SULAMA PROJELERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ
|
|
- Hande Gürsel
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi 501 SULAMA PROJELERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ Fatma ÖZKAY Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü, Ankara İsmail TAŞ Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü, Ankara Aylin ÇELİK ICARDA Türkiye Temsilciliği, Ankara ÖZET Sulama, kurak ve yarı-kurak bölgelerde tarımsal üretimi arttırma ve güvence altına almada temel ve vazgeçilmez bir faktördür. Sulama ve drenaj projeleri gerek tarımsal anlamda gerekse insan yaşamında çok önemli etkilere sahiptir. Söz konusu projelerin olumlu etkilerinin yanında, olumsuz çevresel etkileri de bulunmaktadır. Bu etkiler sulama projelerinin sürdürülebilirliğini kısıtlayabilmektedirler. Özellikle büyük sulama projeleri büyük barajların yapımını gerektirmektedir. Baraj yapımı esnasında doğal dengenin bozulması bazı endemik türlerin yok olması kaçınılmaz hale gelmektedir. Sürdürülebilir bir çevre için tüm tarımsal faaliyetlerde uyulması gereken kurallar ve yapılması zorunlu işler vardır. Bu çalışmayla sulama projelerinin çevreye olan olumsuz etkilerinin azaltılmasına yönelik alınması gerekli önlemler tartışılacaktır. GİRİŞ Su, besin güvenliği ve endüstriye hammadde temini yanında, tarımsal üretimin en önemli girdisi konumundadır ve gelişmekte olan ülkelerin tarımında çok önemli role sahiptir. Sulama, kırsal refahı arttırmayı amaçlayan ve insani boyutu ön planda olan bir faaliyet olup, kurak ve yarı-kurak bölgelerde tarımsal üretimi arttırma ve güvence altına almada temel ve vazgeçilmez bir faktördür. Tarımsal ürünlere olan gereksinimin gittikçe arttığı çağımızda, varlığı sınırlı olan toprak ve su kaynaklarının önemi daha da artmış ve bu durum, doğal kaynakların sürdürülebilir ve optimum kullanıma olanak sağlayıcı biçimde yönetilmesini zorunlu kılmıştır. Sulama ve drenaj projeleri gerek tarımsal anlamda gerekse insan yaşamında çok önemli etkilere sahiptir. Buna paralel olarak çevre üzerinde de etkilidir. Elbetteki bu etkilerin tamamının olumlu olması beklenemez. Yani söz konusu projelerin, hiç bir şekilde göz ardı edilemeyecek olumsuz etkilere de sahip oldukları unutulmamalıdır. Bu etkiler sulama projelerinin sürdürülebilirliğini kısıtlayabilmektedir. Özellikle büyük sulama projeleri beraberinde büyük barajların yapımını gerektirmektedir. Baraj yapımı esnasında baraj gölünün altında ve çevresinde kalan doğal dengenin bozulmasının yanında bazı endemik türlerin yok olması da dahil olmak üzere doğal bitki örtüsünde değişimler kaçınılmaz hale gelmektedir.
2 502 Sulama Projelerinin Çevresel Etkileri Sulama projelerinin çevresel etkileri, beş ana grup altında incelenebilir. Bunlar: doğal kaynaklar üzerindeki etkiler, arazi kullanımı üzerindeki etkiler, biyolojik ve ekolojik kaynaklar üzerindeki etkiler, sosyo-ekonomik etkiler ve sağlık etkileridir (1). AMAÇ Tarım, tatlı suyun en büyük kullanıcısıdır. Günümüz sulama uygulamalarıyla, tarımsal üretim arttırılırken; kaynak kaybının yanı sıra, çevreye zarar verilmekte ve doğal dengenin bozulmasına neden olunmaktadır. Tarımın, bir taraftan artan nüfus ve su gereksinimi, öte yandan iklim değişikliği nedeniyle azalması beklenen tatlı su kaynaklarına bağlı olarak, bu konumunu uzun süre koruyamayacağı öngörülmektedir. Bu nedenle sürdürülebilir bir tarım ve çevre korunumu açısından bir dizi tedbirler alınmalıdır. Bu çalışmada sulama projelerinin çevreye olan olumsuz etkilerinin azaltılmasına yönelik alınması gerekli önlemler tartışılacaktır. Sulu Tarımın Çevresel Etkileri Sulu tarımda suyun aşırı ve yanlış kullanımı büyük ölçekte su ile doygunluğa, tuzluluğa ve yer altı suyu kaynaklarının aşırı tüketilmesine sebep olmanın yanında mansap kullanıcılarının yeterli sudan yoksun kalmasına, sulamadan dönen akışın karışması ile tatlı su kaynaklarının kirlenmesine ve derine sızma kayıpları gibi olumsuzluklara neden olmaktadır. Özellikle tuzlu suyun uygulandığı veya aşırı sulama yapılan koşullarda tuzlu bir taban suyu katmanı meydana gelmekte, anılan katman yükselerek toprağın tuzlulaşmasına neden olmaktadır (2). Yenilenebilir bir doğal kaynak sayılan su, sınırlı alanlarda bu niteliğini kaybetmek gibi çok tehlikeli bir özellik kazanmaktadır. Buna bağlı olarak da, yeni su kaynaklarının sağlanması ve geliştirilmesi, çok pahalı hatta olanaksız hale gelmektedir. Daha kötüsü, toplumun çoğunluğu, gelecekte, yeterli gıda üretiminde suyun engelleyici etmen olacağı konusu ile ilgilenmemektedir (3). Tarla içi sulamalarda ortaya çıkan çevresel sorunların başında, uygun olmayan sulama yönetimi altında ve zayıf drenaj ortamında fazla sulama yapılması halinde topraklarda görülen tuz birikimi gelmektedir (4). Barajların Etkisi Büyük barajlar ve su kaynaklarının geliştirilmesine dayalı tarımsal modernizasyon çalışmalarının hem doğal hem de toplumsal çevre üzerinde çok ciddi geri döndürülemez etkileri vardır ve bu sorunların teknolojik ya da idari yenilenme ile çözümü mümkün değildir. Söz konusu olumsuz etkiler: halkın yeniden yerleşim sorunları, endemik türlerin ve verimli toprakların baraj suları altında kalması, doğal bitki örtüsünde değişimler, baraj altı topraklarda verimlilik kaybı, toprak erozyonu ve baraj göllerinde silt ve sediment birikimi, iklim ve biyolojik çeşitlilik üzerindeki etkiler, nem artışının neden olduğu sağlık sorunları, tarım topraklarında tuzlanma, tarım kimyasallarının neden olduğu kirlilik ihracat bitkileri plantasyonlarının neden olduğu kırsal nüfus hareketleri ve bunlarla ilgili çeşitli kentsel çevre problemleri şeklinde sıralanabilir (5). Zamanla baraj çevresindeki tarımsal alanlardan fazla gübre ve tarımsal mücadele ilaçlarının neden olduğu kirlilikler sürüklenerek su kaynağına azot, fosfor ve potasyum gibi bitki
