ÜNİTE 3 İÇİNDEKİLER HEDEFLER. BİNA YÖNETİM SİSTEMLERİ Dr. M. Fatih ALTAN BİNALARDA KİMYASAL FAKTÖRLERE İLİŞKİN İSG

Transkript

1 BİNALARDA KİMYASAL FAKTÖRLERE İLİŞKİN İSG İÇİNDEKİLER Temel Kavramlar Kimyasal Risklerin Belirlenmesi Kimyasallarla Çalışmalarda Alınması Gereken İSG Tedbirleri Kimyasal Maddelerden Kaynaklanacak Acil Durumlar BİNA YÖNETİM SİSTEMLERİ Dr. M. Fatih ALTAN HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Kimyasal riskler hakkında bilgi sahibi olabilecek, Kimyasal maddelerden kaynaklanabilecek acil durumları bilecek, Kimyasalların kullanımında sağlık gözetimini anlayabilecek, Kimyasalların güvenli kullanımı hakkında bilgi sahibi olabileceksiniz. ÜNİTE 3

2 GİRİŞ Sağlık ve güvenlik önlemleri özel mevzuatla düzenlenen; kimyasal, radyoaktif maddelerle çalışmalarda, zararlı kimyasal maddelerin iş yeri dışında taşınmasında, sözü edilen özel mevzuatta belirtilen önlemler ile birlikte uygulama kabiliyeti olan mevzuat hükümleri 7/4/1998 tarihli ve 1998/24/EC sayılı, 29/5/1991 tarihli ve 1991/322/EEC sayılı, 8/6/2000 tarihli ve 2000/39/EC sayılı, 7/2/2006 tarihli ve 2006/15/EC sayılı, 17/12/2009 tarihli ve 2009/161/EU sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktiflerine paralel olarak, kimyasal maddelerin bulunduğu, kullanıldığı veya herhangi bir şekilde işlem gördüğü binalar ve tüm iş yerlerinde uygulanır. TEMEL KAVRAMLAR Kimyasal maddelerin kullanımıyla ilgili birçok AB direktifi var. Kimyasal madde, doğal hâlde bulunan, üretilen, herhangi bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her türlü element, bileşik veya karışımlardır. Kimyasal maddelerin kullanıldığı işlemler, bu maddelerin üretilmesi, işlenmesi, kullanılması, depolanması, taşınması, atık ve artıkların arıtılması veya uzaklaştırılması işlemlerini ifade etmektedir. Zararlı madde, solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir. Çevre için tehlikeli madde, çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddeleri ifade etmektedir. Tehlikeli kimyasal madde, patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve müstahzarları veya yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya iş yerinde bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddeleri ifade etmektedir. Kanserojen madde, Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte tanımlanan kanserojen maddeyi ifade etmektedir. Kolay alevlenir madde, enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen maddeyi veya ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı hâldeki maddeyi ya da parlama noktası 21 C nin altında olan sıvı hâldeki maddeyi veya su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddeleri ifade etmektedir. Mesleki maruziyet sınır değeri, başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede, çalışanların Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

3 solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırını ifade etmektedir. Alerjik madde, solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddeleri ifade etmektedir. Alevlenir madde, parlama noktası 21 C - 55 C arasında olan sıvı hâldeki maddeleri ifade etmektedir. Aşındırıcı madde, canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddeleri ifade etmektedir. Biyolojik sınır değeri, kimyasal maddenin ve metabolitinin uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki göstergesinin üst sınırını ifade etmektedir. Çok kolay alevlenir madde, 0 C den düşük parlama noktası ve 35 C den düşük kaynama noktasına sahip sıvı hâldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz hâldeki maddeleri ifade etmektedir. Mutajen madde, Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte tanımlanan mutajen maddeyi ifade etmektedir. Toksik ya da toksit aynı anlamı taşır. Oksitleyici madde, özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddeleri ifade etmektedir. Patlayıcı madde, atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi hâldeki maddeleri ifade etmektedir. Tahriş edici madde, mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddeleri ifade etmektedir. Toksik madde, az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeleri ifade etmektedir. Çok toksik madde, çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeleri ifade etmektedir. Üreme için toksik madde, solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran maddeleri ifade etmektedir. Solunum bölgesi, merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısını ifade etmektedir. Sağlık gözetimi, çalışanların belirli bir kimyasal maddeye maruziyetleri ile ilgili olarak sağlık durumlarının belirlenmesi amacıyla yapılan değerlendirmeleri, İşveren, kimyasal maddelerle çalışmalarda, çalışanların bu maddelere maruziyetini önlemek, bunun mümkün olmadığı hâllerde en aza indirmek ve çalışanların bu maddelerin tehlikelerinden korunması için gerekli tüm önlemleri almakla yükümlüdür. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

4 KİMYASAL RİSKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ İşveren, iş yerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek ve tehlikeli kimyasal madde bulunması halinde, çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz etkilerini belirlemek üzere, İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. Kimyasal maddelerle çalışmalarda yapılacak risk değerlendirmesinde aşağıda belirtilen hususlar özellikle dikkate alınır: Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe malzeme güvenlik bilgi formu Maruziyetin türü, düzeyi ve süresi Kimyasal maddenin miktarı, kullanma şartları ve kullanım sıklığı Tablo 3.1 de verilen mesleki maruziyet sınır değerleri ve biyolojik sınır değerleri Alınan ya da alınması gereken önleyici tedbirlerin etkisi Varsa, daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları Birden fazla kimyasal madde ile çalışılan işlerde, bu maddelerin her biri ve birbirleri ile etkileşimleri Kimyasallarla çalışma öncesi risk değerlendirme yapmak gerekir. İşveren, tedarikçiden veya diğer kaynaklardan risk değerlendirmesi için gerekli olan ek bilgileri edinir. Bu bilgiler, kullanıcılara yönelik olarak, varsa kimyasal maddelerin yürürlükteki mevzuatta yer alan özel risk değerlendirmelerini de içerir. Tehlikeli kimyasal maddeler içeren yeni bir faaliyete ancak risk değerlendirilmesi yapılarak belirlenen her türlü önlem alındıktan sonra başlanır. KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA ALINMASI GEREKEN İSG TEDBİRLERİ Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalarda çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden riskler aşağıdaki önlemlerle ortadan kaldırılır veya en az düzeye indirilir: İş yerinde uygun düzenleme ve iş organizasyonu yapılır. Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar, en az sayıda çalışan ile yapılır. Çalışanların maruz kalacakları madde miktarlarının ve maruziyet sürelerinin mümkün olan en az düzeyde olması sağlanır. İş yerinde kullanılması gereken kimyasal madde miktarı en az düzeyde tutulur. İş yeri bina ve eklentileri her zaman düzenli ve temiz tutulur. Çalışanların kişisel temizlikleri için uygun ve yeterli şartlar sağlanır. Tehlikeli kimyasal maddelerin, atık ve artıkların iş yerinde en uygun şekilde işlenmesi, kullanılması, taşınması ve depolanması için gerekli düzenlemeler yapılır. İkame yöntemi uygulanarak, tehlikeli kimyasal madde yerine çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan kimyasal madde kullanılır. Yapılan işin özelliği nedeniyle ikame yöntemi kullanılamıyorsa, risk Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

