ĐŞLETMECĐLĐK EĞĐTĐMĐNDE AKTĐF ÖĞRENME YÖNTEMLERĐ

Transkript

1 MYO-ÖS Ulusal Meslek Yüksekokulları Öğrenci Sempozyumu EKĐM 2010-DÜZCE ĐŞLETMECĐLĐK EĞĐTĐMĐNDE AKTĐF ÖĞRENME YÖNTEMLERĐ Filiz Eren BÖLÜKTEPE 1 Mustafakemalpaşa Meslek Yüksekokulu, Uludağ Üniversitesi, Bursa eboluktepe@uludag.edu.tr ÖZET Bu bildiride, son yıllarda işletmecilik eğitiminin geleceğini biçimlendiren bazı aktif öğrenme yöntemlerinin neler olduğu sorusuna yanıt aranmıştır. Bildirinin verileri yazın incelemesi yoluyla derlenmiştir. Bildiride öncelikle işletmecilik eğitiminin ekonomik ve toplumsal rolü ve önemi belirtilmiştir. Ardından, işletmecilik eğitiminde aktif öğrenme yöntemleri incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, son yıllarda işletmecilik eğitiminde, örnek olay yöntemi, rol oynama yöntemi, proje tabanlı öğrenme yöntemi, probleme dayalı öğrenme yöntemi araştırmacılar, uygulamacılar tarafından sıklıkla vurgulanan, uygulanması önerilen yöntemler arasında yer almaktadır. Anahtar Kelimeler: Đşletmecilik Eğitimi, Aktif Öğrenme Yöntemleri. 1.GĐRĐŞ Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, küreselleşme, yaşam boyu eğitim gereksiniminin artması gibi olguların sınıf ortamlarında yüzyüze yapılan işletmecilik eğitimini önemli ölçüde değiştirebileceği belirtilmektedir [1]. Bilgi toplumuna doğru geçildikçe, iş fiziksel olma özelliğini kaybetmekte, bilginin fikir yaratma gibi zihinsel olma özelliği artmaktadır. Dolayısıyla eğitim ve geliştirme, kariyer yönetimi anlam değiştirmeye başlamıştır. Eğitim ve geliştirme, daha önce geliştirilmiş statik durumdaki bilgilerin öğretilmesi olmaktan çıkmış, bireylerin bilgiyi bulma, yaratma, araştırma, karşılaşılan sorunların çözümü için kullanma arzu, özgüven ve yeteneğinin geliştirilmesine dönüşmüştür[2]. Bu çerçevede, işletmecilik eğitimi alanında köklü değişimler yaşanmakta, yeni bir paradigma oluşmaktadır [3]. Bir yandan işletmecilik eğitiminde uygulanan mevcut yaklaşımlar, öğretim yöntemleri sorgulanırken, öte yandan da yeni yaklaşımların, öğretim yöntemlerinin geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Bu bildiride, son yıllarda işletmecilik eğitiminin geleceğini biçimlendiren, araştırmacılar ve uygulamacılar tarafından uygulanması önerilen, bazı aktif öğretim yöntemleri incelenmiştir. Derleme türündeki bildiride, öncelikle işletmecilik eğitiminin rolü ve önemi belirtilmiş, ardından işletmecilik eğitiminde bazı aktif öğrenme yöntemleri açıklanmıştır. Son olarak elde edilen sonuçlara yer verilmiştir. 1

