Denetleme ve Düzenleme Sistemi, Sinir Sistemi ve Endokrin Sistem

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Denetleme ve Düzenleme Sistemi, Sinir Sistemi ve Endokrin Sistem"

Transkript

1 Denetleme ve Düzenleme Sistemi, Sinir Sistemi ve Endokrin Sistem 1. SİNİR SİSTEMİ Sinir sistemi canlının çevresindeki değişiklikleri algılamasını ve hızlı tepki vermesini sağlar. a. Farklı Hayvanlarda Sinirsel Denetim Süngerlerde özelleşmiş bir sinir sistemi yoktur. Buna karşı hücreler uyarıları alıp tepki gösterebilir. Gerçek sinir sistemi ilk olarak sölentelerde görülür. Hidrada bütün vücuda yayılan ağsı sinir sistemi bulunur. Merkezi sinir sistemi yoktur. Yassı solucanlarda vücudunun iki yanında uzanan ve enine sinirlerle birbirine bağlantılı iki sinir kordonu şeklinde ip merdiveni sinir sistemi bulunur. Halkalı solucanlarda baş bölgesinde beyin görevi yapan bir çift ganglion bulunur. Böceklerdeki sinir sisteminde halkalı solucanlarındakine benzemekle beraber daha gelişmiştir. Karın bölgesindeki sinir kordonu üzerinde ganglion bulunur. Her segmentteki ganglion birbirinden bağımsız iş görür. Ayrıca böceklerde duyu organları gelişmiştir. Omurgalılarda ise merkezi ve çevresel sinir sisteminin oluşturduğu gelişmiş sinir sistemi vardır. Sinir kordonu sırt tarafında yer alır. Beyin; baş kısmında sinir kordonu ucunda bulunur. Omurgalılarda dış ortamdan gelen uyarılar duyu organlarında bulunan özel hücreler tarafından algılanır. Bunlara reseptör (alıcı) hücreler denir. Bu uyarılar merkezi sinir sisteminde değerlendirildikten sonra kas ve salgı bezi gibi organlara iletilir. Bu organlaraefektör denir. b. Sinir Hücresinin Yapısı ve Çeşitleri sinir sistemi nöron hücreleri ile nöroglia hücrelerinden oluşur. ileri derecede özelleşen sinir hücreleri, sentrozomunu kaybetmiştir. Bu nedenle bölünme yetenekleri yoktur. Bir nöronda çekirdek ve organ elleri bulunduran hücre gövdesi, gövdeden çıkan kısa uzantılar ve uzun uzantılar olmak üzere üç kışımı vardır. nöron (sinir hücresi) yapısı

2 Omurgalıların çoğunda bazı nöronların aksonları etrafında schwan hücreleri bulunur. Bu hücreler miyelin kılıfı oluşturur. Miyelinli aksonlarda uyartı iletimi hızlıdır. Miyelin kılıf ranvier boğumlarla kesintiye uğrar. 1. Duyu nöronu: Çevreden veya reseptörlerden aldığı uyarıyı merkezi sinir sistemine iletir. Bunlara getirici sinirlerde denir. 2. Ara nöronlar: Merkezi sinir sistemi bulunan duyu ve motor nöronlar arasındaki bağlantıyı sağlayan nöronlardı. Gelen bilgileri değerlendirir. 3. Motor nöronlar: Merkezi sinir sisteminde oluşan cevapları tepki organlarına iletir. Bunlara götürücü sinirlerde denir. c. Sinirlerde İmpuls Oluşumu ve İletimi İç ve dış çevredeki uyarılar sinir hücreleri üzerinde elektriksel ve kimyasal değişiklikler meydana getirir. Buna impuls (uyartı) denir. Bir nöronda implus oluşabilmesi için gereken en az uyarı şiddetine eşik şiddeti denir. Nöron eşik değer ve üzerindeki uyarılara hep aynı hızla tepki verirken, eşik değerin altındaki uyarılara tepki vermez. Buna ya hep ya hiç prensibi denir. Uyarılma eşiği birbirinden farklı birçok sinir telinin bir araya gelmesiyle oluşan sinir kordonunda ya hep ya hiç prensibi uyulmaz. Dinlenme durumundaki bir sinir hücresinde zarı iki yüzeyi arasında bir elektriksel yük farkı vardır. Sinir hücresinin dış (+), içi (-) yüklüdür. Buna polarizasyon denir. Hücre dışında Na+ iyonları Ka+ iyonlarına göre fazla, hücre içinde ise K+ iyonları Na+ iyonlarına göre fazladır. İyon farkı zar yüzeyinde elektriksel bir güç oluşturur. Sinir hücresinin uyarılması ile Na+ iyonları hücre içine girer. Hücre içi (+) hücre dışı (-) yüklü hale gelir. Buna depolarizasyon denir. Bu durumda ikinci bir uyartı iletimi gerçekleşmez. Depolarize olmuş hücrede K+ iyonları hücre dışına çıkarak hücre içi tekrar (-), hücre dışı ise (+) olur. Buna repolarizasyon denir. Potansiyel normale dönmüştür ama iyonların yerleri normal değildir, sodyum içeride, potasyum dışarıdadır. Buraya kadarki olaylarda enerji harcanmaz. Daha sonra sodyum potasyum pompası aktif taşıma ile hücre içindeki Na+ dışarı, hücre dışındaki K+ içeri pompalayarak iyon derişimini ilk durumuna getirir. Miyelinli nöronlarda iyon geçişi ranvier boğumlarda olur. Buna atlamalı iletim denir. Böylece miyelinli nöronlarda gerçekleşen iletim daha hızlı olur ve daha az enerji harcanır.

3 Nöronlarda impuls iletimi Bir nöronda oluşan impulslar nöron boyunca aynı hızda ve şiddete iletilir. Nöronlarda uyarı iletim hızını artıran faktörler: Aksonda miyelin kılıf bulunması Akson çapının artması Bir nörondan geçen impulsların sayısını etkileyen faktörler: Uyarının süresi Uyarının şiddeti Uyarının frekansı İmpuls sayısının artması, tepki şiddetini artırır. ç. Sinaplarda İmpuls İletimi ve Hedef Organlarda Tepki Oluşumu Bir nöronun aksonu ile diğer nöronun dendriti ya da tepki organları arasındaki iletişim düzenleyen bağlantı bölgelerine sinaps denir. Sinapslarda impulsların iletimi aksonun sinaptik ucundan salgılanan uyarıcı kimyasallar (nörontransmitter maddeler) ile sağlanır. Bilinen en önemli nörotransmitterler asetikolin, adrenalin, nöroadrenalin, dopamin, histamin ve seratonindir.

4 Akson ucunda sinaptik yumrudaki keseciklerden salgılanan nörontransmitterlerle sinaps boşluğuna dökülerek komşu hücre zarında bulunan özel reseptörlere bağlanır. Bu durumda komşu hücre zarının iyonlara karşı geçirgenliği artar, tepki oluşur. Sinapslar uyartının ilk değerlendirme ve kontrol yeridir. Sinapsta seçici direnç, kolaylaştırma ve engelleme şeklinde gerçekleşir. Sinapslarda geçişi sağlayan impulslar sadece hedef organları uyararak tepki oluşmasını sağlar. B. İNSANDA SİNİR SİSTEMİ İnsanda sinir sistemi merkezi ve çevresel sinir sistemi olmak üzere iki kısımda incelenir. 1. MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ A. BEYİN İnsanda Sinir Sistemi Milyarlarca sinir hücresinden oluşan beyin dıştan içe doğru sert zar, örümceksi zar ve ince zar adı verilen üç zar bulunur. Sert zar kafatası kemiklerine, ince zar ise beynin girinti ve çıkıntılarına yapıştırılmıştır. Örümceksi zar ise ince zar ile sert zarı bağ dokusu iplikleri ile birbirine bağlar. İnce zarda bulunan kan damarları ile beynin beslenmesi sağlanır ince zar ile örümceksi zar arasında beyin omurilik sıvısı bulunur. Beyin-omurilik sıvısı=beyni darbelere karşı korur. Beyin ve omuriliğe besin maddeleri taşır, metabolik artıkları uzaklaştırır. Merkezi sinir sisteminde iyon değişiminin dengede kalmasına yardımcı olur. Beyin; ön beyin, orta beyin ve arka beyin olmak üzere üç kısma ayrılır.

5 I. Ön Beyin (Büyük Beyin) Ön beyin; uç beyin ve ara beyinden oluşur. Uç Beyin (Beyin Kabuğu: Korteks) İki yarım küreden oluşan uç beynin yarım kürelerini iki köprü birbirine bağlar. Bunlardan üstteki köprüye nasırlı cisim alttakine ise beyin üçgeni denir. Bu köprüler nöron aksonlarından oluşmuştur. Beyin yarım kürelerini enine ayıran derin girintiye rolando yarığı alt kısımda ve genişçe olan yarığa ise silvus yarığı denir. Beyinde bulunan çeşitli merkezler bu yarıklar boyunca sıralanmıştır. Beyin yarım kürelerinden enine bir kesit alındığında dış kısmında miyelinli nöronların hücre gövdesi ve dendritlerinden oluşan boz madde, iç kısmında miyelinli nöronların aksonlarından oluşan ak madde bulunur. Boz maddeden oluşan kısma kabuk adı verilir. Beyin kabuğu öğrenilebilir ve istemli davranışların yönetim merkezidir. Ayrıca zeka, hafıza, duyarlılık, düşünmek, hayal kurma gibi bütün ruhsal olayların merkezidir. Beş duyunun alınıp değerlendirilmesi gibi çeşitli merkezler de vardır. Uç beynin önemi ve görevi, beynin bu bölgesi hayvanlarda çıkarılarak araştırılmıştır. Hayvanların yaşadıkları fakat dış etkilere karşı duyarlı olmadıkları, hafıza ve iradelerini kaybettikleri görülür. Beyin yarım küreleri birbirinden farklı aktiviteleri kontrol eden loplara ayrılmıştır. Ara Beyin Ara beynin yan duvarları talamusu, tabanı ise hipotalamusu oluşturur. Talamus: Koku duyusu hariç bütün duyu organlarından gelen uyartılar talamusta düzenlenerek kortekste ilgili merkezlere iletilir. Talamus duyusal impulsların dağıtım merkezidir. Uyku halinde talamus ve beyin kabuğu çalışmaz. Hipotalamus: Hipotalamus iç organların ve dokuların otomatik dokunma merkezidir. Hipotalamustan salgılanan özel hormonlar hipotalamusun altında bulunan hipofiz bezinin çalışmasını kontrol eder. Vücutta homeostatik dengenin korunmasında çok etkilidir. Vücut ısısı, su dengesi, kan basıncı gibi hayatsal olayların yanında uyku uyanıklık, susuzluk, açlık, tokluk, iştah ve eşeysel olgunlaşmayı kontrol eder. I. Orta Beyin Orta beyin; ön beyin, beyincik, pons, omurilik soğanı ve omurilikte bağlantı kuran sinirlerin geçtiği yerdir. Fazla ışıkta göz bebeklerinin küçülmesi, ya da köpekte tıkırtılara kulak kabartma gibi görme ve işitme reflekslerini kontrol eder. Kas tonusu ve vücut duruşunu düzenleyen merkezlerde bulunur. II. Arka Beyin Son beynin üst kısmındadır. Beyincik, pons ve omurilik soğanından oluşur. Beyincik: İki yarım küreye ayrılmıştır. Yarım küreleri pons birbirine bağlar. Beyincik enine kesitinde içte bulunan ak madde, dıştaki boz madde içinde dallanmıştır. Bu görünüm nedeniyle hayat ağacı da denir.