5 değerlendirmesi sonucuna göre ve öncelik sırasıyla aşağıdaki tedbirler alınarak risk azaltılır Alınan önlemlerin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak üzere yeterli kontrol, denetim ve gözetim sağlanır. İşveren, çalışanların sağlığı için risk oluşturabilecek kimyasal maddelerin düzenli olarak ölçümünün ve analizinin yapılmasını sağlar. İş yerinde çalışanların kimyasal maddelere maruziyetini etkileyebilecek koşullarda herhangi bir değişiklik olduğunda bu ölçümler tekrarlanır. Ölçüm sonuçları, belirtilen mesleki maruziyet sınır değerleri dikkate alınarak değerlendirilir. İşveren, yükümlülüklerini yerine getirirken, belirtilen ölçüm sonuçlarını da göz önünde bulundurur. Mesleki maruziyet sınır değerlerinin aşıldığı her durumda, işveren bu durumun en kısa sürede giderilmesi için koruyucu ve önleyici tedbirleri alır. 30/4/2013 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik hükümleri saklı kalmak kaydıyla işveren, risk değerlendirmesi sonuçlarını ve risk önleme prensiplerini temel alarak, çalışanları kimyasal maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinden kaynaklanan tehlikelerden korumak için, bu maddelerin işlenmesi, depolanması, taşınması ve birbirini etkileyebilecek kimyasal maddelerin birbirleriyle temasının önlenmesi de dâhil olmak üzere, yapılan işin özelliğine uygun olarak aşağıda belirtilen öncelik sırasına göre teknik önlemleri alır ve idari düzenlemeleri yapar. İş ekipmanı ve çalışanların korunması için sağlanan koruyucu sistemlerin tasarımı, imali ve temini, sağlık ve güvenlik yönünden yürürlükteki mevzuata uygun şekilde yapılır. İşveren, patlayıcı ortamlarda kullanılacak bütün donanım ve koruyucu sistemlerin 30/12/2006 tarihli ve üncü Mükerrer sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelik (94/9/AT) hükümlerine uygun olmasını sağlar. Patlama basıncının etkisini azaltacak düzenlemeler yapılır. Tesis, makine ve ekipmanın sürekli kontrol altında tutulması sağlanır. İş yerlerinde, sıvı oksijen, sıvı argon ve sıvı azot bulunan depolama tanklarının yerleştirilmesinde aşağıda (sıvı oksijan tankları ile sıvı argon ve sıvı azot tankları) belirtilen asgari güvenlik mesafelerine uyulur. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

6 Tablo 3.1. Mesleki Maruziyet Sınır Değerleri EINECS Avrupa Mevcut Ticari Kimyasal Maddeler Envanteri CAS Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası Maddenin Adı TWA (8 Saat) Sınır Değer STEL (15 Dak.) mg/m 3 ppm mg/m 3 ppm Nikotin 0, Dietileter Formik asit Asetik asit Metanol Aseton Kloroform N,N Dimetilform amid ,1,1- Trikloroetan Kloroetan Etilamin 9, Asetonitril Karbon disülfit ,1- Dikloroetan Fosgen 0,08 0,02 0,4 0, Klorodifloro metan İzopentan Sıvı Oksijen tankları için asgari güvenlik mesafeleri aşağıdaki tablolarda (Tablo 2-4) verilmiştir. Sıvı Argon ve Sıvı Azot tankları için asgari güvenlik mesafeleri aşağıdaki tablolarda (Tablo 5-6) verilmiştir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

7 Tablo 3.2. Yanıcı gaz veya sıvı boru ile oksijen depolama tankı arasındaki uzaklıklar Tank kapasitesi (m 3 ) Uzaklık (m) Tablo 3.3. Araç park yerleri vb. ile oksijen depolama tankı arasındaki uzaklıklar Tank kapasitesi (m 3 ) Uzaklık (m) Tablo 3.4. Çalışanların toplandığı bina ile oksijen tankı arasındaki uzaklıklar Tank kapasitesi (m 3 ) Uzaklık (m) Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

8 Tablo 3.5. Yanıcı gaz borusu ile sıvı argon ve sıvı azot tankı arasındaki uzaklıklar Tank kapasitesi (m 3 ) Uzaklık (m) Tablo 3.6. Araç park yerleri vb. yerler ile sıvı argon tankı arasındaki uzaklıklar Tank kapasitesi (m 3 ) Uzaklık (m) KİMYASAL MADDELERDEN KAYNAKLANACAK ACİL DURUMLAR Kimyasalla çalışma öncesi Acil Durum Mevzuatı dikkatlice okunmalıdır. İşveren, 18/6/2013 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan İş yerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelikte belirtilen hususlar saklı kalmak kaydıyla iş yerindeki tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanacak acil durumlarda özellikle aşağıdaki hususlar dikkate alınır: Acil durumların olumsuz etkilerini azaltacak önleyici tedbirler derhal alınır ve çalışanlar durumdan haberdar edilir. Acil durumun en kısa sürede normale dönmesi için gerekli çalışmalar yapılır ve etkilenmiş alana sadece bakım, onarım ve zorunlu işlerin yapılması için acil durumlarda görevlendirilen çalışanlar ile iş yeri dışından olay yerine intikal eden ekiplerin girmesine izin verilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