2 2.ĐŞLETMECĐLĐK EĞĐTĐMĐNĐN EKONOMĐK VE TOPLUMSAL ROLÜ Günümüzde insanların yaşamının her anı işletmelerle kuşatılmış, yaşamın her alanına işletmelerin yükselttiği ve öne çıkardığı değerler egemen olmuştur. Bu gelişmeler doğrultusunda işletmelerin değer sistemlerini belirleyen, aldıkları kararlarla insanların yaşamını, mutluluğunu etkileyebilen yöneticilerin ve bu kurumlara yönetici yetiştiren işletmecilik okullarının, işletmecilik eğitiminin önemini daha da artırmıştır [4]. Türk yüksek öğretiminde son üniversite reformu 1982 yılında yapılmış ve bu yılı izleyen dönemde kurulan üniversiteler yirmi yılı aşkın bir süre içinde kendi kadrolarını yetiştirmişlerdir. Bu reformun başarısının hem devlet üniversitelerinde hem de vakıf üniversitelerde önemli artışlara neden olduğu anlaşılmaktadır yılı sonunda Türkiye de 94 ü devlet, 45 i özel vakıf üniversitesi vardır. Bu sayının içinde işletme eğitimi veren Đktisadi Đdari Bilimler Fakülteleri ve benzeri fakültelerin sayısı ise 122 ye yükselmiştir. Meslek Yüksekokullarının sayısı da 623 ü bulmaktadır [5]. Đşletmecilik eğitiminin amacı, özel ve kamu sektörünün ihtiyaç duyduğu, olay ve olguları sorgulayabilme, karar verme, sorun çözme, planlama yapabilme, ekip çalışmasına yatkın olabilme, örgütleyebilme, düzenleyebilme ve denetleyebilme gibi niteliklere sahip yönetici adaylarını yetiştirmektir [6]. Đşletmecilik eğitimiyle çok geniş bir alana eleman yetiştirilmektedir. Đşletmecilik okullarının mezunları kendi işlerini kurabildikleri gibi büyük ölçekli, küçük ve orta ölçekli işletmelerde, kamu kesiminde, kar amacı gütmeyen kuruluşlarda vb. çeşitli görevlerde çalışmaktadırlar. Mezunların bu kurumlarda yönetici ve meslek personeli olarak aldıkları görevlerde birbirinden çok farklıdır [7]. Đşletmecilik ile ilgili her seviye (ön lisans, lisans, lisans üstü, v.b.) ve her tür (diploma, sertifika, kredi v.b) programlar yoğun ilgi görmektedir [1]. Bu bağlamda, işletmecilik eğitiminin ekonomik ve toplumsal alanda önemli bir rol oynadığı görülmektedir. 3.ĐŞLETMECĐLĐK EĞĐTĐMĐNDE AKTĐF ÖĞRENME YÖNTEMLERĐ Genel olarak öğrenme, eğitim ve öğretim veya deneyimler sonucu, bilgi, tutum ve davranışlarda ortaya çıkan göreceli değişim olarak tanımlanabilir [8]. Bireyin çevresi ile etkileşimi, onda düşünsel, duyuşsal ve davranışsal değişime yol açıyorsa öğrenmeden söz edilebilir. Öğrenme sonucu, birey içinde bulunduğu evrene yeni bir anlam yükler ve evrendeki konumunu yeniden belirler [9]. Öğrenme ve öğretme sürecinin etkililiğini geliştirecek faktörler çok eski çağlardan beri ilgi çeken konular arasında yer almıştır. Günümüzde küreselleşme ile birlikte artan rekabet ve bu rekabete dayalı olarak olarak bilgiye verilen önemin gelişmesine paralel olarak bu konuların önemi de gittikçe artmaktadır [8]. Bu bağlamda aktif eğitim, insanların kendi gerçeklerini nasıl yaratacaklarını keşfettikleri bir anlayış olarak tanımlanmaktadır [10]. Aktif eğitimin tanımı karşılığı bir Çin atasözü ile ifade edilebilir. Đşitirim ve unuturum, görürüm ve hatırlarım, yaparım ve anlarım [11]. Özellikle işletmecilik eğitimine odaklandığımızda, öğrenme sürecinde teori ve deneyimi bir araya getirmenin kabul gören bir yaklaşım olduğu belirtilmektedir [8]. Bu çerçevede, işletmecilik eğitimi alanında araştırmacılar ve uygulamacılar tarafından sıklıkla tartışılan, gündeme getirilen bazı aktif öğrenme yöntemleri aşağıda açıklanmıştır. 2