6 Beyincik hareket ve denge merkezidir. Yarım daire kanalları ve gözden gelen uyarılarla birlikte vücudun dengesini sağlar. Vücudun duruşu ve iskelet kaslarının kasılma derecesini düzenler. Kas hareketleri kompleks olmayan canlılarda beyincik küçük, kuş ve memeli gibi kompleks kas hareketleri olan canlılarda büyüktür. Pons (Varoli Köprüsü): Orta beyin ile omurilik soğanı arasında bulunan sinir demetleridir. Beyinciğin iki parçası arasında uyartı iletimi ve orta beyinle ilişki kurulmasında etkilidir. Vücudun sağ ve sol tarafında bulunan farklı kasların yönlendirilmesine yardım eder. Omurilik Soğanı: Dışta ak, içte boz madde yer alır. Omurilikle beyin arasındaki sinirlerin geçtiği yerdir, beyinden çıkıp vücuda giden motor sinirler buradan çapraz yaparak geçer. Bu merkez, metabolizma, solunum, dolaşım, boşaltım, kalp atış hızı gibi yaşamsal olayları düzenler ayrıca yutma, çiğneme, öksürme, kusma, hapşırma gibi fizyolojik olayları kontrol eden refleks merkezleri bulunur. Bu nedenle hayat düğümü de denir. Omurilik soğanının zedelenmesi ölüme neden olabilir. B. OMURİLİK Omurga içinde uzanan, ortasında boydan boya bir kanala içeren merkezi bir sinir sistemidir. Omuriliği beyinde olduğu gibi üç zar örter. Örümceksi zar ile ince zar arasında BOS sıvısı bulunur, omuriliği darbe ve sarsıntılardan korur. Omuriliğin enine kesitinde dışta ak madde içte boz madde bulunur. Boz maddeden omuriliğin ön ve arka bölgesinde sağlı ve sollu olmak üzere sinirler çıkar. Çevresel sinir sistemine ait duyu sinirleri arka (sırt) boynuzdan omuriliğe girerken, motor nöronlar ön (karın) boynuzdan çıkarak vücuda dağılır. Yan boynuz ise çevresel sinir sistemine ait sinir merkezlerini bulundurur. Omuriliğin Görevleri: Duyu organları ile alınan impulsları beyne, beyinden gelen emirleri ilgili tepki organlarına iletimini sağlar. Beyne bağlı olmaksızın refleks olaylarını yürütür. Bir uyarana karşı vücudun ilk yaptığı hareket omurilikten idare edilir. Diz kapağı, göz bebeği, emme refleksi doğuştan var olan reflekslerdir, kalıtsal refleksler denir. Yürümek, koşmak, araba kullanmak gibi sonradan öğrenilerek kazanılan refleksler ise kazanılmış refleksler denir. Bu davranışlar beyin tarafından öğrenildikten sonra omuriliğe devredilerek buradan yönetilir. Hata yapıldığında beyin tekrar devreye girer, hata düzeltilir. En basit refleks yayında duyu ve motor nöronu olarak iki nöron bulunur. Diz kapağı refleksi bu tip reflekstir. Üç nörondan oluşan refleks yanında ise duyu ve motor nöronların arasında ara nöron bulunur. Bir refleks yanında, impulsun meydana gelişinden tepkini ortaya çıkışına kadar izlenen yol şu şekildedir. Reseptör > Duyu nöron > Ara nöron > Motor nöron > Efektör Reseptör; duyu alıcısı. Efektör; tepki organları. 2. ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ Çevresel sinir sistemi, beyin ve omuriliği vücudun diğer parçalarına bağlayan sinirlerden oluşur. Vücudun içinden veya dışından alınan uyartıları merkezi sinir sistemine, merkezi sinir sisteminde oluşan emirleri ilgili bez veya kaslara taşınması çevresel sinirleri sağlar.

7 Omurilikleri çıkan sinirlere omurilik sinirleri denir, 31 çifttir. Beyinden çıkanlara ise kafa sinirleri denir, 12 çifttir. 10. kafa siniri olan vagus siniri iç organların çalışmasını kontrol eder. İnsanın en büyük sinir çifti, omurilik sinirlerinden bacaklara giden siyatik sinirlerdir. Çevresel sinirler görev ve işleyiş bakımından iki çeşittir. a. Somatik Sinir Sistemi İsteğimizle çalışan organları kontrol eder ve yönlendir. Somatik sinirlerin hücre gövdeleri beyin ve omurilikte bulunur, aksonlar ise doğrudan iskelet kaslarına gider. b. Otonom Sinir Sistemi Beyin ve omurilikten gelen, miyelin kılıf bulunmayan motor nöronlardan oluşur, istemsiz çalışır. İç organların çalışmasını düzenler. Otonom sinirler genellikle zıt yönde çalışan sempatik ve parasempatik sinirlerden oluşur. Sempatik sinirler; Kalp atışını hızlandırır. Sindirim sisteminde aktiviteyi yavaşlatır. Kan damarlarını daraltır. İdrar torbasını gevşetir. Bronşları genişletir. Göz bebeklerini genişletir. Parasempatik sinirler: Kalp atışını yavaşlatır. Sindirim sisteminde aktiviteyi artırır. Kan damarlarını genişletir. İdrar torbasını kasar. Bronşları daraltır. Göz bebeklerini daraltır. C. DUYGU ORGANLARI Dış ortamdan alınan bilgiler duyu organları vasıtasıyla sinir sistemine iletilir. Duyu organları üzerinde çeşitli uyarıları almak için özelleşmiş duyu reseptörleri yer alır. Reseptörler alınan uyarıları impulslara dönüştürüp duyu nöronlarına aktararak beyne iletilmesini sağlar. Göze gelen ışığı fotoreseptörler, dile ve burna gelen kimyasal uyarıları kemoreseptörler, deriye ve kulağa gelen uyarıları mekanoreseptörler algılar. 1. GÖRME OLAYI Farklı canlı gruplarında farklı göz yapıları görülmekle birlikte omurgaların göz yapısı birbirine benzer. a. Gözün Yapısı İnsan gözü, göz küresi ve göze yardımcı yapılardan oluşur. 1. Göz Küresi Gözün ana kısmı dıştan içe doğru, sert tabaka (sklera), damar tabaka (koroid), retina (ağ tabaka) olmak üzere üç tabakadan oluşur. I. Sert Tabaka: Bağ dokudan oluşur. Gözü korur, göz yuvarlağına dayanıklılık kazandırır. Gözün ön tarafında incelip, şişkinleşerek saydam tabaka olan korneayıoluşturur. Kornea göze gelen ışığın ilk kırıldığı yerdir. II. Damar Tabaka: Bu tabakada gözü besleyen kan damarları bulunur. Pigment yönünden zengindir. Pigmentler göze gelen ışığın çoğunu emer, gözün ön kısmında irisioluşturur. İris gözün renkli kısmıdır. İrisin tam ortasında göz bebeği bulunur. Göz bebeği göze giren ışığın miktarını ayarlar. İrisin arkasında göz merceği yer alır. Göz merceği, göz bebeğinden giren ışınların kırılarak ağ tabaka üzerine düşmesini sağlar. Mercek ile retina arasında geniş boşluk bulunur. Bu boşlukta jelimsi bir sıvı olan cam sıvı bulunur. Cam sıvı göz küresinde iç basıncı oluşturarak gözün şeklini korur. Göz Uyumu: Mercek bağları ve kirpiksi kaslar yardımı ile göz merceğinin yuvarlaklığının değiştirilerek odak uzaklığının ayarlanmasıdır. Yakındaki bir cisme bakarken; kirpiksi kaslar kasılır, mercek bağları

8 gevşer, mercek kalınlaşır ve göz bebeği daralır. Uzaktaki bir cisme bakarken; kirpiksi kaslar gevşer, mercek bağları kasılır ve mercek incelir. III. Retina: Işığa duyarlı reseptör hücreleri ve sinir hücreleri bulunur. Görme reseptörleri çubuk ve koni olmak üzere iki çeşittir. Reseptörlerin en yoğun bulunduğu yere sarı benek denir. Sarı beneğin merkezinde koniler, merkez etrafında da çubuk hücreleri daha fazladır. Çubuk hücreleri renkleri algılamaz, siyah beyaz görmeyi sağlar. Kırmızı yeşil ve mavi ışığı algılayan üç tip koni hücresi bulunur. Koni hücrelerinden bir grubun kalıtsal bozukluk sebebiyle olmaması ren körlüğüne neden olur. Işığı algılayan pigmentlerin sentezinde etkili A vitamini eksikliğinde gece körlüğü görülür. Görme sinirlerinin retinadan çıktığı noktaya kör nokta denir. Kör noktada reseptör bulunmadığından görüntü oluşmaz. 2. Göze Yardımcı Yapılar Kaş, göz kapakları, kirpikler, gözyaşı bezleri, göz kasları görmeyi sağlayan bölümleri korumakla görevlidir. a. Görme Olayı Göze gelen ışınlar, korneada kırıldıktan sonra göz bebeğinden geçerek merceğe ulaşır. Mercekte ikinci kez kırılan ışınlar, camsı sıvıdan geçtikten sonra retina üzerinde sarı benekte ters bir görüntü oluşur. Retinaya gelen ışınlar, fotoreseptörleri uyararak görme sinirlerinde implus oluşturur. İmpluslar sinirler yoluyla görme merkezine iletilir ve değerlendirilir. Beyinde cisim düz, net ve renkli olarak görülür. Görme Bozuklukları Miyop: Göz ekseni normalden uzun ya da göz merceği normalden daha şişkin ise görüntü retina önünde oluşur. Uzağı iyi göremezler. Kalın kenarlı mercek kullanılarak bu kusur düzeltilebilir. Hipermetrop: Göz ekseni normalden kısa veya göz merceği şişkinliği normalden daha az ise görüntü retina arkasında oluşur. Yakını iyi göremezler. İnce kenarlı mercek kullanılarak bu kusur düzeltilebilir. Astigmatizm: Kornea ve merceğin şekil bozukluğundan oluşur. Işınlar farklı açılarda kırıldığından retinanın her yerine aynı ulaşmaz. Bu nedenle görüntü net oluşmaz. Bu kusur silindir mercek kullanılarak düzeltilebilir. Presbitlik: Yaşlandıkça göz merceğinin sertleşmesi sonucu olarak mercek uzaklığı ayarlanamaz. Gözün uyum yapma yeteneği azalır. Görüntü retina arkasına düşer. Bu bireyler 40 cm den daha yakını göremezler. İnce kenarlı mercek kullanılarak düzeltilebilir. Şaşılık: Göz yuvarlağını hareket ettiren kaslar orantısız olarak kasıldığında gözler farklı eksenlere bakar. Kusur ameliyatla düzeltilir. 2. İŞİTME DUYUSU İşitme ve denge organı olan kulak, dış kulak, orta kulak ve iç kulaktan oluşur. Kulağın Yapısı; a. Dış Kulak: Elastiki kıkırdaktan yapılmış kulak kepçesi ve kulak yolundan oluşur. Kulak kepçesi çevreden gelen ses dalgalarını toplar, kulak yolu ile kulak zarına iletir. b. Orta Kulak: Çekiç, örs ve üzengi kemikleri bulunur. Ses dalgalarının kulak zarında oluşturduğu titreşimler bu kemiklerden geçerek orta kulak sonundaki oval pencereye ulaşır. Orta kulak östaki borusu ile yutağa bağlanır. Östaki borusu hava basıncını dengeler, kulak zarının zarar görmesini önler.

