Hematoloji Uzmanlık Derneği, Hematoloji uzmanları tarafından kurulan, kar amacı gütmeyen bir sivil toplum kuruluşu örgütüdür.

Transkript

1 Beslenme Önerileri

2 Değerli hasta ve hasta yakınlarımız; bu kitapçıklar sizlere Hematlji Uzmanlık Derneği tarafından hastalık sürecinde karşınıza çıkabilecek srunların çözümünde yardımcı labilmek amacıyla hazırlanmıştır. Hematlji Uzmanlık Derneği, Hematlji uzmanları tarafından kurulan, kar amacı gütmeyen bir sivil tplum kuruluşu örgütüdür. Derneğimizin temel amaçlarından birisi hematlji alanında farkındalık yaratmak, bilgiyi tabana yaymaktır. Bu amaçla derneğimiz gerek yazılı gerekse de görsel medyada Türkçe içerik yaratıp, hasta bilgilendirme tplantıları, destek gurupları kurup sizlere yardımcı lmayı hedeflemektedir. Derneğimiz tarafından hazırlanan adresinden değişik hematlji hastalıkları ve bunların tedavileri knusunda geniş bilgilere ulaşabilir, srularınıza bir uzman tarafından yanıt bulabilirsiniz. Bu kitapçıkların hazırlanmasında Amerika NCI ( Ulusal Kanser Enstitüsü ) tarafından hazırlanan hasta bilgilendirme brşürlerinden yararlanılmıştır. Kendilerine teşekkür ederiz. Hematlji Uzmanlık Derneği Adına Dç.Dr.Birl Güvenc Genel Sekreter Prf.Dr.Süleyman Dinçer Başkan

3 3 Bu Kitap Hakkında Beslenme Önerileri kitabı kanser tedavisi almaya başlayacak ya da almakta lan sizler için yazılmıştır. Aileniz, arkadaşlarınız ve diğer yakınlarınız da bu kitabı kumak isteyebilir. Bu kitabı kanser tedavisi öncesinde, esnasında ve snrasında kullanabilirsiniz. Bu kitap yaygın beslenme prblemleri ve bunlarla başa çıkma ylları knusunda öneriler içerir. Kitabın içeriği: Kanser tedavisi, iyi beslenme ve beslenme prblemleri hakkında bilmeniz gerekenler Duygular iştahı nasıl etkiler Beslenme prblemleriyle başa çıkmanın ylları Kanser tedavisi bittikten snra iyi beslenmenin ylları Belli beslenme prblemlerinde yardımcı lacak gıda ve içecekler Daha fazla bilgi edinme ylları Kanser tedavisi sırasında sizi etkileyebilecek beslenme prblemleri hakkında dktrunuz, hemşireniz ya da diyetisyeninizle knuşun. Bu kitabın belli bölümlerini kumanızı ya da bazı yöntemleri önerebilirler. Bu kitabı baştan sna sırayla kumak yerine şimdi ihtiyacınız lan bölümlere bakın. Snra her zaman daha fazlasını kuyabilirsiniz.

4 4 İÇİNDEKİLER Kanser Tedavisi, İyi Beslenme Ve Beslenme Prblemleri Hakkında Bilmeniz Gerekenler 5 Kanser Tedavisi Sırasında Duygular İştahınızı Etkileyebilir 8 Bir Bakışta Beslenme Prblemleri 9 İştah Kaybı 10 Tat Ve Kku Duyusunda Değişiklikler 11 Kabızlık 13 İshal 14 Ağız Kuruluğu 15 Laktz Tlerans Bzukluğu 16 Bulantı 17 Ağız Yarası 19 Bğaz Ağrısı Ve Yutma Güçlüğü 21 Kusma 22 Kil Alma 23 Kil Kaybı 24 Kanser Tedavisinden Snra 26 Belli Kanser Tedavilerinin Neden Olabileceği Beslenme Prblemleri 27 Gıda Ve İçecek Listeleri 28 Berrak İçecekler 28 Tam Sıvı Gıdalar 28 Mideyi Rahatlatıcı Gıda Ve İçecekler 30 Düşük Lifli Gıdalar 32 Yüksek Lifli Gıdalar 33 Çiğnemesi Ve Yutması Klay Gıda Ve İçecekler 34 Hızlı Ve Klay Atıştırmalıklar 35 Prtein Ekleme Ylları 36 Kalri Ekleme Ylları 38

5 5 Kanser Tedavisi, İyi Beslenme ve Beslenme Prblemleri Hakkında Bilmeniz Gerekenler Kanserli insanlar değişik diyetlere ihtiyaç duyar. Kanserli insanlar sıklıkla sağlıklı lduğunu düşündüklerinden farklı diyetler uygulamak ihtiyacındadır. Pek çk insan için sağlıklı bir diyet şunları içerir: Bir sürü meyve ve sebze, tam buğday ekmeği ve tahıllar Makul seviyede et ve süt ürünleri Az miktarda yağ, şeker, alkl, tuz Kanser lduğunuzda tedavinin yan etkileriyle baş edebilmek amacıyla gücünüzü krumak için beslenmeye ihtiyacınız vardır. Sağlıklı lduğunuzda yeterli gıda almanız sıklıkla prblem değildir. Ancak kanser ve tedaviyle uğraşırken bu durum gerçekten srun labilir. Kanser lduğunuzda daha fazla kalri ve prteine ihtiyacınız lur. Bazen diyetinizde fazladan süt, peynir ve yumurta lmasına gerek vardır. Çiğneme ve yutmada sıkıntınız varsa, sslar ve et suyu eklemeniz gerekebilir. Bazen yüksek lifli gıdalar yerine düşük lifli gıdaları yemeniz gerekebilir. Yapmanız gereken herhangi bir diyet değişikliğinde diyetisyeniniz yardımcı labilir. Kanser tedavisi beslenme prblemlerine yl açan yan etkilere neden labilir. Kanser tedavileri kanser hücrelerini öldürmek için düzenlenir. Ancak bu tedaviler sağlıklı hücrelere de zarar verebilir. Sağlıklı hücrelere verilen zarar yan etkilere neden labilir. Bu yan etkilerden bazıları beslenme prblemlerine yl açabilir. Kanser tedavisinin neden labileceği beslenme prblemleri için sayfa 9 da ki listeye bakın. Kanser tedavisi sırasındaki genel beslenme prblemleri şunlardır: İştah kaybı Tat ve kku duyusunda değişiklikler Kabızlık İshal Ağız kuruluğu Laktz tlerans bzukluğu Bulantı Ağız yarası Bğaz ağrısı ve yutma güçlüğü Kusma Kil alma Kil kaybı Bazı insanlarda iştahsızlık ve bulantı kanser ve tedavisi hakkındaki sıkıntıları nedeniyle lur. Bu biçimde davrananların çğu tedavi başladıktan snra ne bekleyeceklerini bildikleri zaman daha iyi hissederler. Kanser tedavisine başlamadan önce yapacağınız ve üzerinde düşüneceğiniz knular; Tedavi başlayana kadar yan etkiler ya da beslenme prblemleriyle karşılaşıp karşılaşmayacağınızı bilemezsiniz. Prblemleriniz lsa bile hafif labilir. Pek çk yan etki kntrl altına alınabilir. Pek çk prblem kanser tedavisi bitince kayblabilir. Kanser tedavinizi bir iyileşme zamanı larak düşünün ve yalnız kendinize daklanın.

6 6 Tedavi başlamadan önce sağlıklı bir diyet uygulayın. Bu, sizin tedavi süresince güçlü kalmanızı ve enfeksiyn riskini azaltmanızı sağlar. Bir diş hekimine gidin. Kanser tedavisine başlamadan önce sağlıklı bir ağzınızın lması önemlidir. Dktrunuz, hemşireniz ve diyetisyeninize beslenme prblemlerinde işe yarayabilecek ilaçları danışın. Krku ve endişelerinizi dktrunuz, hemşireniz veya ssyal hizmet görevlisiyle knuşun. Size bu duygunuzu yönetip, nunla başa çıkma knusunda yllar önerebilirler. Kanseriniz ve tedavisi hakkında bilgi edinin. Pek çk insan ne bekleyeceğini bilirse daha iyi hisseder. İyi beslenmeye hazırlanma ylları Buzdlabı, dlap ve dndurucunuzu sağlıklı gıdalarla dldurun. Bunların kendinizi hasta hissettiğiniz zaman da yiyebileceğiniz şeyler lmasına dikkat edin. Az pişirme gerektiren ya da hiç gerektirmeyen örneğin dnmuş yemekler ya da yenmeye hazır pişmiş gıdalar alın. Önceden yemek yapın ve prsiyn byutlarında dndurun. Arkadaşlarınızdan ya da ailenizden tedavi sırasında alışveriş ve yemek yapmakta size yardım etmesini isteyin. Belki bir arkadaşınız yapılacak işler ve yapacak kişilerin bir çizelgesini de luşturabilir. Dktrunuza, hemşirenize ya da diyetisyeninize neler beklemek gerektiğini srun. Pek çk değişik beslenme prblemi tipinde yararlı lacak gıda ve içeceklerin listelerini 49 ve 64. Sayfalar arasında bulabilirsiniz. Kanser tedavisi sırasında herkesin beslenme prblemi lmaz. Sizin bir beslenme prbleminiz lup lmayacağını ve lursa bunun ne kadar ciddi lacağını bilmenin bir ylu yktur. Sizin çk az bir sıkıntınız labilir veya hiç lmayabilir. Bu, kısmen sizin kanserinizin tipine, vücudunuzdaki yerine, ne tür bir tedavi aldığınıza, tedavinin ne kadar sürdüğüne ve aldığınız tedavinin dzuna bağlıdır. Tedavi sırasında, beslenme prblemleriyle başa çıkmada yararlı pek çk ilaç ve başka yöntemler vardır. Tedavi biter bitmez pek çk yeme prblemi kayblur. Dktrunuz, hemşireniz ya da diyetisyeniniz size beslenme prblemleri ve bunlarla başa çıkma knusunda umduğunuzdan daha çk şey anlatabilir. Beslenme prblemleriniz başlarsa hemen dktrunuz veya hemşirenize haber verin. Yenilecek gıdalar knusunda Dktrunuz, hemşireniz ve diyetisyeninizle knuşun. Kanser tedavisi sırasında ne yenileceğinden emin değilseniz dktr veya hemşirenizle knuşun. Size bir diyetisyen önermelerini isteyin. Beslenme rejiminiz hakkında knuşulacak en iyi kişi bir diyetisyendir. Tedavi sırasında ve snrasında sizin için en iyi gıda ve içecekleri seçmede yardımcı labilir. Diyetisyenle görüşmeniz için bir sru listesi yapın. Sevdiğiniz gıda ve tarifleri kanser tedavisi sırasında yiyip yiyemeyeceğinizi srun. Diğer hastaların beslenme prblemleriyle nasıl başa çıktıklarını öğrenebilirsiniz. Ayrıca bu kitabı da yanınızda getirip diyetisyene sizin kumanız gereken bölümleri işaretletebilirsiniz. Zaten diyabet, böbrek veya kalp hastalığı ya da başka bir hastalık nedeniyle özel bir diyet yapıyrsanız bir dktr ve diyetisyenle knuşmak çk daha önemlidir. Dktrunuz ve diyetisyeniniz kanser tedavisi nedenli beslenme prblemleriyle uğraşırken özel diyetinizi nasıl takip edebileceğiniz knusunda size önerilerde bulunabilir. Nasıl bir diyetisyen bulacağınız knusunda daha fazla bilgi için Türk Diyetisyenler Derneği (Amerikan Diyetetik Derneği) ile bağlantı kurabilirsiniz. Gıda ve içeceklerden en fazla yararlanma ylları Tedavi sırasında gıda söz knusu lduğunda iyi günleriniz ve kötü günleriniz labilir.