3 3.1.Ders Anlatma Eğitimcilerin sıkça uyguladığı anlatım, en eski öğretim yöntemlerinden biridir. Ders verme, konferans ve benzeri terimlerle ifade edilen anlatım yöntemi, bir eğiticinin, öğretilmesi planlanmış bir konuyu eğitilecek gruba ya da geniş bir dinleyici kitlesine anlatması esasına dayanır. Bu yöntem genellikle teorik bilgilerin aktarılmasına yöneliktir [10]. Çok sık kullanımı, yanlış kullanımı nedeniyle en etkisiz yöntem olarak da bilinmektedir. Bu yöntemde, öğrenci aktif olarak öğrenmeye katılmadığı için yüksek seviyeli bilişsel öğrenmenin olmadığı [8], başka araçlarla desteklenmez ise sıkıcı ve verimsiz olduğu belirtilmektedir [10]. Çağdaş öğretim anlatıma pek fazla yer vermemekle birlikte öğretmen hemen hemen her konuda bu yöntemden belirli bir ölçüde yararlanma gereğini duymaktadır. Öğretmen tarafından anlatımın kısa ve ilginç olmasını sağlama, herkesin dikkatini çekme bu yöntemin etkinliğini artırabilir [11]. 3.2.Örnek Olay Đncelemesi Yöntemi Örnek olay incelemesi yöntemi, ilk defa 1920 li yıllarda Harvard Üniversitesi Đşletme Okulu tarafından eğitim alanında uygulamaya konmuş, ancak sonraları yaygın kullanım alanına sahip olmuştur. Yöntem özellikle genç yöneticilerin, yönetici adaylarının işletme yönetimine alıştırılmaları için uygulanmaktadır [10]. Örnek olay incelemesi yönteminde temel amaç, uzun bir tartışma içinde bir durumu ya da sorunu bütün ayrıntıları ile bir gruba incelettirmek ve her olay tartışmasından sonra katılanları daha bilinçli düşünmeye, etkili karar almaya, çözümler bulmaya yöneltmektir [12]. Bu yöntem, işlemecilik eğitiminde uygun bir şekilde kullanıldığı takdirde aktif bir öğretim yöntemi olarak kabul edilmektedir. Örnek olaylar, bir konuyu öğretirken soyut, karmaşık anlatım ve ifadeleri uygulamadan örnekler göstererek daha açık, anlaşılır hale getirmektedir. Buna göre, teorik çerçevede anlatılan konu ve olaylar öğrencinin gözünde daha somut hale gelmektedir [13]. Örnek olay incelemesi yöntemiyle işletme öğrencilerinin, iş dünyasının ve işletmelerin karışıklığını, güçlüğünü kavramasına, bir olayı analiz etme, varsayımları değerlendirme, karar seçeneklerini belirleme, çeşitli görüşleri eleştirme yetenekleri geliştirilmeye çalışılmaktadır [12]. 3.3.Rol Oynama Yöntemi Rol oynama yönteminde, bir fikir, durum sorun ya da olay bir grup önünde dramatize edilir. Grubun üyeleri yalnızca dinlemek, tartışmak yerine olayın nasıl oluştuğunu izler ve konunun ayrıntısına inerler [11]. Đşletmecilik eğitiminde rol oynama yöntemi, bireyleri gerçek iş yaşamına alıştıran, bunu yaparken başkalarıyla yakın ilişkiler ve işbirliğine girmeyi öğreten, sorunlara çözümler aramaya yönelten, yararlı bir eğitsel yöntemdir [12]. Rol oynama yöntemi özel bir değere sahiptir. Çünkü, bu yöntemde öğrenciler başka bir kimliğe bürünür, başkalarının nasıl hissettiğini, düşündüğünü ve etkinlikte bulunduğunu anlama imkanına sahip olurlar [11]. 3

4 3.4.Proje Tabanlı Öğrenme Yöntemi Yapılan birçok araştırma sonuçlarına göre, öğretmenin ders anlattığı ve öğrencinin dinlediği geleneksel eğitim sisteminde, öğrenci açısından bilginin zihinde kalma süresi oldukça kısadır. Bu süreyi uzatmak ve öğrenci potansiyelinin performansa dönüşebilmesi için, aktif katılımlı, araştırmaya dayalı bir eğitim modeline gereksinim bulunmaktadır. Proje merkezli öğrenim modeli, bu ihtiyaçtan doğmuştur [14]. Proje, tasarı ya da tasarı geliştirme, hayal etme ve planlama demektir. Proje tabanlı öğrenme, projeyi alt yapı unsuru olarak vurgulayan, süreç yönelimli, dolayısıyla hayal etmeye, planlamaya, kurgulamaya yönelik bir öğrenme süreci olarak karşımıza çıkmaktadır [15]. Proje tabanlı öğrenmenin en önemli özelliği, öğrenci odaklı olması, yaşamın sınıfa taşınması, yaratıcı düşüncenin sınıf ortamında öğrenciler tarafından oluşturulmasıdır [16]. Öğrencinin aktif olarak katıldığı bu modelde öğrenci, araştırdığı konuya yoğunlaşmakta, istenilen davranışlar geliştirmekte; öğrencinin öğrenmeye ilişkin istek ve ilgisi artarak akademik başarısı yükselmektedir. Bunlar da bütün olarak eğitimden beklenen sonuçları ortaya çıkarmaktadır [14]. 3.5.Probleme Dayalı Öğrenme Yöntemi Probleme Dayalı Öğrenme, 1960 lı yıllarda geleneksel öğretime alternatif olarak ortaya çıkan ve günümüzde hukuk, ekonomi, işletme, sosyal bilimler vb. farklı alanlarda kullanılmakta olan bir yaklaşımdır [17]. Son yıllarda eğitim alanında en fazla tartışılan konulardan birini oluşturmaktadır. Yapılan çalışmalar probleme dayalı öğrenme yönteminin öğrencilerin eleştirel, yaratıcı düşünme, problem çözme becerilerini geliştirme sürecinde geleneksel yöntemlere göre daha etkili olduğunu ortaya koymuştur [18]. Problem çözme, bilimsel bir araştırma sürecini temel almaktadır. Problemi sistematik bir yaklaşımla ele almayı gerektiren bu süreç, John Dewey in genel problem çözme yöntemindeki aşamalara dayanmaktadır. Problem çözme aşamaları; Problemi tanımlama, geçici hipotezleri formüle etme, veri toplama, organize etme, değerlendirme ve açıklama, sonuca ulaşma, sonuçları test etme olarak belirtilmektedir [11]. 4.SONUÇ Bilgi çağında kariyer sürekli öğrenmeye, çevreye uyabilmeye ve bilgiyi araştırmaya dayanmaktadır. Yani, öğrenmeyi öğrenme, sürekli eğitim ve kariyer geliştirmenin temelini oluşturmaktadır [2]. Bu doğrultuda, işletmecilik eğitiminde köklü bir değişim süreci yaşanmaktadır. Yakın gelecekte işletmecilik eğitiminin bugünkünden çok farklı bir yaklaşımla ele alınacağı belirtilmektedir [3]. Geleceğin yöneticileri olan işletme öğrencilerinin, sorun çözme, sosyal ve bilişsel becerilerini geliştirmeye yönelik, öğrenme sürecine doğrudan katılımı sağlayan, bazı aktif öğrenme yöntemleri ön plana çıkmaktadır. Bu bildiride, son yıllarda işletmecilik eğitiminin geleceğini biçimlendiren bazı aktif öğrenme yöntemlerinin neler olduğu sorusuna yanıt aranmıştır. Sonuç olarak, işletmecilik eğitiminde örnek olay yöntemi, rol oynama yöntemi, proje tabanlı öğrenme yöntemi, probleme dayalı öğrenme yöntemi araştırmacılar, uygulamacılar tarafından sıklıkla tartışılan, daha fazla uygulanması önerilen aktif öğrenme yöntemleri arasında yer almaktadır. 4