9 Etkilenmiş alana girmesine izin verilen kişilere uygun kişisel koruyucu donanım ve özel güvenlik ekipmanı verilir ve acil durum devam ettiği sürece kullanmaları sağlanır. Uygun kişisel koruyucu donanımı ve özel güvenlik ekipmanı bulunmayan kişilerin etkilenmiş alana girmesine izin verilmez. Tehlikeli kimyasallarla ilgili bilgiler ve acil durum müdahale ve tahliye prosedürleri kullanıma hazır bulundurulur. İş yerindeki acil durumlarda görevlendirilen çalışanların ve iş yeri dışındaki ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele gibi konularda faaliyet gösteren kuruluşların bu bilgilere ve prosedürlere kolayca ulaşabilmeleri sağlanır. KİMYASALLAR HAKKINDA BİLGİLENDİRME İşveren, 15/5/2013 tarihli ve sayılı Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte belirtilen hususlar saklı kalmak kaydıyla çalışanların ve temsilcilerin eğitimini ve bilgilendirilmelerini sağlar. Bu eğitim ve bilgilendirilmeler özellikle aşağıdaki hususları içerir: Risk değerlendirmesi sonucunda elde edilen bilgileri İş yerinde bulunan veya ortaya çıkabilecek tehlikeli kimyasal maddelerle ilgili bu maddelerin tanınması, sağlık ve güvenlik riskleri, meslek hastalıkları, mesleki maruziyet sınır değerleri ve diğer yasal düzenlemeler hakkında bilgileri Çalışanların kendilerini ve diğer çalışanları tehlikeye atmamaları için gerekli önlemleri ve yapılması gerekenleri Tehlikeli kimyasal maddeler için tedarikçiden sağlanan Türkçe malzeme güvenlik bilgi formları hakkındaki bilgileri Tehlikeli kimyasal madde bulunan bölümler, kaplar, boru tesisatı ve benzeri tesisatla ilgili mevzuata uygun olarak etiketleme/kilitleme ile ilgili bilgileri KİMYASALLAR HAKKINDAKİ YASAKLAR Kandaki kurşun seviyesi sınır değeri aşılmamalıdır. Aşağıda belirtilen kimyasal maddelerin ithali, üretimi ve bu maddelerin iş yerinde kullanımı ile kimyasal maddeler ihtiva eden aşağıda belirtilen işlerin yapılması yasaktır. Ancak bu maddelerin başka bir kimyasal madde içindeki veya atık maddedeki konsantrasyonu, aşağıda verilen limit değerlerin altında bulunuyorsa bu yasak uygulanmaz. Yasaklı kimyasal maddeler ve limit değerleri Tablo 3.7 de verilmiştir. Tablo 3.7 de belirtilen kimyasal maddelerle yapılacak çalışmalarda aşağıda belirtilen hususlara uyulur: Çalışanların, belirtilen kimyasal maddelerden veya bu maddelerin kullanıldığı işlemlerden kaynaklanan sağlık ve güvenlik risklerinden korunması için bu maddelerin belirtilen oranlardan fazla bulunması halinde bu maddelerin üretilmesi, kullanılması ve işlemlerin yapılması yasaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

10 Tam kapalı sistemlerde, mümkün olan en az miktarlarda ve çalışanların bu maddelere maruziyetlerinin önlenmesi şartı ile Bakanlıktan izin alınarak Tablo 3.5 te belirtilen maddelerle sadece aşağıdaki hâllerde çalışma yapılır; Tablo 3.7. Yasak uygulanacak kimyasal maddeler ve limit değerleri EINECS No CAS No Madde Adı Yasak Uygulanmayacak Limit Değer naftilamin ve tuzları % 0,1 (ağırlıkça) aminodifenil ve tuzları % 0,1 (ağırlıkça) Benzidin ve tuzları % 0,1 (ağırlıkça) nitrodifenil % 0,1 (ağırlıkça) KİMYASALLARIN KULLANIMINDA SAĞLIK GÖZETİMİ Kurşun ve iyonik kurşun bileşiklerinin bulunduğu biyolojik sınır değerler ve sağlık gözetimi için alınması gereken önlemler: Biyolojik izleme, absorbsiyon spektrometri veya eş değer sonucu veren bir metot kullanılarak, kanda kurşun seviyesinin (PbB) ölçümünü de kapsar. Bağlayıcı biyolojik sınır değer: 70 μg Pb/100 ml kan. İlgili mevzuat hükümleri (6331 sayılı Kanunun 15 inci maddesi) uyarınca; Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda sağlık yönünden risk altında olduğu saptanan çalışanlar uygun sağlık gözetimine tabi tutulur. İş yerinde koruyucu önlemlerin alınmasında sağlık gözetimi sonuçları dikkate alınır. Bu gözetimler, hastalık ve etkilenmeyi tespit edecek geçerli tekniklerin bulunduğu durumlarda yapılır. Yukarıda belirtilen biyolojik sınır değeri bulunan tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalarda, aynı ek teki prosedüre uygun sağlık gözetimi yapılır. Çalışanlar bu işe başlamadan önce bu durumdan haberdar edilir. Sağlık gözetimine tabi tutulan her çalışan için kişisel sağlık ve maruziyet kayıtları tutulur ve güncellenir. Kişisel sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtlar, yapılan sağlık gözetimi ve kişinin maruziyet düzeyi izleme sonuçlarının bir özetini içerir. Sağlık gözetiminde biyolojik izleme ve gerekli incelemeler yer alır. İleriki bir tarihte değerlendirilmesi açısından, sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtlar, gizliliği de dikkate alarak, uygun bir şekilde tutulur. Kayıtların bir örneği, istenmesi hâlinde Bakanlığa verilir. Çalışanlar, kendilerine ait sağlık muayene sonuçları ve etkilenme düzeylerine ait bilgileri görme hakkına sahiptir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