7 7 Şunları yapabilirsiniz: Yiyebildiğiniz zamanda blca prtein ve kalri yiyin. Bu, gücünüzü krumanıza yardım eder ve kanser tedavisinin zarar verdiği dkuların yeniden yapımına yardım eder. İştahınızın en fazla lduğu zamanda yiyin. Pek çk insan için bu sabahları lur. Sabah erkenden daha büyük bir miktar yemek yiyip, snra sıvı yemek destekleriyle devam etmek isteyebilirsiniz. Bir iki parça bile lsa da yiyebileceğiniz gıdaları yemeye çalışın. Daha fazla yiyene kadar bu gıdalarla dayanmaya çalışın. Fazladan kalri ve prtein alabilmek için sıvı yemek destekleri de içmelisiniz. Bazı günler hiç yiyemezseniz endişe etmeyin. Bu zamanı rahatlamak için başka yllar deneyerek geçirin ve daha snra yiyebildiğiniz zaman yemeye başlayın. İki günden fazla yiyemezseniz dktrunuza söyleyin. Bl sıvı alın. Yiyemediğiniz günlerde özellikle bl sıvı almanız daha da önemlidir. Çk içecek içmek vücudunuzun ihtiyacı lan sıvıyı almasını sağlar. Yetişkinlerin çğu günlük 8-12 bardak sıvı almalıdır. Su şişesini yanınızda tutarsanız bunu daha klay yaparsınız. Ayrıca sayfa 49 da yer alan berrak içeceklerden de içebilirsiniz. Başkaları sizin için yemek yapıyrsa, ihtiyaçlarınızı ve kaygılarınızı mutlaka söylemelisiniz. Enfeksiynları önlemek için gıdalara özel dikkat Bazı kanser tedavileri sizin enfeksiynlara daha açık hale getirebilir. Bu lduğunda, gıdaların taşınması, saklanması ve hazırlanmasında özel dikkat göstermeniz gerekecektir. Şunları yapabilirsiniz: Sıcak yiyecekleri sıcak, sğukları sğuk tutun. Artan yemekleri yemeniz biter bitmez buzdlabına kaldırın. Çiğ sebze ve meyveleri yemeden önce iyice fırçalayarak yıkayın. Frambuaz gibi iyi yıkanamayan meyveleri yemeyin. Kavun karpuz gibi kalın kabuklu meyveleri ve sebzeleri kesmeden önce fırçalayıp temizlemelisiniz. Gıdaları hazırlamadan önce ve snra ellerinizi, bıçaklarınızı ve tezgahı yıkamalısınız. Özellikle çiğ et, tavuk, hindi ve balık hazırlarken bunu yapmalısınız. Et için ayrı, meyve ve sebze için ayrı kesme tahtası kullanın. Et, tavuk, hindi ve balığı buzdlabında ya da mikrdalgada çözdürün. Dışarıda bekletmeyin. Et, tavuk, hindi ve balığı iyice pişirin. Etlerin içlerinde hiç pembe kısım kalmamalıdır. Yumurta rafadan, kayısı değil katı, iyi pişmiş lmalıdır. Suşi veya çiğ midye gibi çiğ balık ya da deniz ürünü yemeyin. Tüketeceğiniz tüm meyve suları, süt ürünleri ve bal pastörize lmalıdır. Sn kullanma tarihini geçmiş gıda ve içecekleri kullanmayın. Büyük paketler, kliler içinde satılan gıdaları almayın. Büfeler, salata barlar ve self servis restranlarda yemek yemeyin. Küflenme belirtisi lan rkfr ya da diğer küflü peynir çeşitleri gibi gıdaları yemeyin. Enfeksiyn ve kanser tedavisi için Kemterapi Ve Siz, Kanserli İnsanlara Destek adlı kitaba bakabilirsiniz.

8 8 Kanserle savaşmak için gıda, vitamin ve beslenme ürünlerini kullanmak Pek çk insan vücutlarının kanserle savaşında belli gıdalar yiyerek, vitamin ve ek besin alarak nasıl yardımcı labileceklerini öğrenmek ister. Ancak, herhangi bir belirli özel diyetin, gıdanın, vitaminin, mineralin, ek besinin, bitkinin ya da bunların karışımının kanseri yavaşlattığı, tedavi ettiği, tekrarlamasını önlediğini kanıtlayan bir çalışma yktur. Gerçekte bu ürünlerden bazıları kanser tedavisinin etkisini değiştirerek başka srunlara yl açabilir. Özel bir diyete başlamadan veya bir ek gıda almadan önce dktrunuz, hemşireniz veya diyetisyenle knuşun. Srunları önlemek için nların önerilerini takip edin. Tamamlayıcı ve alternatif tedaviler hakkında daha fazla bilgi için Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp Hakkında Düşünceler: Kanserli Hastalar İçin Rehber adlı kitaba bakabilirsiniz. Özel bir diyete başlamadan veya bir ek gıda almadan önce dktrunuz, hemşireniz veya diyetisyenle knuşun. Bazı vitamin ve ek besinler kanser tedavinizin işleyişini değiştirebilir. Hasta yakınları için özel bir nt Sevdiğiniz kişinin ağız tadı günden güne değişirse şaşırmayın veya bzulmayın. En sevdiği gıdayı istemediği veya tadının eskisi gibi lmadığını söylediği günler labilir. Gıdaları klay ulaşılabilir yerde tutun. Böylece sevdiğiniz kişi yemeye hazır lduğunda atıştırabilir. Bir elma püresi veya pudingi kapalı kapta (yanında kaşıkla) yatağının yanındaki kmdine kyabilirsiniz. Bir paket dğranmış havucu buzdlabı kapağında tutabilirsiniz. Nazik, anlayışlı destek lun. Bu, sevdiğiniz kişiyi yemeye zrlamaktan çk daha yardımcı lur. İştahı lmadığı zamanlar bl miktarda berrak sıvılar ve sıvı gıdalar içmesini önerin. Berrak sıvılar için sayfa 49 a, sıvı gıdalar için sayfa 50 ye bakın. Beslenme prblemiyle başa çıkma ylları hakkında sevdiğiniz kişiyle knuşun. Bunu birlikte yapmak ikinize de denetim duygusu verecektir. Kanser tedavisi sırasında duygularınız iştahınızı etkileyebilir. Kanser tedavisi sırasında şu duyguları hissedebilirsiniz: Baskılanmış Endişeli Krkmuş Kızgın Çaresiz Yalnız Bu duyguları hissetmek nrmaldir. Her ne kadar bunlar beslenme prblemi lmasa da, böyle güçlü duygular gıda, alışveriş ve yemek yapmaya lan ilginizi etkileyebilir. Halsizlik de başa çıkmayı iyice zrlaştırır. Kanser tedavisi sırasında duygularınızla başa çıkmak

9 9 İştahınızı engellememesi için duygularınızla başa çıkmak knusunda yapabileceğiniz pek çk şey vardır. Burada başka kişilerde işe yaramış bazı fikirlerden bahsedilecektir. Sevdiğiniz gıdaları tedavinizin lmadığı günler yiyin. Bu ylla gıdalardan keyif alabilirsiniz ama size can sıkıcı şeyler anımsatmaz. Gevşeyin, meditasyn yapın, dua edin. Bu tür aktiviteler pek çk insanın daha sakin ve az stresli hissetmesine yardım eder. Güvendiğiniz biriyle duygularınız hakkında knuşun. Yakın bir arkadaşınızla, aileden biriyle, din görevlisiyle, hemşireyle, ssyal hizmet görevlisiyle, danışman veya psikiyatrist ile knuşmak isteyebilirsiniz. Daha önce kanser tedavisi görmüş biriyle knuşmayı da yararlı bulabilirsiniz. Bir kanser destek grubuna katılın. Bu, sizinkine benzer prblemlerle uğraşan diğer insanlarla tanışma ylu labilir. Destek grup tplantılarında duygularınız hakkında knuşabilir, diğerlerinin kendi duyguları hakkındaki knuşmalarını dinleyebilirsiniz. Aynı zamanda diğerlerinin kanserle, tedavi yan etkileriyle ve beslenme prblemleriyle nasıl başa çıktıklarını da öğrenebilirsiniz. Dktr, hemşire veya ssyal hizmet görevlinize size yakın destek grup tplantılarını srun. İnternet üzerinden tplanan destek gruplarını da araştırabilirsiniz. Seyahat edemiyrsanız veya size yakın destek grupları yksa bu çk yararlı labilir. Tedavi başlamadan önce beslenme prblemleri ve diğer yan etkiler hakkında bilgi alın. Pek çk insan neyle karşılaşacağını ve luşabilecek srunları nasıl çözebileceğini bilirse daha kntrllü hisseder. Yeterince dinlenin. Her gece en az 7-8 saat uyuyun. Gün içinde kumak, film izlemek gibi sakin aktivitelerle zaman geçirin. Çk fazla şey yapmak için veya başa çıkabileceğinizden daha fazla şey için kendinizi zrlamayın. Günlük işlerinizi yaparken daha klay yllar düşünün. Pek çk insan başkasından yardım istediği veya yardım teklifini kabul ettiği zaman daha iyi hisseder. Her gün hareketli lun. Çalışmalar; pek çk insanın her gün kısa yürüyüşler veya hafif egzersizler yaptığında daha iyi hissettiğini göstermiştir. Bu şekilde aktif lmak iştahınızı düzeltmeye yardım edebilir. Duygularınızla başa çıkmakta çk zrlanıyrsanız, dktrunuz veya hemşirenize ilaç knusunu srun Duygularınızla başa çıkma ylları hakkında daha fazla bilgi için Zaman Kazanmak; Kanserli İnsanlar Destek adlı kitabı kuyabilirsiniz. Kanser tedavisi yüzünden lan Halsizlik ile başa çıkma ylları için Kemterapi ve Siz, Radyasyn Tedavisi ve Siz adlı kitapları kuyabilirsiniz. Bir bakışta beslenme prblemleri Aşağıda kanser tedavisinin neden labileceği beslenme prblemlerinin bir listesi vardır. Herkeste her beslenme prblemi görülmez. Bazı kişilerde hiç prblem lmaz. Hangileriyle karşılaşabileceğiniz aldığınız tedavinin tipine ve dzuna, diyabet, böbrek, kalp hastalığı gibi diğer bir sağlık prbleminizin lup lmamasına bağlıdır. Bu listedeki beslenme prblemleri ile ilgili larak dktr, hemşire veya diyetisyenle görüşün. Hangilerinin sizi etkileyebileceğini öğrenin. Karşılaşabilecekleriniz ya da şu an yaşadıklarınızın karşısına bir işaret kyun ve daha fazla bilgi için ilgili sayfaya bakın.