3 F. Özkay, İ. Taş, A. Çelik 503 besleyicileri taşımakta bunlar da kaynakta yosunlaşmalara ve ötrifikasyona sebep olabilmektedir. Hem topraklarımız kirlenmekte hem de çok amaçlı su kaynakları olan baraj, göl, gölet gibi alanlarda kirliliğe, kaynak israfına doğal dengenin bozulmasına yol açılmaktadır. Dolayısıyla bazen büyük sulama projeleri çevreye çok büyük zararlar verebilmekte veya çevresel felaketlere zemin hazırlayabilmektedir. Bu konuda Mısır daki Aswan barajından daha güzel bir örnek bulunamaz. Artan nüfusuna gerekli gıda maddesini temin etmek, ekilebilir arazisini arttırmak feyezanları kontrol etmek ve elektrik üretmek için Mısır, bir milyar dolarlık bir mühendislik harikasını gerçekleştirmiştir. Fakat baraj Nil Vadisi ne her sene akan silt akımını durdurmuştur. Her yıl toprağın mineral tuzlarını yıkayan taşkınların kesilmesi, ayrıca sulama suyunun devamlı olarak buharlaşması sebebiyle toprakta tuz birikmesi tehlikeli bir seviyeye ulaşmıştır. Bundan başka Nil Nehri nin eskisi gibi mineral besi maddeleri ile yüklü kıymetli sürüntü maddeleri, yani mil ihtiva etmemesinin Mısır ın sardunya balığı sanayinin çökmesinde esaslı bir faktör olduğu anlaşılmıştır (6). Toprak erozyonunun önemli sorun olduğu Türkiye de su kaynaklarının geliştirilmesi ile ilgili projelerin yapıldığı yörelerde toprağı yerinde tutmak için gerekli önlemler alınmadığından baraj ve göletler kısa zamanda dolarak etkin ömürlerini tamamlamadan devre dışı kalmaktadırlar. Örneğin 50 yıl olarak planlanmış bir baraj, çok kısa zamanda dolarak yararlı olmaktan çıkmaktadır (7). Barajların hidrolojik denge üzerine etkilerinin yanı sıra sulama, sel koruma ve hidrolik enerji gibi faydalı etkileri de vardır. Olumsuz etkileri en aza indirmek için su depolama yapıları çok amaçlı yapılmıştır. Alçak akışların değişmesi durumunda mansabın minimum su isteği belirlenirken hem insan hem de doğal hayatın ihtiyacı hesaba katılarak su verilmelidir. Bütün bunlar tasarım aşamasında belirlenmelidir. Doğal hayat için gerekli, doğal sellere uyumlu olmalıdır. Özellikle sel suları tarımsal mevsim başlarında taşıdıkları sedimentler ile tarıma faydalı olur. Alınan önlemler ile bir takım hastalık etmenleri baraj çevrelerinden uzaklaştırılabilir. İnsan sağlığını en çok tehdit eden hastalıklar arasında sıtma, schistosomiasi ve nehir körlüğü hastalıkları sayılabilir (2). Toprak Tuzluluğu Yarı kurak iklim koşullarında sulama yapılan alanlarda önemli bir sorun olan tuzluluğun potansiyel etkisi, sadece ürün verimi üzerine değil aynı zamanda arazilerin tuzlulaşması üzerinde de önemli bir etkendir. Bir sulama şebekesinde toprak tuzluluğunu arttıran nedenler şöyle sıralanabilir. Sulama suyu ile taşınan tuz toprakta tuz katmanları oluşturma eğilimindedir. Tuz katmanları atmosferin de teşvik etmesi ile suyun topraktan uzaklaşması sonucu oluşur. Yapay ve doğal gübrelerin ve bazı pestisitlerin (ki bunların hepsi bitkiler için zararlı değildir) topraktaki formları bir diğer tuzluluk arttırıcı faktördür. Toprağa doğal yollarla geçen tuzlar, toprak çözeltisinden doğrudan geçebilir ya da tuzlu yeraltı sularından oluşabilir. Bu sorun tuzun doğal yollarla yıkanamadığı yerlerde, çöllerde veya kurak alanlarda görülür. Yeraltı suyunun seviyesi yüksek hem de tuzlu ise kapilariteyle tuzlar da yükselir. Buharlaşmadan sonra toprağın üst kısmında bir tuz katmanı kalır. Bir tek ürünün bile doğal yağışlarla bir kez sulanması veya iki kez sulanması derin tuzlu taban suyu ile tuzun serbest olduğu yüzey toprağı arasında nem - tuz köprüsü oluşturabilir (2).
4 504 Sulama Projelerinin Çevresel Etkileri Toprak tuzlulaşması potansiyel verimi en yüksek olan tarım alanlarında ortaya çıktığında, milli gelirin ve tarımsal hasılanın azalmasına ve dolayısıyla ülke gelirinin düşmesine neden olur. Türkiye de her yıl kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde hatalı sulama uygulamaları, drenaj yetersizliği ve kalitesiz sulama suyu ile sulanan tarım alanlarında önemli miktarda araziler çoraklaşarak tarımda kullanılamaz hale gelmektedir. Sulamaların arttığı durumlarda toprağın dikkatle izlenmesi gerekir. Her ne kadar tuz katmanı toprak yüzeyinin derinliklerinde de olsa ve bunun yanında uygulanan sulama suyu çok kaliteli olsa da toprakta tuzun birikmesi kaçınılmaz bir olgu olup geri alınamayacak zararlara yol açabilir. Killi topraklarda durum çok dikkat çekicidir. Buralarda Na un varlığı toprak yapısını bozar. Topraktaki bitki besin elementlerinin alımını zorlaştırır, düzeltilmesine ve işlenmesine mukavemet gösterir. Benzer durum toprağın asitleşmesinde de gözlenir. Özellikle kıyı bölgelerinde olup ta aşırı yağışa maruz kalan yerlerde meydana gelen bu olay, toprak ph sının düşmesi sonucunda bitki besin maddelerinin bitkiler tarafından alınamamasına yol açar. Asitli toprakların iyileştirilmesi çok daha masraflı ve zaman alıcı bir iştir (2). Tuzlu drenaj suyu Bir sulama tesisinin işletmeye açılmasından sonra, eğer yeterli bir doğal drenaj varsa sulamanın ilk yıllarında drenaj şebekesine ihtiyaç duyulmayabilir. Düz ve düze yakın topografyaya sahip alanlarda, düşük hidrolik eğimli su tablalı alanlara dikkat edilmelidir. Çünkü böylesi alanlar tuzluluk açısından risklidir. Ülkemizde sulamaya açılan bir çok alanda drenaj sorunları oluşmakta veya sulamadan evvel mevcut olan sorunlar devam etmektedir. Tipik bir örnek olarak; 1970 li yıllarda taban suyu sorunu içermeyen Akçakale yöresinde daha sonra yeterli drenaj önlemi alınmadan yapılan sulamalar sonucu sulanabilir hektar arazinin %61 i olan hektar arazide yüksek taban suyu ve çoraklık problemi oluşmuştur (8). Taban suyunu borulu drenler veya derin hendekler ile drene etmek mümkündür. Böylece bitki kök bölgesindeki toprak profilinde birikecek tuzlar önlenir. Topraktaki çözünebilen tuzlar normalde bitki tüketiminden fazla uygulanan su ile uzaklaştırılır. Drenaj sularındaki çözünmüş maddelerin miktarını azaltmanın yolu iyi bir sulama yönetimi gerçekleştirmektir ki, bu da beraberinde diğer eksikliklerin ve yanlışlıkların giderilmesine olanak sağlar. Tuzlu drenaj sularının güvenli olarak uzaklaştırılmasında uzmanlar tarafından üç yönteme vurgu yapılmaktadır. Bunlardan ilki denize deşarjdır. İkinci olarak da doğal dere ve nehir yatakları tercih edilir. Aslında bu durum hiç istenilmeyen ve sakıncalı bir durumdur. Çünkü bu yolla doğal nehir suyunun kalitesinin kötüleşmesine neden olunmaktadır. Diğer bir alternatif ise uygun yerlere açılacak buharlaştırma havuzlarıdır. Burada amaç kötü etkiye sahip suların bir noktada toplanmasını sağlamaktır. Şebekede bir drenaj sisteminin olmaması durumunda, tuzluluk problemi tarımsal faaliyetlere paralel olarak ilerleyen yıllar içerisinde artış gösterecektir. Ayrıca drenaj sistemlerinin evsel ve endüstriyel atıkların boşaltıldığı bir yer olmaması için yasal düzenlemelerdeki eksiklikler giderilmeli ve oluşturulacak denetim birimleri etkin olarak çalıştırılmalıdır (9).
