

78 BİTKİSEL KAYNAKLARI Keten Tohumu Yağı Kanola Yağı Soya Fasulyesi Ceviz Balkabağı Çekirdeği Kenevir Tohumu Yağı Semizotu Kuru Baklagiller Kolza Tohumu

79 ÇEŞİTLİ BİTKİSEL TOHUMLARIN YAĞ İÇERİKLERİ Doymuş yağ % Badem Kanola Kakao yağı H.cevizi Mısır Keten tohumu Fındık Zeytin Palmiye Ayçiçeği Susam Soya Ceviz Tekli doymamış yağ % Çoklu doymamış yağ % Linolenik Linoleik asit asit (n-6) (n-3)

80 BİTKİSEL KAYNAKLARI Keten tohumu diyetsel n-3 yağ asitlerinin ana maddesi olan alfa-linolenik asit (ALA) açısından zengindir. Fakat bunun ancak küçük bir bölümü (%10-15 i) EPA ve DHA ya dönüşür. Bu nedenle, keten tohumu ve diğer bitkisel kaynaklar, DHA ve EPA içeren balık yağları kadar iyi n-3 kaynağı değillerdir.

81 BİTKİSEL KAYNAKLARI Omega-3 yağları ısıtıldıkları zaman çabuk oksitlenirler ve besin değerleri azalır. Bu nedenle balık yağları soğuk olarak tüketilmelidir. Aynı şey, keten tohumu için de geçerlidir. Keten tohumu kahve değirmeninde öğütüldükten sonra soğuk yemeklere, yoğurda veya salatalara serpilerek tüketilir.

82 BİTKİSEL KAYNAKLARI Keten tohumu günde 1-2 tatlı kaşığı tüketilebilir. Menopoz dönemindeki kadınlar için öneri; günde 2-3 tatlı kaşığı şeklindedir (bitkisel zayıf östrojen kaynağı).

83 HAYVANSAL KAYNAKLARI Hayvansal omega-3 kaynakları aktif metabolit olarak EPA ve DHA içerir. Bitkisel olanlarda aktif metabolitler değil, alfa-linolenik asit (ALA) vardır. ALA nın %10-15 i insan vücudunda bulunan enzimler aracılığı ile aktif metabolitlere (EPA ve DHA) dönüşür. Bebeklerde ve kronik hastalarda bu dönüşüm daha da azdır.

84 HAYVANSAL KAYNAKLARI Özellikle soğuk su balıkları ve yağlı balıklar, kabuklu deniz ürünleri ve az miktarda yumurtadır. Kültür balıklarında n-3 yağ asitleri daha az bulunur. Ayrıca anne sütünde de önemli miktarda bulunmaktadır.

85 HAYVANSAL KAYNAKLARI Balıkların n-3 içerikleri de farklıdır. En çok n-3 içeren balıklar soğuk su ya da derin dip balıklarıdır. Uskumru, ringa, tuna, somon, sardalye gibi soğuk su balıkları yağlı olup, n-3 ten zengindir. Balıklar n-3 yağ asitlerini algler ve planktonlardan sentezlerler.

86 HAYVANSAL KAYNAKLARI 1 g balık yağı (EPA+DHA gereksinimi karşılamak ) için tüketilmesi gereken balık miktarı Taze ton balığı Sardalya Somon Orkinos Ringa Balığı Alabalık Pisi (Tarança) Balığı Mezgit Balığı Yayın Balığı Dil balığı İstiridye (pasifik/ doğuya özgü/çiftlik) İstakoz Yengeç Karides İstiridye Miktar (g/gün) /195/ Process Biochemistry 2005;40:

87 BALIK TÜKETİMİ-RİSK?? Okyanus balıkları da dahil olmak üzere Dünya nın neredeyse bütün balıklarında civa, arsenik ve birçok diğer toksinler bulunmaktadır. Toksinlerden daha az etkilenmek ve ağır metal zehirlenmesi riskini azaltmak için bebek balıklar tercih edilmelidir. Çünkü balıklar yaşlandıkça ağır metal ve toksin yükleri artar. Piyasada bulunan bazı balık yağlarının içinde n-3 yağ asitlerinin haricinde A vitamini ve D vitamini de bulunabilmektedir. DİKKAT! Hamileler, emzikli anneler ve bebeklerin güvenirli olduğu düşünülen kaynaklardan balık tüketmeleri /hiç tüketmemeleri önerilmektedir.

88 BALIK YAĞI

89 BALIK YAĞI TÜKETİMİ Doğal kaynaklardan yeteri kadar n-3 alamayan kişilere ki büyük bir çoğunluk böyledir- önerilmektedir. Balık yağı preparatları kullanan kişiler bazı önemli noktalara dikkat etmek zorundadırlar.

90 BALIK YAĞI TÜKETİMİ Balık yağı tüketirken öncelikle alınan balık yağının ne kadar aktif madde (EPA+DHA) içerdiğine bakılmalıdır. Örneğin kapsül 500 mg dır; ancak 100 mg aktif madde içeriyor olabilir. Sıvı preparatlar kapsüllere oranla çok daha fazla aktif madde içerirler.

91 BALIK YAĞI TÜKETİMİ 1 balık yağı kapsülü 10 kkal enerji içermektedir. 1 balık yağı tabletinde; En az 300 mg EPA, 150 mg DHA bulunmalıdır. EPA/DHA oranı: %60 olmalıdır.

92 BALIK YAĞI TÜKETİMİ Saflaştırılmamış/yoğunlaştırılmamış balık yağlarında toksik öğeler bulunabileceğinden dolayı; etiketinde Ulusal ve Uluslararası Sağlık Kurumlarından Onaylı olduğu ibaresi bulunanların tercih edilmesi gereklidir. Kullanılan balık yağının ağır metal taramasından geçip geçmediği mutlaka sorgulanmalıdır. Balık yağı preparatları sıcak ve ışık gören yerlerde tutulmamalıdırlar. Yağların opak şişelerde saklanması, ısı ve güneşe maruz bırakılmamaları gerekir.

93 BALIK YAĞI TÜKETİMİ Fazla miktarda poliansatüre yağ asidi tüketimi serbest radikalleri artırır. Bu nedenle, balık yağı alanların beraberinde mutlaka E vitamini gibi bir antioksidan alması önerilmektedir. Piyasadaki balık yağı preparatlarında hepsinde antioksidan olarak E vitamini mevcuttur.

94 BALIK YAĞI TÜKETİMİ- YAN ETKİLER Omega- 3 yağ asidi tüketimini takiben bireylerde hafif düzeyde yan etkiler gözlenebilmektedir: Gastrointestinal rahatsızlık durumu oluşturan miktar 1-3 g; Ağızda balık tadı hissi bırakan miktar 1-3 g, Bozulmuş glikoz toleransı ve diyabeti olan bireylerde glisemi düzeylerinin kötü seyretmesine neden olan miktar >3 g, Hipertrigliseridemisi olan hastalarda LDL-K neden olan miktar 3g n-3 yağ asidi alımının >3 g/gün: Klinik olarak kanama riskini artırma ihtimali. Process Biochemistry 2005;40:

95 BALIK YAĞI TÜKETİMİ * Kan sulandırıcı ilaçların (Aspirin, Kumadin) kullanımı, Gingko Biloba ve E vitamini desteği tüketenlerin balık yağı takviyesine hekim kontrolünde başlamaları önerilmektedir. *** BALIK YAĞI TAKVİYESİNE BAŞLAMADAN ÖNCE MUTLAKA HEKİM VE/VEYA DİYETİSYENE DANIŞILMALIDIR.

96 n-3: ÜRÜN ZENGİNLEŞTİRME/EKLEME O.P. Ward, A. Singh / Process Biochemistry 40 (2005)

97 n-3: BEBEKLER WHO bebek formulalarına DHA eklenmesini önermektedir. Amerika Tıp Enstitüsü (IOM) bebekler için n-3 suplemantasyonunun 0.5 g DHA içermesini önermektedir. Process Biochemistry 2005;40:

98 OMEGA-6 (n-6)

99 OMEGA-6 Beslenmeyle yeterli miktarda alınan n-6 yağ asitlerinin asıl etken maddesi ve kaynağı linoleik asit (LA) dir. Linoleik asitin metabolize olması sonucunda dihomo gamma linoleik asit (DGLA) ve araşidonik asit oluşmaktadır.

100 Araşidonik Asit (AA) : AA, membranda bulunur ve fosfolipidlerin % 5-15 inden sorumludur. AA, infantlarda beyin gelişimi için gereklidir. AA, et, yumurta ve kabuklu deniz hayvanlarında bulunmaktadır. AA, vücutta Linoleik Asit den sentezlenmektedir.

101 OMEGA-6 Omega 6 yağ asitlerinin cilt sağlığını koruduğu, vücut sıcaklığı ve su kaybını düzenlediği görülmüştür. Omega 6 yağ asitlerinin kanda fazla olması sonucu; arterioskleroz, tromboz, romatizmal artrit veya görme problemleri oluşmaktadır.