10 10 Beslenme Prblemleri Sizin yaşayabileceğiniz beslenme Daha fazla bilgi için sayfa prblemleri İştah Kaybı 9 Tat ve kku duyusu değişiklikleri 10 Kabızlık 12 İshal 13 Ağız kuruluğu 14 Laktz intleransı 15 Bulantı 16 Ağız ağrısı 18 Bğaz ağrısı ve yutma güçlüğü 20 Kusma 21 Kil alma 22 Kil kaybı 23 İştah Kaybı Nedir İştah kaybı yemek yemek istememek veya yemekten çk hşlanıyrmuş gibi hissetmemektir. Kanser ve tedavisi sırasında luşan genel bir prblemdir. Bir iki günlüğüne iştah kaybı yaşabileceğiniz gibi, tüm tedavi süresince de labilir. Niye luşur İştah kaybına tam larak neyin sebep lduğu bilinmiyr. Şu sebepler etkili labilir: Kanserin kendisi Halsizlik Ağrı Stres, krku, depresyn, endişe gibi duygular Kanser tedavisinin bulantı, kusma, gıdalarda tat ve kku değişikliği gibi yan etkileri Gıdalar aracılığıyla çözüm ylları Yemek zr geldiği zaman, sıvı ya da tz yemek destekleri (instant breakfast gibi) için. Her gün üç büyük öğün yerine 5-6 küçük öğün yiyin. Bir seferde az miktarlarda yemek işe yarayabilir. Bu, ayrıca sizin çk şişmiş hissetmenizi de engeller. Yiyebilecekmiş gibi hissedeceğiniz zamanlar için atıştırmalıkları yanınızda bulundurun. Dışarı gidiyrken fıstık ezmeli kanepe, ceviz, tahıllı-kuru meyveli müsli (granla) bar, kuru meyve gibi taşıması klay atıştırmalıkları yanınızda bulundurun. Sayfa 57 de hızlı ve klay hazırlanan atıştırmalık örnekleri bulabilirsiniz. Diyetinize ilave prtein ve kalri ekleyin. Prtein ekleme önerileri için sayfa 59 a, kalri için sayfa 63 e bakın. Gün byunca, hatta canınız yemek istemediği zamanlarda bile içecek için. Kalri ve diğer besinler içeren içecekler seçin. Bunlar meyve suyu, çrba, süt, prteinli syalı içecekler labilir. Sayfa 49 da berrak içeceklerin, sayfa 28 de tam sıvı gıdaların listesini görebilirsiniz. Yatma saatinde atıştırın. Bu ilave kalri verecek ama snraki öğünde iştahınızı etkilemeyecektir.

11 11 Bir gıdanın biçimini değiştirin. Örneğin bir parça meyve yemek yerine meyveli milkşeyk yapabilirsiniz. Snraki sayfada bir tarif bulacaksınız. Yumuşak, serin veya dnmuş gıdalar yiyin. Yğurt, milkşeyk, meyveli buz labilir. Snraki sayfada muzlu milkşeyk tarifi göreceksiniz. İyi ve dinlenmiş hissettiğiniz zamanlar daha fazla yiyin. Pek çk kişi için bu iyi uyunmuş bir geceden snraki sabah kahvaltısıdır. Yemekler sırasında çk az miktarlarda su yudumlayın. Pek çk insan aynı zamanda hem yer hem de içerse şişmiş hisseder. Küçük bir yudumdan daha fazlasını içmek istiyrsanız, yemekten 30 dakika önce ya da snra için. Diğer çözüm ylları Bir diyetisyenle görüşün. Yemek yemeyi istemediğiniz zamanlarda da yeterli kalri ve prtein almanın yllarını knuşabilirsiniz. Rahat ve zevkli yemekler yemeye çalışın. Güzel görünen yemeklerin yanı sıra hşlandığınız kişilerle birlikte lmak ta işe yarar. Egzersiz yapın. Aktif lmak iştahınızı artırabilir. Araştırmalar pek çk kanserli insanın her gün biraz egzersiz yaptığında daha iyi hissettiğini göstermektedir. Krku, depresyn ve diğer duygular iştahınızı ve yemeğe ilginizi etkiliyrsa hemşireniz veya diyetisyeninizle knuşun. Yardımcı labilecek önerileri labilir. Bulantı, kusma veya yemeklerin tat ve kkularında değişiklik varsa dktrunuzla knuşun. Dktrunuz bu prblemin çözümünde yardımcı labilir ve siz daha klay yiyebilirsiniz. TARİF İştah kaybında yardımcı lmak için Muzlu milkşeyk 1 tam lgun muz, dilimlenmiş Vanilya ekstresi (birkaç damla) 1 bardak süt Tüm malzemeyi bir blender a kyun Yüksek hızda akıcı lana dek karıştırın. İştah kaybıyla uğraşmak hakkında daha fazla bilgi için sayfa 24 deki kil kaybı bölümüne bakın. Tat veya kku duyusundaki değişiklikler Nedir Gıdalar daha az tat verebilir veya belli gıdalar (et gibi) daha acı veya metal gibi tat verebilir. Kku duyunuz da değişebilir. Bazen eskiden güzel kkan gıdalar artık güzel kkmayabilir. Niye luşur Kanser tedavisi, diş prblemleri veya kanserin kendisi tat veya kku duyunuzda değişikliğe yl açabilir. Bu

12 12 prblemleri engellemenin bir ylu lmasa da, tedavi bittikten snra sıklıkla daha iyileşir. Gıdalar aracılığıyla çözüm ylları Güzel görünen ve kkan gıdalar seçin. Size cazip gelmeyen gıdalardan uzak durun. Örneğin kırmızı etin tadı veya kkusu değişik geliyrsa hindi veya tavuk deneyin. Gıdaları terbiye (marine) edin. Et, tavuk veya balığın tadını terbiye (marine) ederek iyileştirebilirsiniz. Marketten sslar alarak yapabileceğiniz gibi, meyve suyu, şarap veya salata ssu deneyebilirsiniz. Bir gıdayı terbiye ettiğinizde pişirmeye hazır lana kadar buzdlabında tutun. Ekşi gıdaları ve içecekleri deneyin. Bunlar prtakal ve limnata içerir. Ekşi limn custardının (sütlü yumurtalı tatlı) tadı güzeldir ve ilave prtein ve kalri içerir. Ağız yarası veya bğaz yarası, ağrısı varsa ekşi gıdaları yemeyin. Gıdaları tatlandırın. Gıdaların tuzlu, acı ya da asit tadı varsa şeker veya tatlandırıcı ekleyerek daha tatlı yapmak yardımcı labilir. Gıdalarınıza lezzet ekleyin. Sebzelere pastırma parçaları veya sğan ya da fesleğen, kekik, biberiye gibi bitkiler ekleyebilirsiniz. Et ve tavuklarda barbekü ssu kullanabilirsiniz. Sizi rahatsız eden kkuları lan gıda ve içeceklerden uzak durun. Gıda kkularını azaltmada yardımcı lacak bazı yöntemler: Gıdaları da sıcaklığında servis edin Gıdaları kapalı tutun Kapaklı bardaklar kullanın Pipet kullanarak için Pişirirken aspiratörü açık tutun Dışarıda pişirin Pişirirken kapağı ters tarafa dğru açın Ağzınızda metalik tat varsa plastik çatal kaşık kullanın. Diğer çözüm ylları Diyetisyeninizle knuşun. Tat ve kku değişiklikleriyle başa çıkma knusunda size başka öneriler sunabilir. Plastik çatal ve kaşık kullanın. Ağzınızda metalik tat varsa, plastik çatal kaşık kullanmak yardımcı labilir. Yemek çubuğu ile yemekten hşlanıyrsanız, bu da yardımcı labilir. Gıdaları metal tencere ve tava yerine cam tencere ve tavada pişirmeyi deneyebilirsiniz. Ağzınızı temiz tutun. Ağzınızı fırçalayarak ve diş ipi kullanarak temiz tutmak gıdaların tadını iyileştirebilir. Ağzınıza iyi bakmanın diğer ylları yanında diş hekiminiz veya dktrunuzdan ağız gargaraları da isteyebilirsiniz. Diş hekimine gidin. Değişen tat veya kkunun diş prblemleriyle ilgisini araştırıp söyleyebilir. Dktrunuz veya hemşirenizle knuşun. Onlara tat ve kkudaki herhangi bir değişikliği ve bu değişikliğin

13 13 Kabızlık Nedir sizi nasıl yemekten uzaklaştırdığını anlatın. Barsak hareketleri daha az, dışkı sert, kuru ve zr çıkar nitelikteyse kabızlık luşur. Barsak hareketleri ağrılı labilir, şişkinlik hissedebilirsiniz veya bulantınız labilir. Geğirebilir, bl miktarda gaz çıkarabilirsiniz, mide krampları veya rektal bölgede (makatta) basınç hissedebilirsiniz. Niye luşur Kemterapi, kanserin yerleşimi, ağrı tedavisi ve diğer tedaviler kabızlığa neden labilir. Yeterince sıvı içmez veya yeterince lifli gıda yemezseniz de labilir. Bazı insanlar aktif lmadıklarında kabız labilir. Gıdalar aracılığıyla çözüm ylları Bl sıvı için. Her gün en az 8 bardak sıvı için. Bir bardak santilitredir. Sayfa 27 de berrak sıvılara örnek görebilirsiniz. Sıcak içecekler için. Pek çk insan ılık ya da sıcak sıvılar (kahve, çay, çrba) içmenin kabızlığı gidermede yardımcı lduğunu görmüştür. Yemeklerden hemen snra da sıcak içecek içmeyi deneyebilirsiniz. Yüksek lifli gıdalar yiyin. Bunlar tam buğday ekmek ve gevrekleri, kurutulmuş meyveler ve pişmiş kuru fasulye ve bezelyedir. Sayfa 19 daki tarifi deneyin. Sayfa 55 deki yüksek lifli gıdalar listesi de fikir verebilir. Belli tip kanseri lan insanlar çk lifli yememelidir, bu yüzden lifli gıdayı diyete eklemeden önce dktrunuza danışın. Kabızlığı gidermek için müshil, barsak yumuşatıcı veya bir başka ilaç almadan önce dktrunuzla knuşun. Diğer çözüm ylları Bir diyetisyenle görüşün. Size kabızlığı gidermede yardımcı gıdalar önerebilir. Barsak hareketlerinizin kaydını tutun. Bunu dktrunuz veya hemşirenize gösterin ve sizin için neyin nrmal lduğunu öğrenin. Bu kayıt kabızlığınızın lup lmadığını anlamada kullanılabilir. Her gün hareket edin. Hareketli lmak kabızlığı hem engeller, hem de giderir. Dktrunuzla ne kadar aktif lmanız gerektiğini ve ne tür bir egzersiz yapmanız gerektiğini knuşun. İki gündür barsak hareketi yksa dktrunuz veya hemşirenize söyleyin. Dktrunuz lifli gıdalar, müshil, barsak yumuşatıcı veya lavman önerebilir. Bunlardan herhangi birini dktr veya hemşirenize srmadan kullanmayın. TARİF Kabızlığı gidermeye yardım için Elma kuru erik ssu 1/3 bardak işlenmemiş kepek 1/3 bardak elma püresi 1/3 bardak kuru erik püresi Tüm malzemeleri karıştırın ve buzdlabında saklayın.