5 F. Özkay, İ. Taş, A. Çelik 505 Biyolojik ve Ekolojik Değişim Sulama ve drenaj projeleri eğer uygun bir şekilde işletilmezse hem proje alanında hem de söz konusu alanın çevresinde çok ciddi ekolojik dengesizlikler meydana getirir. Çalışma alanındaki biyolojik çeşitlik, bilimsel endemik türler, hayvan göçleri ve doğal endüstri çok büyük öneme sahiptir. Her şeyden önce doğal habitatın yanı sıra özel gruplar (memeliler, kuşlar, sürüngenler, balıklar v.b.) ve türlere dikkat edilmelidir. Nadir ve tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan türler çok kısıtlı çevresel koşullara adaptasyon sağlayabilir. Biyolojik değişmede etkili olan etmenler; proje alanı, su partikülleri, çevre arazileri, vadiler ve kıyılar, sulak alanlar ve düzlükleri, sosyoekonomik etkiler, kirlilik değişimleri, gelir ve refah, insan göçleri, iskan, bölgesel etkiler, ve kullanıcı müdahaleleridir. Doğal bitkiyle kaplı alanın tahrip edilmesi toprak erozyonuna yol açtığı gibi aynı zamanda nitrat yıkanmalarına sebep olur. Doğal habitatın sınırlanması ve mono kültür tarımın yaygınlaşması neticesinde hem bölgesel flora ve fauna bundan etkilenir hem de biyolojik çeşitlilik azalır. Egzotik bitkilerin ya da hayvan türlerinin ortaya çıkması proje alanındaki bazı özel türlerin yok olmasına veya bitki, hayvan ve insanların yeni hastalıklarla karşılaşmalarına sebep olabilir. Sulama alanlarında yaygın olarak görülen ekolojik etkiler şunlardır (2); Zararlılar ve yabani otlar üzerine olan etkiler Hayvan hastalıkları üzerine olan etkiler Sucul yabani otlar üzerine olan etkiler İnsan hastalıkları üzerine olan etkiler Tarımsal Sulamadan Kaynaklanan Sorunlar Tarımda sulama suyunun etkin olarak kullanılmamasından kaynaklı olarak toprak tuzluluğu, drenaj suyu gibi bazı çevresel sorunlar oluşabilmektedir. Sulama uygulamalarıyla, tarımsal üretim arttırılırken; kaynak kaybının yanı sıra, çevreye zarar verilmekte ve doğal dengenin bozulmasına neden olunmaktadır. Bir taraftan artan nüfus ve buna bağlı olarak su gereksinimindeki artış talebi, öte yandan iklim değişikliği nedeniyle azalması beklenen tatlı su kaynakları göz önüne alındığında, tarımsal üretimin dengede olması için tarımda suyun etkin kullanılması gerekmektedir. Suyun etkin kullanımının sağlanması açısından; Su dağıtımının DSİ den sulama birliklerine devredilmesi, su kullanımında tasarruf edilmesi, fazla su kullanılması durumunda fazla ücret ödenmesi, ücretlendirmenin arazi büyüklüğüne göre değil kullanılan su miktarına göre yapılması sağlanmalıdır. Su kaçaklarının önlenmesi açısından şebekenin yenilenmesi, suyun etkin kullanımı açısından arazinin toplulaştırılması, ileri ülkelerde uygulanan tekniklerin dikkate alınması, sulama suyunun kirlenmesini önleyici tedbirler alınması, kuyu açılmasının kontrol altına alınması, kurağa dayanıklı çeşitlerin (pamuk vb.) üretimde yerlerini alması, yeni ürün desen ve modellerin üzerinde durulması, atık suyun kullanımının sağlanması, su yatağında su kaybını önleyecek tedbirlerin alınması, imkanların mevcut olması durumunda; damlama, yağmurlama veya karık usulü yüzey sulamalarına yönelinmesi, çiftçinin konuya duyarlı olması gerekmektedir (11).
6 506 Sulama Projelerinin Çevresel Etkileri Tarımsal sulamalarda atık suların arıtılarak geri kullanımı ile hem tatlı su kaynaklarına olan talep azaltılabilir hem de deşarj edilen arıtılmış atık suların çevresel etkileri en aza indirilebilir. Ön arıtıma tabii tutulmuş sulamaya uygun kalitedeki bazı atık sular kaynağına bağlı olarak ileri arıtıma tabii tutulmadan toprak bitki ve atmosfer için kısa ya da uzun vadede problem oluşturmayacak şekilde tarımsal sulama amaçlı olarak değerlendirilebilir. Böylelikle bir yandan temiz su kaynaklarına olan talep azalır diğer yandan da deşarjı problem olan atık suların değerlendirilmesi sağlanabilir. Bu hem suyun yeniden kullanımı hem de atık suda mevcut bitki besin elementlerinin etkili bir şekilde değerlendirilmesine olanak yaratarak çevresel sürdürülebilirlik sağlayabilir. Sonuç ve Öneriler Suyun doğal döngüsü ve akışı yeryüzündeki yaşam için paha biçilemez ekolojik ve ekonomik faydalar sağlamaktadır. Çevresel etkileri yeterince araştırılmadan uygulanan sulama projeleri suyun doğal fonksiyonlarına zarar vermektedir. Örneğin, çoğu zaman boşa aktığı düşünülen nehirler denizle buluştukları yerlerde tarım ve balıkçılık açısından son derece önemli olan deltaları oluşturmaktadır. Sulak alanların yok olmasıyla birlikte sazcılık, balıkçılık ve tarım gibi doğrudan gelir kaynaklarının yanında; sulak alanların yeraltı sularını beslemesi ve doğal arıtım gibi önemli ekonomik katkılar da ortadan kalkmaktadır. Son elli yıl içinde su kaynaklarına yapılan müdahaleler sonucunda birçok canlının nesli tehlike altına girmiş ve bazı türler ise tümüyle yok olmuş durumdadır. FAO nun kestirimlerine göre, sulanan alanların yaklaşık yarısı sessiz düşman olarak nitelendirilen tuzluluk, alkalilik ve geçirimsizlikten kaynaklı göllenme tehdidi altındadır. Sözü edinilen alanlarda tarım yapılmakla birlikte, bu üzerinde düşünülmesi gereken bir konudur. Türkiye de sulama proje alanlarında drenaj sorunu bulunmaktadır. Çeşitli kaynaklarda anılan sorunun, yaklaşık 3 milyon hektara yakın alanda ortaya çıktığı belirtilmektedir. Drenaj sorununun asıl nedeni, sulama uygulamalarıdır. Drenaj sorunu, beraberinde, tuzluluk-alkalilik gibi çevresel sorunlara da sebep olmaktadır. Türkiye de, yaklaşık 1.5 milyon hektarda tuzluluk ve alkalilik sorunu bulunduğu dile getirilmektedir. Bu aşamada drenaj sisteminin çevre kirliliğinde taşıyıcı ve aktarıcı bir yapıda olduğu unutulmamalı, anılan sistemlerin projelendirilmesinde ve işletiminde çevresel etkiler ayrıntılı olarak irdelenmelidir. Yakın zamanlarda sulama projelerine ciddi eleştiriler yöneltilmektedir. Maliyetlerin yüksekliği bir yana, birçok projenin performansı, hem sistem hem de çiftlik bazında yetersiz su yönetiminin bir sonucu olarak beklenenin altına düşmüştür (9). Bunun nedenlerinden biri de sulama projelerinin sadece inşaat kısımlarının tamamlanması ile bitirilmiş sayılması olup, çiftçinin sulama zamanı, miktarı ve ürün deseni hakkında bilgilendirilmemiş olmasıdır. Öncelikle projelerde öngörülen ekim desenlerine hızla dönülmeli, çiftçiye ne kadar çok su o kadar verim anlayışının doğru olmadığı anlatılarak aşırı sulamadan kaçınmak için; sulama suyu mutlaka tarla başında ölçülerek verilmelidir. Çiftçinin sulama konusunda sürekli eğitilmesine özen gösterilmeli ve üretici kendi köyünde eğitilerek denetlenmelidir. Genel olarak değerlendirilecek olursa, sürdürülebilir bir çevre için tüm tarımsal faaliyetlerde uyulması gereken kurallar ve yapılması zorunlu işler vardır. Yapılacak her hangi bir projede proje öncesi durum ile proje sonrası durumun karşılaştırılmasında sadece projenin faydaları dikkate alınmamalıdır. Projenin sağlayacağı faydaların yanında bir takım olumsuz etkiler de
7 F. Özkay, İ. Taş, A. Çelik 507 göstereceği bilinmelidir. Yapılacak bir çevresel etki değerlendirmesi ile bu olumsuz etkiler belirlenip bir kaç küçük düzenleme ile ya ortadan kaldırılabilir ya da etkileri azaltılabilir. Bunlara ilave olarak sürdürülmekte olan projelerin doğru bir şekilde izlenerek, gerekli görülen durumlarda ihtiyaç duyulan çalışmaların yapılması ve elde edilen bulgulara bağlı olarak da önleyici tedbirlerin alınması yoluna gidilmelidir. KAYNAKLAR 1 Büyükcangaz, H., Korukçu, A., Sulama Projelerinin Çevresel Etki Değerlendirmesi, Su Havzaları ve Toprak ve Su kaynaklarının Korunması, Geliştirilmesi ve Yönetimi Sempozyumu Eylül 2002 Antakya- Hatay. 2 Dougherty, T. C. ve A. W. Hall. Environmental Impact Assessment of Irrigation and Drainage Projects. FAO Irrigation and Drainage Paper No.53, s. 3 IFPRI., Water and Food to 2025, Policy Responses to Threat of Scarcity Ghassemi F. A. J. Jakeman and H. A. Nix. Salinisation of Land and Water Resources. Centre for Resource and Environmental Studies, The Australian National University. Canberra ACT Australia. 5 Saysel. A. K., Yenigün. O., Barlas. Y., Gap ın Uzun Dönemli Kapsamlı Çevresel Analizi İçin Bir Dinamik Simülasyon Modeli, Çevre Semineri DSİ,1998, Fethiye. 6 Muslu. Y., Su Temini ve Çevre Sağlığı, Cilt II, İTÜ, İstanbul Kanber. R., Sulama Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Genel Yayın No:174, Ders Kitapları Yayın No:A-52, 2006, Adana. 8 Özer. N., Su Toprak ve Çevre, Çevre Semineri DSİ,1998, Fethiye. 9 Kanber, R., Köksal, H., Ünlü, M., Sulu Tarımda Çevre Korunumu Sulama Çevre İlişkileri, I. Çevre Sempozyumu. TMMOB Makine Mühendisleri Odası Gaziantep Şubesi Korukçu. A., Yazgan. S., Büyükcangaz. H., Tarımda Suyun Etkin Kullanımı: Türkiye ye Bir Bakış I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi, Nisan 2007, İTÜ, İstanbul. 11 Anonim, Web Sayfası: Erişim Tarihi:
8 508 Sulama Projelerinin Çevresel Etkileri ENVIRONMENTAL PROBLEMS IN IRRIGATION PROJECTS Fatma ÖZKAY İsmail TAŞ Aylin ÇELİK ABSTRACT Irrigation is a basic and inevitable factor in increasing and securing the agricultural production in arid and semi-arid regions. Irrigation and drainage projects have very important impacts on both agriculture and human life. In addition to the positive impacts, such projects have negative impacts on environment. These impacts may limit the sustainability of the irrigation projects. Especially, large irrigation projects require the construction of huge dams. During the construction of the dam, it is inevitable that natural balance be damages and some endemic varieties be lost. For a sustainable environment, there some rules to be followed and indispensable works to be done during all types of agricultural activities. With this study, measures to be taken to decrease the negative impacts of irrigation projects on environment will be discussed.