11 İş yerinde faaliyetin sona ermesi hâlinde, işveren sağlık ve maruziyet kayıtlarını Sosyal Güvenlik Kurumu il müdürlüğüne teslim eder. Sağlık gözetimi sonucunda; iş yerinde tehlikeli kimyasal maddeye maruz kalan çalışanda, bu maddeden kaynaklanan tanımlanabilir bir hastalık veya olumsuz sağlık etkisi görülmesi veya biyolojik sınır değerin aşıldığının tespit edilmesi halinde, çalışan durumdan haberdar edilir ve kendisine yapılması gerekli sağlık gözetimi ile ilgili gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir. BAZI KİMYASALLARIN KULLANIMI İÇİN ÖZEL İSG TEDBİRLERİ Kimyasal etkilerle ortaya çıkabilecek meslek hastalıklarına sebep olan işlerde çalışanların maruz bulundukları tehlike ve zararlara karşı, aşağıda belirtilen hususlarla birlikte alınacak özel koruyucu tedbirler, bu bölümde gösterilmiştir. Kurşunla yapılacak işlerde kişi başına 15 metreküp hacim bulunmalıdır. Kurşun veya bunun suda eriyen bileşiklerinin eritilmesi, dökümü, hamur hâline getirilmesi, temizlenmesi, eğelenmesi, kurşunlu yağlı boya ve ensektisitlerin hazırlanması, hurda kurşun ile temas ve benzeri kurşun ve bileşikleri ile yapılan çalışmalarda, zehirlenmeden korunma tedbirlerinin esasını teşkil eden kurşundan, toz, duman ve buharından arınmış bir çevrenin sağlanması için, planlama sırasında veya sonradan yapılacak değişikliklerde aşağıdaki tedbirler alınacaktır: Kurşunlu çalışmalar sonucu meydana gelecek toz, duman ve buharın kaynaklarında zararsız hale getirilmeleri için, etkili aspirasyon sistemleri kurulacak ve sürekli olarak bakımı yapılacaktır. Kurşunla çalışmaların yapıldığı oda veya bölümlerin tabanları, su geçirmez, kaygan olmayan ve kolay yıkanabilir malzemeden yapılacak, duvar ve tezgâhların üzerleri, kolay yıkanıp temizlenebilir durumda olacak, iyi çalışan direnaj sistemi kurulacaktır. Kurşunla çalışmalar yapılan iş yerlerinde, adam başına 15 metreküp hacim düşecek ve 4 metreden fazla tavan yükseklikleri, bu hesaba katılmayacaktır. Kurşunla çalışmalar yapılan iş yerlerinde, işçilerin el, yüz, ağız temizliği gibi kişisel temizliklerine dikkat edilecek, her yemekten önce vardiyadan sonra, ellerini yıkamaları sağlanacaktır. İşçiler, kurşunla çalışılan yerlerde yiyip içmeyecek, sigara kullanmayacaklardır. Yemek ve dinlenmek için, özel yerler bulundurulacaktır. Kurşunla çalışmalar yapılan iş yerlerinde, kişisel korunma araçları olarak, iş elbisesi, önlük, uygun ayakkabı, lastik eldiven sağlanacak ve gerektiğinde kullanılmak üzere, toz ve gaz maskeleri ile solunum cihazları bulundurulacaktır. İş yeri havasından, periyodik olarak numuneler alınarak kurşun miktarı tayin edilecek ve bu miktarın 0,15 miligram/metreküpü geçmemesi sağlanacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

12 Kurşunla çalışacak işçiler, işe alınırken klinik ve laboratuvar usulleri ile genel muayeneleri yapılacak, kan, kan yapıcı sistem, karaciğer ve böbreğin durumu incelenerek, kurşuna hassas olanlar ve alkolikler, bu işlere alınmayacaktır. Kurşunla çalışan işçiler, her üç ayda bir, sağlık muayenesine tabi tutulacaktır. Bu muayeneler ile kurşun absorbsiyonunun ilk belirtileri, klinik ve laboratuvar usulleri ile tespit edilecektir. İşçinin hazım şikâyetleri olup olmadığı, diş etlerinde burton çizgisi bulunup bulunmadığı, kolların ekstansiyon durumları incelenecektir. İdrarda kopraporfirin aranacak ve kanda hemoglobin yüzdesi ölçülecek, bazofil granulasyonlu eritrosit sayımı yapılacaktır. Gerektiğinde kanda ve idrarda kurşun aramak üzere numuneler, ihtisas laboratuvarlarına gönderilecektir. Kurşun absorbsiyonu veya zehirlenmesi tespit edilen işçiler, yaptıkları işten, bir süre için ayrılacak ve kontrol altında tedavi edileceklerdir. Kurşunla çalışan işçiler arasında, kurşun absorbsiyonu veya zehirlenmesi görüldüğü takdirde, iş yerinde araştırma yapılacak, zehirlenme kaynağı bulunacak ve gereken teknik tedbirler alınacaktır. Her işçi için, iş yerinde, bir sağlık sicili kartı tutulacak ve bu karta, işe giriş ve periyodik muayene bulguları kaydedilecektir. Civa seviyesi belli bir seviye üzerine çıkmamalıdır. Civa cevherlerinin elde edilmesi, izabesi, distilasyonu, metal civanın çeşitli aletlerin yapılması için kullanılması, çeşitli metallerle amalgam hazırlanması, civa tuzlarının yağlı boya, kimya ve ilaç sanayisinde kullanılması, civa fülminat imalı, organik civa bileşiklerinin elde edilmeleri ve kullanılmaları gibi civa ve civa bileşikleri ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır. İş yeri tabanı, civadan etkilenmeyen ve su geçirmeyen, düz ve pürtüksüz malzemeden, mümkün ise yekpare olarak yapılacak, üzerinde hiç bir çatlak bulunmayacaktır. Çalışma masaları, aynı özellikte yapılacak ve duvar ile birleşme yerleri, köşeli olmayacak, civa döküntülerinin tabana düşmemesi için, masalar geriye eğik olarak yerleştirilecektir. Genel havalandırma ile yetinilmeyerek civa ile çalışmaların yapıldığı seviyeden veya yeteri kadar aşağıdan etkili aspirasyon sistemi kurulacak, çalışma masalarının üzerine, aspirasyon davlumbazları yerleştirilecektir. Civanın, izabe fırınlarından distilasyon borusuna sevkedildiği yerlerde meydana gelen civa buharını kapacak sulu bir sistem kurulacaktır. İş yeri havasından periyodik olarak numuneler alınarak, civa seviyesi tayin edilecek ve bu seviyenin 0,075 miligram/metreküpten yukarıya çıkmaması sağlanacaktır. Kişisel korunma araçları olarak, işçilere lastik eldiven, uygun iş elbisesi ve civa buharının yüksek olduğu iş yerlerindeki işçilere de ayrıca uygun maskeler verilecektir. İş yerinde çevrenin temizliğine özellikle dikkat edilecek, tabanda, masalar üzerinde civa döküntüleri bırakılmayacak ve buralar, özel fırça ve yaş bezlerle Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