14 14 Bu karışımdan yatmadan önce 1-2 çrba kaşığı alın ve snra bir bardak su için. Nt: mutlaka su içmelisiniz, Yksa bu tarif kabızlığı gidermez. İshal Nedir İshal, yumuşak, cıvık veya sulu labilen sık barsak hareketlerinin varlığıdır. Gıda ve sıvılar barsaklardan öyle hızlı geçer ki vücudunuz nlardan yeterli besin, vitamin, mineral ve suyu ememez. Bu durum dehidrasyna (vücudunuzun susuz kalması) neden labilir. İshal hafif ya da şiddetli labilir, kısa veya uzun sürebilir. Niye luşur İshal; karın veya pelvise (leğen kemiği bölgesi) radyasyn tedavisi, kemterapi ve biyljik tedavi gibi kanser tedavileri yüzünden labilir. Bu tedaviler ince ve kalın barsak yüzeyini kaplayan sağlıklı hücrelerin zarar görmesi nedeniyle ishale yl açarlar. Ayrıca enfeksiynlar, kabızlık için kullanılan ilaçlar veya antibiytikler yüzünden de ishal labilir. Gıdalar aracılığıyla çözüm ylları İshal yüzünden kaybettiğinizi yerine kymak için bl sıvı alın. Bunlar su, zencefilli gazz ve Gatrade, Prpel gibi spr içecekleri labilir. Sayfa 49 da daha fazla berrak içeceğin yer aldığı listeye de bakabilirsiniz. Gazlı içeceklerin içmeden önce gazının kaçmasını bekleyin. İçecekler sizi susatıyr veya bulantı yapıyrsa su ilave edin. Günde 3 büyük öğün yerine 5-6 kez küçük öğünler şeklinde yiyin. Sdyum ve ptasyumdan zengin gıda ve içecekler tüketin. İshal lduğunuzda vücut bunları tüketir ve yerine kymak gerekir. Sdyum içeren içecekler et suyu çrbası (buyn) ve berrak yağsız çrbadır. Ptasyumdan zengin gıdalar ise muz, kayısı ve fırında, kaynamış ya da püre patatestir. Düşük lifli gıdalar yiyin. Yüksek lifli gıdalar ishali kötüleştirebilir. Düşük lifli gıdalara örnek sade veya vanilyalı yğurt, beyaz kızarmış ekmek ve beyaz pirinçtir. Sayfa 54 de diğer düşük lifli gıdaların listesi vardır. Gıda ve içecekleri ne çk sıcak ne çk sğuk, da sıcaklığında tüketin. İshalinizi daha da kötüleştirecek şu gıdalardan uzak durun; Tam buğday ekmeği, makarna gibi yüksek lifli gıdalar Çk şekerli içecekler Çk sıcak ya da çk sğuk içecekler Kızarmış patates, hamburger gibi yağlı, kızarmış gıdalar Gaz yapan gıda ve içecekler. Fırında kuru fasulye, çiğ sebze ve meyveler gibi. Süt ürünleri (düşük laktzlu veya laktzsuz lanlar hariç)

15 15 Bira, şarap ve diğer alkl çeşitleri Biber, acı ss, salsa ve kırmızıbiber gibi baharatlı gıdalar Kafeinli gıda ve içecekler. Kahve, çay, bazı içecekler ve çiklata Ksilitl ve srbitl ile tatlandırılmış şekersiz ürünler. Bunlar çğunlukla şekersiz sakız ve şekerlemelerde bulunur. Bu tatlandırıcılardan lup lmadığını etiketlerine bakarak araştırın. Srbitlden zengin lduğu için elma suyu Ani ishal atağından snra saat sadece berrak içecekler için. Bu barsaklarınıza dinlenme fırsatı verir ve kaybedilen sıvıları yerine kyar. Ani ishaliniz lursa dktrunuza söyleyin. İshal için ilaç almadan önce dktrunuz veya hemşirenize söyleyin. Diğer çözüm ylları Bir diyetisyenle knuşun. Dehidrasynu önleyecek gıdalar seçmenize yardım edebilir. Diyetisyen aynı zamanda ishal lduğunuzda hangi gıdaların yenmesi için uygun lduğunu, hangilerinden sakınmak gerektiğini söyleyebilir. Tuvaletten snra silip temizlenirken yumuşak lun. Tuvalet kağıdı yerine temizlik için ıslak bez veya püskürtme başlıklı sprey şeklinde su kullanın. Rektal bölgenizde (makatta) ağrı, kanama varsa veya hemridiniz varsa dktrunuz veya hemşirenize haber verin. İshaliniz 24 saatten fazla sürerse dktrunuza söyleyin. Ağrı ve kramplarınızın lup lmadığını da öğrenmek isteyecektir. Dktrunuz bu prblemlerinizin kntrlüne yardım için ilaç yazabilir. Kaybettiğiniz su ve besinleri yerine kymak için damardan sıvı verilmesine de ihtiyacınız labilir. Bu, damarınıza yerleştirilen bir iğneden dğru sıvı almanız demektir. Dktr ve hemşirenize srmadan ishal için ilaç kullanmayın. Ağız kuruluğu Nedir Ağız kuruluğu eskiden lduğundan daha az tükürük lduğu zaman meydana gelir. Bu durum knuşmayı, çiğnemeyi ve gıdaları yutmayı zrlaştırır. Ağız kuruluğu gıdaların tadını da değiştirebilir. Niye luşur Baş veya byun bölgesine kemterapi veya radyasyn tedavisi yapılması tükürük üreten bezlere zarar verebilir. Biyljik tedavi ve bazı ilaçlar da ağız kuruluğuna neden labilir. Gıdalar aracılığıyla çözüm ylları Gün byu su yudumlayın. Bu, ağzınızı nemli tutup, knuşmanıza ve yutmanıza yardım edebilir. Pek çk kişi yanında su şişesi taşır. Çk tatlı veya ekşi gıda ve içecek (limnata gibi) tüketin. Bunlar daha fazla tükürük üretmenize yardım eder. Ancak ağız yaranız veya bğaz yaranız varsa tatlı veya ekşi bir şey yiyip içmeyin. Bu prblemleri daha kötüleştirebilir. Sakız çiğneyin veya şekerleme, buzlu şeker, pastil emin. Bunlar tükürük üretip ağzı nemlendirmeye yardımcı lur. Çk fazla şeker dişlerinizi çürüteceğinden şekersiz sakız ve şekerleme seçin. Aynı zamanda ishaliniz de varsa, bazı tatlandırıcılar durumu daha kötüleştireceğinden şekersiz ürünleri

16 16 kullanmadan önce diyetisyene danışın. Yutması klay gıdalar yiyin. Ezme şeklinde pişirilmiş gıdaları veya çrbayı deneyin. Sayfa 56 da klay çiğnenen ve yutulan gıda ve içeceklerin bir listesini bulabilirsiniz. Gıdaları ss, et suyu veya salata ssuyla nemlendirin. Bu gıdaları daha klay yutmaya yardım eder. Bira, şarap veya başka alkl tüketmeyin. Bunlar ağzınızı daha da kurutabilir. Ağzınızı incitecek gıdalardan sakının. Bu gıdalar çk baharatlı, ekşi, tuzlu, sert veya gevrek labilir. Diğer çözüm ylları Diyetisyenle knuşun. Ağız kuruluğu çiğnemenizi zrlaştırdığı zaman bile yiyebilmenizin yllarını size anlatabilir. Dudaklarınızı dudak kremi ile nemli tutun. Her 1-2 saatte ağzınızı çalkalayın. Bir bardak sıcak suda 1/4 çay kaşığı karbnat ve 1/8 çay kaşığı tuz eritin. Çalkaladıktan snra nrmal suyla durulayın. Alkllü ağız gargarası kullanmayın. Alkl ağzınızı daha da kurutur. Tütün ürünleri kullanmayın ve pasif içicilikten kaçının. Tütün ürünleri ve sigara ağız ve bğazınızı incitir. Dktrunuz veya diş hekiminizle knuşun. Ağız ve bğazınızı kaplayacak, kruyacak ve nemlendirecek yapay tükürük ve diğer ürünleri öğrenin. Bu ürünler ciddi kurulukta işe yarayabilir. Laktz intleransı Nedir Vücudunuz laktz denilen süt şekerini sindiremediği ya da ememediği zaman laktz intleransı rtaya çıkar. Laktz peynir, dndurma, puding gibi süt ürünlerinde de vardır. Laktz intleransı belirtileri hafif ya da ağır labilir ve gaz, kramplar ve ishali içerir. Bu belirtiler tedavi bittikten haftalar hatta aylar snra da sürebilir. Bazen laktz intleransı ömür byu süren bir prblemdir. Niye luşur Laktz intleransı karına veya pelvise radyasyn tedavisi uygulanması veya sindirim sistemini etkileyen cerrahi ya da antibiytik verilmesi gibi diğer tedaviler uygulandığında labilir. Gıdalar aracılığıyla çözüm ylları Kendi düşük laktzlu veya laktzsuz gıdalarınızı hazırlayın. Snraki sayfada örnek bir reçete bulabilirsiniz. Laktzsuz ya da düşük laktzlu ürünler seçin. Pek çk markette laktzsuz veya düşük laktzlu etiketli (süt veya dndurma gibi) ürünler bulabilirsiniz. Sya veya pirinçle yapılan ürünleri (sya veya pirinç sütü ya da dndurması gibi) deneyin. Bu ürünlerde hiç laktz yktur. Belli tip kanseri lan insanlar sya ürünlerini yiyemeyebilir. Bu nedenle diyetisyeninize diyetinize sya ürünleri eklemenin güvenli lup lmayacağını srun. Laktzu düşük süt ürünleri seçin. Sert peynirler (cheddar gibi) ve yğurt daha az prbleme yl açıyr.