102 İNSAN SAĞLIĞINDA OMEGA-6 YAĞ ASİTLERİNİN YERİ II. GRUP PROSTAGLANDİNLER, IV. GRUP LÖKOTRİENLER İnflamatuar Hiperaljezik (ağrı yapıcı) Trombotik (pıhtı yapıcı) Mitojenik (kanser yapıcı)

103 OMEGA-6 YAĞ ASİTLERİNİN DİYETİMİZDEKİ YERİ

104 Taş devrinde yaşayan insanların diyetlerinde n-6: n-3 oranı yaklaşık 1:1 idi. Fakat son yılda, serum kolesterol düzeylerini düşürmek (!) amacı ile mısır, soya, pamuk, ayçiçeği gibi yağların aşırı kullanılması, Buna karşılık özgür beslenen hayvanlardan kaynaklanan proteinler (et, balık, süt, yumurta) ve lahana, marul ve semizotu gibi yeşil sebzelerin daha az tüketilmesi ile bu oran kadar çıkmıştır :1 e Simopoulos AP. The importance of the omega-6/omega-3 fatty acid ratio in cardiovascular disease and other chronic diseases. Exp Biol Med (Maywood) 2008;233:

105 DİYETTE n-6/n-3 ORANININ ARTMASININ TEMEL NEDENLERİ Hayvanların n-6 dan zengin yemlerle beslenmesi Özgür dolaşan tavuk ve yumurta tüketiminin azalması Un ve basit karbonhidratlardan zengin besinlerle beslenme Balık tüketiminin azalması Koyu yeşil yapraklı sebzelerin tüketiminin azalması n-6 (ayçiçeği, mısır vb) yağların tüketiminin aşırı artması Zeytinyağı ve hayvansal doymuş yağların tüketiminin azalması

106 n-6/n-3 İÇİN ÖNERİLEN İDEAL DENGE Son önerilere göre n-6/n-3 oranının 3:1 olması yönünde görüş birliğine varılmıştır. Ancak, n-6 yağ asitleriyle, n yağ asitleri arasındaki kritik dengeyi 4:1 den küçük tutabilecek mevcut bir diyet biçimi henüz bulunmamaktadır. Simopoulos AP. The importance of the omega-6/omega-3 fatty acid ratio in cardiovascular disease and other chronic diseases. Exp Biol Med (Maywood) 2008;233:

107 DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ (WHO) TARAFINDAN ÖNERİLEN İDEAL DENGE Her 5-10 gram n-6 yağ asidine karşılık, 1 gram n-3 yağ asidi şeklindedir. n-6/n-3: 5/1-10/1 Linoleik Asit: erkekler: 17 g/gün kadınlar: 12 g/gün Food, Nutrition Board. Dietary reference intakes for energy, carbohydrate, fiber, fat, fatty acids, cholesterol, protein and amino acids. Washington, DC: The National Academies Press; 2005.

108 OMEGA-9 (n-9)

109 OMEGA-9 Oleik Asit, Omega-9 grubu yağ asitlerinin öncüsüdür. Omega-9 kaynakları; Rafine edilmemiş ham zeytinyağı, zeytin, avokado, badem, yer fıstığı, susam yağı, pecan fındığı, antep fıstığı, mahun cevizi, fındık, fındık yağında bulunmaktadır.

110 OMEGA-9 Genel olarak doymamış yağlar, doymuş yağlara göre daha sağlıklı kabul edilmektedir. Fakat her doymamış yağın sağlık etkisinin aynı olmadığı bilinen bir gerçektir. Özellikle doymamış yağların rafinasyonu sırasında yağa özgü fenolik bileşenler gibi miktar olarak az fakat etkisi önemli olabilecek bileşenlerin kaybı söz konusudur. Zeytinyağı sadece fiziksel işlemlerle elde edilen bir yağ türü olduğu için diğer bitkisel yağlardan bu özelliği ile ayrılmaktadır.

111 AKDENİZ BESLENME MODELİ Beslenmeye bağlı sağlık sorunları üzerinde yapılan araştırmalar dikkatleri değişik bölge veya ülkelerdeki beslenme alışkanlıklarına çekmiş ve AKDENİZ BESLENME MODELİ gibi bazı tanımlamalara yol açmıştır.

112 AKDENİZ BESLENME MODELİ Akdeniz diyetinin terapötik etkisine Amerikalıların ilgisi, 1950 li yılların sonunda diyete bağlı kalp hastalıklarının ortaya çıkmasına bağlı olarak, tıbbi araştırmalar çerçevesinde başlamıştır. Keys, A On Serum Cholesterol and Other Characteristics on Clinically Healthy Men in Naples. Arc. Int. Med, Keys, A., Coronary Disease in Seven Countries. Circulation, 41:1-211.

113 AKDENİZ BESLENME MODELİ Keys in Yedi Ülke Çalışması olarak adlandırılan araştırması şimdiye kadar yapılmış olan en büyük epidomiyolojik çalışmalardan birisidir. Bu araştırmada, kalp hastalıkları ve potansiyel nedenleri üzerine Yunanistan, Finlandiya, Hollanda ve ABD den e yakın erkek birey (10 yıl süre) izlenmiştir. Akdeniz insanlarının tüm yaş grupları içinde kalp hastalıkları bakımından daha düşük ölüm oranına sahip olduğu belirlenmiştir. Çalışma aynı zamanda, Akdeniz diyetinin yağ içeriğinin yüksek olduğunu ve diyet enerjisinin% 40 ının yağdan sağlandığını ortaya koymuştur. Keys, A On Serum Cholesterol and Other Characteristics on Clinically Healthy Men in Naples. Arc. Int. Med, Keys, A., Coronary Disease in Seven Countries. Circulation, 41:1-211.

114 AKDENİZ BESLENME MODELİ Ersoy, G., Özdemir, G. Akdeniz diyetinin sağlığa yararları. Türkiye Klinikleri Cardiovascular Sciences, 2010;22(1),

115 ZEYTİNYAĞI Zeytinyağı, Akdeniz diyetinin ana yağ bileşeni ve ALTIN DAMGASI olarak kabul edilmektedir. Zeytinyağının majör bileşenleri triaçilgliseroller olup toplam yağ ağırlığının yaklaşık %98 ini oluşturmaktadır.

116 ZEYTİNYAĞI Zeytinyağının Bileşimi; %55-83 ü tekli doymamış yağ asidi (TDYA) %4-20 si çoklu doymamış yağ asidi (ÇDYA) %8-14 ü doymuş yağ asitlerinden meydana gelir. Tekli doymamış yağ asidi olan oleik asit, zeytinyağındaki yağ asitlerinin %70-80 ini oluşturmaktadır. Gönder M. Hafif Şişman Ve Şişman Kadınlarda Akdeniz Diyet Skoru İle Antropometrik Ölçümler Ve Biyokimyasal Parametreler Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi, Gazi Üniv. Y. Lisans Tezi,2015 Ersoy, G., Özdemir, G. Akdeniz diyetinin sağlığa yararları. Türkiye Klinikleri Cardiovascular Sciences, 2010;22(1),

117 DÜNYADA ÜLKELER BAZINDA ZEYTİNYAĞI ÜRETİMİ Türkiye de üretilen zeytinin büyük bir kısmı (%65-70 ) yağlık, geri kalan miktarı da sofralık olarak değerlendirilmektedir. Kaynak: Uluslararası Zeytinyağı Konseyi

118 DÜNYADA ÜLKELER BAZINDA ZEYTİNYAĞI TÜKETİMİ Zeytinyağı üreticisi ülkelerde yıllık zeytinyağı tüketimi: Yunanistan da 21 kg, İtalya da 11,5 kg, İspanya da 10,4 kg, Tunus ta 9,8 kg, Libya da 7 kg, Portekiz de 4,8 kg Ülkemizde kişi başına 0,8kg la Akdeniz ülkeleri içerisinde en az zeytinyağı tüketen ülke durumundayız.

119 ZEYTİNYAĞI KULLANIMI NEDEN TERCİH EDİLMELİDİR?? Pek çok bitkisel yağın temel çoklu doymamış yağı olan linoleik asit yüksek miktarda alındığında biyokimyasal reaksiyonlarda, n-3 yağ asitleri ile rekabete girebilir ve kanın pıhtılaşma eğilimini artırır. Bazı araştırmalar, tekli doymamış yağ bakımından zengin diyetlerin LDL oksidasyonuna sebep olmadığını ve bunun arterosklerosiz oluşumunu azaltabileceğini göstermiştir. Hayvanlar üzerindeki pek çok araştırmada, yüksek oranda çoklu doymamış yağ içeren diyetler tümör oluşumunu teşvik etmiştir. Zeytinyağı, tekli doymamış yağ asitlerinden başka bazı bileşikler, E vitamini ve bilinen sağlık etkisine katkıda bulunabilen diğer bazı öğeleri içerir. Tüm bitkisel yağlar arasında ham olarak yani rafinasyona tabi tutulmaksızın tüketilebilen hemen hemen tek yağ özelliğindedir. Günlük tüketilen yağlar içinde gram zeytinyağı bulunması özellikle damarların sağlıklı olması için gerekli görülmektedir.

120 ZEYTİNYAĞININ SAĞLIK ÜZERİNE POTANSİYEL ETKİLERİ Zeytinyağında bulunan bileşenlerin koroner kalp rahatsızlıkları başta olmak üzere, kolon kanseri, erkeklerde hipertansiyon ve prostat kanseri, kadınlarda meme kanseri gibi hastalıkları önleyici etkisi yapılan araştırmalar sonucunda ortaya konmuştur. Harwood, J. L., Yaqoob, P. Nutritional and Health Aspects of Olive Oil. Eur. J. Lipid Sci. Technol., 2002;104, Tuck, K. L., Hayball, P. J. Major Phenolic Compounds in Olive Oil: Metabolism and Health Effects. Journal of Nutritional Biochemistry, 2002;13,

121 AKDENİZ DİYETİNİN SAĞLIK ÜZERİNE POTANSİYEL ETKİLERİ Akdeniz piramidine uygun beslenmenin sağlığa yararlı etkileri daha çok Tip 2 DM, KVH, şişmanlık, bazı nörodejeneratif hastalıklar ve kanser riskinin azalması ile ilişkilendirilmektedir. Ersoy, G., Özdemir, G. Akdeniz diyetinin sağlığa yararları. Türkiye Klinikleri Cardiovascular Sciences, 2010;22(1),

122 OLEİK ASİT-OBEZİTE

123 OLEİK ASİT- OBEZİTE Yağlar midenin boşalma süresini uzatarak acıkma duygusunu geciktirirler; ancak zeytinyağının da yüksek enerji içermesi nedeniyle vücut ağırlığı artışı gibi potansiyel yan etkileri hakkında kaygılar bulunmaktadır. Baysal, A. (2004). Beslenme (Yenilenmiş 10. Baskı). Ankara: Hatiboğlu