13 temizlenecektir. Ayrıca gece yerlere amonyak ve kalsiyum hipoklorit ile ıslatılmış talaş döşenecek veya uygun miktarda sıvı amonyak dökülecektir. İşçilerin el, yüz, ağız temizliği gibi kişisel temizliklerine dikkat edilecek, her yemekten önce ve vardiyadan sonra ellerini sıcak su ile veya % 10 sodyum tiosülfat ile yıkamaları sağlanacaktır. İşçiler civa ile çalışılan yerlerde, yiyip içmeyecek, yiyecek ve içeceklerini bulundurmayacak ve sigara içmeyeceklerdir. Civa ile çalışacak işçiler, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel muayeneleri yapılacak, karaciğer veya böbrek yetersizliği olanlar ile ciltleri hassas bulunanlar veya cilt hastalığı olanlar, bu işlere alınmayacaklardır. Civa ile çalışan işçilerin, her üç ayda bir, klinik ve laboratuvar usulleri ile sağlık muayeneleri yapılacaktır. Tükrük artması, diş etlerinde ülserasyon, el, göz kapaklarında titremeler şeklindeki belirtileri bulunanlar, yaptıkları işten ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır. Her işçi için, iş yerinde, sağlık sicili kartı tutulacak ve bu karta, işe giriş ve periyodik muayene bulguları kaydedilecektir. Arsenik cevherinin elde edilmesi, cevherin izabesi, arsenik ve içinde arsenik bulunan çeşitli bileşik ve alaşımların elde edilmesi, arseniğin ilaç ve kimya sanayisinde kullanılması, organik arsenik bileşiklerinin imalı ve kullanılmaları gibi arsenik ve arsenik bileşikleri ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır. İş yeri tabanı, su geçirmez, çatlaksız ve temizlenmesi kolay malzemeden yapılacaktır. Arsenik cevheriyle çalışılıyorsa, periyodik muayeneler ihmal edilmemelidir. Arsenik ile yapılan çalışmalar, kapalı sistem içinde yapılacak, böyle bir sistemin kurulamadığı yerlerde, aşağıdan çekmeli aspirasyon sistemi kurularak ince tozun, çevre havasına yayılmasına engel olunacaktır. Arsenik ile ilgili sıcak işler, kapalı cam davlumbaz altında yapılacaktır. Arsenik ile çalışılan yerlerdeki çevre havasından periyodik olarak numune alınarak arsenik miktarı tayin edilecek ve bu miktarın 0,5 miligram/metreküpten yukarıya çıkmaması sağlanacaktır. Kişisel korunma aracı olarak işçilere, cildi ve solunum sistemini koruyacak başlık ve özel iş elbisesi verilecektir. Arseniğin uçucu bileşikleriyle çalışan işçiler için, özel solunum cihazları sağlanacaktır. Arsenikli atıklar, zararları giderilmeden atmosfere veya civardaki sulara verilmeyecektir. İşçilerin el, yüz, ağız temizliği gibi kişisel temizliklerine dikkat edilecek, iş yerlerinde yiyecek, içecek, bulundurulmayacak ve yenip içilmeyecek, sigara kullanılmayacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

14 Arsenikle çalışacak işçilerin, işe alınırken klinik ve laboratuvar usulleri ile genel muayeneleri yapılacak, cildi nemli ve hassas olanlar ile cilt, karaciğer ve sinir hastalığı olanlar, bu işlere alınmayacaklardır. Arsenikle çalışan işçilerin, altı ayda bir, klinik ve laboratuvar usulleri ile sağlık muayeneleri yapılacaktır. İdrar, dışkı, kıl ve tırnaklardaki arsenik miktarı tayin edilecek, arsenikle ilgili zehirlenmelerin görülmesinde işçiler, yaptıkları işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır. Fosforun ve beyaz fosforun çeşitli sanayide kullanılması ve çeşitli bileşiklerinin elde edilmesi ve kullanılması gibi, fosfor ve fosfor bileşikleri ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır. İş yerinin genel temizliğine dikkat edilecek, beyaz fosfor kapları su altında muhafaza edilecektir. İş yerinde, yeterli ve aşağıdan aspirasyon sistemi uygulanacaktır. İşçilerin el, yüz ağız, boğaz, diş ve diğer temizliklerine dikkat edilecek ve iş yerinde, yiyecek ve içecek bulundurulmayacak, yenilip, içilmeyecek, sigara kullanılmayacaktır. Fosfor ve bileşikleri ile çalışılan yerlerdeki işçilere, cildi koruyacak iş elbisesi ve eldiven, uçucu fosfor bileşikleriyle çalışılan yerlerdeki işçilere, ayrıca uygun maskeler veya solunum cihazları gibi kişisel korunma araçları verilecektir. Beyaz fosfor ve bileşikleri ile çalışan işçilerin, giriş ve periyodik muayenelerinde, genel sağlık muayenesi ile beraber, çene ve dişlerin filmleri çektirilecek, fosfordan meydana gelen alt çene nekrozu (Fossy - Jow) nun ilk belirtileri aranacaktır. Kolinesteraz aktivitesini inhibe eden ve genellikle ensektisitolarak kullanılan organik fosfor bileşiklerinin üretildiği ve kullanıldığı iş yerlerinde aşağıdaki tedbirler alınacaktır: Ensektisit üretiminde, paketlenmesinde ve uygulanması işlerinde çalışan işçilere, ürettikleri ve kullandıkları maddenin zehirlilik derecesi ve kişisel korunma yolları öğretilecektir. Ensektisitle temasa gelmesi muhtemel işçilere iyi bir tıbbi bakım temin edilecek, herhangi bir zehirlenme anında uygulanmak üzere gerekli atropin vb. ilaçlar hazır bulundurulacaktır. Kolinesteraz faaliyetlerinde her 6 ayda bir tıbbi kontroller yapılmalıdır. Ensektisitle temasa gelecek işçiler, bu işi yaparken, başı da koruyan temiz, su geçirmez bir tulum giyeceklerdir. Ensektisitlerin vücuda deriden de girebileceği düşünülerek, vücudunun herhangi bir yerinde yara veya bir leziyon olan işçiler bu işlerde çalıştırılmayacaklardır. İşçi için yıkanıp temizlenme imkânları hazırlanacak ve işini terk ederken bol sıcak su ve sabunla yıkanma mecburiyeti konacaktır. İşçilere çift elbise verilecek, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