17 17 Diğer çözüm ylları Diyetisyenle knuşun. Laktzu düşük gıdalar seçmenizde size yardımcı labilir. Dktrunuzla knuşun. Laktz intleransında işe yarayacak ilaçlar önerebilir. Bunlar laktaz tableti içerir. Laktaz laktzu parçalayan bir maddedir. TARİF Laktz intleransında yardımcı lmak için Laktzsuz Duble Çiklatalı Puding 2 küp fırınlanmış çiklata (her biri yaklaşık 30 gr) 1 bardak sütsüz krema, pirinç, sya sütü veya laktzsuz süt 1 çrba kaşığı mısır unu ¼ bardak tz şeker 1 çay kaşığı vanilya ekstresi Çiklatayı küçük bir tavada eritin. Mısır unu ve şekeri ayrı bir ss tavasında ölçün. Mısır unu çözülene kadar sıvı ekleyip karıştırın. Sıvının kalanını ekleyin. Isınana kadar rta ateşte pişirin. Çiklatayı karışım sertleşene dek dökün ve kaynatın. Ateşten uzaklaştırın. Vanilya karıştırıp sğutun. Miktar: 2 servis Servis byutu: ¾ bardak Servis başına kalri: 382 kalri Servis başına prtein: 1 gram Bulantı Nedir Kusacakmış gibi hissettiğiniz veya mideniz hasta hissettiğiniz zaman bulantı luşur. Bunu bazen kusma takip edebilir ama her zaman lmaz. Bulantı sizi ihtiyacınız lan gıda ve besinleri almaktan alıkyabilir. Herkeste bulantı lmaz, bulantı lanlarda da tedaviden hemen snra labileceği gibi 3 gün snra da labilir. Tedavi bittikten snra bulantı hemen tamamen kayblur. Niye luşur Bulantı mide, ince barsak, kalın barsak veya beyne yapılan cerrahi, kemterapi, biyljik tedavi ve radyasyn tedavisinin yan etkisi larak rtaya çıkar. Ayrıca belli tip kanserler ve diğer hastalıklara bağlı labilir. Gıdalar aracılığıyla çözüm ylları Midenizi rahatlatan gıdalar yiyin. Bunlar kızarmış beyaz ekmek, sade veya vanilyalı yğurt ve yağsız

18 18 et suyu labilir. Limn ve diğer ekşi tadı lan gıdaları deneyebilirsiniz. Sayfa 29 da mideyi rahatlatan gıdalar listesinde daha fazla örnek görebilirsiniz. 3 büyük öğün yerine 5-6 küçük öğün şeklinde yiyin. Pek çk insan küçük miktarlarda sık yemeyi daha klay bulur. Yemek ve atıştırmaları atlamayın. Aç hissetmeseniz bile yemeye devam etmelisiniz. Pek çk insan için bş bir mide bulantıyı daha da artırıcıdır. Size cazip gelen yemekleri seçin. Sizi rahatsız edecek herhangi bir yemeği yemek için kendinizi zrlamayın. Aynı zamanda, en beğendiğiniz yemekleri de yemeyin, böylece nları hasta hissetmekle ilişkilendirmezsiniz. Yemekler sırasında sadece küçük miktarlarda su yudumlayın. Pek çk insan aynı zamanda hem yer hem de içerse şişmiş hisseder. Sıvıları gün byunca alın. Yavaş için. Sıvıları bir pipetle için veya bir mataradan için. Çk sıcak ve çk sğuk lmayan gıda ve içecekleri tüketin. Yemeden veya içmeden önce sıcakların sğumasını, sğukların ılıklaşmasını bekleyin. Sıcak yemek ve içeceklere buz kyarak sğutabilir, sğukları mikrdalgada ısıtabilirsiniz. Sabahları bulantınız luyrsa, yataktan kalkmadan kızarmış ekmek veya gevrek yiyebilirsiniz. Sizin için en uygun yeme içme saatini planlayın. Bazı insanlar tedaviden önce hafif bir yemek veya atıştırmalıkla kendilerini daha iyi hissederler. Bazıları da bş mideyle (tedaviden 2-3 saat önce herhangi bir şey yiyip içmeden) tedaviye girdiğinde daha rahat hisseder. Bulantı kesici ilaçlar işe yaramıyrsa dktr veya hemşirenize söyleyin. Diğer çözüm ylları Dktrunuzla bulantı önleyici ilaçlar hakkında görüşün. İlaçlar işe yaramıyrsa mutlaka dktrunuza veya hemşirenize söyleyin. Bir ilaç işe yaramıyrsa, dktrunuz bir başkasını reçete edebilir. İlaçları her tedaviden 1 saat önce ve birkaç gün snra almanız gerekir. Aldığınız kanser tedavisinin tipi ve sizin buna yanıtınız bu ilaçları ne kadar alacağınızı belirler. Akupunktur da işe yarayabilir. Denemek istiyrsanız dktrunuz veya hemşirenizle knuşun. Diyetisyen ile bulantınız lsa bile yeterli yiyebilmenin yllarını knuşun. Her kanser tedavisi önce gevşeyin. Derin nefes alma, meditasyn veya duayı denerseniz daha iyi hissedebilirsiniz. Pek çk insan kumak ya da müzik dinlemek gibi sakin aktivitelerle gevşer. Yemeklerden snra dinlenin. Ancak bunu yatarak değil, turarak yapın. Rahat ve geniş elbiseler giyin. Ne zaman ve niçin bulantınız lduğunu kaydedin. Bu kaydı dktrunuz, hemşireniz veya diyetisyeninize gösterin. Diyetinizi değiştirecek önerileri labilir. Yaşadığınız yer havasız geliyrsa bir pencere açın ya da fanı çalıştırın. Taze hava bulantıyı azaltabilir. Çk sıcak ya da havasız dalarda yemek yemeyin.

19 19 Ağız yarası Nedir Baş veya byuna radyasyn tedavisi, kemterapi veya biyljik tedavi ağız yaralarına (ağzınızda küçük kesik ve yaralar) ve hassas dişetlerine neden labilir. Diş prblemleri ve pamukçuk gibi ağız enfeksiynları ağız yaralarına neden labilir. Niye luşur Kanser tedavileri ağız ve dudakların tabanını luşturan hızlı büyüyen hücrelere zarar verebilir. Kanser tedavisi bittikten snra ağız ve dişetleri daha iyi lacaktır. Gıdalar aracılığıyla çözüm ylları Çiğnemesi klay gıdalar seçin. Belli gıdalar ağız yarasına zarar verebilir ve çiğneme ve yutmayı daha zr hale getirir. Milkşeyk, çırpılmış yumurta ve custard (yumurtalı tatlı) gibi yumuşak gıdalar işe yarayabilir. ilerleyen sayfalarda ki tarifi deneyin. Diğer öneriler için sayfa 33 deki çiğneme ve yutması klay gıdalar listesine bakın. Yemekleri iyice yumuşayana kadar pişirin. Gıdaları küçük parçalara dğrayın. Bir blender kullanarak püre haline de getirebilirsiniz. Pipet kullanarak için. Böylece içecekleri ağzınızdaki ağrılı kısımlara değdirmeden içebilirsiniz. Çk küçük bir kaşık (bebek kaşığı gibi) kullanın. Böylece çiğnemesi daha klay lan küçük parçalar şeklinde yemek yersiniz. Serin ya da da sıcaklığında gıdalar yiyin. Gıdalar çk sıcak lursa ağzınız zarar görebilir. Buzlu şeker emin. Buz ağzınızı uyuşturup, ağrıyı hafifletebilir. Ağzınızda yara lduğunda belli gıda ve içeceklerden sakının. Bunlar: Prtakal, limn, limnata gibi ekşi meyveler ve suları Acı ss, köri, kırmızıbiber, salsa gibi baharatlı gıdalar Dmates ve ketçap Tuzlu gıdalar Çiğ sebzeler Müsli, gevrek, patates veya trtilla cipsi gibi keskin ve kıtır gıdalar Alkllü içecekler Ağzınızda yara varsa tütün ürünleri kullanmayın ve alkl içmeyin Diğer çözüm ylları Bir diyetisyenle knuşun. Ağız yarasında klay yenen gıdalar seçmenizde yardımcı labilir. Baş ve byun bölgesine yönelik biyljik tedavi, kemterapi veya radyasyn tedavisi başlamadan en az 2 hafta önce bir diş hekimine muayene lun. Kanser tedavisi başlamadan önce sağlıklı bir ağzınız lması önemlidir. Tedaviniz başlamadan önce gerekli tüm bakımı tamamlamaya çalışın. Yapamazsanız, dktrunuza veya hemşirenize ne zaman diş hekimine gitmenizin güvenli lacağını srun. Diş hekimine

20 20 kanser lduğunuzu ve aldığınız tedavinin tipini söyleyin. Günde 3-4 defa ağzınızı çalkalayın. Bir bardak sıcak suda 1/4 çay kaşığı karbnat ve 1/8 çay kaşığı tuzu karıştırın. Çalkaladıktan snra nrmal suyla durulayın. Her gün ağzınızı yara, beyaz nkta, şiş ve kızarık alanlar açısından kntrl edin. Böylece prblemler başlar başlamaz fark edebilirsiniz. Bu değişiklikleri görürseniz dktrunuza söyleyin. Ağzınızı incitecek ya da yakacak maddeler kullanmayın; Alkllü ağız gargaraları Kürdan veya diğer keskin cisimler Sigara, sigar ve diğer tütün ürünleri Bira, şarap, likör ve diğer alkllü içecekler Ağız veya dişetlerinizde yara lursa dktr veya diş hekimine söyleyin. Bu prblemin tedaviden mi yksa diş hastalığından mı kaynaklandığını söyleyebilirler. Diş ve dişeti yaraları için diş hekiminizden özel ürünler isteyebilirsiniz. Dktrunuzdan ağrı için ilaç isteyin. Yemek yerken ağzınızı uyuşturacak pastil veya spreyler önerebilir. TARİF Ağız yarasında yardımcı lmak için Meyve ve krema 1 bardak tam yağlı süt 1 bardak vanilyalı dndurma veya dnmuş yğurt 1 bardak ezilmiş meyve (şeftali, kayısı, armut) şurubu Tat vermek için badem veya vanilya ekstresi Miktar: 2 servis Servis byutu: 1-1/2 bardak Dndurma ile yapıldıysa Servis başına kalri: 302 kalri Servis başına prtein: 7 gram Dnmuş yğurt ile yapıldıysa Servis başına kalri: 268 kalri Servis başına prtein: 9 gram Malzemeleri bir blenderde parçalayın ve servis etmeden önce sğutun

21 21 Bğaz ağrısı ve yutma güçlüğü Nedir Baş ve byuna kemterapi ve radyasyn tedavisi bğazınızın yüzey tabakasında yangı ve ağrı (özefajit) yapabilir. Bğazınızda yumru varmış gibi veya göğüs ya da bğazınız yanıyrmuş gibi hissedersiniz. Yutmakta da güçlük çekebilirsiniz. Bu prblemler yemeyi zrlaştırabilir ve kil kaybına neden lur. Niye luşur Bazı kemterapi tipleri ve baş ve byuna radyasyn, bğazınızı döşeyenler gibi hızlı büyüyen hücrelere zarar verebilir. Bğaz ağrısı, yutma güçlüğü ve diğer bğaz prblemleri riskiniz şunlara dayanır: Ne kadar radyasyn aldığınız, Aynı anda kemterapi ve radyasyn tedavisi almanız Kanser tedavisi sırasında tütün kullanma ve alkl içme durumunuz. Gıdalar aracılığıyla çözüm ylları Her gün 3 büyük öğün yerine 5-6 küçük öğün yiyin. Bir öğünde küçük miktarlarda yemek daha klay gelebilir. Yutması klay gıdalar seçin. Bazı gıdaları çiğnemek ve yutmak zrdur. Milkşeyk, pişmiş tahıllı gevrek, çırpılmış yumurta gibi yumuşak gıdalar seçin. Çiğnemesi ve yutması klay gıdalar ve içecekler listesi için sayfa 34 e bakın. Kalri ve prteinden zengin gıdalar ve içecekler seçin. Prtein ilave etme ylları için sayfa 36, kalri ilave etme ylları için sayfa 38 deki listelere bakın. Kil kaybı bir prblemse, sayfa 24 deki kil kaybı hakkındaki bölüme bakın. Gıdaları iyice yumuşayana kadar pişirin. Gıdaları küçük parçalara dğrayın. Blender kullanarak gıdaları püre de yapabilirsiniz. Gıdaları et suyu, ss, tavuk suyu, yğurtla nemlendirip yumuşatın. İçecekleri pipet kullanarak için. Bu, yutmayı klaylaştırabilir. Bğazınızı yakacak ya da tahriş edecek şu gıda ve içeceklerden sakının: Sıcak gıda ve içecekler Baharatlı gıdalar Dmates, prtakal, limnata gibi asidi yüksek gıda ve içecekler Patates veya trtilla cipsi gibi keskin ve kıtır gıdalar Alkllü içecekler Yutma güçlüğünüz varsa, Bğulacak gibi hissediyrsanız, Yerken veya içerken öksürüyrsanız