9 c. İç Kulak: İç kulak, dalız, yarım daire kanalları, tulumcuk, kesecik ve salyangoz oluşur. Dalız ve salyangoz işitmeden sorumludur. Oval pencereden gelen ses dalgaları dalız ile salyangoza iletilir. Salyangoz helezon şeklinde kıvrılmış üç kanaldan oluşur. Kanallardan üstte olan vestibular kanal ve altta olan timpanik kanallar perifilent sıvısı ile doludur. Ses dalgaları oval pencere ile vestibular kanaldaki perinlefe geçirilir. Perilenfdeki basınç dalgası timpanik kanaldaki perilenf yoluyla yuvarlak pencere zarına iletilir. Kohlear kanalın tabanında bulunan temel zarın hareket etmesiyle duyu hücrelerinin tüyleri çatı zara sürtünür. Bu da duyu sinirlerinde impulsları başlatır. Duyu hücreleri, sinirler, temel zar ve çatı zardan oluşan yapıya Corti (Korti) organı denir. Kohlear kanal içinde bulunur, işitmeyi sağlar. Denge iç kulakta bulunan üç tane yarım daire kanalları ile bunların uçlarında bulunan tulumcuk ve tulumcuğa bağlı kesecik torbalar ile sağlanır. Bu yapıların içi endolenf sıvısı ile doludur. Tulumcuk ve kesecik içinde kalsiyum karbonat kristallerinin birikimi ile oluşmuş otolit(denge taşları) ve tüylü duyu hücreleri bulunur. Denge sinirleri tüylü duyu hücrelerine bağlıdır. ç. İşitme Olayı Kulak kepçesi tarafından toplanan ses dalgaları kulak zarını titreştirir. Titreşim sırasında orta kulaktaki çekiç, örs ve üzengi kemiklerine iletilir, titreşimler burada kuvvetlendirilir. Üzengi kemiği bu titreşimleri oval pencere zarı ile vestibular kanaldaki perilenfe geçirir. Burada timpanik kanala geçerek kohlear kanala ulaşır. Kohlear kanalın tabanında bulunan temel zar titreşir. Titreşimler Corti organında bulunan tüylü duyu hücrelerini uyararak impuls oluşturur. İmpulslar işitme sinirleri ile beyin kabuğundaki işitme merkezlerine aktarılır. d. Denge Olayı Denge sağlayıcı yapılar olan tulumcuk ve kesecik yerçekimine karşı yapılan hareketlerde oluşan konum değişikliklerini, yarım daire kanallar ise vücudun herhangi bir yöne dönmesi ile oluşan değişiklikleri algılayan yapılardır. Bu yapılar içinde bulunan endolenf eylemsizliği nedeniyle ters yönde hareket eder. Vücut pozisyonuna göre kulak taşlarının duyu hücrelerine yaptığı basınç değişir. Bu durum impuls oluşumuna neden olur. İmpulslar beyinciğe iletilir ve merkezden gelen emirle denge sağlanır. Dengenin sağlanmasında gözden, kaslardaki özelleşmiş reseptörlerden, ayak altında basınca duyarlı hücrelerden gelen impulslarda etkilidir. 3. DOKUNMA DUYUSU İnsanlarda alt deride bulunan duyu almaçları ile dokunma, basınç, ağrı ve ısı gibi duyular algılanır. Derinin görevleri şunlardır; Alt kısmında bulunan hücre tabakalarını fiziksel ve kimyasal etkilerden korur. Mikropların vücuda girmesine engel olur. Vücudun su kaybını önler. Zararlı ışınların etkisinden hücreleri korur.

10 Terleme ile vücut sıcaklığını düzenler ve boşaltıma yardımcı olur. Belirli oranlarda gaz alışverişi yapar, solunuma yardımcı olur. Deri yapısında, epitel doku ve temel bağ doku olmak üzere iki temel doku bulunur. Epitel Doku Epitel doku, vücudun dışını kaplayan, organların ve vücut boşluklarının içini döşeyen bir araya sıkıca paketlenmiş hücrelerin oluşturduğu bir dokudur. Epitel doku hücreleri arasında boşluklar yok denecek kadar azdır. Ayrıca kan damarı ve sinirler bulunmaz. Epitel doku hücreleri yassı, kübik veya silindirik şekillerde olabilir. Görevlerine göre ise örtü, salgı ve duyu epiteli olmak üzere üç bölümde incelenir. Örtü epiteli; vücudun dışını ve iç organların içini örten epiteldir. Örtü epiteli bağ dokudaki kılcal damarlarla beslenir. Salgı epiteli; gözyaşı, ter, süt, hormon ve enzim gibi salgılar üretir. Duyu epiteli; vücudun içinden ve ortamdan gelen uyarıları alır, sinir sistemine aktarır. Temel Bağ Doku Bağ doku, genelde diğer dokuları bir arada tutmada, desteklik sağlamada ve vücudun savunmasında rol oynar. Bağ dokunun hücreleri fibroblastlar, makrofajlar, mast hücreleri ve melanositlerdir. Fibroblastlar, bağ doku liflerini sentezler. Mast hücreleri, heparin ve histamin salgılar. Melanositler, taşıdıkları melanin pigmenti ile deriye renk verir. Makrofajlar, mikroorganizmaları fagositozla yok eder. Plazma hücreleri, antikor sentezlenmesinde görev yapar. Bağ dokunun protein yapısındaki lifleri kollajen, elastik ve retiküler (ağsı) olmak üzere üç çeşittir. Deri, üst deri ve alt deri olmak üzere iki kısımda incelenir. Üst deri (epidermis): Korun ve malpighi tabakalarından oluşur. Korun tabakasında; kan damarları, reseptör bulunmaz. Keratinleşmiş ölü hücrelerden oluşur. Malpighi tabakası; canlı hücrelerden oluşur. Buraya deriye rengini veren melanin pigmenti sentezlenir. Alt deri (dermis): Dermis canlı hücrelerden oluşur. Kan damarları, sinirler, duyu reseptörleri, kıl kökleri, elastik ve kollagen lifler, düz kaslar, ter ve yağ bezleri bulunur. Dermiste farklı duyular algılayan farklı reseptörler bulunur. Bu reseptörler bütün vücuda dağılmış olmasına rağmen derinin her tarafında eşit olarak bulunmaz. Krause cisimciği; soğuğu algılar. Ruffini cisimciği; sıcağı algılar. Paccini cisimciği; basıncı algılar, daha çok el ve ayağın alt derisinde bulunur.

11 Meissner cisimciği ve merkel diskleri; dokunmaya karşı duyarlıdır, parmak uçlarında daha yoğun bulunur. 4. TAT DUYUSU İnsanda ve diğer memelilerde tat ve koku duyuları işlevsel olarak aynı ve birbirleriyle bağlantılıdır. Her ikisinde de, küçük bir molekülün reseptöre ulaşması ve uyarı oluşturması için sıvıda çözünmesi gereklidir. a. Tat Duyusu Dil üzerinde tat alma cisimcikleri olan papillalar bulunur. Papillalar içine gömülmüş tat alma tomurcukları bulunur. Tükürük sıvısı içinde çözünen maddeler tat tomurcukları ile algılanır, oluşan impulslar sinirlerle beyne iletilir. Tat tomurcukları dört temel tadı algılar. Bunlar tatlı, ekşi, tuzlu ve acıdır. Herhangi bir cismin tadının algılanmasında cismin sıcaklığı, kokusu da önemlidir. Dilde faklı tatların daha fazla algılandığı bölgeler 5. KOKU DUYUSU Tad Alma Organımız Dil Memelilerde koku duyusu, burnun boşluğunun üst kısmındaki sarı bölgede bulunan koku alma reseptörleri ile algılanır. Bu reseptörler beyindeki koku soğancığı ile bağlantılıdır. Burna gelen moleküller mukus içinde çözünerek, duyu hücrelerini uyarır, oluşan impulslar koku sinirleri ile beyne taşınır. Koku duyusu çabuk yorulur. Aynı koku uzun süre algılanamaz.

12 Ç. ENDOKRİN SİSTEM Burnun yapısı ve bölümleri Hayvanlarda tüm doku ve organların uyumlu çalışmasında sinir sistemi ve endokrin sistem görev alır. Endokrin sistem, endokrin bezlerden oluşur. Bu bezlerin salgılarına hormon denir. Hormonlar etkileyecekleri yapılara kan ile veya difüzyonla taşınarak hedef dokulardaki işlevleri düzenler. Hormonlar kanla taşınarak genellikle bir çeşit, bazıları çok çeşit hücre veya dokuyu etkiler. Endokrin sistem sinir sisteminden daha yavaş çalışır, fakat endokrin sistemin etkisi daha uzun süreli olur. 1. ENDOKRİN BEZLER VE HORMONLAR İnsanda bulunan başlıca endokrin bezler; hipofiz, tiroit, paratiroit, böbreküstü bezleri, pankreas ve eşeysel bezlerdir. a. Hipofiz Bezi Nohut büyüklüğünde olan hipofiz, kısa bir sapla hipotalamusa bağlıdır. Hipotalamus salgılayıcı ve engelleyici hormonlar ile hipofizin aktivitesini düzenler. Hipofiz bezi, ön, ara ve arka lob olmak üzere üç bölümden oluşur. I. Ön Lop Hormonları Tiroit uyarıcı hormon (TSH): Tiroit bezine etki ederek tiroksin hormonunun salgılanmasını sağlar. Adrenokortikotropik hormon (ACTH): Böbrek üstü bezinin kabuk bölgesini uyararak, hormon salgılanmasını sağlar. Büyüme Hormonu (STH): Hücre bölünmesini uyararak, büyümeyi sağlar. Büyüme hormonunun hedefi bütün vücut hücreleridir. Gelişme döneminde az salgılanması cüceliğe, fazla salgılanması ise devliğe (gigantizm) neden olur. Erişkinlerde STH nın fazla salgılanması el, ayak, çene kemiklerinde anormal büyüme olan akromegali hastalığına neden olur. Folikül uyarıcı hormon (FSH): Dişilerin yumurtalıklarında folikülün gelişimini ve yumurtanın oluşumunu sağlar. Ayrıca folikülden östrojen hormonu salgılanmasını sağlar. Erkeklerde testis hücrelerini uyararak sperm üretimini ve testesteron hormonunun salgılanmasını sağlar.