124

125 OLEİK ASİT- OBEZİTE İspanya da 2 yıl takipli yapılan bir çalışmada, zeytinyağı tüketimi ile vücut ağırlığı artışı arasında ilişki bulunmamıştır. Hafif şişman ve şişman erkekler üzerinde 4 hafta süresince yapılan bir başka çalışmada, diyetteki doymuş yağların TDYA ile yer değiştirilmesi sonucunda vücut ağırlığı ve vücut yağ kütlesinde anlamlı azalmanın olduğu saptanmıştır. Kien, C. L., Bunn, J. Y., Ugrasbul, F. Increasing dietary palmitic acid decreases fat oxidation and daily energy expenditure. The American Journal of Clinical Nutrition,2005;82(2):

126 OLEİK ASİT- OBEZİTE Abdominal şişmanlığı olan kadınlarda yapılan bir çalışmada, diyetle zeytinyağı tüketimi ile birlikte postprandiyal yağ oksidasyonu ve diyet indüklü termogenezin arttığı saptanmıştır. Piers, L. S., Walker, K. Z., Stoney, R. M., Soares, M. J. and O'Dea, K. Substitution of saturated with monounsaturated fat in a 4-week diet affects body weight and composition of overweight and obese men. The British Journal of Nutrition, 2003;90(3), Bu durum, zeytinyağının fizyolojik olarak vücut ağırlığı artışı üzerinde daha az etkili olduğu görüşünü açıklamaktadır. Soares, M. J., Cummings, S. J., Mamo, J. C., Kenrick, M. and Piers, L. S. The acute effects of olive oil v. cream on postprandial thermogenesis and substrate oxidation in postmenopausal women. The British Journal of Nutrition, 2004;91(2),

127 OLEİK ASİT-DİABETES MELLİTUS

128 OLEİK ASİT- DİABETES MELLİTUS Oleik asidin insülin direncini azalttığına dair çalışmalar bulunmaktadır. Kas ve karaciğer gibi doku membranlarında oleik asit konsantrasyonu yüksektir ve bu organlar insülin aktivitesinde önemlidirler. (n-9) yağ asitleri insülin duyarlılığı ile ilişkili gen ekspresyonunu regüle edebilmektedir. Tekli doymamış yağ asitleri periferal insülin duyarlılığını artırabilmektedir; ancak konu ile ilgili mekanizmalar tam olarak The Journal of Nutritional Biochemistry, 2007;18(3), netleşmemiştir. European Journal of Endocrinology / European Federation of Endocrine Societies, 2004;150(1), The Quarterly Journal of Medicine, 2000;93(2),

129 OLEİK ASİT- DİABETES MELLİTUS Yapılan bir çalışmada, (n-6) içeriği zengin olan bir diyet, n9 dan zengin bir diyetle yer değiştirdiğinde; insülin direncinin azaldığı görülmüştür. Bu durum oleik asitten zengin membranın daha az akışkan olmasıyla ve böylece insülinin daha iyi aktivite gösterebilmesiyle ilişkilendirilmiştir. Ryan, M., et al. Diabetes and the Mediterranean diet: a beneficial effect of oleic acid on insulin sensitivity, adipocyte glucose transport and endothelium-dependent vasoreactivity. The Quarterly Journal of Medicine, 2000; 93(2), Diyette n-3 yağ asit miktarının artması da periferal insülin duyarlılığını artırabilmektedir. Soriguer, F., et al. Oleic acid from cooking oils is associated with lower insulin resistance in the general population (Pizarra study). European journal of endocrinology / European Federation of Endocrine Societies, 2004;150(1),

130 OLEİK ASİTKARDİYOVASKÜLER HASTALIKLAR

131 OLEİK ASİT- KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLAR Zeytinyağının özellikle koroner kalp hastalıklarında önemli olan önleyici etkisi büyük oranda içerdiği fenolik bileşenlerden kaynaklanmaktadır. Covas ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, düşük, orta ve yüksek oranda fenolik bileşen içeren zeytinyağları kullanılmış ve bireylerin HDL-K, LDL-K, TK düzeyleri karşılaştırılmıştır. Bu çalışmanın sonucunda kalp damar hastalıklarındaki risk faktörlerini azaltmada zeytinyağındaki fenolik bileşen içeriğinin etkili olduğu tespit edilmiştir. Covas, M., et al. Annals of Internal Medicine, 2006;145,

132 OLEİK ASİT- KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLAR Akdeniz ülkelerinde en çok tüketilen yağ TDYA nden zengin zeytinyağıdır. Çoklu doymamış yağ asitleri alımı ise yüksek düzeyde değildir. Toplam yağ alımı yüksek olmasına rağmen (toplam enerjinin % 40 ı) TDYA nin doymuş yağa göre daha yüksek oranda bulunması bu diyetin kalp koruyucu özelliklerindendir. Panagiotakos, D. B, et al. Association between the prevalence of obesity and adherence to the Mediterranean diet: the ATTICA study. Nutrition,2006; 22(5), Tekli doymamış yağ asitlerinin plazma HDL-K seviyesini artırabildiği ve TG seviyesini azaltabildiği saptanmıştır. Kris-Etherton, P., et al. High-monounsaturated fatty acid diets lower both plasma cholesterol and triacylglycerol concentrations. The American Journal of Clinical Nutrition,1999;70(6), Balık ve deniz ürünlerinde bulunan n-3 yağ asitleri de TG, TK ve LDL-K seviyelerini azaltabilmekte, HDL-K seviyesini ise artırabilmektedir. Jung, J. U., et al. n3 Fatty acids and cardiovascular disease: mechanisms underlying beneficial effects1. The American Journal of Clinical Nutrition, 2008;87,

133 OLEİK ASİT- KAN BASINCI Zeytinyağının, hücre membranındaki yağ asit profilini ve dolayısı ile membran fonksiyonlarını etkileyerek kan basıncında azalma sağladığı bilinmektedir. Omega-3 yağ asitlerinden üretilen eikosanoidler, n-6 yağ asitlerinden üretilen eikosanoidlere göre daha güçlü vazodilatör etkiye sahiptir ve kan basıncının düşürülmesinde etkilidir. Perona, J. S., Cabello-Moruno, R. and Ruiz-Gutierrez, V. The role of virgin olive oil components in the modulation of endothelial function. The Journal of Nutritional Biochemistry, 2006;17(7),

134 OLEİK ASİT-KANSER

135 OLEİK ASİT- KANSER Zeytinyağındaki hidrokarbonlardan olan skualenin, kanser riskini azaltıcı temel bir faktör olduğu düşünülmektedir. Armutcu, F., et al. Zeytinyağı ve sağlık: Biyoaktif bileşenleri, antioksidan özellikleri ve klinik etkileri. Konuralp Tıp Dergisi, 2013;5(1), Oleik asit antioksidan özelliklere sahiptir ve proinflamatuar moleküllerin oluşumunu azaltarak hücrelerin oksidasyona yatkınlığını azaltmaya yardımcı olmaktadır. Kwan, H. Y., et al. The anti-cancer and anti-obesity effects of mediterranean diet. Critical Reviews in Food Science and Nutrition

136 OLEİK ASİTGASTROİNTESTİNAL SİSTEM HASTALIKLARI

137 OLEİK ASİT- GASTROİNTESTİNAL SİSTEM Zeytinyağının mide asidini azaltarak gastrit ve ülsere karşı mide çeperini yani mukozayı koruduğu belirlenmiştir. Bağırsaklardan posanın geçişini kolaylaştırarak kabızlığa engel olabileceği, bebeklerde ve çocuklarda da kabızlığın tedavisinde kullanılabileceği söylenmektedir. Zeytinyağı aynı zamanda iyi bir laksatiftir ve içeriğindeki oleik asit safra salgılanmasını uyararak hazmı kolaylaştırıp, safra taşı riskini azaltabilmektedir. Arslan E. Zeytinyağının beslenmedeki önemi. I.Ulusal Zeytin Öğrenci Kongresi 2008.

138

139 YETERLİ-DENGELİ BESLENME İLKELERİ DİYET YAĞI; %25-35 Doymuş yağ: %7-8 (LDL-K>100 mg/dl; < %7) Diyet kolesterolü 300 mg/gün (LDL-K>100 mg/dl;,<200 mg) PUFA: %7-8 MUFA: %12-15 Trans yağlar: (%1 ) Haftada 2-3 kez BALIK TÜKETİMİ

140 YETERLİ-DENGELİ BESLENME Diyetle yeterli protein alımı (%15) Diyetle Çeşitliliğinin Sağlanması (4 yapraklı yonca modeli) Meyve ve sebze tüketimi (5 ve porsiyon/gün) Tam tahıl ürünlerinin tüketimi (6 ve porsiyon/gün) Düşük yağlı ya da yağsız süt ve ürünleri tüketilmelidir. Balık, baklagil, tavuk eti derisiz ve kırmızı et yağsız tüketilmelidir. Günde 2 g dan fazla doymuş yağ tüketilmemelidir. Günde en az 30 dak fiziksel aktivite yapılmalıdır. Alkollü içeceklerden kaçınılmalıdır. Günde 5 g ın altında tuz tüketilmelidir.

141 YETERLİ-DENGELİ BESLENME Sağlıklı bir yaşam için EPA ve DHA nın esansiyel yağ asitleri olarak alınması gerekmektedir. Tüketimi yaygın besinlerin EPA ve DHA ile zenginleştirilmesi yoluyla çözülmeye çalışılmaktadır. Bu besinlerden biri de süt ve işlenmiş süt ürünleri olarak son yıllarda giderek önem kazanmaktadır.

142

ESANSİYEL YAĞ ASİTLERİ

ESANSİYEL YAĞ ASİTLERİ ESANSİYEL YAĞ ASİTLERİ 1 Yağ ğ asitleri i Yağ asitleri, hidrokarbon zincirli monokarboksilik organik asitlerdir. Yapılarında, 4-36 karbonlu hidrokarbon zincirinin i i i ucunda karboksil k grubu bulunur.