22 22 Dktrunuz veya hemşirenize haber verin. Diğer çözüm ylları Bir diyetisyenle knuşun. Yutması klay gıdalar seçmenizde yardımcı labilir. Yerken veya içerken dik turun ve başınızı hafif öne uzatın. Yedikten snra en az 30 dakika dik turun veya ayakta durun. Tütün ürünlerini kullanmayın. Bunlar sigara, pip, sigar veya çiğneme tütünü labilir. Tümü bğaz prblemlerinizi daha kötüleştirir. Tüple beslenme knusunu değerlendirin. Bazen güçlü kalabilecek kadar yemeniz mümkün lmaz ve bir beslenme tüpü iyi bir seçenek labilir. Dktrunuz veya diyetisyeniniz size yardımcı lacağını düşünürse bunu size önerebilir. Dktr veya hemşirenizle knuşun. Yutmakta prbleminiz varsa, bğuluyr gibi hissediyrsanız, yerken ya da içerken öksürüyrsanız veya diğer bğaz prblemlerini fark ettiyseniz dktr veya hemşirenize söyleyin. Ağrınız varsa, kil kaybediyrsanız da bahsedin. Dktrunuz bu belirtileri hafifletecek ilaçlar yazabilir. Bunlar antiasitler ve bğazınızı kaplayıp ağrınızı azaltacak ilaçlar labilir. Kusma Nedir Kusmak bir başka ifadeyle çıkarmaktır. Niye luşur Kusma bulantıyı takip edebilir ve kanser tedavisi, gıda kkusu, hareket, bzulmuş mide veya barsak gazı nedenli labilir. Bazı insanlar kanseri hatırlatan rtamlarda (hastane gibi) bulunduklarında kusarlar. Kusma, bulantı gibi tedaviden hemen snra başladığı gibi, 1-2 gün snra da başlayabilir. Bazen mideniz bş lduğunda vücudunuz kusmaya çalışır ve öğürme nöbetleri de labilir. Biyljik tedavi, bazı kemterapi tipleri ve mide, ince barsak, kalın barsak ve beyine yapılan radyasyn tedavisi bulantı veya kusmaya veya ikisine birden neden labilir. Sıklıkla bunun lma nedeni sindirim sistemindeki sağlıklı hücrelere tedavinin verdiği zarardır. Gıdalar aracılığıyla çözüm ylları Kusmanız durana kadar herhangi bir şey yiyip içmeyin. Kusma durduğunda, küçük miktarlarda berrak sıvılar (su veya et suyu) için. Yavaş yavaş başlayın ve küçük yudumlar alın. Sayfa 28 de berrak sıvıların listesini görebilirsiniz. Berrak sıvıları kusmadan içebilirseniz, tam sıvı gıda ve içecekleri veya midenize iyi gelecekleri deneyin. Daha iyi hissetmeye başladığınızda yavaşça katı gıdalara dönebilirsiniz. Sayfa28 de tam sıvı gıdaların, 30 da mideye iyi gelecek gıda ve içeceklerin listesini görebilirsiniz. Her gün 3 büyük öğün yerine 5-6 küçük öğün yiyin. Yemeye başladıktan snra, bir seferde küçük miktarlar yemek daha klay labilir. Başlangıçta en sevdiğiniz gıdaları yemeyin, böylece nlardan hşlanmama durumunuz lmaz. Bulantı kesici ilaçlar etki etmiyrsa dktrunuza ya da hemşirenize söyleyin.

23 23 Diğer çözüm ylları Bir diyetisyenle knuşun. Kusmanız durduğunda yiyeceğiniz gıdaları seçmenizde yardımcı labilir. Kusmayı kntrl etmesi için dktrunuzdan ilaç yazmasını isteyin. İlaçlar işe yaramazsa dktr veya hemşireye söylemeyi unutmayın. Dktrunuz bir başkasını yazabilir. Bu ilaçları tedavi başlamadan 1-2 saat önce almalısınız ve birkaç gün devam etmelisiniz. Bu ilaçları ne kadar süre kullanacağınız aldığınız kanser tedavisinin türü ve sizin buna verdiğiniz tepkiye bağlıdır. Dktrunuz veya hemşirenizle akupunktur knusunu knuşun. O da yardımcı labilir. Bulantıyı önleyin. Kusmayı önlemenin bir ylu da bulantıyı önlemektir. Bulantı hakkında daha fazla bilgi için sayfa 28 e bakın. Kusmanız ciddiyse veya 1-2 günden fazla sürerse dktrunuzu arayın. Kusma dehidrasyna (vücudunuzun yeterli su alamaması) yl açabilir. Dktrunuzun sıvıları içinizde tutamadığınızı bilmesi gereklidir. Kil alma Nedir Vücut ağırlığında artış demektir. Pek çk kanserli insan kil kaybedeceğini düşünür ve kil aldıklarında şaşırırlar ve bazen bzulurlar. Niye luşur Kil alma pek çk sebeple labilir: Belli tip kanseri lanlar daha çk kil alma eğilimindedir. Hrmn tedavisi, belli tip kemterapiler ve sterid gibi ilaçlar kil alımına neden labilir. Bu tedaviler sizi şişmiş ve kil almış gibi hissettiren vücutta su birikimine yl açabilir. Bazı tedaviler iştahınızı da artırır ve aç hissedersiniz ve daha fazla yersiniz. Vücudunuzun ihtiyacı landan daha fazla kalri alınca kil alırsınız. Kanser ve tedavileri halsizliğe neden lur ve aktivitelerinizin azalacağı şekilde günlük prgramınızı değiştirir. Daha az hareket etmek kil alımına neden lur. Dktrunuzla knuşmadan kil vermek için bir diyet prgramı uygulamayın. Niye kil aldığınızı anlayıp bu knuda ne yapılabileceğini sizinle knuşacaktır. Gıdalar aracılığıyla çözüm ylları Blca meyve sebze yiyin. Bunların lifi fazla, kalrisi azdır. Bir sürü kalri almadan dymuş hissettirecektir. Tam buğday ekmeği, tahıllar ve makarna gibi yüksek lifli gıdalar yiyin. Daha fazla seçenek için sayfa 55 teki yüksek lifli gıdalar listesine bakın. Belli tip kanseri lan hastaların yüksek lifli gıdalar yememesi gerekir, bu yüzden diyetinize lif eklemeden önce dktrunuzla knuşun. Yağsız dana eti, derisiz kümes hayvanları gibi yağsız et tüketin. Düşük yağlı süt ürünleri kullanın. Bunlar az yağlı veya yağsız yğurt, yağsız ya da düşük yağlı süt labilir. Daha az yağ tüketin. Sadece küçük miktarlarda tereyağı, maynez, tatlı, kızarmış gıda ve diğer yüksek kalrili yiyecekler yiyin.

24 24 Buğulama, ızgara, fırınlama gibi düşük yağlı yöntemlerle pişirin. Küçük by prsiynlar yiyin. Dışarıda yemek yiyrsanız yarısını paket yaptırıp snra yemek üzere eve getirin. Daha az tuz yiyin. Kil alımınız sıvı birikiminden kaynaklanıyr ise bu durum su birikimini engeller. Diğer çözüm ylları Bir diyetisyenle knuşun. Kil alımınız sıvı birikiminden kaynaklanıyrsa yediğiniz tuzu sınırlama yllarını önerebilir. Sağlıklı gıdalar seçmenizi ve sevdiğiniz tariflerde sağlıklı değişiklikler yapmanızı sağlayabilir. Her gün egzersiz yapın. Egzersiz yalnız kalrileri yakmakla kalmaz aynı zamanda kanserli kişilerin daha iyi hissetmesine yardım eder. Kanser tedavisi sırasında ne kadar egzersiz yapacağınızı dktrunuz veya hemşirenizle knuşun. Kil vermek için bir diyete başlamadan önce dktrunuz veya hemşirenizle görüşün. Neden kil aldığınızı araştırıp, sıvı birikimi varsa idrar sökücü ilaçlar reçete edebilir. Kil kaybı Nedir Vücut ağırlığınızın azalması demektir. Niye luşur Kil kaybı kanserin kendisinden kaynaklanacağı gibi, bulantı ve kusma gibi kanser tedavisinin yan etkileri de kil kaybına yl açabilir. Stres ve endişe de kil kaybına yl açabilir. Kanserli insanların çğu tedavi süresinde kil kaybeder. Gıdalar aracılığıyla çözüm ylları Acıkmayı beklemek yerine yemek zamanı gelince yiyin. Kanser için tedavi edilirken, aç hissetmeseniz de yemeye ihtiyacınız vardır. Her gün 3 büyük öğün yerine 5-6 küçük öğün yiyin. Bir seferde küçük miktarlar yemek daha klay labilir. Prtein ve kalrisi yüksek gıdalar yiyin. Diğer gıdalara da prtein ve kalri ekleyebilirsiniz. Sayfa 24 teki fıstık ezmeli kanepe tarifini deneyin. Prtein ilave etme ylları için sayfa 35, kalri ilave etme ylları için sayfa 35 deki listelere bakın. Katı gıdalar yiyemeyecek gibi hissediyrsanız, milkşeykler, meyve içecekleri, meyve suları veya çrbaları deneyin. Sayfa 43 teki yüksek prteinli milkşeyk tarifini deneyin. Diğer seçenekler için sayfa 27 deki tam sıvı gıdalar listesine bakın. Prtein destekli süt ile pişirin. Makarna, peynir, puding, krema ssu, patates püresi, kaka, çrba ve krep yaparken nrmal süt yerine prtein destekli süt kullanın. Snraki sayfadaki prtein destekli süt tarifine bakın. Diğer çözüm ylları Diyetisyenle görüşün. Kilnuzu krumak veya kil almak knusunda önerileri labilir. Prtein ve kalrisi yüksek gıdaları seçmek ve beğendiğiniz tariflere uyarlamak için önerileri labilir. Olabildiğiniz kadar hareketli lun. Kısa bir yürüyüş veya başka bir hafif egzersiz yaparsanız iştahınız

25 25 daha iyi labilir. Araştırmalar kanserli pek çk insanın her gün egzersiz yaptıklarında daha iyi hissettiğini göstermiştir. Tüple beslenme knusunu düşünün. Bazen güçlü kalabilecek kadar yemeniz mümkün lmaz ve bir beslenme tüpü iyi bir seçenek labilir. Dktrunuz veya diyetisyeniniz size yardımcı lacağını düşünürse bunu size önerebilir. Bulantı, kusma, gıdaların tat ve kkusunda değişiklikler gibi beslenme prblemleriniz varsa dktrunuza söyleyin. Bunları kntrl knusunda size yardımı labilir ve böylece daha iyi yersiniz. TARİFLER Kil kaybını önlemek için Prtein Destekli Süt 4 bardak tam yağlı süt 1 bardak hazır süttzu Sıvı sütü derin bir kaseye dökün. Süttzunu ekleyin ve çözünene kadar (genellikle 5 dakikadan az) bir mikserle yavaşça karıştırın.buzdlabında saklayıp sğuk servis yapın. Nt: tadı çk ağır gelirse ½ bardak süttzu ile başlayın, yavaş yavaş 1 bardağa tamamlayın. Miktar: 4 bardak Servis byutu: 1 bardak Servis başına kalri: 211 kalri Servis başına prtein: 14 gram Yüksek prteinli milkşeyk 1 bardak prtein destekli süt 2 çrba kaşığı karamela ssu, çiklata ssu veya sevdiğiniz meyve şurubu ya da ssu ½ bardak dndurma ½ çaykaşığı vanilya ekstresi Tüm malzemeleri blendere kyun. Düşük hızda 10 saniye karıştırın Miktar: 1 servis Servis byutu: Yaklaşık 1 ½ bardak Servis başına kalri: 425 kalri Servis başına prtein: 17 gram Fıstık ezmeli kanepe 1 çrba kaşığı yağsız süttzu 1 çrba kaşığı bal 1 çay kaşığı su 5 çrba kaşığı yumuşak fıstık ezmesi

