Ruminant Cerrahisi IX. Hafta Ders Sunusu

Transkript

1 Ruminant Cerrahisi IX. Hafta Ders Sunusu Tırnak biyomekaniği, topallık patofizyolojisi, etyopatogenezis Prof.Dr. O. Sacit GÖRGÜL Öğr.Gör.Dr. Göksen ÇEÇEN ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ

2 SÜT SIĞIRLARINDA AYAK HASTALIKLARI Prof. Dr. O. Sacit GÖRGÜL Öğretim Görevlisi Dr. Göksen ÇEÇEN Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi Anabilim Dalı TĠGEM Eğitim Semineri - Karacabey 28 Mayıs 2008 ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ

3 Sunum Ġçeriği GiriĢ Ayak Hastalıklarının Önemi ve Nedenleri Tırnak Biyomekaniği Topallık ve Topallığın Patofizyolojisi Tırnak Bakımı, Neden Önemli? Tırnak Neden Kesilmeli? Tırnak Kesimi (Chiropody) Nasıl Yapılır? Ayak Hastalıkları * Bakım ve Barındırma (Travmatik) Nedenli Hastalıklar (Non-enfeksiyöz ve Enfeksiyöz) * Beslenme Nedenli Hastalıklar Ayak Hastalıklarının Sağaltımı ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 3

4 Süt Sığırlarında Dünyada % 26 FERTĠLĠTE Süt Sığırcılığında En Önemli Ekonomik Problemler TOPALLIKLAR MASTĠTĠS ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 4

5 Ekonomik Kayıplar Azalan-düĢük süt verimi, Azalan-düĢük reproduktif performans, Yüksek oranda yetiģtirmeden çıkarma, Sütün dökülmesi, Topallayan ineğin özel bakım masrafları, Ġlaç gideri, Veteriner Hekim ücreti. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 5

6 HASTALIK Başlangıç ilk saat Her saat için % 1 süt verimi kaybı 2-3 gün devam eden süreç % 20 süt verimi kaybı (1-1.5 ton) % 20 ağırlık kaybı (100 kg) ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 6

7 !!!!!! Beslenme Enfeksiyon Bakıma Önem Vermemek Ayak Hastalıkları Nedenleri Ayak Hastalıkları Nedenleri Barındırma Yaralanma Kalıtım ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 7

8 Ekstremitelerin Hatalı Tutuluşu (AMUDĠYET) Kalıtımla Geçen Bozukluklar Yüksek Verim Çok Küçük Tırnak Yapısı ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 8

9 AMUDĠYET ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 9

10 BĠR SÜRÜNÜN BAKIMINDA ĠLK ÖNEMLĠ HUSUS; AYAKLARIN DURDUKLARI YER, BAKIMI ve BESLENMEDĠR! ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 10

11 ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 11

12 TIRNAĞIN BĠYOMEKANĠĞĠ Tırnağın anatomik ve fizyolojik yapısı TaĢıyıcı ve asıcı sistemler Vücut ağırlığının taģınması Vasküler yapılar ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 12

13 Ayak Anatomisi ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 13

14 Vücut Ağırlığının TaĢınması ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 14

15 Vasküler Yapıların Etkilenmesi ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 15

16 Biyomekaniğin Olumsuz Etkilenmesi ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 16

17 TOPALLIK ve TOPALLIĞIN PATOFĠZYOLOJĠSĠ ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 17

18 Topallık Süt sığırlarında ciddi bir sağlık problemidir ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 18

19 Klinik Tanı Normal (0) DuruĢ ve yürüyüģ normal Tüm ayaklar aynı Ģekilde hareket eder Duruşta Sırtın Pozisyonu : Düz Yürüyüşte Sırtın Pozisyonu : Düz ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 19

20 Klinik Tanı Hafif Dereceli Topallık (+) DuruĢ sırasında sırt düz, fakat yürüyüģte kavislenme YürüyüĢte çok hafif düzeyde anormallik Duruşta Sırtın Pozisyonu : Düz Yürüyüşte Sırtın Pozisyonu : Kavislenme ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 20

21 Klinik Tanı Orta Dereceli Topallık (++) Dururken ve yürürken sırtta kavislenme Bir ya da daha fazla ekstremite ile kısa adımlar Duruşta Sırtın Pozisyonu : Kavislenme Yürüyüşte Sırtın Pozisyonu : Kavislenme ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 21