13 Luteinleştirici hormon (LH): Dişilerin folikülün çatlayıp yumurtanın serbest hale geçmesini sağlar. Yumurtasını bırakan folikülün, sarı cisme dönüşmesinde görevlidir. Sarı cisimden progesteron ve östrojen salgılanmasında etkilidir. Erkeklerde testisleri uyararak leyding hücrelerinden testesteron hormonu salgılatır. Prolaktin (LTH): Doğumdan sonra süt bezlerinin gelişimi ve süt salgılanmasını uyarır. Analık güdüsünü oluşturur. Sadece dişilerde salgılanır. II. Ara Lop Hormonları: Melanosit uyarıcı hormon (MSH): Deride melanosit hücrelerinde melanin pigmenti oluşmasını uyarır. III. Arka Lop hormonları: Oksitosin: Doğum sırasında rahim kaslarının kasılmasını arttırarak doğumu kolaylaştırır. Doğumdan sonra süt bezlerini uyararak, sütün boşaltılmasını sağlar. Antidiüretik hormon (ADH): Vazopressin hormon da denir. Böbreklere etki ederek, böbreklerden suyun geri emilmesini sağlar. Hormonun azlığında böbreklerden su kaybı artar. Bu hastalığa şekersiz şeker hastalığı (diabetes insipidus) denir. b. Tiroit Bezi Soluk borusunun iki yanında, gırtlağın altında yer alan iki lobdan oluşmuş bir bezdir. Tiroksin ve kalsitonin hormonlarını salgılar. Tiroksin: Tiroksin, tirozin aminoasidinin iyotlu türevidir. Hücrelerde oksijen kullanımını ayarlayarak, metabolizma hızını düzenler. İyot yetersizliğinde tiroksin salgısı azalır. Hipofiz bezi uyarılarak TSH salgısı artar. Artan TSH, tiroit bezini uyarır. Bezin fazla çalışması durumunda, bezde büyüme olur (Guatr). Bu durumda bireylerde metabolizma yavaşlar, şişmanlık oluşur. Uyuşukluk, saç dökülmesi, deride kuruluk görülür. Vücut sıcaklığı düşer. Tiroid bezinin az salgı yapması durumunda ileri aşamada vücutta şişlikler oluşur ve miksodem denilen hastalık ortaya çıkar. Gelişme döneminde tiroksinin az salgılanması durumunda kas zayıflaması, gelişmede bozukluk, cücelik, zihinsel gelişmede geriliğe neden olan kretinizm (ahmaklık) ortaya çıkar. Tiroksinin aşırı salgılanmasında eksoftalmik guatr (iç guatr) ortaya çıkar. Metabolizma hızı artar, aşırı terleme, kilo kaybı, sinirlilik, yüksek kan basıncı ve göz küresinin dışarı doğru fırlaması görülür. Kalsitonin: Kanda kalsiyum miktarı arttığında, kandan kemiklere kalsiyum geçişini sağlar. Ayrıca böbreklerden kalsiyumun geri emilimini azaltır. Paratiroit bezi hormonu parathormon ile antogonist (zıt) çalışarak kandaki kalsiyum düzeyini belirler. c. Paratiroit Bezi Tiroit bezinin üzerinde bulunan mercimek büyüklüğünde dört bezdir. Bu bezdenparathormon salgılanır. Kanda kalsiyum miktarı azaldığında, kemiklerden kana kalsiyum geçişini sağlar. Böbreklerden ve bağırsaklardan kalsiyum emilimini arttırır. Böylece kandaki kalsiyum düzeyi artar. Parathormon eksikliği kandaki kalsiyumun azalmasına, bu da iskelet kaslarında şiddetli kasılmalara, titremelere (tetani hastalığı) yol açar. Kemikler sertleşir. Parathormonun fazla salgılanması ise kemiklerin yumuşamasına, böbrek taşlarının oluşmasına neden olur. ç. Böbrek Üstü Bezleri (Adrenal Bezler)

14 Bu bezler böbreğin üst kutbuna yerleşmiş iki küçük bezdir. İki kısımdan meydana gelen bezlerden dıştakine adrenal korteks (kabuk) bölgesi, içtekine ise adrenal medulla (öz) bölgesi denir. I. Adrenal Korteks (Kabuk Bölgesi) Hormonları Glikokortikoit Hormonları: En önemlisi kortizol hormonudur. Vücuttaki karbonhidrat, yağ ve protein metabolizmasını düzenler. Yağ ve proteinlerin, glikoza dönüşmesini sağlar. Dolayısıyla kandaki glikoz miktarını yükseltir. Mineralkortikoit Hormonları: En önemlisi aldesteron hormonudur. Aldesteron hormonu böbreklerde sodyum ve klorun emilimini arttırırken potasyumun emilimini azaltır. Az salgılanması durumunda kanda Na+, Cl- azalır. Kan basıncı düşer, kaslar zayıflar, iştahsızlık, halsizlik görülür. Doku sıvısında K+ artışı derinin tunç rengini almasına neden olur. (Addison= Tunç hastalığı) Eşey Hormonları: Hem erkek hem dişi bireylerde devamlı fakat çok az salgılanan hormonlardır. En önemlileri testesteron, östrojen ve progesterondur. II. Adrenal Medulla (Öz Bölgesi) Hormonları Adrenalin (Epinefrin): Vücudun tehlikeye girdiği acil durumlarda salgılanır. Glikojenin glikoza yıkımını hızlandırır. Kalp atışlarını, kan basıncını ve soluk alıp vermeyi hızlandırır. Göz bebeğinin büyümesine, tüylerin diken diken olmasına sebep olur. Noradrenalin (Norepinefrin): görevleri adrenaline benzer. Kan damarlarını daraltır, kan basıncının artmasına neden olur. d. Pankreas Pankreas dış salgı bezi olarak enzim, iç salgı bezi olarak hormon salgılayan karma bir bezdir. Pankreas hormonları langerhans adacıkları denen bölgelerden salınır ve kana verilir. Bu adacıklarda alfa hücrelerinden glukagon, beta hücrelerinden insülin hormonu salgılanır. İnsülin ve glukagon kandaki glikoz düzeyinin ayarlanmasını sağlar. Kandaki glikoz seviyesi normal değerlerin üzerine çıktığında kana insülin salgılanır. İnsülin kandaki fazla glikozun hücrelere geçmesini sağlar. Ayrıca glikozun fazlasını kas ve karaciğer hücrelerde glikojen şeklinde depo eder. Protein sentezi ve yağ depolanmasını da sağlar. İnsülin hormonunun az salgılanması durumunda diyabet (şeker) hastalığı görülür. Kanda glikoz seviyesi düştüğünde ise glukagon hormonu salgılanır. Glukagon karaciğerde depo edilmiş glikojenin glikoza yıkılmasında ve glikozun kana geçmesinde etkili olur. e. Eşeysel Bezlerden Salgılanan Hormonlar Dişilerde eşey bezleri yumurtalıklar, erkeklerde ise testislerdir. Eşey bezleri hormonları ergenlik dönemiyle aktifleşir. 1. Yumurtalık (Ovaryum) Hormonları: Östrojen Hormonu: FSH etkisi ile folikülden, LH etkisiyle de sarı cisimden (korpus luteum) salgılanır. Bu hormon, uterusu etkileyerek mitoz bölünmeyi hızlandırır, uterus duvarını kalınlaştırır. Ayrıca dişi bireylere ait ikincil eşeysel özelliklerin oluşumunu etkiler. Progesteron Hormonu: Bu hormon ovulasyondan sonra oluşan sarı cisimden (korpus luteum) ve gebelik esnasında plasentadan salgılanır. Progesteron döl yatağı mukozasını uyarır, burada döllenen yumurtanın rahat yerleşmesi için döl yatağının hazır hale gelmesini sağlar. Gebeliğin sürmesinde etkilidir. 2. Testis Hormonu

15 Testesteron: FSH ve LH hormonları etkisiyle testislerden salgılanır. Spermlerin olgunlaşmasında, eşeysel organların gelişmesinde görevlidir. Ayrıca erkeklerde ikincil eşey özelliklerin oluşumunu sağlar. 2. HORMONLARIN ÇALIŞMA MEKANİZMASI Hedef dokunun hücrelerinde, uyarıldıkları hormonları algılayıcı özel reseptörproteinler bulunur. Hormonlar kanla bütün vücudu dolaşmasını karşın sadece hedef dokunun reseptörlerine bağlanacağından dokunun hormona karşı tepkisi başlar. Hormonlar protein ya da steroit yapıda kimyasal moleküllerdir. Protein yapılı hormonlar hücre zarında bulunun reseptöre bağlanarak etkili olurlar. Hormonun mesajını hücre içine taşıyan aracı bir molekül bulunur. Bu sayede hücreyi uyaran hormonun mesajına göre madde sentezlenir. Steroit yapılı hormonlar aracı kullanmadan doğrudan zardan hücre içine geçerek, reseptör proteinlere bağlanır. Oluşan kompleks ile istenen maddenin sentezi uyarılmış olur. a. Hormon Salgısının Düzenlenmesi Hormon salgısının düzenlenmesinde geri bildirim (feedback) mekanizmasının önemi büyüktür. Bu olay pozitif geri bildirim ya da negatif geri bildirim şeklinde gerçekleşir. Pozitif geri bildirim sürekli hormon üretimini sağlar. Negatif geri bildirimde ise oluşan ürün, hormonu salgılayan endokrin bezin salgısını durdurur. Geri bildirim mekanizması vücutta homeostazisi sağlar.

11. SINIF KONU ANLATIMI 32 DUYU ORGANLARI 1 DOKUNMA DUYUSU

11. SINIF KONU ANLATIMI 32 DUYU ORGANLARI 1 DOKUNMA DUYUSU 11. SINIF KONU ANLATIMI 32 DUYU ORGANLARI 1 DOKUNMA DUYUSU DUYU ORGANLARI Canlının kendi iç bünyesinde meydana gelen değişiklikleri ve yaşadığı ortamda mevcut fiziksel, kimyasal ve mekanik uyarıları alan

Detaylı

GÖRSEL OLMAYAN DUYU SİSTEMLERİ

GÖRSEL OLMAYAN DUYU SİSTEMLERİ GÖRSEL OLMAYAN DUYU SİSTEMLERİ MEKANİK DUYULAR İnsanlarda dokunma, basınç, sıcaklık ve ağrı gibi bir çok duyu bulunmaktadır. Bu duyulara mekanik duyular denir. Mekanik duyuların alınmasını sağlayan farklı

Detaylı

YGS ANAHTAR SORULAR #4

YGS ANAHTAR SORULAR #4 YGS ANAHTAR SORULAR #4 1) Düz ve çizgili kasları ayırt etmek için, I. Kasılıp gevşeme hızı II. Oksijensiz solunum yapma III. Çekirdeğin sayısı ve konumu IV. İstemli çalışma verilen özelliklerden hangileri

Detaylı

1. Üretildikleri yerden hedef doku ve organlara kan ile taşınırlar. 2. Her hormonun etkilediği hücre, doku ve organ farklıdır.