15 bunlar sık sık yıkanıp çamaşır sodalarına batırılarak dekontamine edilecek ve zararsız hale getirilecektir. Bütün ensektisit paketleri muntazam etiketlenecek, üzerine maddenin bileşimi ve etkileri kısaca yazılacak, bunlara ilişkin yeterli bilgi verilecektir. İlaç kapları iyi boşaltılacak, temizlenecek ve bu kaplara yiyecek, içecek konulmayacaktır. İşçiler işe girerken daha önce fosfor bileşikleri ile temasa gelip gelmedikleri incelenecek ve klinik belirti aranacaktır. Herhangi bir şekilde organik fosforlu ve karbamatlı ensektisitlere maruz kalanlarda, rutin olarak biyokimyasal testle kolinesteraz aktivitesinin tayini yapılacak, işçi işe girerken ve işin devamı süresince en az 6 ayda bir defa hassas tıbbi kontrole tabi tutulacaktır. Kolinesteraz seviyesi % 25 oranında düşünce işçi, organik fosfor bileşikleri ile temas ettirilmeyecek, işi değiştirilecektir. Kadmiyum cevherlerinin izabesi, alaşımlarının hazırlanması, kadmiyum ile kaplama yapılması, kadmiyum kaplı malzemelerin işlenmesi ve bazı akümülatör imalı işleri gibi, kadmiyum ve kadmiyum bileşikleri ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır: Kadmiyum oksit tozu ve dumanının, çevre havasına yayılması önlenecektir. Kaplama tanklarının kenarlarına, sıvı seviyesine yakın, uygun aspirasyon sistemi kurulacak, çevre havasında kadmiyum miktarı 0,1 miligram/metreküpü geçmeyecektir. Kadmiyum tozu ve dumanına karşı, işçilere uygun maske verilecektir. Kadmiyumla çalışan işçiler, işe alınırken, periyodik olarak klinik ve laboratuvar usulleri ile sağlık muayeneleri yapılacak, solunum sistemi ve böbrek hastalığı tespit edilenler, yaptıkları işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır. Manganez ve manganez bileşikleri ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır: Maden ocaklarında pnömatik tabancalarda delmeler, yaş metotla yapılacak veya toz çıkmayacak şekilde gerekli tedbirler alınacaktır. Manganez ve bileşikleri ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak ve çalışmalar kapalı sistemde olacaktır. Manganez ve bileşikleri ile yapılan çalışmalarda, işçilere özel iş elbisesi, lastik eldiven ve uygun maskeler gibi kişisel korunma araçları verilecektir. Manganez ve bileşikleri ile çalışan işçiler, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri yapılacak, sinir sistemi, solunum sistemi, frengi hastalığı ve ruh hastalığı tespit edilenler, bu işlere alınmayacaklardır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

16 Kromlu alaşımların hazırlanmasında, kişisel koruyucular kullanılmalıdır. Manganez ve bileşikleri ile çalışan işçilerin, periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile sağlık muayeneleri yapılacak, manganezle ilgili zehirlenmelerin görülmesinde işçiler, yaptıkları işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır. Kromlu alaşımların hazırlanması, bu alaşımlar üzerinde kaynak yapılması ve krom ve bileşiklerinin sanayide kullanılması gibi, krom ve krombileşikleri ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır: Krom ve bileşiklerinin kullanıldığı yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak veya çalışmalar kapalı sistemde yapılacaktır. Kromla çalışılan yerlerde, işçilere iş elbisesi, uygun lastik eldiven ve lastik çizme gibi kişisel korunma araçları verilecektir. İşçilerin el ve yüz temizliğine dikkat edilecek ve ellerin % 5 hiposülfit dösud ile yıkanması sağlanacaktır. Krom ve bileşikleri ile çalışacak işçilerin, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri yapılacak, kroma karşı allerjisi olanlar ile cilt ve solunum sistemi hastalıkları bulunanlar, bu işlere alınmayacaklardır. Krom ve bileşikleri ile çalışanların, periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile sağlık muayeneleri yapılacaktır. Burun septumunda ülserasyon görülenler ile solunum sistemi ve cilt hastalığı bulunanlar çalıştıkları işten ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır. Berilyumlu alaşımların hazırlanması ve sanayide kullanılması gibi, berilyum ve bileşikleri ile çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır: Berilyum ve bileşiklerinin kullanıldığı iş yerlerinde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak ve bu iş yeri havasında, berilyum miktarı (2) miligram/metreküpü geçmeyecektir. Berilyumla ilgili çalışmalar, diğer iş yerlerinden ayrılacak ve buralarda çalışan işçilere, iş elbisesi gibi, kişisel korunma araçları verilecektir. Berilyum ile çalışan işçiler özel iş elbiselerini, çalıştığı iş yerinden dışarı çıkarmayacaklardır. Bu elbiselerin, iş yerinde bol su ile yeteri şekilde yıkanması sağlanacaktır. Berilyum ve bileşikleri ile çalışacak işçilerin, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri yapılacak, bünyece çok zayıf olanlar ile solunum sistemi hastalığı bulunanlar, bu işlere alınmayacaklardır. Berilyum ve bileşikleri ile çalışan işçilerin, periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri yapılacaktır. Solunum sistemi hastalıkları bulunanlar ile zayıfladıkları görülenler, çalıştıkları işten ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