SULAMA VE ÇEVRE. Küresel Su Bütçesi. PDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com. Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ
Sulama? Çevre? SULAMA VE ÇEVRE Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ SULAMA: Bitkinin gereksinimi olan ancak doğal yağışlarla karşılanamayan suyun toprağa yapay yollarla verilmesidir ÇEVRE: En kısa tanımıyla
Detaylı1. DOĞAL ÜZERİNDEKİ ETKİLER. PDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com
SULAMANIN ÇEVRESEL ETKİLERİ SULAMANIN ÇEVRESEL ETKİLERİ Doğal Kaynaklar Üzerindeki Etkiler Biyolojik ve Ekolojik Kaynaklar Üzerindeki Etkiler Sosyoekonomik Etkiler Sağlık Etkileri 1. DOĞAL KAYNAKLAR ÜZERİNDEKİ
DetaylıLAND DEGRADATİON. Hanifi AVCI AGM Genel Müdür Yardımcısı
ARAZİ BOZULUMU LAND DEGRADATİON Hanifi AVCI AGM Genel Müdür Yardımcısı LAND DEGRADATİON ( ARAZİ BOZULUMU) SOİL DEGRADATİON (TOPRAK BOZULUMU) DESERTİFİCATİON (ÇÖLLEŞME) Arazi Bozulumu Nedir - Su ve rüzgar
Detaylı1. Nüfus değişimi ve göç
Sulamanın Çevresel Etkileri Doğal Kaynaklar Üzerindeki Etkiler Biyolojik ve Ekolojik Kaynaklar Üzerindeki Etkiler Sağlık Etkileri 1.Nüfus değişimi ve göç 2.Gelir düzeyi ve işgücü 3.Yeniden yerleşim 4.Kültürel
DetaylıÇORAK TOPRAKLARIN ISLAHI VE YÖNETİMİ
ÇORAK TOPRAKLARIN ISLAHI VE YÖNETİMİ BÜLENT SÖNMEZ Dr., Ziraat Yüksek Mühendisi, Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürü Bülent Sönmez, Çorak Toprakların Islahı ve Yönetimi, Bilim
DetaylıÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI 2023 YILI HEDEFLERİ
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Sanayi tesislerinin alıcı ortama olan etkilerinin ve kirlilik yükünün azaltılması, yeni tesislerin kurulmasına karar verilmesi aşamasında alıcı ortam kapasitesinin dikkate alınarak
DetaylıKimyasal Toprak Sorunları ve Toprak Bozunumu-I
Kimyasal Toprak Sorunları ve Toprak Bozunumu-I asitleşme-alkalileşme (tuzluluk-alkalilik) ve düşük toprak verimliliği Doç. Dr. Oğuz Can TURGAY ZTO321 Toprak İyileştirme Yöntemleri Toprak Kimyasal Özellikleri
DetaylıSürdürülebilir Tarım Yöntemleri Prof.Dr.Emine Olhan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Sürdürülebilir Tarım Yöntemleri Prof.Dr.Emine Olhan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi TARIMSAL FAALİYETİN ÇEVRE ÜZERİNE ETKİSİ Toprak işleme (Organik madde miktarında azalma) Sulama (Taban suyu yükselmesi
DetaylıTÜRKİYE DE SU POTANSİYELİ VE ATIKSULARIN GERİ KULLANIMI
TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi 273 TÜRKİYE DE SU POTANSİYELİ VE ATIKSULARIN GERİ KULLANIMI Veysel ASLAN Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Su ve Toprak Dairesi Başkanı Ankara /
DetaylıSU KİRLİLİĞİ HİDROLOJİK DÖNGÜ. Bir damla suyun atmosfer ve litosfer arasındaki hareketi HİDROLOJİK DÖNGÜ
SU KİRLİLİĞİ HİDROLOJİK DÖNGÜ Atmosfer de bulunan su buharı başlangıç kabul edilirse buharın yoğunlaşarak yağışa dönüşmesi ve yer yüzüne ulaşıp çeşitli aşamalardan geçtik ten sonra tekrar atmosfere buhar
DetaylıÖnemleri. rk Prof. Dr. İzzet. II. Ulusal Taşkın n Sempozyumu Mart Afyonkarahisar
nların Çevresel Yrd. Doç.. Dr. Ali Ertürk rk Prof. Dr. İzzet Öztürk II. Ulusal Taşkın n Sempozyumu 22-24 24 Mart Afyonkarahisar Taşkın n Nedir? Hidrolojik tanım: Suyun yükselerek akarsu kenarlarını aşması
DetaylıKİŞİSEL BİLGİLER EĞİTİM BİLGİLERİ
KİŞİSEL BİLGİLER Adı Soyadı Dr. Nil KORKMAZ Ünvan Ziraat Yüksek Mühendisi Telefon (232) 832 10 02 E-mail nil.korkmaz@gthb.gov.tr Doğum Tarihi - Yeri 1962-İzmir Doktora Üniversite Adı EĞİTİM BİLGİLERİ Ege
DetaylıKENTLERDE SU YÖNETİMİ İLE UYUM POLİTİKALARI. Dr. Tuğba Ağaçayak
KENTLERDE SU YÖNETİMİ İLE UYUM POLİTİKALARI Dr. Tuğba Ağaçayak İÇERİK Türkiye Ortalama Sıcaklık, Yağış Değerleri İklim Değişikliği ve Su Sorunları Kentler ve İklim Değişikliği Türkiye de Su Kaynakları
DetaylıÇevre Sorunlarının Nedenleri. Nüfus Sanayileşme Kentleşme Tarımsal faaliyet
Çevre Sorunlarının Nedenleri Nüfus Sanayileşme Kentleşme Tarımsal faaliyet Başlıca çevre sorunları Hava kirliliği Su kirliliği Toprak kirliliği Gürültü kirliliği Katı atıkların oluşturdukları kirlilikler
DetaylıDOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3
DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3 İnsan yaşamı ve refahı tarihsel süreç içinde hep doğa ve doğal kaynaklarla kurduğu ilişki ile gelişmiştir. Özellikle sanayi devrimine kadar
DetaylıDRENAJ KANALLARINDA MEVSİMSEL KİRLENMENİN BELİRLENMESİ, AŞAĞI SEYHAN ÖRNEĞİ *
DRENAJ KANALLARINDA MEVSİMSEL KİRLENMENİN BELİRLENMESİ, AŞAĞI SEYHAN ÖRNEĞİ * Investigation About Seasonal Pollution Drainage Channels, Asagi Seyhan Samples Şevki İSKENDEROĞLU Çevre Mühendisliği Anabilim
DetaylıBİYOLOJİK YÖNTEMLE ARITILAN KENTSEL ATIK SULARIN YENİDEN KULLANIMI İÇİN NANOFİLTRASYON (NF) YÖNTEMİNİN UYGULANMASI