1. Üretildikleri yerden hedef doku ve organlara kan ile taşınırlar. 2. Her hormonun etkilediği hücre, doku ve organ farklıdır. ENDOKRİN SİSTEM (HORMONLAR) HORMANLARIN ÖZELLİKLERİ 1. Üretildikleri yerden hedef doku ve organlara kan ile taşınırlar. 2. Her hormonun etkilediği hücre, doku ve organ farklıdır. 3. Hormonlar az miktarda

Detaylı

Besin Glikoz Zeytin Yağ. Parçalanma Yağ Ceviz Karbonhidrat. Mide Enerji Gliserol Yapıcı Onarıcı. Yemek Ekmek Deri Et, Süt, Yumurta

Besin Glikoz Zeytin Yağ. Parçalanma Yağ Ceviz Karbonhidrat. Mide Enerji Gliserol Yapıcı Onarıcı. Yemek Ekmek Deri Et, Süt, Yumurta SİNDİRİM SİSTEMİ KARBONHİDRAT PROTEİN Besin Glikoz Zeytin Yağ Parçalanma Yağ Ceviz Karbonhidrat Mide Enerji Gliserol Yapıcı Onarıcı Yemek Ekmek Deri Et, Süt, Yumurta Enzim Şeker Enerji Aminoasit YAĞ VİTAMİN

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER)

11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER) 11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER) BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZ) Her bir böbreğin üst kısmında bulunan endokrin bezdir. Böbrekler ile doğrudan bir bağlantısı

Detaylı

GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM

GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM 1) Aşağıdaki hormonlardan hangisi uterusun büyümesinde doğrudan etkilidir? A) LH B) Androjen C) Östrojen Progesteron D) FUH Büyüme hormonu E) Prolaktin - Testosteron 2)

Detaylı

DUYUSAL ve MOTOR MEKANİZMALAR

DUYUSAL ve MOTOR MEKANİZMALAR DUYUSAL ve MOTOR MEKANİZMALAR Duyu Algılama, Tepki Verme ve Beyin Algılama beyinsel analiz tepki Sıcaklık, ışık, ses, koku duyu reseptörleri: elektriksel uyarılara dönüşür Uyarı beyin korteksindeki talamus

Detaylı

SİNİR SİSTEMİ DERS NOTU TÜM DERS NOTLARI: UNIVERSITEHAZIRLIK. ORG DA

SİNİR SİSTEMİ DERS NOTU TÜM DERS NOTLARI: UNIVERSITEHAZIRLIK. ORG DA SİNİR SİSTEMİ DERS NOTU TÜM DERS NOTLARI: UNIVERSITEHAZIRLIK. ORG DA ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Detaylı

Salgısını görev yerine bir salgı kanalıyla ulaştıran bezlerdir. Gözyaşı, tükrük, süt ve ter bezleri bu gruba girer.

Salgısını görev yerine bir salgı kanalıyla ulaştıran bezlerdir. Gözyaşı, tükrük, süt ve ter bezleri bu gruba girer. ENDOKRİN SİSTEMİ Çok hücrelilerde vücudun uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlayan sistemlere düzenleyici sistemler denir. Düzenleyici sistemler endokrin sistem ve sinir sisteminden oluşur. A. SALGI BEZLERİ

Detaylı

SİNİR SİSTEMİ 3(İNSANDA SİNİR SİSTEMİ) SELİN HOCAYLA BİYOLOJİ DERSLERİ

SİNİR SİSTEMİ 3(İNSANDA SİNİR SİSTEMİ) SELİN HOCAYLA BİYOLOJİ DERSLERİ SİNİR SİSTEMİ 3(İNSANDA SİNİR SİSTEMİ) SELİN HOCAYLA BİYOLOJİ DERSLERİ İNSANDA SİNİR SİSTEMİ İnsanda sinir sistemi merkezi sinir sitemi (MSS) ve çevresel sinir sistemi (ÇSS) olmak üzere ikiye ayrılır.

Detaylı

Kazanım Merkezli Çalışma Kağıdı 1. Ünite Vücudumuzda Sistemler Boşaltım Sistemi

Kazanım Merkezli Çalışma Kağıdı 1. Ünite Vücudumuzda Sistemler Boşaltım Sistemi Fen Bilimleri 7. Sınıf. Ünite Aşağıda, boşaltım sistemi ile ilgili verilen ifadelerden doğru olanlarının yanına (), yanlış olanlarının yanına () koyunuz. Aşağıda verilen resimde sinir hücresinin kısımları

Detaylı

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler, vücudumuzda gerçekleşen olayların düzenli, birbiriyle uyumlu ve sorunsuz olması, hücrelerin bir araya gelerek oluşturduğu doku,

Detaylı

ENDOKRİN SİSTEM. Selin Hoca

ENDOKRİN SİSTEM. Selin Hoca ENDOKRİN SİSTEM Selin Hoca HORMON NEDİR? Endokrin sistemi oluşturan iç salgı bezlerinin (endokrin bez) salgıladığı özel sinyal taşıyan salgılardır. Organik maddelerdir. Hormonların etki ettikleri doku

Detaylı

ADIM ADIM YGS LYS Adım DUYU ORGANLARI 3 GÖRME DUYUSU VE GÖZ

ADIM ADIM YGS LYS Adım DUYU ORGANLARI 3 GÖRME DUYUSU VE GÖZ ADIM ADIM YGS LYS 159. Adım DUYU ORGANLARI 3 GÖRME DUYUSU VE GÖZ GÖRME DUYUSU VE GÖZ Vücudumuzdaki görme duyusu göz organında bulunur. Vücudumuzda göz içerisinde; Reseptör Mercek Sinirler görmeyi sağlayan

Detaylı

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler Vücudumuzda aynı anda birçok karmaşık olayın birbirleriyle uyumlu bir şekilde gerçekleşmesi denetleyici ve düzenleyici sistemler tarafından sağlanır. Denetleyici ve

Detaylı

ENDOKRİN SİSTEM #4 SELİN HOCA

ENDOKRİN SİSTEM #4 SELİN HOCA ENDOKRİN SİSTEM #4 SELİN HOCA ADRENAL BEZ MEDULLA BÖLGESİ HORMONLARI Böbrek üstü bezinin öz bölgesi, embriyonik dönemde sinir dokusundan gelişir bu nedenle sinir sisteminin uzantısı şeklindedir. Sempatik

Detaylı

NOT: Ağrı (acı) duyusu reseptör olarak farklılaşmamış serbest sinir uçları ile algılanır.

NOT: Ağrı (acı) duyusu reseptör olarak farklılaşmamış serbest sinir uçları ile algılanır. DUYU ORGANLARI Her organizma gibi insan da değişen çevredeki değişiklikleri algılamak ve bunlara uygun cevaplar vermek zorundadır. Duyu organlarında ortamdan gelen uyarıları alma özelliği bulunan özel

Detaylı

Fizyoloji PSİ 123 Hafta Haft 9 a

Fizyoloji PSİ 123 Hafta Haft 9 a Fizyoloji PSİ 123 Hafta 9 Serebrum Bazal Çekirdekler Orta Beyin (Mezensefalon) Beyin sapının üzerinde, beyincik ve ara beyin arasında kalan bölüm Farklı duyu bilgilerini alarak bütünleştirir ve kortekse

Detaylı

4. Bütün reseptörler için,

4. Bütün reseptörler için, 1. Eşik değeri ya da üzerinde uyartı verilen bir canlının algıladığı her uyartıya tüm vücudu ile tepki verdiği gözleniyor. Bu durum aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir? A) Çevresel sinir sisteminin

Detaylı

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER Vücudumuzda, bir dakika içerisinde, sayamayacağımız kadar çok olay gerçekleşir. Duyuları algılamak, düşünmek, yürümek, konuşmak gibi birçok olay aynı anda gerçekleşir.

Detaylı

(İÇ SALGI BEZİ) ENDOKRİN SİSTEM

(İÇ SALGI BEZİ) ENDOKRİN SİSTEM Homeostazi : Canlı içindeki çeşitli fiziksel ve kimyasal değerlerin belirli bir aralıkta tutulmasıdır. Hormonlar yoluyla çeşitli mesajlar, kan üzerinden beden üzerine dağıtılır. Hormonlar, belirli bir

Detaylı

ENDOKRİN (HORMONAL) SİSTEM

ENDOKRİN (HORMONAL) SİSTEM ENDOKRİN (HORMONAL) SİSTEM HORMONLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ Her canlının kendisi tarafından oluşturulur. Ancak dışarıdan alındığında da etkilidirler. Çok az miktarlarda dahi etkilidirler. (Bu özellikleri

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 25 İNSAN FİZYOLOJİSİ SİNİR SİSTEMİ-9 ÇEVRESEL (PERİFERİK) SİNİR SİSTEMİ SİNİR SİSTEMİ HASTALIKLARI

11. SINIF KONU ANLATIMI 25 İNSAN FİZYOLOJİSİ SİNİR SİSTEMİ-9 ÇEVRESEL (PERİFERİK) SİNİR SİSTEMİ SİNİR SİSTEMİ HASTALIKLARI 11. SINIF KONU ANLATIMI 25 İNSAN FİZYOLOJİSİ SİNİR SİSTEMİ-9 ÇEVRESEL (PERİFERİK) SİNİR SİSTEMİ SİNİR SİSTEMİ HASTALIKLARI B) ÇEVRESEL (PERİFERAL) SİNİR SİSTEMİ Çevresel Sinir Sistemi (ÇSS), Merkezi Sinir

Detaylı

Sunum planı. Hipofiz Epifiz Tiroid Paratiroid ve Pankreas hormonları

Sunum planı. Hipofiz Epifiz Tiroid Paratiroid ve Pankreas hormonları Dr. Suat Erdoğan Sunum planı Hipofiz Epifiz Tiroid Paratiroid ve Pankreas hormonları Hipofiz bezi (hypophysis) Hipofizial çukurlukta bulunur (sella turcica) 9 adet hormon üretir İki bölümü vardır: Anterior

Detaylı

HAYVANLARDA SİNİR SİSTEMLERİ ASLI SADE MEMİŞOĞLU

HAYVANLARDA SİNİR SİSTEMLERİ ASLI SADE MEMİŞOĞLU HAYVANLARDA SİNİR SİSTEMLERİ ASLI SADE MEMİŞOĞLU HOMEOSTAZİ Canlılar iç ve dış çevrelerinde oluşan bir çok değişikliğe karşı tepki gösterirler. Bu tepkiler ve cevaplar özelleşmiş bir takım hücre ve organların

Detaylı

ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ SELİN HOCA

ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ SELİN HOCA ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ SELİN HOCA Çevresel Sinir Sistemi (ÇSS), Merkezi Sinir Sistemine (MSS) bilgi ileten ve bilgi alan sinir sistemi bölümüdür. Merkezi Sinir Sistemi nden çıkarak tüm vücuda dağılan sinirleri

Detaylı

ENDOKRİN BEZ EKZOKRİN BEZ. Tiroid bezi. Deri. Hormon salgısı. Endokrin hücreler Kanal. Kan akımı. Ter bezi. Ekzokrin hücreler

ENDOKRİN BEZ EKZOKRİN BEZ. Tiroid bezi. Deri. Hormon salgısı. Endokrin hücreler Kanal. Kan akımı. Ter bezi. Ekzokrin hücreler ENDOKRİN SİSTEM Endokrin sistem, sinir sistemiyle işbirliği içinde çalışarak vücut fonksiyonlarını kontrol eder ve vücudumuzun farklı bölümleri arasında iletişim sağlar. 1 ENDOKRİN BEZ Tiroid bezi EKZOKRİN

Detaylı

Arka Beyin Medulla Omuriliğin beyne bağlandığı bölge kalp atışı, nefes, kan basıncı Serebellum (beyincik) Kan faaliyetleri, denge Pons (köprü)

Arka Beyin Medulla Omuriliğin beyne bağlandığı bölge kalp atışı, nefes, kan basıncı Serebellum (beyincik) Kan faaliyetleri, denge Pons (köprü) SİNİR SİSTEMİ BEYİN Belirli alanlar belirli davranış ve özelliklerden sorumlu. 3 kısım Arka beyin (oksipital lob) Orta beyin (parietal ve temporal lob) Ön beyin (frontal lob) Arka Beyin Medulla Omuriliğin

Detaylı

SİNİR SİSTEMİ Sinir sistemi vücutta, kas kontraksiyonlarını, hızlı değişen viseral olayları ve bazı endokrin bezlerin sekresyon hızlarını kontrol eder

SİNİR SİSTEMİ Sinir sistemi vücutta, kas kontraksiyonlarını, hızlı değişen viseral olayları ve bazı endokrin bezlerin sekresyon hızlarını kontrol eder SİNİR SİSTEMİ SİNİR SİSTEMİ Sinir sistemi vücutta, kas kontraksiyonlarını, hızlı değişen viseral olayları ve bazı endokrin bezlerin sekresyon hızlarını kontrol eder. Çeşitli duyu organlarından milyonlarca

Detaylı

Merkez s n r s stem, s n r s stem n n bey n ve omur l ğ çeren bölümüdür. Bu bölgelerde bütün mpulslar değerlend r l r ve yönlend r l r.