Detaylı

Besinsel Yağlar. Besinde Lipitler. Yağ ihtiyacı nereden karşılanır? Besinsel lipitlerin fonksiyonu nedir? 09.03.2016

Besinsel Yağlar. Besinde Lipitler. Yağ ihtiyacı nereden karşılanır? Besinsel lipitlerin fonksiyonu nedir? 09.03.2016 Besinsel Yağlar 1. Trigliseritler (%90) 2. Kolesterol (serbest ya da yağ asitlerine bağlı halde) 3. Serbest Yağ Asitleri 4. Fosfolipitler 5. Yağda Çözünen Vitaminler (A,D,E,K) Besinde Lipitler Suda çözünmezler

Detaylı

Öğr. Gör. Süleyman GÖKMEN

Öğr. Gör. Süleyman GÖKMEN Öğr. Gör. Süleyman GÖKMEN GİRİŞ Fonksiyonel Gıda Tanımı Et Ürünlerine Tedbirli Yaklaşım Et ürünlerine Konjuge Linoleik asit ilavesi Et ürünlerine Diyet Lifi İlavesi Et ürünlerine Probiyotik İlavesi Et

Detaylı

BUĞDAY RUŞEYMİ (WHEAT GERM)

BUĞDAY RUŞEYMİ (WHEAT GERM) BUĞDAY RUŞEYMİ (WHEAT GERM) Buğday rüşeymi buğday başağının alt kısmında bulunan embriyodur. Buğdayın 1 tonundan sadece 1 kilogram rüşeym elde edilebilmektedir. Rüşeym özel yöntemlerle elde edilmediği

Detaylı

Trans yağ nedir? Trans Yağ ğ bir yağ ğ asidi türüdür. Birçok gıda maddesinde doğal olarak. Trans yağ asitleri, trans

Trans yağ nedir? Trans Yağ ğ bir yağ ğ asidi türüdür. Birçok gıda maddesinde doğal olarak. Trans yağ asitleri, trans Trans yağ nedir? Trans Yağ ğ bir yağ ğ asidi türüdür. Birçok gıda maddesinde doğal olarak trans yağ bulunur. Trans yağ asitleri, trans konfigürasyonunda en az bir çift bağ ğ bulunduran doymamış yağ asitleridir

Detaylı

Şeker Hastalığı Nedir? Neden Önemlidir?

Şeker Hastalığı Nedir? Neden Önemlidir? Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı Hayatınız boyunca öngöremediğiniz ve hayat kalitenizi düşürecek pek çok sorun yaşayabilirsiniz. Şeker hastalığı(kısa olarak Diyabet diyebiliriz) ve obezite

Detaylı

www.boren.com.tr / info@boren.com.tr

www.boren.com.tr / info@boren.com.tr www.boren.com.tr / info@boren.com.tr YAŞAM da BOR BOR/B; Yeryüzünde bileşikler halinde, toprak, kaya ve suda az miktarlarda fakat yaygın olarak bulunan bir elementtir. Yer kabuğunda 10-20 ppm, deniz ve

Detaylı

D VİTAMİNİ TARİHSEL BAKI 01.11.2008. 25-D vitamini miktarına göre değişir. öğünde uskumru yesek de, böbrekler her

D VİTAMİNİ TARİHSEL BAKI 01.11.2008. 25-D vitamini miktarına göre değişir. öğünde uskumru yesek de, böbrekler her VİTAMİN BİYOKİMYASI D VİTAMİNİ BU BÖLÜMDE ANLATILACAK KONULAR: Tarihsel Bakış D vitamininin kimyasal ve biyolojik fonksiyonları Besin kaynakları Hazırlayan: V. Murat BOSTANCI Toksisite 1 2 TARİHSEL BAKI

Detaylı

08.11.2008 VİTAMİN D VE İMMÜN SİSTEM VİTAMİN D

08.11.2008 VİTAMİN D VE İMMÜN SİSTEM VİTAMİN D VİTAMİN D VE İMMÜN SİSTEM VİTAMİN D Vitamin D ve İmmün Sistem İnsülin Sekresyonuna Etkisi Besinlerde D Vitamini Makaleler Vitamin D, normal bir kemik gelişimi ve kalsiyum-fosfor homeostazisi için elzem

Detaylı

Buzağılarda Protein Beslemesi ve Buzağı Mamasının Önemi. Sayı:2013/Rm-37 Sayfa:205-210

Buzağılarda Protein Beslemesi ve Buzağı Mamasının Önemi. Sayı:2013/Rm-37 Sayfa:205-210 Buzağılarda Protein Beslemesi ve Buzağı Mamasının Önemi Sayı:2013/Rm-37 Sayfa:205-210 KONU İLGİ Buzağılarda Protein Beslemesi ve Buzağı Mamasının Önemi Besleme TERCÜME VE DERLEME Ürün Müdürü Esra ÇINAR

Detaylı

BALIK YAĞI MI BALIK MI?

BALIK YAĞI MI BALIK MI? BALIK YAĞI MI BALIK MI? Son yıllarda balık yağı ile ilgili kalp damar hastalıklarından tutun da romatizma, şizofreni, AIDS gibi hastalıklarda balık yağının kullanılmasının yararları üzerine çok sayıda

Detaylı

KISA ÜRÜN BİLGİSİ. 1. BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNÜN ADI MEDOTİLİN 1000 mg/4ml İ.M./İ.V. enjeksiyonluk çözelti içeren ampul

KISA ÜRÜN BİLGİSİ. 1. BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNÜN ADI MEDOTİLİN 1000 mg/4ml İ.M./İ.V. enjeksiyonluk çözelti içeren ampul KISA ÜRÜN BİLGİSİ 1. BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNÜN ADI MEDOTİLİN 1000 mg/4ml İ.M./İ.V. enjeksiyonluk çözelti içeren ampul 2. KALİTATİF VE KANTİTATİF BİLEŞİM Etkin Madde: Her bir ampul 1000 mg Kolin alfoskerat a

Detaylı

YENİ ÇALIŞMALAR IŞIĞINDA PROFİLAKSİ

YENİ ÇALIŞMALAR IŞIĞINDA PROFİLAKSİ YENİ ÇALIŞMALAR IŞIĞINDA PROFİLAKSİ Dr Nur Kır İstanbul Tıp Fakültesi 1. RETİNA GÜNLERİ İSTANBUL 2013 AREDS I Çalışması (2001) Amaç: Farklı evrelerdeki YBMD hastalarında yüksek doz antioksidan ve minerallerin

Detaylı

KULLANMA TALİMATI. Bu ilacı kullanmaya başlamadan önce bu KULLANMA TALİMATINI dikkatlice okuyunuz, çünkü sizin için önemli bilgiler içermektedir.

KULLANMA TALİMATI. Bu ilacı kullanmaya başlamadan önce bu KULLANMA TALİMATINI dikkatlice okuyunuz, çünkü sizin için önemli bilgiler içermektedir. KULLANMA TALİMATI TİSİNON 10 mg kapsül Ağızdan alınır. Her kapsül; Etkin madde: 10 mg nitisinon Yardımcı maddeler: Prejelatinize nişasta ve opak beyaz gövde / opak lacivert kapak No:3 sert jelatin kapsül

Detaylı

Tam yağlı süt ürünleri tüketen erkeklere kötü haber

Tam yağlı süt ürünleri tüketen erkeklere kötü haber Tam yağlı süt ürünleri tüketen erkeklere kötü haber Sağlıklı, güçlü kuvvetli bir erkeksiniz ama çocuğunuz olmuyorsa bu önemli sorunun sebebi yediklerinizle ilgili olabilir. Erkekler üzerinde yapılan bilimsel

Detaylı

*Sorumlu Yazar Geliş Tarihi: 3 Şubat 2012 e-posta: cakmakci@atauni.edu.tr Kabul Tarihi: 5 Haziran 2012

*Sorumlu Yazar Geliş Tarihi: 3 Şubat 2012 e-posta: cakmakci@atauni.edu.tr Kabul Tarihi: 5 Haziran 2012 Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 5 (2): 133-137, 2012 ISSN: 1308-0040, E-ISSN: 2146-0132, www.nobel.gen.tr Yağ Asitlerinin Sağlık ve Beslenme Üzerine Etkileri Songül ÇAKMAKÇI 1* Deren TAHMAS KAHYAOĞLU

Detaylı

Koroner Check Up; Coronary risk profile; Koroner kalp hastalıkları risk testi; Lipid profili;

Koroner Check Up; Coronary risk profile; Koroner kalp hastalıkları risk testi; Lipid profili; KORONER RİSK TESTİ Koroner Check Up; Coronary risk profile; Koroner kalp hastalıkları risk testi; Lipid profili; Koroner kalp hastalıklarına yol açan kolesterol ve lipit testleridir. Koroner risk testleri

Detaylı

KİLO KONTROLÜ. Doç. Dr. FERDA GÜRSEL

KİLO KONTROLÜ. Doç. Dr. FERDA GÜRSEL KİLO KONTROLÜ Doç. Dr. FERDA GÜRSEL Sinsi sinsi artan Obesiti FE azalması metabolik hızın düşmesine neden olur. Harcanan enerji alınandan fazla değilse o zaman kilo alımı gerçekleşir. Aşırı Yağlılığın

Detaylı

HİÇBİR KADIN YAŞAM VERİRKEN ÖLMEMELİ! GÜVENLİ ANNELİK. Doç. Dr. Günay SAKA MAYIS 2011

HİÇBİR KADIN YAŞAM VERİRKEN ÖLMEMELİ! GÜVENLİ ANNELİK. Doç. Dr. Günay SAKA MAYIS 2011 HİÇBİR KADIN YAŞAM VERİRKEN ÖLMEMELİ! GÜVENLİ ANNELİK Doç. Dr. Günay SAKA MAYIS 2011 1 GÜVENLİ ANNELİK GİRİŞİMİ Yüksek maternal mortalite ve morbiditeyi azaltmak için, 1987 yılında DSÖ öncülüğünde Nairobi

Detaylı

PRETERM MAMALAR. Prematürelerin artan besinsel ihtiyaçlarını karşılar. Normal büyüme ve gelişimi destekler

PRETERM MAMALAR. Prematürelerin artan besinsel ihtiyaçlarını karşılar. Normal büyüme ve gelişimi destekler PRETERM MAMALAR Prematürelerin artan besinsel ihtiyaçlarını karşılar Normal büyüme ve gelişimi destekler Preterm mamalarla artan büyüme oranları elde edilmiştir Ağırlık artışı Baş çevresi genişlemesi Prematüre

Detaylı

Hücre zedelenmesi etkenleri. Doç. Dr. Halil Kıyıcı 2015

Hücre zedelenmesi etkenleri. Doç. Dr. Halil Kıyıcı 2015 Hücre zedelenmesi etkenleri Doç. Dr. Halil Kıyıcı 2015 Homeostaz Homeostaz = hücre içindeki denge Hücrenin aktif olarak hayatını sürdürebilmesi için homeostaz korunmalıdır Hücre zedelenirse ne olur? Hücre

Detaylı

Omega 3 nedir? Balık ve balık yağları, özellikle Omega-3 yağ asitleri EPA ve DHA açısından zengin besin kaynaklarıdır.