BİYOLOJİK YÖNTEMLE ARITILAN KENTSEL ATIK SULARIN YENİDEN KULLANIMI İÇİN NANOFİLTRASYON (NF) YÖNTEMİNİN UYGULANMASI Samuel BUNANI a, Eren YÖRÜKOĞLU a, Gökhan SERT b, Ümran YÜKSEL a, Mithat YÜKSEL c, Nalan
DetaylıBölüm 8 Çayır-Mer alarda Sulama ve Gübreleme
Çayır-Mer a Ders Notları Bölüm 8 65 Bölüm 8 Çayır-Mer alarda Sulama ve Gübreleme 8.1 Gübreleme Çayır-Mer alarda bulunan bitkilerin vejetatif aksamlarından yararlanılması ve biçme/otlatmadan sonra tekrar
DetaylıSulama Projelerinin Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) ve Bursa-Mustafakemalpaşa Sulama Projesi Örneği
KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi 6(2) 2003 108 KSU J. Science and Engineering 6(2) 2003 Sulama Projelerinin Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) ve Bursa-Mustafakemalpaşa Sulama Projesi Örneği Hakan BÜYÜKCANGAZ
DetaylıÇEV 219 Biyoçeşitlilik. Ötrofikasyon. Ötrofikasyon
ÇEV 219 Biyoçeşitlilik Ötrofikasyon Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Ötrofikasyon Eutrophication (Bataklıklaşma) kelimesi eski Yunancadaki eutrophos kelimesinden gelmektedir. Eutrophos:
DetaylıBÖLÜM-1 HİDROLOJİNİN TANIMI VE ÖNEMİ
BÖLÜM-1 HİDROLOJİNİN TANIMI VE ÖNEMİ 1.1 GİRİŞ Hidrolojinin kelime anlamı su bilimi olup böyle bir bilime ihtiyaç duyulması suyun doğadaki bütün canlıların yaşamını devam ettirebilmesi için gereken çok
DetaylıİÇ SU BALIKLARI YETİŞTİRİCİLİĞİNDE SU KALİTESİ
İÇ SU BALIKLARI YETİŞTİRİCİLİĞİNDE SU KALİTESİ Karada bir su ürünleri işletmesi kurulacaksa, su kaynağı olarak kaynak suyu, dere, ırmak, akarsu, göl, baraj suları veya yeraltı suları kullanılabilir. Yetiştiriciliğin
DetaylıAFYONKARAHİSAR SULAMA PROJESİNDE DEZENFEKTE EDİLMİŞ ATIKSULARIN KULLANIMI
AFYONKARAHİSAR SULAMA PROJESİNDE DEZENFEKTE EDİLMİŞ ATIKSULARIN KULLANIMI Adem COŞKUN 1, Fatih KİŞİ 2, İlker KURT 3, Ömer AÇIKGÖZ 4 1 DSİ 18. Bölge Müdürü ISPARTA, ademcoskun@dsi.gov.tr 2 DSİ 18. Bölge
DetaylıPDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com. 1.1.Su Kaynakları ve Hidrolojik Rejim Üzerindeki Etkiler. Taban suyu düzeyinin değişimi
1.1.Su Kaynakları ve Hidrolojik Rejim Üzerindeki Etkiler Su kullanımı -Yüzey su kaynaklarının kullanımı -Yeraltı su kaynaklarının kullanımı TABAN SUYU DÜZEYİNİN DEĞİŞİMİ -Taban suyunun alçalması -Taban
DetaylıÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE KOMİSYONU
ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE KOMİSYONU KARAR 1. Çölleşme ve erozyonla etkin mücadele edilmeli, etkilenen alanların ıslahı ve sürdürülebilir yönetimi sağlanmalıdır. a) Çölleşme ve erozyon kontrolü çalışmaları
DetaylıSU KALİTE ÖZELLİKLERİ
SU KALİTE ÖZELLİKLERİ Su kirliliği Su kaynağının kimyasal, fiziksel, bakteriyolojik, radyoaktif ve ekolojik özelliklerinin olumsuz yönde değişmesi şeklinde gözlenen ve doğrudan veya dolaylı yoldan biyolojik
DetaylıBiyosistem Mühendisliğine Giriş
Biyosistem Mühendisliğine Giriş TARIM Nedir? Yeryüzünde insan yaşamının sürdürülmesi ve iyileştirilmesi için gerekli olan gıda, lif, biyoyakıt, ilaç vb. diğer ürünlerin sağlanması için hayvanlar, bitkiler,
DetaylıTEBLĐĞ Çevre ve Orman Bakanlığından: KENTSEL ATIKSU ARITIMI YÖNETMELĐĞĐ HASSAS VE AZ HASSAS SU ALANLARI TEBLĐĞĐ ĐKĐNCĐ BÖLÜM
27 Haziran 2009 CUMARTESĐ Resmî Gazete Sayı : 27271 TEBLĐĞ Çevre ve Orman Bakanlığından: KENTSEL ATIKSU ARITIMI YÖNETMELĐĞĐ HASSAS VE AZ HASSAS SU ALANLARI TEBLĐĞĐ BĐRĐNCĐ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Yasal Dayanak
DetaylıĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ ve TARIM VE GIDA GÜVENCESĠ
TÜRKĠYE NĠN BĠRLEġMĠġ MĠLLETLER ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ ÇERÇEVE SÖZLEġMESĠ NE ĠLĠġKĠN ĠKĠNCĠ ULUSAL BĠLDĠRĠMĠNĠN HAZIRLANMASI FAALĠYETLERĠNĠN DESTEKLENMESĠ PROJESĠ ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ ve TARIM VE GIDA GÜVENCESĠ
DetaylıDOĞU KARADENĠZ BÖLGESĠNDE HEYELAN
DOĞU KARADENĠZ BÖLGESĠNDE HEYELAN Heyelan ya da toprak kayması, zemini kaya veya yapay dolgu malzemesinden oluşan bir yamacın yerçekimi, eğim, su ve benzeri diğer kuvvetlerin etkisiyle aşağı ve dışa doğru
DetaylıTOPRAK TOPRAK TEKSTÜRÜ (BÜNYESİ)
TOPRAK Toprak esas itibarı ile uzun yılların ürünü olan, kayaların ve organik maddelerin türlü çaptaki ayrışma ürünlerinden meydana gelen, içinde geniş bir canlılar âlemini barındırarak bitkilere durak
DetaylıDoğal Su Ekosistemleri. Yapay Su Ekosistemleri
Okyanuslar ve denizler dışında kalan ve karaların üzerinde hem yüzeyde hem de yüzey altında bulunan su kaynaklarıdır. Doğal Su Ekosistemleri Akarsular Göller Yer altı su kaynakları Bataklıklar Buzullar
DetaylıTOPRAK VE SU KAYNAKLARINDA COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI
TOPRAK VE SU KAYNAKLARINDA COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI 22.10.2014 Aylin ÇELİK Ziraat Yüksek Mühendisi Tarım Reformu Genel Müdürlüğü Arazi Islahı ve Sulama Sist. Daire Bşk.