Merkez s n r s stem, s n r s stem n n bey n ve omur l ğ çeren bölümüdür. Bu bölgelerde bütün mpulslar değerlend r l r ve yönlend r l r. Merkez S n r S stem ; Ön, Orta, Arka Bey n ve Omur l k Merkez s n r s stem, s n r s stem n n bey n ve omur l ğ çeren bölümüdür. Bu bölgelerde bütün mpulslar değerlend r l r ve yönlend r l r. 1. Bey n http://www.yenibiyoloji.com/?p=3529&preview=true

Detaylı

SİNİR SİSTEMLERİ I. CANLILARIN SİNİR SİSTEMLERİ. 1. Tek Hücrelilerde Duyarlılık

SİNİR SİSTEMLERİ I. CANLILARIN SİNİR SİSTEMLERİ. 1. Tek Hücrelilerde Duyarlılık SİNİR SİSTEMLERİ I. CANLILARIN SİNİR SİSTEMLERİ 1. Tek Hücrelilerde Duyarlılık Tek hücrelilerin ve daha basit canlıların hiçbirinde sinir sistemi yoktur. Paramesyum da, sillerin altında bulunan kaide cisimciklerinden

Detaylı

ÜNİTE 4:HAYVANLARDA KİMYASAL SİNYALLER

ÜNİTE 4:HAYVANLARDA KİMYASAL SİNYALLER ÜNİTE 4:HAYVANLARDA KİMYASAL SİNYALLER Hormon salgılayan bezler endokrin bez olarak adlandırılır.bu bezlerin salgıladıkları kimyasal maddeler kana verilir ve hormon adını alır.oysa ekzokrin bezlerin salgıladıkları

Detaylı

4. Aşağıda insan beyninin kısımları gösterilmiştir.

4. Aşağıda insan beyninin kısımları gösterilmiştir. Sinir Sistemi - 5 BÖLÜM 01 Test 05 1. Yetişkin bir insanda bulunan bir nöron aşağıdaki olaylardan hangisini gerçekleştiremez? A) Protein sentezi B) Nörotransmitter üretimi C) Sentriol eşlenmesi D) mrna

Detaylı

Nöron uyarı gönderdiğinde nörotransmitterleri barındıran keseciklerin sinaptik terminale göçü başlar.

Nöron uyarı gönderdiğinde nörotransmitterleri barındıran keseciklerin sinaptik terminale göçü başlar. SİNAPS Bir nöronu diğerinden ayıran bir boşluk olduğu, Nöronların fiziksel olarak birleşmediği gözlenmiştir. Sinir uçlarında bulunan bu boşluklarda haberleşme vardır. Nöronlar arası bu iletişim noktasına

Detaylı

7. Sınıf Fen ve Teknoloji. KONU: Duyu Organları

7. Sınıf Fen ve Teknoloji. KONU: Duyu Organları Çevremizdeki değişim ve gelişmeleri algılayarak sinir sisteminin bilgilenmesini sağlayan organlara duyu organları denir. Duyu organları çevremizdeki, ışık, koku, tat, basınç, sıcaklık ve seslerin algılanmasında

Detaylı

Fizyoloji PSİ 123 Hafta Haft 6 a

Fizyoloji PSİ 123 Hafta Haft 6 a Fizyoloji PSİ 123 Hafta 6 Sinir Sisteminin Hücreleri Astrosit Oligodendrosit (MSS) Sinir Sistemi Hücreleri Glia Nöron Schwan (PSS) Mikroglia Ependimal Glia Tutkal Bölünebilir Nöronlara fiziksel ve metabolik

Detaylı

KONU 5 ENDOKRİN SİSTEM

KONU 5 ENDOKRİN SİSTEM KONU 5 ENDOKRİN SİSTEM 1 ENDOKRİN SİSTEM Endokrin sistem, sinir sistemiyle işbirliği içinde çalışarak vücut işlevlerini kontrol eder ve vücudun farklı bölümleri arasında iletişim sağlar. 2 TANIMLAR Vücutta

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 42 SİNDİRİM SİSTEMİ 1 SİNDİRİM SİSTEMİ ORGANLARI

11. SINIF KONU ANLATIMI 42 SİNDİRİM SİSTEMİ 1 SİNDİRİM SİSTEMİ ORGANLARI 11. SINIF KONU ANLATIMI 42 SİNDİRİM SİSTEMİ 1 SİNDİRİM SİSTEMİ ORGANLARI Canlılar hayatsal faaliyetlerini gerçekleştirebilmek için ATP ye ihtiyaç duyarlar. ATP yi ise besinlerden sağlarlar. Bu nedenle

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 48 DOLAŞIM SİSTEMİ 1 KALP KALBİN ÇALIŞMASI

11. SINIF KONU ANLATIMI 48 DOLAŞIM SİSTEMİ 1 KALP KALBİN ÇALIŞMASI 11. SINIF KONU ANLATIMI 48 DOLAŞIM SİSTEMİ 1 KALP KALBİN ÇALIŞMASI DOLAŞIM SİSTEMİ İki kulakçık ve iki karıncık olmak üzere kalpler dört odacıktır. Temiz kan ve kirli kan birbirine karışmaz. Vücuda temiz

Detaylı

DUYU ORGANLARININ YAPISI ve İŞLEYİŞİ 11. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI 11.1. İnsan Fizyolojisi 11.1.1. Denetleyici ve Düzenleyici Sistem, Duyu Organları 11.1.1.5. Duyu organlarının yapısını

Detaylı

Sinir Sistemi - 1. Cevap D. Hücre gövdesinden akson ve dendrit denilen uzantılar çıkar. Bu uzantılara nörofibril denir. Cevap D

Sinir Sistemi - 1. Cevap D. Hücre gövdesinden akson ve dendrit denilen uzantılar çıkar. Bu uzantılara nörofibril denir. Cevap D Sinir Sistemi - 1 1. Nöronların hücre gövdesinde mitokondri, endoplazmik retikulum, golgi organelleri ve çekirdek bulunur. Sentrozom bulunmaz ve sinir hücreleri bölünemez. Hücre gövdesinden akson ve dendrit

Detaylı

MAKEDONYA BİYOLOGLAR BİRLİĞİ. Çözümler. Sağ kulakçık. Аntijen ve antikorlar. Аsetilholin. Karaciğer. Са-iyonları ve ATP. Distal tubülde.

MAKEDONYA BİYOLOGLAR BİRLİĞİ. Çözümler. Sağ kulakçık. Аntijen ve antikorlar. Аsetilholin. Karaciğer. Са-iyonları ve ATP. Distal tubülde. MAKEDONYA BİYOLOGLAR BİRLİĞİ LİSE III (ÜÇÜNCÜ) SINIFLAR İÇİN BİYOLOJİ DERSİNDEN BELEDİYE YARIŞMASI Çözümler TOPLAM PUAN 100 1. Tabelayı doldur! Soru Tubüler reapsorpsiyon(geri emilim) nerede gerçekleşir?

Detaylı

Ayxmaz/biyoloji Homeostasi

Ayxmaz/biyoloji Homeostasi Homeostasi - Değişen dış koşullara rağmen nispeten sabit bir iç fizyolojik ortamı sürdürme sürecidir. -Böylece vücut organlarının, normal sınırlarda verimli bir şekilde çalışması sağlanır. İki ana kontrol

Detaylı

DUYU ORGANLARI. Canlılar, iç ve dış çevrelerindeki değişiklikleri algılayıp bu değişimlere uyum sağladıkları sürece yaşamlarını devam ettirebilirler

DUYU ORGANLARI. Canlılar, iç ve dış çevrelerindeki değişiklikleri algılayıp bu değişimlere uyum sağladıkları sürece yaşamlarını devam ettirebilirler DUYU ORGANLARI Canlılar, iç ve dış çevrelerindeki değişiklikleri algılayıp bu değişimlere uyum sağladıkları sürece yaşamlarını devam ettirebilirler Çevredeki uyarılar, duyu organlarındaki alıcı (reseptör)

Detaylı

Fizyoloji PSİ 123 Hafta Haft 8 a

Fizyoloji PSİ 123 Hafta Haft 8 a Fizyoloji PSİ 123 Hafta 8 Sinir Sisteminin Organizasyonu Sinir Sistemi Merkezi Sinir Sistemi Beyin Omurilik Periferik Sinir Sistemi Merkezi Sinir Sistemi (MSS) Oluşturan Hücreler Ara nöronlar ve motor

Detaylı

ADIM ADIM YGS LYS Adım BOŞALTIM SİSTEMİ 3

ADIM ADIM YGS LYS Adım BOŞALTIM SİSTEMİ 3 ADIM ADIM YGS LYS 184. Adım BOŞALTIM SİSTEMİ 3 2) Geri Emilim (Reabsorpsiyon) Bowman kapsülüne gelen süzüntü geri emilim olmadan dışarı atılsaydı zararlı maddelerle birlikte yararlı maddelerde kaybedilirdi.

Detaylı

Fizyoloji ve Davranış

Fizyoloji ve Davranış Fizyoloji ve Davranış sorular sorular - sorular Farketmeden sıcak sobaya dokunduğunuzda hemen elinizi çekersiniz. Bu kısa sürede vücudunuzda neler olur? Kafein, esrar, alkol v.b.nin vücudunuzda ne tür

Detaylı

CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER

CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER Canlıların yapısında bulunan moleküller yapısına göre 2 ye ayrılır: I. İnorganik Bileşikler: Bir canlı vücudunda sentezlenemeyen, dışardan hazır olarak aldığı

Detaylı

Gaz Alışverişi, İnsanda Solunum Sistemi

Gaz Alışverişi, İnsanda Solunum Sistemi A. GAZ ALIŞ VERİŞİ Gaz Alışverişi, İnsanda Solunum Sistemi Canlılarda hayatsal olayların sürdürülebilmesi için gerekli olan enerji hücresel solunumla elde edilir. Genellikle oksijenli olarak gerçekleşen

Detaylı

OTONOM SİNİR SİSTEMİ (Fonksiyonel Anatomi)

OTONOM SİNİR SİSTEMİ (Fonksiyonel Anatomi) OTONOM SİNİR SİSTEMİ (Fonksiyonel Anatomi) Otonom sinir sitemi iki alt kısma ayrılır: 1. Sempatik sinir sistemi 2. Parasempatik sinir sistemi Sempatik ve parasempatik sistemin terminal nöronları gangliyonlarda

Detaylı

OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ İNSAN ANATOMİSİ VE FİZYOLOJİSİ ÇALIŞMA SORULARI-2

OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ İNSAN ANATOMİSİ VE FİZYOLOJİSİ ÇALIŞMA SORULARI-2 OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ İNSAN ANATOMİSİ VE FİZYOLOJİSİ ÇALIŞMA SORULARI-2 5- I- göz yuvarlağının şeklinin değişmesi II- görüntünün retinanın önüne düşmesi III- kalın kenarlı mercek kullanılması IV- göz

Detaylı

SİNİR HÜCRELERİ. taşınması çevresel sinir sistemi tarafından meydana getirilen sinir hücreleri tarafından gerçekleştirilir.