5 4.KAYNAKLAR [1] Ulukan, C., Đşletmecilik Eğitiminin Geleceği Yeni Öğrenme Ortamları ve Kurumsal Gereklilikleri, 11.Ulusal Yönetim ve Organizasyon Bildiriler Kitabı, Sayfa , Afyon, [2] Koçel, T., Đşletme Yöneticiliği, Beta Yayınları, 1-759, Đstanbul, [3] Nigel, B., The future of business education, Strategic Direction, Cilt:25, No:8, 3-5, [4] Gölbaşı, Ş., Ahlaki Davranışların Kurumsallaşmasında Đşletmecilik Okullarının Rolü Đş Ahlakı Dergisi, Cilt:2, Sayı:4, 21-41, [5] Güvemli, O., Son On Yılda Üniversitelerde ve ĐĐBF lerinde Sayısal Gelişmeler, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı:45, 19-33, Ocak, [6] Düzakın, E., Yılmaz, Ö., Đşletme Mezunlarının Đş Hayatındaki Yeri ve Đşletme Eğitimi: 1000 Büyük Sanayi Kuruluşunun Đşletme Mezunlarından Beklentileri Üzerine Araştırma Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:18, Sayı:1, , [7] Öz-Alp, Ş., Türkiye de Đşletmecilik Eğitimi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, 1-36, [8] Katrinli, A., Günay, G., Çangarlı, G., Deneyimsel Öğrenmenin Đşletme Eğitimindeki Yeri ve Eğitim Oyunlarının Rolü, Đzmir Ekonomi Üniversitesi Yayınları No:24, 1-189, [9] Özden, Y., Eğitimde Yeni Değerler, Pegem Yayınları, 1-226, [10] Gürol, Y., Đşletmecilik Eğitiminde Kullanılan Öğretim Metodları ve Aktif Bir Eğitim Aracı Olarak Yönetim Oyunları, Yönetim/Đşletme Đktisadı Enstitüsü Dergisi, Yıl:15, Sayı:47, 77-92, Şubat [11] Küçükahmet, L., Öğretimde Planlama ve Değerlendirme, Alkım Yayınevi, 1-238, Đstanbul, [12] Sabuncuoğlu, Z., Đnsan Kaynakları Yönetimi, Ezgi Kitabevi Yayınları, 1-297, Bursa, [13] Durna, U. ve Arkadaşları, Yönetimde Örnek Olaylar Niğde Üniversitesi ĐĐBF Dergisi, Cilt:2, Sayı:1, 69-77, [14] Şentürk, Ü., Enformasyon Toplumunda Eğitimin Yeri Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Yıl:6, Sayı:3, , Yaz [15] Erdem, M., Proje Tabanlı Öğrenme" Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:22, ,

6 [16] Alacapınar, F., Effectiveness of Project Based Learning, Eurasian Journal of Educational Research, Sayı:32, 17-34, [17] Demirel, M., Arslan Turan, B., Probleme Dayalı Öğrenmenin Başarıya, Tutuma, Bilişötesi Farkındalık ve Güdü Düzeyine Etkisi Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H.U.Journal of Education), Sayı:38, 55-66, [18] Sharp, D.C., Problem-Based Learning in an MBA Economics Course: Confessions of a First-Time User, New Directions For Teaching and Learning, Sayı: 95, 45-51,