DetaylıTARIMSAL YAPILAR VE SULAMA
TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA 8. YARIYIL KOD DERSLER İş Yükü AKTS K (saat) 0624802 Drenaj Sistemleri Tasarımı 150 6 3 0624803 Su ının Planlanması 150 5 3 0624804 Tuzlu Topraklar ve Islahı 120 4 2 0624806
DetaylıPDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com
1.1.Su Kaynakları ve Hidrolojik Rejim Üzerindeki 1.2. Toprak Kaynakları Üzerindeki 1.3. Atmosfer Üzerindeki 1.2.Toprak Kaynakları Üzerindeki Toprak Tuzluluğu ve Suya Doygunluk Toprak u Sedimentasyon 1.2.Toprak
DetaylıSu, evrende varolan canlı varlıkların yaşamlarını devam ettirebilmeleri için gerekli olan en temel öğedir. İnsan kullanımı, ekosistem kullanımı,
GELECEĞİN SORUNLARI SU Su, evrende varolan canlı varlıkların yaşamlarını devam ettirebilmeleri için gerekli olan en temel öğedir. İnsan kullanımı, ekosistem kullanımı, ekonomik kalkınma, enerji üretimi,
DetaylıBüyükşehir Alanlarında Kırsal Arazisi Kullanımına Yönelik Plan Altlık Gereksinimleri,
Büyükşehir Alanlarında Kırsal Arazisi Kullanımına Yönelik Plan Altlık Gereksinimleri, KIRSAL ARAZİ YÖNETİMİNDE ANALİTİK VERİLERİN ELDE EDİLMESİ VE SENTEZ PAFTALARININ ÜRETİLMESİ; Prof. Dr. Yusuf KURUCU
DetaylıPROJE - FAALİYET KISA VADE ORTA VADE UZUN VADE 1 HAVZA KORUMA EYLEM PLANI STRATEJİSİNİN OLUŞTURULMASI
1 HAVZA KORUMA EYLEM PLANI STRATEJİSİNİN OLUŞTURULMASI ÇOB, DSİ, İB, Valilikler, Belediyeler, Üniversiteler, TÜBİTAK HSA/ÇİB 2 KURUM VE KURULUŞLARIN KOORDİNASYONUNUN SAĞLANMASI ÇOB, Valilikler HSA/ÇİB
DetaylıPOYRAZ HES CEVRE YONETIM PLANI (ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN)
POYRAZ HES CEVRE YONETIM PLANI (ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN) YENİLENEBİLİR ENERJİ PROJELERİ İÇİN GENEL BAKIŞ AÇISI KÜÇÜK ÖLÇEKLİ HİDROELEKTRİK SANTRAL AZALTMA PLANI Safha Konu Azaltım Ölçümü İnşaat Safhası
DetaylıOrganik Meyve Yetiştiriciliğinin Temel Esasları
Yayın No: 42 Yayın Tarihi: 15.11.2011 Organik Meyve Yetiştiriciliğinin Temel Esasları Adem ATASAY Organik Tarım, doğadaki dengeyi koruyan, toprak verimliliğinde devamlılığı sağlayan, hastalık ve zararlıları
DetaylıBİYOMLAR SUCUL BİYOMLAR SELİN HOCA
BİYOMLAR SUCUL BİYOMLAR SELİN HOCA SUCUL BİYOMLAR Sucul biyomlar, biyosferin en büyük kısmını oluşturur. Fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre tuzlu su ve tatlı su biyomları olmak üzere iki kısımda incelenir.
DetaylıÜNİTE 4 DÜNYAMIZI SARAN ÖRTÜ TOPRAK
ÜNİTE 4 DÜNYAMIZI SARAN ÖRTÜ TOPRAK ÜNİTENİN KONULARI Toprağın Oluşumu Fiziksel Parçalanma Kimyasal Ayrışma Biyolojik Ayrışma Toprağın Doğal Yapısı Katı Kısım Sıvı Kısım ve Gaz Kısım Toprağın Katmanları
DetaylıDers Kitabı. Doç. Dr. İrfan Yolcubal Kocaeli Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü htpp:/jeoloji.kocaeli.edu.tr/
HİDROLOJİ Doç. Dr. İrfan Yolcubal Kocaeli Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü htpp:/jeoloji.kocaeli.edu.tr/ Ders Kitabı Hidroloji Mehmetçik Bayazıt Birsen Yayınevi 224 sayfa, 3. Baskı, 2004 Yardımcı
DetaylıCEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. Türkiye deki Atıksu Altyapısı ve Atıksu Mevzuatı
CEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon Türkiye deki Atıksu Altyapısı ve Atıksu Mevzuatı Yrd. Doç. Dr. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Türkiye deki Mevcut Atık Su Altyapısı Su kullanımı ve atık
DetaylıTEKİRDAĞ SU VE KANALİZASYON İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TESKİ
TEKİRDAĞ SU VE KANALİZASYON İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TESKİ Tekirdağ Büyükşehir Belediyesine bağlı, müstakil bütçesi bulunan ve kamu tüzel kişiliğine haiz bir kuruluş olan Tekirdağ Su ve Kanalizasyon İdaresi
DetaylıSulama Teknolojileri. Prof. Dr. Ferit Kemal SÖNMEZ
Sulama Teknolojileri Prof. Dr. Ferit Kemal SÖNMEZ Tarımsal Yapılar ve Sulama SULAMA YÖNTEMLERİ Suyun bitki kök bölgesine veriliş biçimi YÜZEY SULAMA YÖNTEMLERİ BASINÇLI SULAMA YÖNTEMLERİ -Salma sulama
DetaylıSYGM ÇEVRE MÜHENDİSİ SEMİH EMLEKÇİ
SYGM ÇEVRE MÜHENDİSİ SEMİH EMLEKÇİ SONUÇ VE DEĞERLENDİRME İÇERİK SUYUN ÖNEMİ TÜRKİYE DE SU AVRUPA BİRLİĞİ NDE SU KAYNAKLARI AB SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ SU ÇERÇEVE DİREKTİFİNİN ANA PRENSİPLERİ TÜRKİYE DE SU
DetaylıAVRUPA BİRLİĞİ SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ VE NEHİR HAVZASI YÖNETİM PLANI. Huriye İNCECİK CEYLAN Orman ve Su İşleri Uzmanı
AVRUPA BİRLİĞİ SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ VE NEHİR HAVZASI YÖNETİM PLANI Huriye İNCECİK CEYLAN Orman ve Su İşleri Uzmanı 14 Ekim 2015 İÇERİK AB Su Çerçeve Direktifi (SÇD) SÇD Amacı SÇD Hedefleri SÇD Önemli Konular
DetaylıMARMARA BÖLGESİNDEKİ HAVZA KORUMA EYLEM PLANI
MARMARA BÖLGESİNDEKİ HAVZA KORUMA EYLEM PLANI 1 İÇERİK 1. HAVZA KORUMA EYLEM PLANLARI 2. MARMARA VE SUSURLUK HAVZALARI 3. ULUSAL HAVZA YÖNETİM STRATEJİSİ 4. HAVZA YÖNETİM YAPILANMASI 5. NEHİR HAVZA YÖNETİM
Detaylı10. SINIF KONU ANLATIMI. 48 EKOLOJİ 10 BİYOMLAR Sucul Biyomlar
10. SINIF KONU ANLATIMI 48 EKOLOJİ 10 BİYOMLAR Sucul Biyomlar SUCUL BİYOMLAR Sucul biyomlar, biyosferin en büyük kısmını oluşturur. Fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre tatlı su ve tuzlu su biyomları
DetaylıKirlenmiş Saha Temizleme ve İzleme Teknik Rehberi Prof. Dr. Kahraman Ünlü O.D.T.Ü. Çevre Mühendisliği Bölümü
Toprak Kirliliğinin Kontrolu ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik Uygulamaları İçin Personel Eğitim Semineri 20-24 Haziran 2011 & 27 Haziran 1 Temmuz 2011 Kirlenmiş Saha Temizleme ve
DetaylıTARIMDA SUYUN ETKİN KULLANIMI. Prof. Dr. Yusuf Ersoy YILDIRIM Yrd. Doç. Dr. İsmail TAŞ
TARIMDA SUYUN ETKİN KULLANIMI Prof. Dr. Yusuf Ersoy YILDIRIM Yrd. Doç. Dr. İsmail TAŞ Maksimum Verim Maksimum Gelir? ĠKLĠM YAĞIġ BUHARLAġMA ÇĠFTÇĠ SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠK BĠTKĠ SU TARIM TEKNĠĞĠ ÜRETĠM GĠRDĠLERĠ
DetaylıDERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma
DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma Demografi (nüfus bilimi), sınırları belli olan bir coğrafyanın nüfus yapısını, özelliklerini ve değişimlerini incelemektedir. Doğum, ölümün yanı sıra göç gibi dinamikleri
Detaylı2016 Yılı Buharlaşma Değerlendirmesi
2016 Yılı Buharlaşma Değerlendirmesi GİRİŞ Tabiatta suyun hidrolojik çevriminin önemli bir unsurunu teşkil eden buharlaşma, yeryüzünde sıvı ve katı halde değişik şekil ve şartlarda bulunan suyun meteorolojik
DetaylıBİTKİLENDİRİLMİŞ ÇATILAR, KÜRESEL ISINMANIN ETKİLERİNİ AZALTIYOR
BİTKİLENDİRİLMİŞ ÇATILAR, KÜRESEL ISINMANIN ETKİLERİNİ AZALTIYOR Çatı Sanayicileri ve İşadamları Derneği Başkanı M.Nazım Yavuz, dünyada ve Türkiye de yaygınlaşmaya başlayan bitkilendirilmiş çatı uygulamalarının
DetaylıAVRUPA BİRLİĞİ SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ VE BU ALANDA TÜRKİYE DE YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR
AVRUPA BİRLİĞİ SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ VE BU ALANDA TÜRKİYE DE YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR Ayla EFEOGLU Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü AB İle İlişkiler Şube Müdürü İÇERİK AB Su Çerçeve Direktifi hakkında genel
DetaylıETKİ DEĞERLENDİRME İLKELERİ KILAVUZU * 15 Haziran 2005
Avrupa Komisyonu SEC(2005) 791 ETKİ DEĞERLENDİRME İLKELERİ KILAVUZU * 15 Haziran 2005 Usul Kuralları (Bölüm II, SG sorumlu birimlerin sınıflandırılması + bölüm 6, s.9. Hizmetlerarası Yürütme Gruplarının
DetaylıMeteoroloji. IX. Hafta: Buharlaşma
Meteoroloji IX. Hafta: Buharlaşma Hidrolojik döngünün önemli bir unsurunu oluşturan buharlaşma, yeryüzünde sıvı ve katı halde farklı şekil ve şartlarda bulunan suyun meteorolojik faktörlerin etkisiyle
DetaylıTARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ
TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Çevre ve Orman Bakanlığından
DetaylıÇEV 219 Biyoçeşitlilik. Ekolojik Etkileşimler. Ekolojik Sistemler
ÇEV 219 Biyoçeşitlilik Ekolojik Etkileşimler Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Ekolojik Sistemler Ekosistemler doğal sistemler olup Açık sistem niteliğindedir. Net enerji girişi gereklidir.