SİNİR HÜCRELERİ. taşınması çevresel sinir sistemi tarafından meydana getirilen sinir hücreleri tarafından gerçekleştirilir. SİNİR HÜCRELERİ Sinir hücreleri nöron adını alır.hayvanlarda değişik görevler üstlenen nöronlar örneğin deniz anemonunda bir sinirsel ağ oluşturmuştur.tentaküllerin hareketi bu sinir ağı tarafından kontrol

Detaylı

-Sinir sistemi ve endokrin sistemi karşılaştıralım:

-Sinir sistemi ve endokrin sistemi karşılaştıralım: ENDOKRİN BEZLERİ VE BU BEZLERİN SALGILADIKLARI HORMONLAR 11. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI 11.1. İnsan Fizyolojisi 11.1.1. Denetleyici ve Düzenleyici Sistem, Duyu Organları 11.1.1.2. Endokrin

Detaylı

DOKU. Dicle Aras. Doku ve doku türleri

DOKU. Dicle Aras. Doku ve doku türleri DOKU Dicle Aras Doku ve doku türleri Doku Bazı özel görevler üstlenmiş hücre topluluklarıdır. Bir doku aynı yönde özelleşmiş hücre ve hücreler arası maddelerin bir araya gelmesiyle oluşmuştur. İntrauterin

Detaylı

HORMONLAR GÖREVLERİ VE EKSİKLİĞİNDE GÖRÜLEN HASTALIKLAR

HORMONLAR GÖREVLERİ VE EKSİKLİĞİNDE GÖRÜLEN HASTALIKLAR HİPOFİZ ÖN LOB HORMONLAR GÖREVLERİ VE EKSİKLİĞİNDE GÖRÜLEN HASTALIKLAR ENDOKRİN BEZ HORMONU HORMONUN VÜCUTTAKİ ETKİSİ ETKİLEDİĞİ HORMON/Bölge; KONTROLÜ STH *Polipeptid özelliktedir. Hipofiz bezi *Organizmada

Detaylı

VÜCUDUMUZDA SISTEMLER. Destek ve Hareket

VÜCUDUMUZDA SISTEMLER. Destek ve Hareket VÜCUDUMUZDA SISTEMLER Destek ve Hareket DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ Vücudun hareket etmesini sağlamak Vücutta bulunan organlara destek sağlamak Destek ve Hareket Sistemi İskelet Sistemi Kaslar Kemikler Eklemler

Detaylı

DİNLENİM MEMBRAN POTANSİYELİ. Prof. Dr. Taner Dağcı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ab. D.

DİNLENİM MEMBRAN POTANSİYELİ. Prof. Dr. Taner Dağcı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ab. D. DİNLENİM MEMBRAN POTANSİYELİ Prof. Dr. Taner Dağcı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ab. D. Hücre içi kompartıman ve hücre dışı kompartımanın büyük bölümü elektriksel açıdan nötrdür. Hücre içinde

Detaylı

Konu 3. Duyu sistemleri. Yrd. Doç. Dr. Aslı Sade Memişoğlu. Copyright The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display.

Konu 3. Duyu sistemleri. Yrd. Doç. Dr. Aslı Sade Memişoğlu. Copyright The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Konu 3 Duyu sistemleri Yrd. Doç. Dr. Aslı Sade Memişoğlu Copyright The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. 1 1 Duysal Almaçlar (Reseptörler) Duysal almaçlar bir

Detaylı

17 İNSAN FİZYOLOJİSİ SİNİR SİSTEMİ-1 Nöron- Glia- Nöron Çeşitleri

17 İNSAN FİZYOLOJİSİ SİNİR SİSTEMİ-1 Nöron- Glia- Nöron Çeşitleri 17 İNSAN FİZYOLOJİSİ SİNİR SİSTEMİ-1 Nöron- Glia- Nöron Çeşitleri SİNİR SİSTEMİ Sinir sistemini SİNİR DOKU oluşturur. Bu dokuda NÖRON (SİNİR HÜCRESİ) ve GLİA (NÖROGLİA) hücreleri bulunur. Sinir doku, uyarıların

Detaylı

DERS : ÇOCUK RUH SAĞLIĞI KONU : KİŞİLİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

DERS : ÇOCUK RUH SAĞLIĞI KONU : KİŞİLİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER DERS : ÇOCUK RUH SAĞLIĞI KONU : KİŞİLİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER A) BİYOLOJİK ETMENLER KALITIM İÇ SALGI BEZLERİ B) ÇEVRE A) BİYOLOJİK ETMENLER 1. KALITIM Anne ve babadan genler yoluyla bebeğe geçen özelliklerdir.

Detaylı

PSİ153 Psikolojiye Giriş I - Prof. Dr. Hacer HARLAK

PSİ153 Psikolojiye Giriş I - Prof. Dr. Hacer HARLAK Alıcı organların çevredeki enerjinin etkisi altında uyarılmasıyla ortaya çıkan nörofizyolojik süreçlerdir. Beyin Uyarıcı (Dış çevre ya da iç çevre) duyu organı (alıcılar) Birincil Duyular Görme İşitme

Detaylı

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER 3.Çok kutuplu: Bir akson ve çok sayıda dendrit bulunur. Bir nöronun aksonu diğer nöronun dendriti ile sinaps yaparak ilgili organlara ulaşır. Sinir hücreleri dış ve

Detaylı

Hipotalamus ve Hipofiz Hormon Denetim Süreçleri. Ders Öğretim Üyesi: Prof. Dr. T. Demiralp v1: 30 Nisan 2009

Hipotalamus ve Hipofiz Hormon Denetim Süreçleri. Ders Öğretim Üyesi: Prof. Dr. T. Demiralp v1: 30 Nisan 2009 F i z 2 0 8 S i s t e m l e r i n Ko n t r o l M e k a n i z m a l a r ı Hipotalamus ve Hipofiz Hormon Denetim Süreçleri Adnan Kur t Ders Öğretim Üyesi: Prof. Dr. T. Demiralp v1: 30 Nisan 2009 Motivasyon:

Detaylı

Santral (merkezi) sinir sistemi

Santral (merkezi) sinir sistemi Santral (merkezi) sinir sistemi 1 2 Beyin birçok dokunun kontrollerini üstlenmiştir. Çalışması hakkında hala yeterli veri edinemediğimiz beyin, hafıza ve karar verme organı olarak kabul edilir. Sadece

Detaylı

Çevresel Sinir. Merkezi Sinir Sistemi. Sistemi. Somatik Sinir. Beyin. Omurilik. Otonom Sinir Sistemi. Sistemi

Çevresel Sinir. Merkezi Sinir Sistemi. Sistemi. Somatik Sinir. Beyin. Omurilik. Otonom Sinir Sistemi. Sistemi MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ 11. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI 11.1. İnsan Fizyolojisi 11.1.1. Denetleyici ve Düzenleyici Sistem, Duyu Organları c. Sinir merkezî ve çevresel sinir sistemi olarak

Detaylı

SİNDİRİM SİSTEMİ. Sindirim işlemi 4 aşamadan meydana gelir;1 - çiğneme ve yutma, 2-sindirim,3 -emilim,4 atılım

SİNDİRİM SİSTEMİ. Sindirim işlemi 4 aşamadan meydana gelir;1 - çiğneme ve yutma, 2-sindirim,3 -emilim,4 atılım 1 SİNDİRİM SİSTEMİ Yediğimiz gıda maddelerinin hücrelerimizde kullanılacak şekle getirilmesini sağlayan sistemdir. Vücudumuzun ihtiyacı olan enerji gıdalardan sağlanır. İşte sindirim sistemi büyük besin

Detaylı

EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT

EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT Prof.Dr.Fadıl Özyener Fizyoloji Anabilim Dalı Sempatik Sistem Adrenal Medulla Kas kan dolaşımı Kan basıncı Solunum sıklık ve derinliği Kalp kasılma gücü Kalp atım

Detaylı

Anatomik Sistemler. Hastalıklar Bilgisi Ders-2 İskelet-Kas-Sinir Sistemleri

Anatomik Sistemler. Hastalıklar Bilgisi Ders-2 İskelet-Kas-Sinir Sistemleri Anatomik Sistemler Hastalıklar Bilgisi Ders-2 İskelet-Kas-Sinir Sistemleri Anatomik Sistem İskelet Sistemi İskeletin Görevleri Vücuda şekil verir. Vücuda destek sağlar. Göğüs kafes ve kafatası kemikleri

Detaylı

HİSTOLOJİ. DrYasemin Sezgin

HİSTOLOJİ. DrYasemin Sezgin HİSTOLOJİ DrYasemin Sezgin HİSTOLOJİ - Canlı vücudunu meydana getiren hücre, doku ve organların çıplak gözle görülemeyen (mikroskopik) yapılarını inceleyen bir bilim koludur. - Histolojinin sözlük anlamı

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 43 SİNDİRİM SİSTEMİ 2 SİNDİRİM SİSTEMİ ORGANLARI

11. SINIF KONU ANLATIMI 43 SİNDİRİM SİSTEMİ 2 SİNDİRİM SİSTEMİ ORGANLARI 11. SINIF KONU ANLATIMI 43 SİNDİRİM SİSTEMİ 2 SİNDİRİM SİSTEMİ ORGANLARI 4) Mide Tek gözlü torba şeklinde olan, kaburgaların ve diyaframın altında karın boşluğunun sol üst bölgesinde, yemek borusu ve ince

Detaylı

MENSTURASYON VE HORMONLAR

MENSTURASYON VE HORMONLAR MENSTURASYON VE HORMONLAR İLK ADET KANAMASI" Çocukluk çağından ergenlik çağına geçiş döneminde, ortalama olarak 12.5 yaşında kız çocuğu ilk adet kanamasını görür. Bu "ilk kanama" henüz yumurtlama süreci

Detaylı

Ovulasyon evresinde yırtılan folikül, sarı renkli yağ damlacıkları taşıyan ve korpus luteum (sarı cisim) adı verilen yapıya dönüşür.

Ovulasyon evresinde yırtılan folikül, sarı renkli yağ damlacıkları taşıyan ve korpus luteum (sarı cisim) adı verilen yapıya dönüşür. UNUTMA!!! Haeckel her canlının embriyolojik gelişimi sırasında, evrimsel olarak geçirdiği farklılaşma basamaklarını kısaltılmış şekilde tekrar ettiğini (FİLOGENİ) söylemektedir. Haeckel buna örnek olarak

Detaylı

3- Destek ve Hareket Sisteminin (Kasların) Çalışması :

3- Destek ve Hareket Sisteminin (Kasların) Çalışması : KAS SİSTEMİ İskelet sistemindeki kemiklerin üzerini örten, iç organların yapısına katılarak vücudun ve iç organların hareket etmesini sağlayan kasların oluşturduğu sisteme kas sistemi denir. a) Kasların

Detaylı

Biyoloji. İnsan Fizyolojisi FASİKÜL 11

Biyoloji. İnsan Fizyolojisi FASİKÜL 11 Biyoloji 1. FASİKÜL 11 İnsan Fizyolojisi - 1 836 soru Kavram Yanılgıları Müfredat Dışı Konu Uyarıları Bilgi Teknolojileri Uyarlamaları PISA Tarzı Sorular ÖSYM Çıkmış Sınav Soruları Yazılı Soruları Video

Detaylı

TIBBI TERMİNOLOJİ ÖZET ÜNİTE

TIBBI TERMİNOLOJİ ÖZET ÜNİTE TIBBI TERMİNOLOJİ ÖZET ÜNİTE 11 ÜNİTE 11 ENDOKRİN SİSTEM İç salgı bezleri, endokrin bezler (glandulae endocrinae) olarak tanımlanır. Bu bezlerin oluşturdukları sisteme de Endokrin Sistem adı verilir. Endokrin

Detaylı

SİNİR SİSTEMLERİ. SANTRAL SİNİR SİSTEMİ Beyin. Anatomik Olarak PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ His Motor

SİNİR SİSTEMLERİ. SANTRAL SİNİR SİSTEMİ Beyin. Anatomik Olarak PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ His Motor ANATOMİ Anatomi, vücut bölümlerinin yapısını ve gelişimini inceleyen bir bilim dalıdır. Bu bilim dalı, vücut bölümlerinin yapılaşması ve biçimleri ile ilgilendiği için, Morfoloji'nin bir alt grubu veya

Detaylı

İnsanda Destek ve Hareket Sistemi

İnsanda Destek ve Hareket Sistemi İnsanda Destek ve Hareket Sistemi A. HAYVANLARDA DESTEK VE HAREKET Canlı vücuduna desteklik görevi yapan, vücudun çeşitli kısımlarını koruyan ve hareketi sağlayan sisteme destek ve hareket sistemi denir.