Omega 3 nedir? Balık ve balık yağları, özellikle Omega-3 yağ asitleri EPA ve DHA açısından zengin besin kaynaklarıdır. Alfalino Omega 3 nedir? Omega 3 yağ asitleri vücut için gerekli olan ama vücudun üretemediği yağ asitleridir. Besinlerle alınamadığı durumlarda gıda takviyeleri ile alınmaları gerekmektedir. Temel Omega-3

Detaylı

EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL PRENSİPLERİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ

EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL PRENSİPLERİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL PRENSİPLERİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ EGZERSİZ REÇETESİ? Egzersiz reçetesi bireylere sistematik ve bireyselleştirilmiş fiziksel aktivite önerileri yapılmasıdır. EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL

Detaylı

LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir.

LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir. LENFOMA LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir. LENF SİSTEMİ NEDİR? Lenf sistemi vücuttaki akkan dolaşım sistemidir. Lenf yolu damarlarındaki bağışıklık hücreleri,

Detaylı

Pazardan Sofraya:Pazarlama ve Tüketim Beslenmede Balığın Yeri ve Önemi

Pazardan Sofraya:Pazarlama ve Tüketim Beslenmede Balığın Yeri ve Önemi Pazardan Sofraya:Pazarlama ve Tüketim Beslenmede Balığın Yeri ve Önemi Prof. Dr. Yasemen YANAR Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölüm Başkanı Tarih boyunca medeniyetler

Detaylı

HEPATİT C SIK SORULAN SORULAR

HEPATİT C SIK SORULAN SORULAR HEPATİT C SIK SORULAN SORULAR Hepatit C nedir? Hepatit C virüsünün neden olduğu karaciğer hastalığıdır. Hepatit C hastalığı olarak bilinir ve %70 kronikleşir, siroz, karaciğer yetmezliği, karaciğer kanseri

Detaylı

Kent Hastanesi, Hepimizden Önce Çocuklarımızın Hastanesi!

Kent Hastanesi, Hepimizden Önce Çocuklarımızın Hastanesi! Kent Hastanesi, Hepimizden Önce Çocuklarımızın Hastanesi! www.kenthospital.com Kent Hastanesi, hepimizden önce çocuklarımızın hastanesi! Çünkü, çocuklarımız, hepimizin geleceği! Kuruluşumuzdan bu yana

Detaylı

PREMATÜRE BEBEKLERİN FİZYOLOJİSİ

PREMATÜRE BEBEKLERİN FİZYOLOJİSİ PREMATÜRE BEBEKLERİN FİZYOLOJİSİ TANIMLAR Preterm/Prematüre Bebek- 37 gestasyon haftasından önce doğan Gestasyon yaşına göre sınıflandırma Prematüre (erken doğan)

Detaylı

KULLANMA TALİMATI. 35, 50 ve 100 gramlık alüminyum tüplerde, uygulayıcısı ve kullanma talimatı ile birlikte karton kutuda kullanıma sunulmaktadır.

KULLANMA TALİMATI. 35, 50 ve 100 gramlık alüminyum tüplerde, uygulayıcısı ve kullanma talimatı ile birlikte karton kutuda kullanıma sunulmaktadır. ESTRIOL Vajinal Krem, 1 mg Vajinal yolla veya haricen uygulanır. KULLANMA TALİMATI Etkin madde: 1 gramında 1 mg östriol bulunur. Yardımcı maddeler: Dekalinyum klorür, Parfüm yağı, Dokusat sodyum, Propilen

Detaylı

KULLANMA TALİMATI. Bu ilacı kullanmaya başlamadan önce bu KULLANMA TALİMATINI dikkatlice okuyunuz, çünkü sizin için önemli bilgiler içermektedir.

KULLANMA TALİMATI. Bu ilacı kullanmaya başlamadan önce bu KULLANMA TALİMATINI dikkatlice okuyunuz, çünkü sizin için önemli bilgiler içermektedir. KULLANMA TALİMATI CASODEX 150 mg film tablet Ağız yoluyla alınır. Etkin madde: 150 mg bikalutamid Yardımcı maddeler: Laktoz monohidrat, magnezyum stearat, polividon, sodyum nişasta glikolat, hipromelloz,

Detaylı

beslenmenin biyokimyasi

beslenmenin biyokimyasi Bilimin MUM IŞIĞINDA YEMEK beslenmenin biyokimyasi Prof. Dr. FİGEN GÜRDÖL İstanbul Tıp Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalı Öğretim Üyesi NOBEL TIP KİTABEVLERİ 2014 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. BİLİMİN

Detaylı

Romatizmal Ateş ve Streptokok Enfeksiyonu Sonrası Gelişen Reaktif Artrit

Romatizmal Ateş ve Streptokok Enfeksiyonu Sonrası Gelişen Reaktif Artrit www.printo.it/pediatric-rheumatology/tr/intro Romatizmal Ateş ve Streptokok Enfeksiyonu Sonrası Gelişen Reaktif Artrit 2016 un türevi 1. ROMATİZMAL ATEŞ NEDİR? 1.1 Nedir? Romatizmal ateş, streptokok adı

Detaylı

AFRİKA HASTALIĞI -SIĞIRLARIN NODÜLER EKZANTEMİ -LUMPY SKIN DISEASE (LSD)

AFRİKA HASTALIĞI -SIĞIRLARIN NODÜLER EKZANTEMİ -LUMPY SKIN DISEASE (LSD) AFRİKA HASTALIĞI -SIĞIRLARIN NODÜLER EKZANTEMİ -LUMPY SKIN DISEASE (LSD) 1 GÜNDEM Tanım Epidemiyoloji (Hastalığın Yayılımı) Mücadele Soru-Cevap 2 Afrika Hastalığı Nedir? Sivrisinek, kene ve sokucu sineklerle

Detaylı

Proteinler. Fonksiyonlarına göre proteinler. Fonksiyonlarına göre proteinler

Proteinler. Fonksiyonlarına göre proteinler. Fonksiyonlarına göre proteinler Proteinler Canlılarda miktar olarak en çok bulunan biyomoleküllerdir. Amino asit birimlerinden oluşurlar Yapısal ve işlevsel olabilirler Genlerle aktarılan kalıtsal bilginin ortaya çıktığı moleküllerdir.

Detaylı

HEMŞİRE İNSANGÜCÜNÜN YETİŞTİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ

HEMŞİRE İNSANGÜCÜNÜN YETİŞTİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ HEMŞİRE İNSANGÜCÜNÜN YETİŞTİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ Doç. Dr. Ülkü TATAR BAYKAL İÜ Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Hemşirelikte Yönetim Anabilim Dalı ve Yönetici Hemşireler Derneği Yönetim Kurulu

Detaylı

Şişmanlık Nedir? Şişmanlık Nasıl Saptanır?

Şişmanlık Nedir? Şişmanlık Nasıl Saptanır? Şişmanlık Nedir? Vücudun yağ kütlesinin yağsız (kas) kütleye oranının aşırı artması sonucu boya göre ağırlığın olması gereken düzeyin üzerine çıkmasıdır. Bir-çok sağlık sorunlarına yol açması nedeniyle

Detaylı

Diyabet te Sağlık Önerileri. Diyabet

Diyabet te Sağlık Önerileri. Diyabet Diyabet te Sağlık Önerileri Diyabet BR.HLİ.041 Diyabette Sağlık Önerileri Her sağlıklı birey gibi diyabetli birey de bireysel bakımını sağlamalı; diyabete bağlı gelişen özellikli durumlarda gereken uygulamaları

Detaylı

Ek-1/B TÜRK STANDARTLARINA GÖRE TİCARİ KALİTE DENETİMİNE TABİ ÜRÜNLER Bitkisel Yemeklik Yağlar

Ek-1/B TÜRK STANDARTLARINA GÖRE TİCARİ KALİTE DENETİMİNE TABİ ÜRÜNLER Bitkisel Yemeklik Yağlar Ek-1/B TÜRK STANDARTLARINA GÖRE TİCARİ KALİTE DENETİMİNE TABİ ÜRÜNLER Bitkisel Yemeklik Yağlar No GTİP Madde İsmi İlgili Standart Standardın Farklı Uygulanacak Maddesi 1 107.90.90.00.00 Diğerleri (Soya

Detaylı

BOOSTERS ENERGIZE GINGERELLA SOUL-C. SLIM DOWN (250 ml) SUNDAZE HEART ON. H2O, limon, zencefil, zerdeçal, agave. elma, greyfurt, salatalık

BOOSTERS ENERGIZE GINGERELLA SOUL-C. SLIM DOWN (250 ml) SUNDAZE HEART ON. H2O, limon, zencefil, zerdeçal, agave. elma, greyfurt, salatalık GREENS GREEN MACHINE elma, salatalık, yeşil biber, marul, ıspanak, maydanoz, limon Vitamin ve mineral açısından zengin olup, sindirim sistemine ve vücudun doğal arınımına katkı sağlar. SKIN GLOW armut,

Detaylı

Tarifname KRONİK YORGUNLUK SENDROMUNUN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON

Tarifname KRONİK YORGUNLUK SENDROMUNUN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON 1 Tarifname Teknik Alan KRONİK YORGUNLUK SENDROMUNUN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON Buluş, kronik yorgunluk sendromunun tedavisine yönelik oluşturulmuş bir kompozisyon ile ilgilidir. Tekniğin Bilinen

Detaylı

Yağ ihtiyacı nereden karşılanır?