DetaylıSU YAPILARI. Sulama ve Kurutma. 9.Hafta. Prof.Dr. N.Nur ÖZYURT
SU YAPILARI 9.Hafta Sulama ve Kurutma Prof.Dr. N.Nur ÖZYURT nozyurt@hacettepe.edu.tr Sulama ve Kurutma Nedir? Bitkilerin gelişmesi için gerekli olan fakat doğal yollarla karşılanamayan suyun zamanında,
DetaylıULUSAL HAVZA YÖNETİM STRATEJİSİ
ULUSAL HAVZA YÖNETİM STRATEJİSİ Bayram HOPUR Entegre Projeler Uygulama Şube Müdürü Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü www.cem.gov.tr 3. Ulusal Taşkın Sempozyumu- 29.04.2013 İstanbul ULUSAL
DetaylıPDF created with pdffactory trial version 1.1.Su Kaynakları ve Hidrolojik Rejim Üzerindeki Etkiler
1.1.Su Kaynakları ve Hidrolojik Rejim Üzerindeki Etkiler 1.2. Toprak Kaynakları Üzerindeki Etkiler 1.3. Atmosfer Üzerindeki Etkiler 1.2.Toprak Kaynakları Üzerindeki Etkiler Toprak Tuzluluğu ve Suya Doygunluk
DetaylıDünya nüfusunun hızla artması sonucu ortaya çıkan dünyanın artan besin ihtiyacını karşılamak ve birim alandan daha fazla ürün almak amacı ile
Dünya nüfusunun hızla artması sonucu ortaya çıkan dünyanın artan besin ihtiyacını karşılamak ve birim alandan daha fazla ürün almak amacı ile uygulanan kültürel önlemlerden biri de tarım ilacı uygulamalarıdır.
DetaylıÇEVRE MÜHENDĠSLĠĞĠNE GĠRĠġ (ÇMG) DERSĠ
KONYA ÜNĠVERSĠTESĠ ÇEVRE MÜHENDĠSLĠĞĠNE GĠRĠġ (ÇMG) DERSĠ Doç. Dr. Senar AYDIN Necmettin Erbakan Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü 17.12.2015 1 2 o Evsel, endüstriyel,
DetaylıTÜRKİYE SULAKALANLAR KONGRESİ SONUÇ BİLDİRGESİ 22-23 Mayıs 2009 Eskikaraağaç Bursa
TÜRKİYE SULAKALANLAR KONGRESİ SONUÇ BİLDİRGESİ 22-23 Mayıs 2009 Eskikaraağaç Bursa Ülkemizde sulakalanların tarihi, bataklıkların kurutulmasının ve tarım alanı olarak düzenlenmesinin tarihiyle birlikte
DetaylıHAVZA SEÇİMİ YÖNTEM VE KRİTERLERİ
Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü HAVZA SEÇİMİ YÖNTEM VE KRİTERLERİ Toprak Muhafaza ve Havza Islahı Dairesi Başkanı Havza? Hidrolojik olarak; Bir akarsu tarafından parçalanan, kendine
DetaylıYıllar 2015 2016 2017 2018 2019 PROJE ADIMI - FAALİYET. Sorumlu Kurumlar. ÇOB, İÇOM, DSİ, TİM, Valilikler, Belediyeler ÇOB, İÇOM, Valilikler
1. HAVZA KORUMA PLANI KURUM VE KURULUŞLARIN KOORDİNASYONUNUN 2. SAĞLANMASI 3. ATIK SU ve ALTYAPI YÖNETİMİ 3.1. Göl Yeşil Kuşaklama Alanındaki Yerleşimler Koruma Planı'nda önerilen koşullarda önlemlerin
DetaylıAKIŞ. TEMA Vakfı Çalışmaları Örneği
AKIŞ Su Çerçeve Direktifi ve Kardeş Direktifler NHYP Süreci Su Döngüsü ve Nehir Havza Bölgeleri İyi Su Durumları Nehir Havza Yönetim Planlarının İçeriği Karakterizasyon Tipoloji Su Kütlesi Kavramı ve Statüleri
DetaylıTarım Konferansı 25 Nisan 2011 Hassa_HATAY
Bağ Sulaması Tarım Konferansı 25 Nisan 2011 Hassa_HATAY Prof. Dr. Sermet ÖNDER Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü (Biyosistem Mühendisliği Bölümü) sermetonder01@gmail.com
DetaylıSu Yapıları I Su Kaynaklarının Geliştirilmesi
Su Yapıları I Su Kaynaklarının Geliştirilmesi Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yozgat Su, tüm canlılar için bir ihtiyaçtır. Su Kaynaklarının
DetaylıVAHŞİ DEPOLAMA SAHALARININ ISLAHI
VAHŞİ DEPOLAMA SAHALARININ ISLAHI Vahşi mi? Atıkların gelişigüzel tabiata dökülmesiyle Koku kirliliği Yüzey suyu kirliliği Yeraltı suyu kirliliği Atıkların çevreye dağılması Kirliliğin, atıklardan beslenen
DetaylıTARIM ve GIDA GÜVENLİĞİ ve GÜVENCESİ - 1. Prof. Dr. Hami Alpas ODTÜ- Gıda Mühendisliği Bölümü-Ankara
TARIM ve GIDA GÜVENLİĞİ ve GÜVENCESİ - 1 Prof. Dr. Hami Alpas ODTÜ- Gıda Mühendisliği Bölümü-Ankara Türkiye Tarımına Gıda Güvenliği Penceresinden Genel Bakış Prof. Dr. Hami Alpas Tarımda Gelişmeler 2015
DetaylıSorun Analizi (Sorunların Sektörlere Ayrılarak Belirlenmesi)
1.1 Sorun Analizi I. Beş Yıllık Yönetim planı sürecinde oluşturulan sorun analizi, II. Beş Yıllık Yönetim Planı sürecinde gerçekleştirilen anket ve saha çalışmaları, ayrıca yönetim planı hazırlama sürecinde
DetaylıHidroloji: u Üretim/Koruma Fonksiyonu
Hidroloji: u Üretim/Koruma Fonksiyonu Ormanların yağışlardan yararlanmayı artırma, su ekonomisini düzenleme ve sürekliliğini sağlama, su taşkınlarını önleme, dere, nehir, bent, baraj, su kanalı ve benzeri
DetaylıÇALIŞTAY 1: DİCLE- FIRAT HAVZASI ÇEVRE KİRLİLİĞİ 25 Mart 2015 Çarşamba saat 14.00 Moderatör: Prof. Dr. Erhan Ünlü, Raportör: Dr.