Detaylı

İskelet ve kemik çeşitleri nelerdir?

İskelet ve kemik çeşitleri nelerdir? On5yirmi5.com İskelet ve kemik çeşitleri nelerdir? İskelet ve kemik çeşitleri nelerdir? Yayın Tarihi : 16 Kasım 2012 Cuma (oluşturma : 1/4/2017) A. İSKELET ÇEŞİTLERİ Hayvanların çoğunda, vücuda destek

Detaylı

Uyaran Duyu almacı İmpuls Duyu nöronları MSS Motor nöronları tepkime organı

Uyaran Duyu almacı İmpuls Duyu nöronları MSS Motor nöronları tepkime organı DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER Sinir hücreleri dış ve iç ortamlardaki uyartıları alır, değerlendirir; oluşan cevapları kas ve bezlere iletir. Sinir dokuda; sinir hücrelerine destek olmak, onları

Detaylı

SİNİR SİSTEMİ VE EGZERSİZ

SİNİR SİSTEMİ VE EGZERSİZ SİNİR SİSTEMİ VE EGZERSİZ 1 TEMEL FONKSIYONLAR Vücut içi koşulların kontrol edilmesi İstemli hareketlerin kontrolü Omurilik reflekslerinin programlanması Hafıza ve öğrenme için gerekli olan deneyimlerin

Detaylı

Sinir sistemi organizmayı çevresinden haberdar eder ve uygun tepkileri vermesini sağlar.

Sinir sistemi organizmayı çevresinden haberdar eder ve uygun tepkileri vermesini sağlar. SİNİR SİSTEMİ VE BEYİN ANATOMİSİ SİNİR SİSTEMİ Sinir sistemi organizmayı çevresinden haberdar eder ve uygun tepkileri vermesini sağlar. Çevresel ve Merkezi olmak üzere, sinir sistemi ikiye ayrılr, ÇEVRESEL

Detaylı

ENDOKRİN SİSTEM. Hormonlar bir hücre veya hücre topluğu tarafından salınıp kana karışan ve kanla taşınan kimyasal maddelerdir.

ENDOKRİN SİSTEM. Hormonlar bir hücre veya hücre topluğu tarafından salınıp kana karışan ve kanla taşınan kimyasal maddelerdir. ENDOKRİN SİSTEM Canlılarda kararlı bir iç dengenin (homeostasi) sağlanmasında ve yaşamsal faaliyetlerin sürdürülmesinde sinir sistemi ve endokrin sistem birlikte görev alır. Endokrin bezlerden meydana

Detaylı

DUYU ORGANLARI GÖZ. Göz sert tabaka, damar tabaka ve ağ tabaka (retina) olmak üzere üç bölümden oluşur.

DUYU ORGANLARI GÖZ. Göz sert tabaka, damar tabaka ve ağ tabaka (retina) olmak üzere üç bölümden oluşur. DUYU ORGANLARI GÖZ Göz sert tabaka, damar tabaka ve ağ tabaka (retina) olmak üzere üç bölümden oluşur. a) Sert Tabaka: Gözün dışında bulunan beyaz renkli kısımdır ve gözü dış etkilerden korur. Işığı kıran

Detaylı

YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI. 11. Sınıf

YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI. 11. Sınıf YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI 11. Sınıf 1) Oksijenli solunumda, oksijen molekülleri, I. Oksidatif fosforilasyon II. Glikoliz II. Krebs Evrelerinden hangilerinde kullanılır? A) Yalnız I B) Yalnız II C)

Detaylı

KAS FİZYOLOJİSİ. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN

KAS FİZYOLOJİSİ. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN KAS FİZYOLOJİSİ Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN Uyarılabilen dokular herhangi bir uyarıya karşı hücre zarlarının elektriksel özelliğini değiştirerek aksiyon potansiyeli oluşturup, iletebilme özelliği göstermektedir.

Detaylı

HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111

HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111 HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111 asli.memisoglu@deu.edu.tr KONULAR HAYVAN HÜCRESİ HAYVAN, BİTKİ, MANTAR, BAKTERİ HÜCRE FARKLARI HÜCRE ORGANELLERİ

Detaylı

SİNİR SİSTEMİ. Duyusal olarak elde edilen bilgiler beyne (yada tam tersi) nasıl gider?

SİNİR SİSTEMİ. Duyusal olarak elde edilen bilgiler beyne (yada tam tersi) nasıl gider? SİNİR SİSTEMİ SİNİR SİSTEMİ Descartes- İnsan vücudu bilimsel olarak (doğal yasalarla) açıklanabilecek bir hayvan makinesidir Bu makineyi araştıran, beyin ve davranış arasındaki ilişkiyi inceleyen bilim

Detaylı

ENDOKRİN SİSTEM FİZYOLOJİSİ. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN

ENDOKRİN SİSTEM FİZYOLOJİSİ. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN ENDOKRİN SİSTEM FİZYOLOJİSİ Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN Organizmada bir çok aktivitenin koordinasyonunu ve düzenini sağlayan iki sistemden biri sinir sistemi diğeri endokrin veya hormonal sistemdir. Sinir

Detaylı

Sinir Sistemi. Prof. Dr. Taner Dağcı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ab. D.

Sinir Sistemi. Prof. Dr. Taner Dağcı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ab. D. Sinir Sistemi Prof. Dr. Taner Dağcı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ab. D. İnsan Vücudu Üro-genital sistem Sindirim sistemi Solunum sistemi Kardiyovasküler sistemi Endokrin sistem Sinir sistemi

Detaylı

İ. Ü İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Filiz Aydın

İ. Ü İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Filiz Aydın İ. Ü İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Filiz Aydın Hücre iletişimi Tüm canlılar bulundukları çevreden sinyal alırlar ve yanıt verirler Bakteriler glukoz ve amino asit gibi besinlerin

Detaylı

Solunum, genel anlamda canlı organizmada gaz değişimini ifade etmek için kullanılır.

Solunum, genel anlamda canlı organizmada gaz değişimini ifade etmek için kullanılır. SOLUNUM SİSTEMLERİ Solunum, genel anlamda canlı organizmada gaz değişimini ifade etmek için kullanılır. 1. Dış Solunum Solunum organlarıyla dış ortamdan hava alınması ve verilmesi, yani soluk alıp vermeye

Detaylı

www.fendersi.gen.tr DUYU ORGANLARIMIZ

www.fendersi.gen.tr DUYU ORGANLARIMIZ DUYU ORGANLARIMIZ Çevremizi algılamamızda görevli olan göz, kulak, burun, dil ve deri duyu organlarımızdır. Duyu organlarımız birlikte çalıştığında çevremizi algılamamız daha kolay ve doğrudur. Çevremizdeki

Detaylı

ADIM ADIM YGS-LYS 52. ADIM CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI-12 HAYVANLAR ALEMİ 3- OMURGALI HAYVANLAR SORU ÇÖZÜMÜ

ADIM ADIM YGS-LYS 52. ADIM CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI-12 HAYVANLAR ALEMİ 3- OMURGALI HAYVANLAR SORU ÇÖZÜMÜ ADIM ADIM YGS-LYS 52. ADIM CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI-12 HAYVANLAR ALEMİ 3- OMURGALI HAYVANLAR SORU ÇÖZÜMÜ Halkalı solucanlar çift cinsiyetli olmalarına rağmen döllenme kendi kendine değil, iki ayrı

Detaylı

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ Kan, kalp, dolaşım ve solunum sistemine ait normal yapı ve fonksiyonların öğrenilmesi 1. Kanın bileşenlerini, fiziksel ve fonksiyonel özelliklerini sayar, plazmanın

Detaylı

BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ...

BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ... BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ... 1 Bilinmesi Gereken Kavramlar... 1 Giriş... 2 Hücrelerin Fonksiyonel Özellikleri... 2 Hücrenin Kimyasal Yapısı... 2 Hücrenin Fiziksel Yapısı... 4 Hücrenin Bileşenleri... 4

Detaylı

İnsan beyni, birbiri ile karmaşık ilişkiler içinde bulunan nöron hücreleri kitlesidir. Tüm aktivitelerimizi kontrol eder, yaradılışın en görkemli ve

İnsan beyni, birbiri ile karmaşık ilişkiler içinde bulunan nöron hücreleri kitlesidir. Tüm aktivitelerimizi kontrol eder, yaradılışın en görkemli ve YAPAY SİNİRAĞLARI İnsan beyni, birbiri ile karmaşık ilişkiler içinde bulunan nöron hücreleri kitlesidir. Tüm aktivitelerimizi kontrol eder, yaradılışın en görkemli ve gizemli harikalarından biridir. İnsan

Detaylı

skelet sistemi tek ba ına vücudu hareket ettiremez. Herhangi bir hareket için gerekli kuvvet kaslar tarafından sa lanır. Kas dokusu vücutta oldukça

skelet sistemi tek ba ına vücudu hareket ettiremez. Herhangi bir hareket için gerekli kuvvet kaslar tarafından sa lanır. Kas dokusu vücutta oldukça skelet sistemi tek ba ına vücudu hareket ettiremez. Herhangi bir hareket için gerekli kuvvet kaslar tarafından sa lanır. Kas dokusu vücutta oldukça fazla bulunur. Sadece iskelet kasları toplam a ırlı ın

Detaylı

HÜCRE MEMBRANINDAN MADDELERİN TAŞINMASI. Dr. Vedat Evren

HÜCRE MEMBRANINDAN MADDELERİN TAŞINMASI. Dr. Vedat Evren HÜCRE MEMBRANINDAN MADDELERİN TAŞINMASI Dr. Vedat Evren Vücuttaki Sıvı Kompartmanları Vücut sıvıları değişik kompartmanlarda dağılmış Vücuttaki Sıvı Kompartmanları Bu kompartmanlarda iyonlar ve diğer çözünmüş

Detaylı

Hayvan Yapı ve İşlevine Giriş

Hayvan Yapı ve İşlevine Giriş Hayvan Yapı ve İşlevine Giriş İşlevsel Anatomi Hayvan dokularında yapı-işlev ile bağlantılıdır. Evrimsel süreçte doğal seçilim yapının işleve uymasında rol oynar. Anatomi, bir organizmanın yapısını, Fizyoloji

Detaylı