26 26 1 çay kaşığı vanilya ekstresi Süttzu ve vanilyayı suyla karıştırıp nemlendirin. Bal ve fıstık ezmesini ekleyip yavaşça çevirip karıştırın. Gevreklerin üstüne sürün. Karışım tp haline getirilip sğutularak şekerleme gibi yenebilir. Buzdlabında iyi saklanır ama sğukken sürmek zr lur. Miktar: 6 çrba kaşığı Servis byutu: 3 çrba kaşığı Servis başına kalri: 279 kalri Servis başına prtein: 11 gram Kanser tedavisinden snra Tedavi bittiğinde pek çk beslenme prblemi kayblur Kanser tedavinizi bitirdiğinizde beslenme prblemlerinizin çğu düzelecektir. Kil kaybı, tat ve kku değişikliği gibi bazı yan etkiler tedavi sürecinden daha uzun sürebilir. Baş ve byun kanseri nedeniyle tedavi gördüyseniz, mide ve barsaklarınızın bir bölümü cerrahi larak alındıysa beslenme prblemleri hayatınızın bir parçası lacaktır. Sağlıklı beslenmeye dönüş Sağlıklı beslenme kendi başına kanserin geri dönüşünü engelleyemese de, gücünüzü kazanmanıza, dkuların iyileşmesine ve tedavi snrası duygularınızı düzeltmede yardım eder. Tedavi bittikten snra iyi beslenmek için bazı öneriler: Sevdiğiniz ve yapması klay lan basit yemekler hazırlayın. Aynı anda 2-3 yemek pişirin. Artanları snra yemek için dndurursunuz. Dndurulmuş yemekler stklayın. Bir salata bardan dğranmış sebze alarak yemek yapmayı klaylaştırın. Pek çk değişik yemek yiyin. Tek bir gıda sizin ihtiyacınız lan tüm vitamin ve besinleri içermez. Bl sebze, meyve yiyin. Bu, çiğ ve pişmiş sebzeler, meyveler, meyve sularını kapsar. Tümünde vitaminler, mineraller ve lif vardır. Tam buğday ekmeği, yulaf, kahverengi pirinç ve tam tahıllı gevrekler yiyin. Bunlarda ihtiyaç duyduğunuz kmpleks karbhidratlar, vitaminler, mineraller ve lif vardır. Diyetinize fasulye, bezelye ve mercimek ekleyin ve sık yiyin. Yağ, tuz, şeker, alkl, füme ve salamura gıdalara dikkat edin. Düşük yağlı süt ürünleri seçin. Küçük miktarlarda (her gün 200 gr kadar) yağsız kırmızı et ve derisiz kümes hayvanı eti yiyin. Izgara, buğulama, fırınlama gibi az yağlı pişirme yöntemleri kullanın. Diyetisyenle görüşün Kanser tedaviniz bittikten snra da diyetisyenle knuşmak yararlı labilir. Diyetisyen sizin sağlıklı beslenmeye dönüşünüze yardımcı labilir veya devam eden beslenme prblemleriyle başa çıkmanızda yllar önerebilir.

27 27 Belli kanser tedavilerinin yl açabileceği beslenme prblemleri Cerrahi Cerrahi sindirimi yavaşlatabilir. Ağız, mide, barsak ya da bğazdan ameliyat geçirdiyseniz beslenmeyi de etkileyebilir. Cerrahi snrası bazı insanlarda nrmal beslenmeye geçişte prblem labilir. Bu lursa besinleri bir beslenme tüpünden ya da damardan (bir iğne yluyla direkt tplardamardan) almanız gerekebilir. Nt: cerrahi iyi beslenmeye ihtiyacınızı artırır. Zayıf ya da düşük killuysanız cerrahi öncesi yüksek prteinli, yüksek kalrili bir diyetle beslenmeniz gerekebilir. Radyasyn tedavisi Radyasyn tedavisi kanser hücrelerine lduğu kadar sağlıklı hücrelere de zarar verir. Baş, byun, göğüs veya yemek brusuna radyasyn tedavisi aldığınızda aşağıdaki beslenme prblemleriyle karşılaşabilirsiniz: Tat duyusunda değişiklik (sayfa 15) Ağız kuruluğu (sayfa 23) Ağız yaraları (sayfa 30) Bğaz ağrısı (sayfa 34) Diş ve çene prblemleri Yutma güçlüğü (sayfa 34) Karın veya pelvise radyasyn tedavisi aldığınızda aşağıdaki beslenme prblemleriyle karşılaşabilirsiniz: Kramplar ve şişkinlik İshal (sayfa 20) Bulantı (sayfa 27) Kusma (sayfa 37) Biyljik tedavi ( i m m ü n t e r a p i ) (devam ediyr) Hrmn tedavisi Kas ağrısı, halsizlik, ateş gibi grip benzeri belirtilerin neden lduğu iştah kaybı (12) Bulantı (sayfa 27) Ağız yaraları (sayfa 30) Kusma (sayfa 37) Kil kaybı, ciddi (sayfa 41) Hrmn tedavisi gıdaya ilginizi ve beslenme becerinizi etkileyebilir. Şu prblemler görülebilir: Tat duyusunda değişiklik (sayfa 15) İshal (sayfa 20)

28 28 Gıda ve içecek listeleri Berrak içecekler İştah kaybı, kabızlık, ishal veya kusmanız varsa bu liste size yardımcı labilir İştah kaybı hakkında daha fazla bilgi için sayfa 10 a bakın. Kabızlık hakkında daha fazla bilgi için sayfa 13 e bakın. İshal hakkında daha fazla bilgi için sayfa 14 e bakın. Kusma hakkında daha fazla bilgi için sayfa 22 ye bakın. Tipi Çrbalar İçecekler Tatlı ve atıştırmalıklar Yerine kyucu ve tamamlayıcılar Sıvılar Et suyu çrbası (buyn) Berrak, yağsız çrba Et suyuna berrak çrba (knsme) Berrak meyve suları (elma, kızılcık veya üzüm gibi) Berrak gazlı içecek veya su Meyve kkulu içecek Meyveli kkteyl Meyve pançı Spr içeceği Su Hafif çay (kafeinsiz) Meyve parçası veya sütsüz meyveli buz Jöle Sert şekerleme Bal Buzlu şeker Berrak besin destekleri (Resurce Breeze gibi) Carnatin hazır kahvaltı sıvısı Tam sıvı gıdalar İştah kaybı, kusma ve kil kaybı varsa bu liste size yardımcı labilir İştah kaybı hakkında daha fazla bilgi için sayfa10 a bakın. Kusma hakkında daha fazla bilgi için sayfa 22 ye bakın. Kil kaybı hakkında daha fazla bilgi için sayfa 24 e bakın.

29 29 Tipi Kahvaltılık gevrekler Çrbalar İçecekler Tipi Tatlı ve atıştırmalıklar Yerine kyucu ve tamamlayıcılar Gıda ve içecekler Rafine sıcak gevrekler (Cream f Wheat, Cream f Rice, yulaf unu, kaba tahıl ) Et suyu çrbası (buyn) Berrak, yağsız çrba Ezilmiş ya da blender da çekilmiş Gazlı İçecekler Kahve Meyve İçecekleri Meyve Pançı Süt Milkşeyk Meyveli içecek Spr içeceği Çay Dmates suyu Sebze suyu Su Gıda ve içecekler Custard (yumuşak veya fırınlanmış) Dnmuş yğurt Sulu meyve püreleri Jöle Bal Dndurma fındık ceviz kurabiye gibi sert parça içermeyen Buzlu süt Puding Şerbet Meyveli dndurma Çiklatalı ss (şurup) Yğurt (sade veya vanilyalı) Kyu kahvaltı içecekleri Sıvı yemek destekleri (Ensure ve Bst gibi) Berrak besin destekleri

30 30 Mideyi Rahatlatıcı Gıda Ve İçecekler Bu liste bulantınız varsa veya kusmanız kntrl altına alındıysa yardımcı labilir. Bulantı hakkında daha fazla bilgi için sayfa 17 ye bakın. Kusma hakkında daha fazla bilgi için sayfa 22 ye bakın. Tipi Çrbalar Gıda ve içecekler Berrak tavuk, sebze veya sığır eti suyuna çrbalar Kuru fasulye, bezelye, brkli, lahana gibi gaz yapan gıdalar hariç tüm çrbalar (gerekirse ezilmiş ya da püre) Berrak gazlı içecekler gazı kaçtıktan snra Kızılcık veya üzüm suyu Meyve kkulu içecekler Meyveli içki İçecekler Süt Spr içeceği Çay Sebze suyu Su Avkad Sığır eti (ince dğranmış) Sert peynir (Amerikan cinsi) Yumuşak veya yarı yumuşak peynir (süzme ya da krem peynir gibi) Tavuk veya hindi (derisiz larak ızgara veya fırında) Ana yemekler ve diğer gıdalar Yumurta Balık (haşlanmış ya da ızgara) Erişte Makarna (sade) Fıstık ezmesi, yumuşak (diğer ezmeler) Patates (kabuksuz kaynamış)

31 31 Tuzlu kraker Rafine sğuk gevrekler Rafine sıcak gevrekler Tuzlu bisküvi Ana yemekler ve diğer gıdalar (devam ediyr) Trtilla (beyaz undan) Sebzeler (ince dğranmış, iyi pişmiş) Beyaz ekmek Beyaz pirinç Beyaz tst Beyaz pasta Muz Şeftali, armut, elma püresi gibi knserve meyveler Custard (süt ve yumurtadan yapılan İngiliz tatlısı) Dnmuş yğurt Jöle Tatlı ve atıştırmalıklar Dndurma Buzlu süt Limnlu şeker Buzlu şeker Puding Şerbet Yğurt (sade veya vanilyalı) Kyu kahvaltı içecekleri Yerine kyucu ve tamamlayıcılar Sıvı yemek destekleri Berrak besin destekleri