24-25 Mart 2015 tarihlerinde, Dicle Üniversitesi Çevre Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi (DÜÇAM) olarak düzenlenen Güneydoğu Anadolu Bölgesi Çevre Sorunları sempozyumu/çalıştayı programı kapsamında
DetaylıHİDROLOJİ Doç.Dr.Emrah DOĞAN
HİDROLOJİ Doç.Dr.Emrah DOĞAN 1-1 YARDIMCI DERS KİTAPLARI VE KAYNAKLAR Kitap Adı Yazarı Yayınevi ve Yılı 1 Hidroloji Mehmetçik Bayazıt İTÜ Matbaası, 1995 2 Hidroloji Uygulamaları Mehmetçik Bayazıt Zekai
DetaylıDüzce nin Çevre Sorunları ve Çözüm Önerileri Çalıştayı 04 Aralık 2012, Düzce
Düzce nin Çevre Sorunları ve Çözüm Önerileri Çalıştayı 04 Aralık 2012, Düzce İÇERİK Enerji Kaynakları HES Faaliyetlerinin Aşamaları Düzce İlindeki HES Faaliyetleri Karşılaşılan Çevresel Sorunlar Çözüm
DetaylıORGANOMİNERAL GÜBRELERİ. Şubat 2014
ORGANOMİNERAL GÜBRELERİ Şubat 2014 1 Hexaferm organomineral gübreleri nedir? Hexaferm organomineral gübreleri, organomineral gübre olarak anılan yeni cins bir gübredir. Organomineral gübrelerin özelliği;
DetaylıTÜRKİYE DE TARIMSAL SULAMA YÖNETİMİ, SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi 215 TÜRKİYE DE TARIMSAL SULAMA YÖNETİMİ, SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Belgin ÇAKMAK Prof.Dr. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Ankara,
DetaylıSürdürülebilirlik ve Kaynak Verimliliğine Yönelik Güncel Gelişme ve Yaklaşımlar
Sürdürülebilirlik ve Kaynak Verimliliğine Yönelik Güncel Gelişme ve Yaklaşımlar Prof.Dr. Göksel N. Demirer Orta Doğu Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Temiz Gelecek Gençlerle Gelecek Projesi
DetaylıYABANİ BİTKİLERİN KORUNMASI, SÜRDÜRÜLEBİLİR HASADI ve KULLANIMI
YABANİ BİTKİLERİN KORUNMASI, SÜRDÜRÜLEBİLİR HASADI ve KULLANIMI Türkiye nin bitkisel zenginliği Ülkemizde 12.500 farklı bitki türü bulunuyor. Bu bitkilerin 4.000 tanesi yaklaşık 1/3 ü endemik (ülkemize
DetaylıSU ÜRÜNLERİNDE GIDA GÜVENLİĞİ
SU ÜRÜNLERİNDE GIDA GÜVENLİĞİ Sudan Sofraya Balık Güvenliği Ülkeler, insan yaşamı ve sağlığı için yüksek düzeyde bir koruma güvencesi sağlamak zorundadırlar. Bu yaklaşım çerçevesinde güvenli ve sağlıklı
DetaylıDoğayla Uyumlu Yaşamın Adresi:
Özlem İkinci Dr, Bilimsel Programlar Başuzmanı, TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi Doğayla Uyumlu Yaşamın Adresi: Ekolojik Köyler Büyük şehirlerde yaşayan pek çok kişinin hayalidir köy yaşamı. Gürültüden
DetaylıKATI ATIK DEPOLAMA SAHALARININ GEOTEKNİK TASARIM İLKELERİ HAZIRLAYANLAR MUHAMMED DUMAN MUHAMMET TEZCAN AHMET ARAS
KATI ATIK DEPOLAMA SAHALARININ GEOTEKNİK TASARIM İLKELERİ HAZIRLAYANLAR MUHAMMED DUMAN MUHAMMET TEZCAN AHMET ARAS Atıkların Sınıflandırılması ve Tasfiyesi Atıkların Geri Dönüşümü Çevre Bilinci Eğitiminin
DetaylıDÜZCE NİN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÇALIŞTAYI 4 ARALIK 2012 I. OTURUM OTURUM BAŞKANI: PROF. DR. SÜLEYMAN AKBULUT
DÜZCE NİN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÇALIŞTAYI 4 ARALIK 2012 I. OTURUM OTURUM BAŞKANI: PROF. DR. SÜLEYMAN AKBULUT YÖNETİCİ ÖZETİ Düzce Valiliği ve Düzce Üniversitesi nin birlikte düzenlemiş olduğu
DetaylıDÜNYADA ve TÜRKİYE DE YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLER TARIMI
DÜNYADA ve TÜRKİYE DE YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLER TARIMI Prof. Dr. Cemalettin Yaşar ÇİFTÇİ Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Ankara 2004 1 TMMOB ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI TEKNİK
DetaylıGAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları
GAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları GİRİŞ Sulamanın amacı kültür bitkilerinin ihtiyacı olan suyun, normal yağışlarla karşılanmadığı hallerde insan eliyle toprağa verilmesidir. Tarımsal
DetaylıKİRLİLİK YÜKÜ HESAPLAMALARI
KİRLİLİK YÜKÜ HESAPLAMALARI Dr. Alpaslan EKDAL İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü ekdala@itu.edu.tr Kıyı Suları, Yer altı Suları ve Yüzeysel Suların Kalitesinin Belirlenmesi ve Yönetimi Hizmet İçi Eğitim Programı
DetaylıSÜRDÜRÜLEBİLİR SULU TARIM (TOPRAKLARIMIZ) Prof.Dr. Engin YURTSEVEN Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü
SÜRDÜRÜLEBİLİR SULU TARIM (TOPRAKLARIMIZ) Prof.Dr. Engin YURTSEVEN Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM Tarım alanlarının verimliliklerinin korunması Kullanım amaçlarının değişmeden devam
DetaylıRĠZE YÖRESĠNDE YANLIġ ARAZĠ KULLANIMI VE NEDEN OLDUĞU ÇEVRESEL SORUNLAR
RĠZE YÖRESĠNDE YANLIġ ARAZĠ KULLANIMI VE NEDEN OLDUĞU ÇEVRESEL SORUNLAR Doç. Dr. Turan Yüksek Rize Üniversitesi Pazar Meslek Yüksekokulu 53300-Pazar/Rize GiriĢ Doğu Karadeniz Bölgesindeki en önemli doğal
DetaylıT.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ COĞRAFYA BÖLÜMÜ
T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ COĞRAFYA BÖLÜMÜ HAVZA YÖNETİMİ DERSİ Havza Ekosistemini Oluşturan Sosyo-Ekonomik Özellikler Dr. Şevki DANACIOĞLU Doğal Kaynakların Tahribine Neden Olan
Detaylı3. ULUSAL TAŞKIN SEMPOZYUMU. Sıtkı ERAYDIN Dağlık Alan Yönetimi Şube Müdürlüğü sitkieraydin@ogm.gov.tr
3. ULUSAL TAŞKIN SEMPOZYUMU Sıtkı ERAYDIN Dağlık Alan Yönetimi Şube Müdürlüğü sitkieraydin@ogm.gov.tr İSTANBUL- NİSAN 2013 TAŞKIN VE SEL KORUMADA YUKARI HAVZADA ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TARAFINDAN YAPILAN
DetaylıMarmara Kıyıları Hassas Alan Yönetimi
Marmara Kıyıları Hassas Alan Yönetimi Huri EYÜBOĞLU Şub. Müd. huri.eyuboglu@csb.gov.tr İSTANBUL SUNUM İÇERİĞİ SINHA PROJESİ Türkiye Kıyılarında Kentsel Atıksu Yönetimi: Sıcak Nokta ve Hassas Alanların
DetaylıYILLAR KISA VADE ORTA VADE UZUN VADE
1 HAVZA KORUMA EYLEM PLANI STRATEJİSİNİN OLUŞTURULMASI ÇOB, DSİ, İB, Valilikler, Belediyeler, Üniversiteler, TÜBİTAK HSA/ÇİB 2 KURUM VE KURULUŞLARIN KOORDİNASYONUNUN SAĞLANMASI ÇOB, Valilikler HSA/ÇİB
DetaylıVI.2.6.1.1. Mansaptaki Baraj İnşaatları Bağlamında Aşağı Akışların İlgisi
Not: Aralık 2006 tarihli bu kısım Ağustos 2006 da yayımlanmış olan Kısım VI.2.6.1 in yerine geçmiştir. Bu bağlamda, Aralık 2006 da Ek P eklenmiştir. VI.2.6.1. İnşaat ve Su Tutulması Aşamasında Aşağı Akış
DetaylıENERJİ AKIŞI VE MADDE DÖNGÜSÜ
ENERJİ AKIŞI VE MADDE DÖNGÜSÜ Ekosistem, birbiriyle ilişkili canlı ve cansız unsurlardan oluşur. Ekosistem, bu unsurlar arasındaki madde ve enerji dolaşımı ile kendini besler ve yeniler. Madde döngüsü
DetaylıDicle Vadisinde Pamuk Üretimi Yapan İşletmelerin Mekanizasyon Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma
Dicle Vadisinde Pamuk Üretimi Yapan İşletmelerin Mekanizasyon Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma Abdullah SESSİZ 1, M. Murat TURGUT 2, F. Göksel PEKİTKAN 3 1 Dicle Üniversitesi, Ziraat Fakültesi,
Detaylı