17 Azot oksitleri ile yapılan çalışmalarda, azot oksitlerinin zararlı etkilerinden korunmak için, aşağıdaki tedbirler alınacaktır: Azot oksitlerinin, iş yerine ve çevreye yayılması önlenecektir. Benzenle yapılan işlerde, benzen miktarı % 1 den fazla olmamalıdır. Azot oksitleri ile çalışan işçilere, süzgeçli maske veya temiz hava maskesi gibi, kişisel korunma araçları verilecektir. Benzen (benzol) ve bileşikleri gibi aromatik hidrokarbonlarla yapılan çalışmalarda, bunların zararlı etkilerinden korunmak için aşağıdaki tedbirler alınacaktır: Solventler, tinerler ve benzerleri ile deri, plastik ve benzerlerinden mamul eşya imalat sanayisinde kullanılan her çeşit yapıştırıcı maddelerin içinde bulunan benzen miktarı % 1 den fazla olmayacaktır. Benzen ve bileşikleri ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi yapılacak ve çalışmalar, kapalı sistemde olacaktır. Açık sistemlerle kuru temizleme işlerinde benzen kullanılması yasaktır. Kapalı sistemlerle yapılan kuru temizleme işlerinde malzeme, kapalı sistemlerde kurutulacak, hiçbir şekilde açıkta kullanılmayacaktır. Yağ ekstraksyonu işlerinde, ancak, kapalı sistemlerde benzen kullanılacaktır. Benzen ile çalışılan iş yerlerinde, yangına ve patlamaya karşı, gerekli tedbirler alınacaktır. Benzen ile çalışılan iş yerlerinde, benzenin havadaki konsantrasyonu, hacmen milyonda 20 den fazla olmayacaktır. Daha yüksek benzen konsantrasyonuyla çalışmak zorunluluğu bulunan iş yerlerinde, işçilere uygun hava maskeleri, sıvı benzen ile çalışılan hâllerde, özel ayakkabı, eldiven ve özel iş elbisesi gibi korunma araçları verilecektir. Benzen ve bileşikleri ile çalışacak işçilerin, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri yapılacak, kan yapıcı sistem ve karaciğer hastalığı bulunanlar, bu işlere alınmayacaklardır. Benzen ve bileşikleri ile çalışan işçilerin, periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri yapılacak, kan yapıcı sistem ve karaciğer hastalığı görülenler, bu işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır. Anilin ve nitro - amin türevleri ile yapılan çalışmalarda, anilin ve aromatik nitro - amin türevlerinin zararlı etkilerinden korunmak için aşağıdaki tedbirler alınacaktır: Anilin ve aromatik nitro - amin türevleri ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi yapılacak ve çalışmalar, kapalı sistemde olacaktır. Anilin ve nitro - amin türevleri ile çalışılan yerlerdeki işçilere, özel iş elbisesi, eldiven ve temiz hava maskesi gibi uygun kişisel korunma araçları verilecektir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

18 Anilin ve nitro - amin türevleri ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacaktır. Anilin ve nitro - amin türevleri ile çalışacak işçilerin, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri yapılacak, cilt, böbrek ve karaciğer hastalığı olanlar ile aniline karşı allerjisi bulunanlar, bu işlere alınmayacaklardır. Anilin ve nitro - amin türevleri ile çalışan işçilerin, periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri yapılacak, cilt, böbrek ve karaciğer hastalığı görülenler, bu işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır. Halojenli hidrokarbonlarla yapılan çalışmalarda, bunların zehirli ve zararlı etkilerinden korunmak için aşağıdaki tedbirler alınacaktır: Halojenli hidrokarbonlarla çalışılan iş yerleri, diğer kısımlardan ayrılacak ve bu yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak ve çalışmalar,kapalı sistemde olacaktır. Karbdon sülfür ile yapılan çalışmalarda, bu maddenin miktarı kontrol altında olmalıdır. Halojenli hidrokarbonlarla çalışacak işçiler, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri yapılacak, cilt, böbrek ve karaciğer hastalığı olanlarla klora karşı allerjisi bulunanlar, bu işlere alınmayacaklardır. Halojenli hidrokarbonlarla çalışan işçilerin, periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri yapılacak, cilt, böbrek ve karaciğer hastalığı bulunanlar ve klora karşı allerjisi görülenler, bu işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır. Karbon sülfür ile yapılan çalışmalarda, karbon sülfürün zehirli ve zararlı etkilerinden korunmak için aşağıdaki tedbirler alınacaktır: Karbon sülfürle çalışılan işyerleri soba ile ısıtılmayacak ve buralardaki elektrik lambaları, tesisat ve cihazları karbon sülfüre karşı korunmuş (etanj) olacak, lambalara koruyucu nitelikte globlar takılacak, yangına ve patlamaya karşı gerekli tedbirler alınacaktır. Karbon sülfür ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak, çalışmalar, kapalı sistemde olacak ve iş yeri havasındaki karbon sülfür miktarı hiçbir şekilde 20 P.P.M. veya 60 miligram/metreküpü geçmeyecektir. Karbon sülfür ile çalışacak işçilerin, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri yapılacak, böbrek, karaciğer ve sinir sistemi hastalıkları olanlarla alkolik ve epileptikler, bu işlere alınmayacaklardır. Karbon sülfür ile çalışan işçilerin, periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile sağlık muayeneleri yapılacak, böbrek, karaciğer ve sinir sistemi hastalıkları bulunanlarla alkolik ve epileptik olduğu görülenler, bu işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır. Kükürtlü hidrojenle yapılan çalışmalarda, kükürtlü hidrojenin zararlı etkilerinden korunmak için aşağıdaki tedbirler alınacaktır: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

19 Kükürtlü hidrojen ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi yapılacaktır. İş yeri havasındaki kükürtlü hidrojen miktarı, hacim olarak milyonda 20 yi geçmeyecektir. Ödev Kimyasal faktörlerin insan sağlığına etkilerini araştırınız. Kimya endüstrisi çalışanlarının yakalanma riski olan meslek hastalıklarını araştırınız. Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan ödev bölümüne yükleyebilirsiniz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