Yağ ihtiyacı nereden karşılanır? Besinde Lipitler Besinsel Yağlar 1. Trigliseritler (%90) 2. Kolesterol (serbest ya da yağ asitlerine bağlı halde) 3. Serbest Yağ Asitleri 4. Fosfolipitler 5. Yağda Çözünen Vitaminler (A,D,E,K) Suda çözünmezler

Detaylı

NIJERYA DAN GELEN YOLCUDA EBOLAYA RASTLANMADI

NIJERYA DAN GELEN YOLCUDA EBOLAYA RASTLANMADI Portal Adres NIJERYA DAN GELEN YOLCUDA EBOLAYA RASTLANMADI : www.cayyolu.com.tr İçeriği : Gündem : http://www.cayyolu.com.tr/haber/nijerya-dan-gelen-yolcuda-ebolaya-rastlanmadi/96318 1/3 SAGLIK IÇIN EGZERSIZ

Detaylı

ÖZET ...DEĞERLENDİRMELER...

ÖZET ...DEĞERLENDİRMELER... ÖZET Ekim ayında tüketici fiyatları yüzde 3,7 oranında artmış ve yıllık enflasyon yüzde 7, ya yükselmiştir. Bu artışın 1,3 puanı yönetilen/yönlendirilen fiyat ayarlamalarından kaynaklanmıştır. Döviz kuru

Detaylı

DÜNYA KROM VE FERROKROM PİYASALARINDAKİ GELİŞMELER

DÜNYA KROM VE FERROKROM PİYASALARINDAKİ GELİŞMELER DÜNYA KROM VE FERROKROM PİYASALARINDAKİ GELİŞMELER Dünyada üretilen krom cevherinin % 90 ının metalurji sanayinde ferrokrom üretiminde, üretilen ferrokromun da yaklaşık % 90 ının paslanmaz çelik sektöründe

Detaylı

KULLANMA TALİMATI HEKSA DERİ MERHEMİ. Deriye lokal olarak uygulanır. Etkin madde:

KULLANMA TALİMATI HEKSA DERİ MERHEMİ. Deriye lokal olarak uygulanır. Etkin madde: KULLANMA TALİMATI HEKSA DERİ MERHEMİ Deriye lokal olarak uygulanır. Etkin madde: Her 1 gram merhemde 30 mg oksitetrasiklin e eşdeğer oksitetrasiklin hidroklorür ve 10.000 ünite polimiksin B ye eşdeğer

Detaylı

4- Solunum Sisteminin Çalışması : Solunum sistemi soluk (nefes) alıp verme olayları sayesinde çalışır.

4- Solunum Sisteminin Çalışması : Solunum sistemi soluk (nefes) alıp verme olayları sayesinde çalışır. SOLUNUM SİSTEMİ Canlılar yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaç duyarlar. İhtiyaç duyulan bu enerji besinlerden karşılanır. Hücre içerisinde besinlerden enerjinin üretilebilmesi için,

Detaylı

SİİRT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar. Amaç

SİİRT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar. Amaç SİİRT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; Siirt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama

Detaylı

Morbıd obezite tedavisinde kullanılan endoskopik gastrıc balon kullanılması videoteknik sunum

Morbıd obezite tedavisinde kullanılan endoskopik gastrıc balon kullanılması videoteknik sunum Morbıd obezite tedavisinde kullanılan endoskopik gastrıc balon kullanılması videoteknik sunum R.Bademci, E. Altınlı,E. Eroglu,C.Camcı İstanbul bilim üniversitesi Morbıd obezite tedavisinde cerrahi prosedürlerin

Detaylı

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS HAYVAN BESLEME VE YEM BİLGİSİ TEKNOLOJİSİ

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS HAYVAN BESLEME VE YEM BİLGİSİ TEKNOLOJİSİ DERS BİLGİLERİ Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS HAYVAN BESLEME VE YEM BİLGİSİ TEKNOLOJİSİ LVS22 IV 2 2 3 Ön Koşul Dersleri Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Ön Lisans Seçmeli

Detaylı

Almanya dan Bir Örnek WESER-EMS UNION

Almanya dan Bir Örnek WESER-EMS UNION Almanya dan Bir Örnek WESER-EMS UNION Prof.Dr. Selahattin Kumlu Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Antalya Faaliyet Onayı Alma Koşulları Hayvansal üretimin geliştirilmesine katkıda bulunacak

Detaylı

Doç. Dr. Orhan YILMAZ

Doç. Dr. Orhan YILMAZ Yazar Ad 151 Doç. Dr. Orhan YILMAZ İnsanda iletişimin en önemli araçlarından biri olan ses, kişinin duygusal yapısını yansıtan bir olaydır. Yaş ilerledikçe tüm organlarda görülebilen yaşlanma konuşma

Detaylı

KULLANMA TALĐMATI. CALCIUM PICKEN %10 Ampul Damar ve kas içine uygulanır.

KULLANMA TALĐMATI. CALCIUM PICKEN %10 Ampul Damar ve kas içine uygulanır. KULLANMA TALĐMATI CALCIUM PICKEN %10 Ampul Damar ve kas içine uygulanır. Etkin madde: Her bir ampul 225 mg kalsiyum glukonat monohidrat ve 572 mg kalsiyum levülinat dihidrat içerir. Yardımcı madde (ler):

Detaylı

1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ

1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ 1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ 1. GİRİŞ Odamızca, 2009 yılında 63 fuara katılan 435 üyemize 423 bin TL yurtiçi fuar teşviki ödenmiştir. Ödenen teşvik rakamı, 2008 yılına

Detaylı

SERMAYE PİYASASI KURULU İKİNCİ BAŞKANI SAYIN DOÇ. DR. TURAN EROL UN. GYODER ZİRVESİ nde YAPTIĞI KONUŞMA METNİ 26 NİSAN 2007 İSTANBUL

SERMAYE PİYASASI KURULU İKİNCİ BAŞKANI SAYIN DOÇ. DR. TURAN EROL UN. GYODER ZİRVESİ nde YAPTIĞI KONUŞMA METNİ 26 NİSAN 2007 İSTANBUL SERMAYE PİYASASI KURULU İKİNCİ BAŞKANI SAYIN DOÇ. DR. TURAN EROL UN GYODER ZİRVESİ nde YAPTIĞI KONUŞMA METNİ 26 NİSAN 2007 İSTANBUL Sözlerime gayrimenkul ve finans sektörlerinin temsilcilerini bir araya

Detaylı

LİPİTLER. Şekil 1: Gliserol ve yağ asidi esterleşmesi

LİPİTLER. Şekil 1: Gliserol ve yağ asidi esterleşmesi LİPİTLER Yağlar, insan ve hayvan diyetlerinde önemli yer tutan temel bileşendir; birim ağırlıkta en yüksek enerjiyi verir ve enerji depolamak için çok uygundur. Genel olarak suda çözünmeyen ancak eter,

Detaylı

TOHUMCULUK ÜRETİM. Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014 0

TOHUMCULUK ÜRETİM. Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014 0 TOHUMCULUK ÜRETİM Bilindiği üzere, tohumluklar tarımsal üretimin temel girdilerinin başında gelmekte olup, kaliteli tohum kullanımı, verimi ve üretimi artırmasının yanı sıra daha dayanıklı, daha az maliyetli

Detaylı

KİTAP İNCELEMESİ. Matematiksel Kavram Yanılgıları ve Çözüm Önerileri. Tamer KUTLUCA 1. Editörler. Mehmet Fatih ÖZMANTAR Erhan BİNGÖLBALİ Hatice AKKOÇ

KİTAP İNCELEMESİ. Matematiksel Kavram Yanılgıları ve Çözüm Önerileri. Tamer KUTLUCA 1. Editörler. Mehmet Fatih ÖZMANTAR Erhan BİNGÖLBALİ Hatice AKKOÇ Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (2012) 287-291 287 KİTAP İNCELEMESİ Matematiksel Kavram Yanılgıları ve Çözüm Önerileri Editörler Mehmet Fatih ÖZMANTAR Erhan BİNGÖLBALİ Hatice

Detaylı

Dikkat! ABD Enerji de Yeni Oyun Kuruyor!

Dikkat! ABD Enerji de Yeni Oyun Kuruyor! Dikkat! ABD Enerji de Yeni Oyun Kuruyor! Dursun YILDIZ topraksuenerji 21 Ocak 2013 ABD Petrol İhracatçısı Olacak. Taşlar Yerinden Oynar mı? 1973 deki petrol krizi alternatif enerji arayışlarını arttırdı.