22 Klinik Tanı ġiddetli Topallık (+++) Dururken ve yürürken sırtta kavislenme Ağırlığı taģıyacak en azından bir ya da daha fazla ekstremite Duruşta Sırtın Pozisyonu : Kavislenme Yürüyüşte Sırtın Pozisyonu : Kavislenme ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 22

23 Klinik Tanı ġiddetli Topallık (+++) Sırtta kavislenme, bir ekstremite üzerine ağırlık vermekten kaçınma Yatar pozisyondan ayağa kalkmada zorlanma ya da ayağa kalkmaktan vazgeçme Duruşta Sırtın Pozisyonu : Kavislenme Yürüyüşte Sırtın Pozisyonu : Kavislenme ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 23

24 TOPALLIĞIN PATOFĠZYOLOJĠSĠ Squamos epitelyum Farklı sinir uçları Reseptör hücreler Tırnak uzaması corium papillarından, lezyonlar keratinizasyon anormalliklerinden oluģurlar DeğiĢik stimuluslar Hiperplastik arterosklerozis (dolaģım bozuklukları) UzamıĢ tırnaklarda, lateral ve medial tırnaklara ağırlık dağılımı düzensizlikleri, nocireseptörleri stimule eder. Normal tırnak N / cm 2 UzamıĢ tırnak N / cm 2 UzamıĢ, kesilmiģ tırnak N / cm 2 AĞRI Corium ungulae EPĠTELYUM Sellüler değiģim Özel hücreler TOPALLIK LEZYON Bağ doku Mekanoreseptör hücreler ( Tırnağın yerle pozisyonunu düzenler) Nocireseptör hücreler ( Ağrı oluģumunu stimule ederler) Ġkemi-sellüler hipoksi Anormal keratogenezis Anormal tırnak dokusu üretimi ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 24

25 PATOGENESĠS I- Deforme Tırnak Yapıları Tırnak Biyomekaniği Bozulur Ağırlık Dağılımı Dengesizliği Corium ungulae DeğiĢik Derecelerde Etkilenir Contusio Eritem Ġmbibisyon Ülser-ulkus Non enfeksiyöz- enfeksiyöz Ayak Hastalıkları ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 25

26 PATOGENESĠS-II- Yüksek Enerjili Proteince Zengin Yemler Rumen-Asidozis Beslenme Bozuklukları Amonyak Karaciğerde Detoksifikasyon Bozukluğu Karbonhidratlar ve Küflü Yemler Histamin Laktik asit Endotoksinler Corium ungulae etkilenir Corium da dolaģım bozukluğu Vazodilatasyon Yapısal bozukluklar Permeabilite artıģı Aseptik yangı Eksudasyon Capsula ve corium bağlantıları gevģer Kornü tabakası kalitesi bozulur ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 26

27 Bozuk Ahır Hijyeni Enfeksiyon Dermatitis Hiperkeratoz Maserasyon PATOGENESĠS-III- Barındırma Barındırma Bozuklukları Ezikler Yaralar Non enfeksiyöz- enfeksiyöz Ayak Hastalıkları ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 27

29 Ayak, Tırnak Bakımı Neden Önemli? Nasıl Yapılmalı? ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 29

31 Barındırma koģulları ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 31

32 Hareket - yürüyüş Uygun olmayan ızgaralar ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 32

34 Ayak banyoları ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 34

35 Bakırsülfat (Göztaşı) % Banyo solusyonları Formaldehit (Formalin) % kg lt su Çinkosülfat % 5-10 % 40 formaldehit lt lt su 15 C ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 35

36 Formalin % 2 + bakır sülfat % 10 Formalin % 1 + bakır sülfat % 5 Uygulama: ilk hafta günde 2 kez Ġkinci hafta günde 2 kez Üçüncü hafta haftada 1 Dördüncü hafta haftada 1 karışım ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 36

37 Antibiyotikli Banyolar Eritromisin 350 mg / Litre 210 gr/100 Lt 2 gün Oksitetrasiklin Tetrasiklin Linkospektin Linkomisin + Spektinomisin (33 gr) (66 gr) * Terapötik etki 200 Litre suda * Koruyucu etki 400 Litre suda Ayda bir kez ve üç gün süreyle 24 gr/ Litre üç kez 1-10 gr/ Litre 4-5 gün 150 gr/200 Litre su! Ayak Banyolarında antibiyotikler süratle nötralize olurlar. % 1 sol. Bu nedenle inek geçiģi için kullanılırlar. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 37