20 Özet Sağlık ve güvenlik önlemleri özel mevzuatla düzenlenen; kimyasal maddelerle çalışmalarda, radyoaktif maddelerle çalışmalarda, zararlı kimyasal maddelerin işyeri dışında taşınmasında, sözü edilen özel mevzuatta belirtilen önlemler ile birlikte kimyasal maddelerin bulunduğu, kullanıldığı veya herhangi bir şekilde işlem gördüğü işyerlerinde uygulanır. Kimyasal madde, doğal hâlde bulunan, üretilen, herhangi bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her türlü element, bileşik veya karışımları ifade etmektedir. Kimyasal maddelerin kullanıldığı işlemler, bu maddelerin üretilmesi, işlenmesi, kullanılması, depolanması, taşınması, atık ve artıkların arıtılması veya uzaklaştırılması işlemlerini ifade etmektedir. Zararlı madde, solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeleri ifade etmektedir. Bina ve işyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek ve tehlikeli kimyasal madde bulunması hâlinde, çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz etkilerini belirlemek üzere mevzuat hükümlerine uygun şekilde risk değerlendirmesi yapmakla işveren yükümlüdür. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

21 DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Parlama noktası 21 C - 55 C arasında olan sıvı hâldeki maddeler aşağıdakilerden hangisidir? a) Patlayıcı madde b) Uçucu madde c) Alevlenir madde d) Parlayıcı madde e) Yanıcı madde 2. EINECS kodunun açılımı aşağıdakilerden hangisidir? a) Kimyasal Madde Numarası b) Uluslararası Kimyasal Güvenliği Derneği c) Ulusal Kimyasal Korunma Sözleşmesi d) Avrupa Mevcut Ticari Kimyasal Maddeler Envanteri e) Uluslararası Kimyasal Madde Sözleşmesi 3. CAS kodu aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir? a) Kimyasal Envanter Bilgisi b) Kimyasal Maddelerin Servis Kayıt Numarası c) Kimyasal Etiket Numarası d) Avrupa Birliği Kimyasal Tehlike Listesi e) Avrupa Kimyasal Sözleşmesi 4. Yanıcı gaz veya sıvı boru ile oksijen depolama tankı arasındaki uzaklıklar hangi parametreye göre belirlenmiştir? a) Gaz dolum tarihi b) Boru uzunluğu / Gaz miktarı c) Gaz / Oksijen indeksi d) Tank tahliye vanası miktarı e) Tank kapasitesi 5. Yanıcı gaz borusu ile sıvı argon ve sıvı azot tankı arasındaki minimum uzaklık aşağıdakilerden hangisidir? a) 1 m b) 2 m c) 3 m d) 4 m e) 5 m 6. Kandaki kurşun seviyesinin birimi nedir? a) Hertz b) db c) g d) mg e) PbB Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21

22 7. Kurşunla çalışmalar yapılan iş yerlerinde, kişi başına kaç metreküp hacim olmalıdır? a) 10 b) 12 c) 15 d) 20 e) Kurşunla çalışmalarda iş yeri havasındaki kurşun miktarının kaç miligram/metreküpü geçmemesi gerekir? a) 0,10 b) 0,15 c) 0,20 d) 0,25 e) 0,30 9. Civalı çalışmalarda, iş yeri havasındaki civa seviyesi kaç miligram/metreküpten yukarı çıkmaması gerekir? a) 0,015 b) 0,025 c) 0,055 d) 0,075 e) 0, Ansenik ile yapılan çalışmalarda, iş yeri havasındaki arsenik miktarının kaç miligram/metreküpten yukarı çıkmaması gerekir? a) 0,5 b) 0,4 c) 0,3 d) 0,2 e) 0,1 Cevap Anahtarı 1.C, 2.D, 3.B, 4.E, 5.A, 6.E, 7.C, 8.B, 9.D, 10.A Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22

23 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Altan, M. F., Kalite ve Güvence Standartları, ZKÜ MYO Ders Notu, Altan, M. F., Şantiye Güvenlik Sistemi, ZKÜ MF Ders Notu, Altan, M. F., Şantiye Organizasyonu, ZKÜ MYO Ders Notu, Altan, M. F., Yapı Bilgisi, ZKÜ MF Ders Notu, Altan, M. F., Yapı Sistemlerinde Güvenlik, ZKÜ MF Ders Notu, Cliff., D., The Management OSH in Mining Industry, Mining for Development Centre (IM4DC), W Australia, Dönmez, S. İnşaatlarda İş Güvenliği, A.Ü., ÇMYO Ders Notu, Fairley, F., Oates, B, Ayers, G., Landers, E., Tutton, P., Manton. A. and Corney, T., Safety Handbook for the Building and Construction Industry, Incoling, Melbourne, Hergt, J., Safty and Environmental Procedures and Guidelines, VIEPS, Melbourne, HSE, Electricity at Work: Safe Working, Health and Safety Executive, HES Books, HSG85, HSE, Health and Safety Construction, Health and Safety Executive, HES Books, HSG150, HSE, Managing Health and Safety Construction L144, London, HSE, Your Health, Yor Saftey, A Brief Guede for Worers, TUC, HSE Books, INDG450, ILO, Encyclopaedia of Occupational Health and Safety, ILO, Geneva, ILO, İnşaatta Sağlık ve Güvenlik, İNTES, Ankara, ILO, Safty and Health in Constriction, ILO, A Training Manual, Geneva, ILO, Safety, Health and Welfare on Construction Sites, ILO, A Training Manual, Geneva, Karmis, M., Mine Health and Safety Manegement, Society of Mining, Metalurgy and Exploration, Levit, N., Chemical Safty Reference Manual, Universty of British Columbia, Risk Management Services, MSHA, Dust, US Department of Labor, Mine Safety and Health Administration, MSHA, Britain, Myers, L., Construction Safety Hand Book, Lawrence Berkeley National, HTST, Palmer, K. N., Dust Explosinos ond Fires, Chapman and Hall, London, Queensland G., Building and Construction Industry Workplace Health and Safety Guide, Brisbane, Ramsey, H. C., Chemical Safety for Supervisors, American Chemical Society, CHEM TREC, Washington DC, Singh, Al, Hinze, J., Coble, R. J., Implementation of Safety and Health on Construction Sites, CRC Perss, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 23