Detaylı

KULLANMA TALİMATI FERICOSE

KULLANMA TALİMATI FERICOSE KULLANMA TALİMATI FERICOSE 100mg/5ml İ.V. Enjeksiyonluk Çözelti İçeren Ampul Damar içine uygulanır. Etkin madde: 5 ml lik her bir ampul, 100 mg (20 mg/ml) elementer demire eşdeğer 2700 mg demir hidroksit

Detaylı

BEBEK VE ÇOCUK ÖLÜMLÜLÜĞÜ 9

BEBEK VE ÇOCUK ÖLÜMLÜLÜĞÜ 9 BEBEK VE ÇOCUK ÖLÜMLÜLÜĞÜ 9 Attila Hancıoğlu ve İlknur Yüksel Alyanak Sağlık programlarının izlenmesi, değerlendirilmesi ve ileriye yönelik politikaların belirlenmesi açısından neonatal, post-neonatal

Detaylı

MALZEMENİ SÖYLE TARİFİNİ AL : BİR MOBİL UYGULAMA

MALZEMENİ SÖYLE TARİFİNİ AL : BİR MOBİL UYGULAMA XVI. Akademik Bilişim Konferansı 5-7 Şubat 2014 Mersin Akademik Bilişim Mersin Üniversitesi MALZEMENİ SÖYLE TARİFİNİ AL : BİR MOBİL UYGULAMA N. Tuğbagül Altan Akın Enise Başaran Nilüfer Ceylan Ayşe Güler

Detaylı

TÜRKİYE DE HASTANEDE YATAN HASTALARIN AKILCI İLAÇ KULLANIMINA YÖNELİK BİLGİ VE DAVRANIŞLARINI DEĞERLENDİRME ÇALIŞMASI

TÜRKİYE DE HASTANEDE YATAN HASTALARIN AKILCI İLAÇ KULLANIMINA YÖNELİK BİLGİ VE DAVRANIŞLARINI DEĞERLENDİRME ÇALIŞMASI TÜRKİYE DE HASTANEDE YATAN HASTALARIN AKILCI İLAÇ KULLANIMINA YÖNELİK BİLGİ VE DAVRANIŞLARINI DEĞERLENDİRME ÇALIŞMASI Sayın İlgili; Bu anket çalışması, akılcı ilaç kullanımı konusunda mevcut durumun değerlendirilmesi

Detaylı

Tarifname SARKOPENİ NİN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON

Tarifname SARKOPENİ NİN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON 1 Tarifname SARKOPENİ NİN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON Teknik Alan Buluş, sarkopeni nin tedavisine yönelik oluşturulmuş bir kompozisyon ile ilgilidir. Tekniğin Bilinen Durumu Günümüzde sarkopeni,

Detaylı

Hipofiz adenomu; Prolaktin salgılayan hipofiz adenomu;

Hipofiz adenomu; Prolaktin salgılayan hipofiz adenomu; PROLAKTİNOMA Hipofiz adenomu; Prolaktin salgılayan hipofiz adenomu; Prolaktinoma beyinde yer alan hipofiz bezinin prolaktin salgılayan tümörüdür. Kanserleşmez ancak hormonal dengeyi bozar. Prolaktin hormonu

Detaylı

Şeker Hastaları için Genel Sağlık Önerileri

Şeker Hastaları için Genel Sağlık Önerileri ÖNEMLİ! İlaçlarınızı düzenli kullanmanız çok önemlidir. Kilonuza dikkat ediniz. Ani bir kan şekeri düşmesi (hipoglisemi) durumuna karşı yanınızda her zaman birkaç adet şeker bulundurunuz. Mutlaka egzersiz

Detaylı

Kan ya lar ve kolesterol

Kan ya lar ve kolesterol Kan ya lar ve kolesterol Kolesterol, beslenmeyle ald n z ya lar n, karaci erde ifllendikten sonra damarlarda dolaflan bir fleklidir. Kötü kolesterol (LDL-Kolesterol), damar sertli i (aterosklerozis) ve

Detaylı

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK GİRİŞ Yaygın anksiyete bozukluğu ( YAB ) birçok konuyla, örneğin parasal, güvenlik, sağlık,

Detaylı

Bitkilerde Çiçeğin Yapısı, Tozlaşma, Döllenme, Tohum ve Meyve Oluşumu

Bitkilerde Çiçeğin Yapısı, Tozlaşma, Döllenme, Tohum ve Meyve Oluşumu Bitkilerde Çiçeğin Yapısı, Tozlaşma, Döllenme, Tohum ve Meyve Oluşumu Çiçeğin Yapısı Tohumlu bitkilerin eşeyli üreme organı çiçektir. Açık tohumlu bitkilerin çiçeklerine kozalak adı verilir. Erkek kozalaklarda

Detaylı

Biberiye Eter Yağı. Biberiye Eter Yağı

Biberiye Eter Yağı. Biberiye Eter Yağı Biberiye Eter Yağı Biberiye, küçük, sürekli yeşil, açık mor, mavi çiçekli Akdeniz bölgesinde yetişen bir çalılıktır. Bu bitkiyi halk tıbbında uzun yıllar boyunca kullanıyorlardı. Eski Yunanlılar ve Romalılar,

Detaylı

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog KONYA KARAMAN BÖLGESİ BOŞANMA ANALİZİ 22.07.2014 Tarihsel sürece bakıldığında kalkınma,

Detaylı

KULLANMA TALİMATI. Etkin madde: Her bir çiğneme tableti 725 mg (250 mg baza eşdeğer) Pirantel pamoat içerir.

KULLANMA TALİMATI. Etkin madde: Her bir çiğneme tableti 725 mg (250 mg baza eşdeğer) Pirantel pamoat içerir. KULLANMA TALİMATI KONTİL çiğneme tableti Ağızdan alınır. Etkin madde: Her bir çiğneme tableti 725 mg (250 mg baza eşdeğer) Pirantel pamoat içerir. Yardımcı maddeler: Sodyum siklamat, povidon K-30, sukroz,

Detaylı

Sütün İnsan Beslenmesindeki Yeri

Sütün İnsan Beslenmesindeki Yeri Sütün İnsan Beslenmesindeki Yeri Sağlığın yaşam boyu korunması için yeterli ve dengeli beslenmede süt ve süt ürünleri tüketimi büyük öneme sahiptir. Besin öğesi içeriği açısından dengeli olan süt ve süt

Detaylı

KORELASYON VE REGRESYON ANALİZİ

KORELASYON VE REGRESYON ANALİZİ KORELASON VE REGRESON ANALİZİ rd. Doç. Dr. S. Kenan KÖSE İki ya da daha çok değişken arasında ilişki olup olmadığını, ilişki varsa yönünü ve gücünü inceleyen korelasyon analizi ile değişkenlerden birisi

Detaylı

Yaşam Dönemleri ve Gelişim Görevleri Havighurst'un çeşitli yaşam dönemleri için belirlediği gelişim görevleri

Yaşam Dönemleri ve Gelişim Görevleri Havighurst'un çeşitli yaşam dönemleri için belirlediği gelişim görevleri Yaşam Dönemleri ve Gelişim Görevleri Havighurst'un çeşitli yaşam dönemleri için belirlediği gelişim görevleri Gelişim psikolojisi, bireylerin yaşam boyunca geçirdiği bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal

Detaylı

Doğada yaşayan canlıların tamamı hücrelerden oluşmuştur. Canlılardan bazıları tek bir

Doğada yaşayan canlıların tamamı hücrelerden oluşmuştur. Canlılardan bazıları tek bir CANLILIK HÜCREYLE BAŞLAR 1- Canlıların Ortak Özellikleri : Çevremizdeki varlıklar canlı ve cansız varlıklar olarak iki grupta toplanırlar. Cansız varlıklar katı, sıvı ve gaz halindeki maddelerden oluşur.

Detaylı

Mardin Piyasasında Tüketime Sunulan Bulgurların Bazı Fiziksel Özelliklerinin Türk Standartlarına Uygunluklarının İstatistikî Kontrolü

Mardin Piyasasında Tüketime Sunulan Bulgurların Bazı Fiziksel Özelliklerinin Türk Standartlarına Uygunluklarının İstatistikî Kontrolü Mardin Piyasasında Tüketime Sunulan Bulgurların Bazı Fiziksel Özelliklerinin Türk Standartlarına Uygunluklarının İstatistikî Kontrolü - doi: 10.17932/ IAU.IAUD.m.13091352.2015.7/26.15-21 Şerzan ASLAN 1

Detaylı

KULLANMA TALİMATI. Etkin madde: Her saşe1200 mg asetilsistein içerir. Yardımcı maddeler: Beta karoten, aspartam, sorbitol ve portakal aroması içerir.

KULLANMA TALİMATI. Etkin madde: Her saşe1200 mg asetilsistein içerir. Yardımcı maddeler: Beta karoten, aspartam, sorbitol ve portakal aroması içerir. KULLANMA TALİMATI ASİST 1200 mg toz içeren saşe Ağızdan alınır. Etkin madde: Her saşe1200 mg asetilsistein içerir. Yardımcı maddeler: Beta karoten, aspartam, sorbitol ve portakal aroması içerir. Bu ilacı

Detaylı

Gıda Üretiminde Tarihsel Su reç

Gıda Üretiminde Tarihsel Su reç Gıda Üretiminde Tarihsel Su reç Prof. Dr. Vural Gökmen Ulusal Gıda Teknoloji Platformu BESLENME (Gıda Teknolojileri) Doymak BARINMA (Yapı İnşaat, Tehdit Teknolojileri) Barınmak ULAŞIM (Yol Taşıt, Enerji

Detaylı

DERS İÇERİKLERİ. Modern Türkiye nin doğuşu ve gelişim süreci içindeki olaylar, fikirler ve ilkeleri ele alır.

DERS İÇERİKLERİ. Modern Türkiye nin doğuşu ve gelişim süreci içindeki olaylar, fikirler ve ilkeleri ele alır. DERS İÇERİKLERİ Birinci Dönem ATA 101 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi I (2+0) 2 (ECTS:2) Modern Türkiye nin doğuşu ve gelişim süreci içindeki olaylar, fikirler ve ilkeleri ele alır. TUR101 Türk Dili

Detaylı

EGZERSİZ TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI. Doç.Dr.Mitat KOZ

EGZERSİZ TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI. Doç.Dr.Mitat KOZ EGZERSİZ TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI Doç.Dr.Mitat KOZ Fiziksel Uygunluk Test Sonuçları Klinik Egzersiz Test Sonuçları Fiziksel Uygunluk Test Sonuçlarının Yorumlanması Bireyler arası karşılaştırmalar

Detaylı

Ultra saflıkta Omega 3 ihtiva eden balık yağı İsviçre DSM firmasından tedarik edilmiştir. 698 mg 330 mg 252 mg

Ultra saflıkta Omega 3 ihtiva eden balık yağı İsviçre DSM firmasından tedarik edilmiştir. 698 mg 330 mg 252 mg ALFALİNO 30 YUMUŞAK KAPSÜL EDİS PHARMA İLAÇ FİRMA ÜRÜN BİLGİSİ İÇİNDEKİLER Ultra saflıkta Omega 3 ihtiva eden balık yağı İsviçre DSM firmasından tedarik edilmiştir. Etken Maddeler( 2 Yumuşak kapsülde)

Detaylı

Yönetici tarafından yazıldı Perşembe, 05 Kasım 2009 04:07 - Son Güncelleme Perşembe, 05 Kasım 2009 04:29

Yönetici tarafından yazıldı Perşembe, 05 Kasım 2009 04:07 - Son Güncelleme Perşembe, 05 Kasım 2009 04:29 Dünyanın Derdi Depresyon Dünyada 120 milyon kişi depresyonda. 185 ülkenin verilerine göre 2020 yılında kalp hastalıklarından sonra ikinci sırada depresyon olacak. İSTANBUL - Türkiye psikiyatri Derneği'nin

Detaylı

S. 1) Aşağıdakilerden hangisi biyolojik mücadele ye örnektir? A) Üreaz enziminin üretimi. B) Sadece böcekleri hasta eden virüs üretimi.