32 32 Düşük lifli gıdalar Bu liste ishal lduğunuzda yardımcı labilir. İshal hakkında daha fazla bilgi için sayfa 14 e bakın. Tipi Gıda ve içecekler Tavuk veya hindi (derisiz, fırında veya ızgarada) Pişmiş rafine çerezler (Cream f Wheat, Cream f Rice, yulaf unu, kaba tahıl) Yumurta Ana yemekler ve diğer gıdalar Balık Erişte Patates (kabuksuz fırınlanmış veya püre) Beyaz ekmek Beyaz pirinç Havuç (pişmiş) Şeftali, armut, elma püresi gibi knserve meyveler Meyve ve sebzeler Meyve suyu Mantar Çalı fasulyesi (pişmiş) Sebze suyu Beyaz pasta Bisküvi kraker Custard Jöle Atıştırmalıklar Zencefilli çörek Mısır unlu kraker Tuzlu kraker Şerbet Vanilyalı gfret Yğurt (sade veya vanilyalı)

33 33 Yüksek lifli gıdalar Bu liste kabızlık veya kil alımı lduğunda yardımcı labilir. Kabızlık hakkında daha fazla bilgi için sayfa 13 e bakın. Kil alımı hakkında daha fazla bilgi için sayfa 23 e bakın. Tipi Kepekli kekler Gıda ve içecekler Kepekli veya tam tahıllı gevrekler Pişmiş kuru bezelye, fasulye (barbunya, kırmızı, siyah, böbrek fasulye gibi) Ana yemekler ve diğer gıdalar Fıstık ezmesi (diğer ezmeler) Sebze ve fasulye çrbaları (mercimek ve kuru bezelye) Kahverengi veya yabani pirinç Tam tahıllı gevrekler (yulaf veya rendelenmiş buğday) Tam buğday ekmeği Tam buğday makarnası Elma Kızılcık, böğürtlen, çilek Brkli Brüksel lahanası Lahana Mısır Meyve ve sebzeler Kuru meyveler (Kayısı, hurma, erik, üzüm) Yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, marul, kıvırcık lahana, kara lahana) Bezelye Kabuklu patates Ispanak Tatlı patates Yer elması Kepekli bisküvi Granla (müsli) Atıştırmalıklar Fındık, ceviz Patlamış mısır Kabak çekirdeği, Ay çekirdeği Kuru yemiş kuru meyve karışımı (trail mix)

34 34 Çiğnemesi Ve Yutması Klay Gıda Ve İçecekler Bu liste ağız kuruluğu, ağız yarası, bğaz ağrısı ve yutma güçlüğü lduğunda yardımcı labilir. Ağız kuruluğu hakkında daha fazla bilgi için sayfa 15 e bakın. Ağız yarası hakkında daha fazla bilgi için sayfa 19 a bakın. Bğaz ağrısı ve yutma güçlüğü hakkında daha fazla bilgi için sayfa 21 y bakın. Tipi Ana yemekler ve diğer gıdalar Tatlı ve atıştırmalıklar Yerine kyucu ve tamamlayıcılar Gıda ve içecekler Bebek maması Güveç yemekleri Tavuk salatası Pişmiş rafine çerezler Süzme peynir Yumurta Yumurta salatası Makarna ve peynir Patates püresi Fıstık ezmesi Püre halinde pişmiş gıdalar Çrbalar Sebzeli sulu yemekler Tn balığı salatası Custard Tart Meyve (püre ya da ezme) Jöle Dndurma Milkşeyk Puding Şerbet Meyveli içecek Yumuşak meyveler (muz, elma püresi) Yğurt (sade veya vanilyalı) Kyu kahvaltı içecekleri Sıvı yemek destekleri Berrak besin destekleri

35 35 Hızlı ve klay atıştırmalıklar Bu liste iştah kaybı lduğunda yardımcı labilir. İştah kaybı hakkında daha fazla bilgi için sayfa 13 e bakın. Gıda ve içecek çeşitleri İçecekler Ana yemekler ve diğer gıdalar Meyve ve sebzeler Tatlı ve atıştırmalıklar Çiklatalı süt Kyu kahvaltı içecekleri Meyve suları Süt Milkşeyk Ekmek Gevrek Sert ya da rtasert peynir Kraker Kremalı çrbalar Katı ve baharatlı yumurta Kek Fıstık, fındık Fıstık ezmesi (ve diğer ezmeler) Pita ekmeği ve humus Pizza Sandviç Örnekler Elma püresi Taze veya knserve meyve Sebzeler (çiğ veya pişmiş) Tam tahıl, meyveler, fındık, fıstık, ruşeym, müsli ile yapılmış kek ve kurabiyeler Custard Peynir, fasulye veya ekşi krema ile yapılmış sslar Dnmuş yğurt Jöle Müsli Müsli bar Dndurma Fındık, fıstık Patlamış mısır Buzlu şeker Puding Şerbet Trail mix (kuru meyve, kuruyemiş) Yğurt

36 36 Prtein ekleme yöntemleri Bu liste iştah kaybı, bğaz ağrısı, yutma güçlüğü ve kil kaybı lduğunda yardımcı labilir. İştah kaybı hakkında daha fazla bilgi için sayfa 10 a bakın. Bğaz ağrısı ve yutma güçlüğü hakkında daha fazla bilgi için sayfa 21 e bakın. Kil kaybı hakkında daha fazla bilgi için sayfa 24 e bakın. Tipi Sert veya rtasert peynir Süzme peynir/ Krem peynir Süt Yağsız süttzu Kullanım biçimi Üzerinde Eritilerek: - Sandviç - Ekmek - Kek - Dürüm ekmeği (Trtilla) - Hamburger - Ssisli - Etler ve balık - Sebzeler - Yumurtalar - Tatlılar - Pişmiş meyve - Turtalar Rendelenip eklenerek: - Çrbalar - Sslar - Güveçler - Sebze tabakları - Patates püresi - Pirinç - Erişte - Köfte Karıştırarak veya meyve ve sebzenin içi dldurularak Ekleyin: - Güveçler - Spagetti - Erişte - Yumurta tabakları (mlet, çırpılmış yumurta ve sufle) İçeceklerde ve pişirmelerde su yerine süt kullanın. Sıcak gevrek, çrba, kaka ve pudingde süt kullanın. Süt ve sütlü içeceklere ekleyin (pastörize yumurtalı içki ve milkşeyk gibi) İçine ekleyin: Güveç Köfte Ekmek Kek Ss Kremalı çrba Patates püresi Makarna ve peynir Puding Custard Diğer sütlü tatlılar

37 37 Yerine kyucu, tamamlayıcılar ve prtein tzları Dndurma, yğurt ve dnmuş yğurt Yumurtalar Kabuklu yemiş, thum ve ruşeym Kabuklu yemiş, thum ve ruşeym (devam ediyr) Kyu kahvaltı içeceklerini sütlü içecekler ve tatlılarda kullanın. Dndurma, süt ve meyve ile yüksek prteinli milkşeyk yaparken tatlandırmak için kullanın. İçine ekleyin: Gazlı içecekler Sütlü içecekler (milkşeyk gibi) Gevrekler Meyveler Jöle Turtalar Yumuşak veya pişmiş meyvelerle karıştırın, Kek dilimleri, kurabiye veya tuzlu krakerin arasına kyarak sandviç yapın Kahvaltı içecekleri ve muz gibi meyvelerle karıştırın. Dğranmış katı yumurtayı salatalara, salata sslarına, sebzelere, güveçlere ve et sslarına ekleyin. Yumurta, süt ve şekerle besin değeri yüksek custard yapın Baharatlı yumurta sarısını sandviç üzerine sürün Patates püresi, sebze püresi ve sslara yumurta katın (yumurta kyduktan snra pişirmeye devam edin çünkü çiğ yumurta içinde zararlı bakteri labilir.) Yumurta veya yumurta beyazını fazladan ekleyin: Custard Puding Kiş (sebzeli mlet) Çırpılmış yumurta Omlet Krep ve Fransız Tst hamuru İçine ekleyin: Güveç Ekmek Kek Krep Kurabiye Gözleme Üstüne serpin: Meyve Gevrek Dndurma Yğurt Sebze Salata Kızarmış ekmek Tariflerde ekmek kırıntısı yerine kullanın. Erişte, makarna ve sebzelere ss yaparken maydanz, ıspanak, t ve kremaya karıştırın. Dğranmış kabuklu yemiş üzerinde muz yuvarlayın.

38 38 Fıstık ezmesi ve diğer ezmeler Et, kümes hayvanı ve balık Üzerine sürün: Sandviç Kızarmış ekmek Kek Kraker Gözleme Krep Meyve dilimi Çiğ sebzelere ss larak kullanın Süt ve diğer içeceklerle karıştırın Yumuşak dndurma ve yğurt üzerine sürün Dğranmış, pişmiş et veya balığı ekleyin: Sebzeler Salatalar Güveçler Çrbalar Sslar Bisküvi hamuru Omlet Sufle Kiş Sandviç içi Tavuk ve hindi dlması Turta hamuru e bisküvi hamurunda dlgu larak Fırında patateste dlgu larak Fasulye, baklagil ve sya peyniri Güveç, makarna, çrba, salata ve tahıl tabaklarına ekleyin Pişmiş fasulyeyi peynir ve sütle ezin Kalri ekleme yöntemleri Bu liste iştah kaybı, bğaz ağrısı, yutma güçlüğü ve kil kaybı lduğunda yardımcı labilir. İştah kaybı hakkında daha fazla bilgi için sayfa 10 a bakın. Bğaz ağrısı ve yutma güçlüğü hakkında daha fazla bilgi için sayfa 21 e bakın. Kil kaybı hakkında daha fazla bilgi için sayfa 24 e bakın. Tipi Süt Peynir Kullanım biçimi Az yağlı yerine tam yağlı süt kullanın Sıcak ve sğuk gevreklerin üzerine dökün Tavuk ve balığı fırına kyarken üstüne dökün Hamburger, köfte ve patates köftesine karıştırın Sıcak çiklatayı sütle yapın Güveç, patates ve sebzelerin üstünde eritin Omlete ekleyin Sandviçe ekleyin

39 39 Müsli Kuru meyve (kuru üzüm, kuru erik, kayısı, hurma, incir) Yumurta Kurabiye, kek ve ekmek hamurunda kullanın Üstüne serpin: Sebzeler Yğurt Dndurma Custard Puding Meyve Meyvelerle fırına verin Atıştırmalık larak kuru meyve ve kabuklu yemişle karıştırın Puding tarifinde ekmek veya pirinç yerine kullanın Sıcak suya daldırıp kahvaltıda, tatlı ve atıştırmalık larak yiyin İçine ekleyin: Kek, Kurabiye Ekmek Pasta Pirinç ve tahıl tabağı Gevrekler Puding Dlmalık Pişmiş sebze (havuç, tatlı patates, yerelması, balkabağı) Turta ve meyveli turtalara kyun Atıştırmalık larak kabuklu yemiş ve müsliyle karıştırın Dğranmış katı yumurtayı salatalara, salata sslarına, sebzelere, güveçlere ve et sslarına ekleyin. Yumurta, süt ve şekerle besin değeri yüksek custard yapın Baharatlı yumurta sarısını sandviç üzerine sürün Patates püresi, sebze püresi ve sslara yumurta katın (yumurta kyduktan snra pişirmeye devam edin çünkü çiğ yumurta içinde zararlı bakteri labilir.) Yumurta veya yumurta beyazını fazladan ekleyin: Custard Puding Kiş (sebzeli mlet) Çırpılmış yumurta Omlet Krep ve Fransız Tst hamuru

40 40 Hematlji Uzmanlık Derneği Adres : Atatürk Bulvarı 169/40 Bakanlıklar Ankara Tel : web: bilgi@hematlji.rg.tr