38 !!! Uyarı: Ayak banyolarının uygulanmasında şu hususlara dikkat edilmelidir: 1. Hayvanların banyo suyunu içmemeleri için önceden sulanmış olmaları gerekir, 2. Banyo ilaçlı suyunun tırnak üzeri kısımlarda deriyi etkilememesi için ilaçlı su yüksekliğinin 8-10 cm den fazla olmamasına dikkat edilmelidir, 3. Buharlaşma ile su kaybı nedeniyle ilaç yoğunlaşması oluşacağı göz önüne alınarak, ilaç etkisi kaybolmayacak, ancak zarar vermeyecek su ilavesi yapılmalıdır. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 38

39 Vitamin ilavesi Rovimix-H 100 Biotin 20 mg/gün/sığır 6 ay Gabiotan Avidin Mineraller 40 mg/gün/sığır 50 gün Çinkometionin 70 mg/gün/sığır 40 hafta EDDI koruyucu: 0.2 gr/gün/sığır sağaltım: 1.0 gr/gün/sığır 30 gün Antibiyotik Klortetrasiklin 50 mg/kg ağız yolu 28 gün ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 39

41 TIRNAK NEDEN KESĠLMELĠ? ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 41

42 5 13 mm Tırnağın Uzaması 3 5 mm ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 42

43 B A Normal Tırnak Özellikleri ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 43

44 DEFORME TIRNAK YAPILARI ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 44

45 Sivri ve uzun tırnak ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 45

46 Yayvan geniş tırnak ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 46

47 50-55 Ayrık tırnak Dik tırnak ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 47

48 Burulmuş tırnak ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 48

49 Makasvari tırnak ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 49

51 TIRNAK NASIL KESĠLĠR? ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 51

52 TIRNAK KESĠMĠ (CHIROPODY) Fonksiyonel tırnak kesimi (fonksiyonların fizyolojik devamlılığı için) Korrektif / Terapötik tırnak kesimi ( Deforme tırnağın kesilerek düzeltilmesi ve lezyonun açığa çıkarılması, sağaltım uygulanması) ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 52

53 Hayvancılıkta Ġleri Ülkelerde Tırnak Kesimi Yapılma Oranları Yılda bir kez (% 44) Yılda iki ya da daha fazla (% 34) Gerektiğinde (% 22) YetiĢtiricilerin % 71 profesyonel tırnak bakım teknisyeninden yardım alıyor ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 53

54 Tırnağın kesilip, düzeltilmesinde kullanılan aletler ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 54

62 TIRNAĞIN KESĠLEREK DÜZELTĠLMESĠ TIRNAĞIN KESĠLEREK ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 62

64 Ayak Hastalıkları? ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 64

65 Bakım ve Barındırma Nedenli (Travmatik) Non-enfeksiyöz Enfeksiyöz SINIFLANDIRMA Beslenme Nedenli Laminitis Beyaz çizgi ayrılması Taban ulkusu Ökçe erezyonu ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 65

66 PODODERMA (CORIUM UNGULAE) HASTALIKLARI Pododermatitis aseptica acuta ve chronica * Pododermatitis aseptica acuta circumscripta * Pododermatitis aseptica profunda * Pododermatitis aseptica diffuza ( Laminitis) Pododermatitis enfeksiyoza * Pododermatitis purulenta (supf., profunda) * Pododermatitis gangrenosa * Pododermatitis necroticans ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 66

67 Özel Pododermatitis ler Rusterholz spesifik travmatik taban ulkusu (ülseri) Ġrinli ve fistüllü travmatik yan duvar ulkusu (ülseri) Tabanda yabancı cisim batması ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 67

68 Capsula Ungulae Ġçerisindeki Bölümlerin Hastalıkları Ayak Ekleminin Yangısı (Podoartritis) * Aseptik * Purulent Distal sesamum ungulae nekrozu M. Flex. Dig.prof. Tendosu nekrozu Ayak Kemiği (III.Phalanx) Hastalıkları * Kırığı * Nekrozu (Tırnak ucu nekrozu) * Apse ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 68

69 Ayak Derisi ve Tırnak Sınırı (Subungular) Hastalıkları Korona bölgesi yaraları (attent) * Koroner flegmon * Koroner apse Ökçe Çürüğü Ökçe Erezyonu Digital ve interdigital dermatitis Panaritium (korona, deri, deri altı, tendo, eklem ve kemik, interdigital) Limax, Tylom, Hyperkeratoz, Fibroma DSDS (Digital skin disorder syndrom) ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 69