S. 1) Aşağıdakilerden hangisi biyolojik mücadele ye örnektir? A) Üreaz enziminin üretimi. B) Sadece böcekleri hasta eden virüs üretimi. S. 1) Aşağıdakilerden hangisi biyolojik mücadele ye örnektir? A) Üreaz enziminin üretimi. B) Sadece böcekleri hasta eden virüs üretimi. C) Tek hücre proteini üretimi. D) Melez bitkilerle bitki türünün

Detaylı

YAŞLANMA VE SİGARA. Hazırlayanlar. Prof. Dr. Nazmi Bilir Yrd. Doç. Dr. Nüket Paksoy Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı

YAŞLANMA VE SİGARA. Hazırlayanlar. Prof. Dr. Nazmi Bilir Yrd. Doç. Dr. Nüket Paksoy Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı YAŞLANMA VE SİGARA Hazırlayanlar Prof. Dr. Nazmi Bilir Yrd. Doç. Dr. Nüket Paksoy Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Şubat - 2008 ANKARA Birinci Basım : Şubat 2008 / 3000 Adet

Detaylı

KULLANMA TALİMATI. Bu ilacı kullanmaya başlamadan önce bu KULLANMA TALİMATINI dikkatlice okuyunuz, çünkü sizin için önemli bilgiler içermektedir.

KULLANMA TALİMATI. Bu ilacı kullanmaya başlamadan önce bu KULLANMA TALİMATINI dikkatlice okuyunuz, çünkü sizin için önemli bilgiler içermektedir. KULLANMA TALİMATI LOCODERM %0.1 merhem Haricen uygulanır. Etkin madde: 1 g merhem 1 mg hidrokortizon-17-butirat içerir. Yardımcı maddeler: Plastibaz. Bu ilacı kullanmaya başlamadan önce bu KULLANMA TALİMATINI

Detaylı

OBEZİTE (ŞİŞMANLIK) ve SAĞLIK

OBEZİTE (ŞİŞMANLIK) ve SAĞLIK OBEZİTE (ŞİŞMANLIK) ve SAĞLIK Züleyha KAPLAN Beslenme ve Diyet Uzmanı ÇAĞIN SALGINI; OBEZĠTE Obezite Nedir? Dünya Sağlık Örgütü(DSÖ): Sağlığı bozacak ölçüde vücutta anormal ve aģırı yağ birikmesi olarak

Detaylı

SU ÜRÜNLERİ. Hazırlayan Çiğdem CİVANER 2005. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

SU ÜRÜNLERİ. Hazırlayan Çiğdem CİVANER 2005. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi SU ÜRÜNLERİ Hazırlayan Çiğdem CİVANER T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi SU ÜRÜNLERI TÜRKİYE'DE ÜRETİM Ülkemizdeki su ürünlerinin üretim alanı milyon hektarın üzerindedir.

Detaylı

Akaryakıt Fiyatları Basın Açıklaması

Akaryakıt Fiyatları Basın Açıklaması 23 Aralık 2008 Akaryakıt Fiyatları Basın Açıklaması Son günlerde akaryakıt fiyatları ile ilgili olarak kamuoyunda bir bilgi kirliliği gözlemlenmekte olup, bu durum Sektörü ve Şirketimizi itham altında

Detaylı

TÜRK SİLÂHLI KUVVETLERİ HASTA BESLEME KANUNU

TÜRK SİLÂHLI KUVVETLERİ HASTA BESLEME KANUNU 10201 TÜRK SİLÂHLI KUVVETLERİ HASTA BESLEME KANUNU Kanun Numarası : 5715 Kabul Tarihi : 21/11/2007 Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 4/12/2007 Sayı : 26720 Yayımlandığı Düstur : Tertip : 5 Cilt : 47 Sayfa:

Detaylı

YÜKSEK HIZLI DEMİRYOLU YOLCULUKLARININ ÖZELLİKLERİ

YÜKSEK HIZLI DEMİRYOLU YOLCULUKLARININ ÖZELLİKLERİ YÜKSEK HIZLI DEMİRYOLU YOLCULUKLARININ ÖZELLİKLERİ Hazırlayan: Doç.Dr. Hakan Güler Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Karlsruhe Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Almanya

Detaylı

3201 Debagatte Kullanılan Bitkisel Menşeli Hülasalar Ve Türevleri. 3202 Debagatte Kullanılan Sentetik Organik, Anorganik Maddeler Müstahzarlar

3201 Debagatte Kullanılan Bitkisel Menşeli Hülasalar Ve Türevleri. 3202 Debagatte Kullanılan Sentetik Organik, Anorganik Maddeler Müstahzarlar SEKTÖRÜN TANIMI 32. fasılda ağırlıklı olarak çeşitli boyayıcı ürünler olmakla birlikte, deri ve deri işleme sektöründe (debagat) kullanılan malzemeler, macunlar vb. ürünler de söz konusu faslın içerisinde

Detaylı

ACİL ÇALIŞANLARI İÇİN STRES YÖNETİMİ

ACİL ÇALIŞANLARI İÇİN STRES YÖNETİMİ ACİL ÇALIŞANLARI İÇİN STRES YÖNETİMİ ACİL ÇALIŞANLARININ KARŞILAŞABİLECEĞİ STRES KAYNAKLARI Olaya bağlı stres kaynakları Mesleki stres kaynakları Çevresel stres kaynakları OLAYA BAĞLI STRES KAYNAKLARI-1

Detaylı

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1 Sağlık Reformunun Sonuçları İtibariyle Değerlendirilmesi 26-03 - 2009 Tuncay TEKSÖZ Dr. Yalçın KAYA Kerem HELVACIOĞLU Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Türkiye 2004 yılından itibaren sağlık

Detaylı

Sosyal Riski azaltma Projesi Kapsamında Şartlı Nakit Transferi Uygulaması Genelgesi 2004 / 64

Sosyal Riski azaltma Projesi Kapsamında Şartlı Nakit Transferi Uygulaması Genelgesi 2004 / 64 Sosyal Riski azaltma Projesi Kapsamında Genelgesi 2004 / 64 Tarihi:03.05.2004 Sayısı:2004/64-1838 SAĞLIK BAKANLIĞI Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü ANKARA 03/05/2004 Sayı : B100ACS0140000-9216/1853

Detaylı

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖLÇME, DEĞERLENDİRME VE SINAV HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖLÇME, DEĞERLENDİRME VE SINAV HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI 2015-2016 5. SINIF DEĞERLENDİRME SINAVI - 1 2015-2016 5. SINIF DEĞERLENDİRME SINAVI - 1 FEN BİLİMLERİ Adı ve Soyadı :... Sınıfı :... Öğrenci Numarası :... SORU SAYISI : 20 SINAV

Detaylı

FINDIĞIN HASAT,HARMAN VE DEPOLANMASI

FINDIĞIN HASAT,HARMAN VE DEPOLANMASI FINDIĞIN HASAT,HARMAN VE DEPOLANMASI Hasat: Hasata başlamadan önce fındık bahçelerinde genel bir temizlik yapılmalıdır.bölgenin yağışlı olması ve buna bağlı olarakta yabancı ot ve dikenlerin bol ve hızlı

Detaylı

Ekonomik Rapor 2011 2. ULUSLARARASI MAL PİYASALARI 67. genel kurul Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr

Ekonomik Rapor 2011 2. ULUSLARARASI MAL PİYASALARI 67. genel kurul Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr Ekonomik Rapor 2011 2. ULUSLARARASI MAL PİYASALARI 67. genel kurul 49 50 2. ULUSLARARASI MAL PİYASALARI 2008 yılında ABD de ipotekli konut kredisi piyasasında ortaya çıkan ve hızla tüm dünya ekonomilerinde

Detaylı

DÜNYA EKONOMİK FORUMU KÜRESEL CİNSİYET AYRIMI RAPORU, 2012. Hazırlayanlar. Ricardo Hausmann, Harvard Üniversitesi

DÜNYA EKONOMİK FORUMU KÜRESEL CİNSİYET AYRIMI RAPORU, 2012. Hazırlayanlar. Ricardo Hausmann, Harvard Üniversitesi DÜNYA EKONOMİK FORUMU KÜRESEL CİNSİYET AYRIMI RAPORU, 2012 Hazırlayanlar Ricardo Hausmann, Harvard Üniversitesi Laura D. Tyson, Kaliforniya Berkeley Üniversitesi Saadia Zahidi, Dünya Ekonomik Forumu Raporun

Detaylı

Dünya Çavdar ve Yulaf Pazarı

Dünya Çavdar ve Yulaf Pazarı Dünya Çavdar ve Yulaf Pazarı Dünyada çavdar ve yulafın üretimi, buğday, pirinç, mısır ve arpa gibi diğer tahıl ürünlerine kıyasla son derece sınırlıdır. Yılda ortalama 14-15 milyon ton dolayında olan dünya

Detaylı

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur..

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. 1 BESLENME BİLİMİ 2 Yaşamımız süresince yaklaşık 60 ton besin tüketiyoruz. Besinler sağlığımız ve canlılığımızın devamını sağlar. Sağlıklı bir

Detaylı