70 Koroner apse Beyaz çizgi hastalığı limax ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 70

71 Çift taban oluşumu ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 71

72 Tabanda Yabancı Cisim Penetrasyonu Tabanın herhangi bir kısmında sert, sivri, organik ya da inorganik cisimler nedenli yaralanmalar oluģabilir Yabancı cismin uzaklaģtırılması yeterli değildir, sağlıklı doku bırakana kadar tabanda inceltme yapılmalıdır Yangı durumuna göre küretaj, iyotlu tampon ve bandaj uygulanır ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 72

73 Tabanda Yabancı Cisim Penetrasyonu ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 73

74 Tırnak Çatlakları Tip IV Tip V Tip I Tip II Tip III ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 74

75 Yatay oluk ve çatlak ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 75

76 Nedenler yaralanmalar beyaz çizgide ayrılma Solea Apsesi (taban-tırnak duvarı sınırında) Genellikle topallık akuttur (klinik bulgular ani baģlar) travma ile karıģabilir inek etkilenmiģ ayak üzerine ağırlığını vermekten sakınır Enfeksiyon daha derin yapılara ulaģabilir -Koroner bantta ĢiĢlik görülebilir ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 76

77 Tırnak ucu ve solea apsesi, ülseri ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 77

78 Solea Apsesi ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 78

79 Anestezi!! (ĠVRA) Lezyon alanının inceltilmesi Drenajın sağlanması Sağaltım ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 79

80 Lezyonlu tırnağın yerden yükseltilmesi tahta blok ayakkabı Bandaj antiseptik Sağaltım antibiotikli (topikal uygulamabandaj ile) iyileģme aģamasında düzenli bandaj değiģimi ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 80

81 Taban Ulkusu (Ülseri)(Rusterholz) Yüzlek ve komplike olmayan taban ulkusu Tek taraflı eģit olmayan ağırlık yüklenmesi Ayak ekleminin aģırı gerilmesi III.phalanx tuberositas flexoria da ostitis III. Phalanx arka kenarı basıncı nedeniyle ökçe taban geçiģ bölgesinde * infiltrasyon * vasküler değiģiklikler * anemi, nekroz * Kornü hücrelerinin deformasyonu * Kornuasyonun durması * Corium ungulae prolapsusu!!! Perforasyon yok ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 81

82 Komplike olmayan, yüzlek ulkus ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 82

83 Komplike Taban Ulkusu (Ülseri) Corium ungulae de perforasyon Ülseratif yara Sondalamada farklı derinlikte kanal Prof.tendo parsiyel nekrozu III. Phalanx Distal sesamum ungulae Bursa podotrochleare Ayak eklemi Prof ve supf. Tendo ortak tendovaginaları ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 83

86 Pododermatitis Circumscripta Taban-ökçe geçiģinde Aseptik (non-enfekte) nekroz Genellikle arka ayaklarda lateral tırnakta Taban Ulkusu (Ülseri) ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 86

87 DüĢünülen mekanizması Taban Ulkusu (Ülseri) taban-ökçe geçiģinde tırnakta aģırı uzama bu bölgeye binen ağırlıkta tırnaktaki aģırı büyüme sonrası ezik ve hemoraji aseptik laminar nekroz Beton zeminde kalan hayvanlar gözlenmeli ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 87

88 Taban Ulkusu (Ülseri) Sağaltım EtkilenmiĢ tabanın inceltilmesi Lezyonu açığa çıkarmak Bandaj Tırnak protezi 2-4 kez ve 4-8 gün arayla değiģtirme iyileģme prosedürü tamamlanana kadar ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 88

89 Travmatik Spesifik Yan Duvar Ülseri ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 89

90 Ökçe Erozyonu Süt sığırlarında yaygın bir problem Diğer ayak yaralanmaları için artan risk Nemli, ıslak ve dıģkı dolu yerlerde daha çok görülür fakat diğer risk faktörleri tam olarak bilinmemektedir ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 90

91 Ökçe Çürüğü ve Erozyonu Sağlıklı ökçe Ökçe çürüğü Ökçelerin normal yumuşak kısımlarında yıpranma / aşınma Ayağın arkaya doğru rotasyonu ile sonuçlanabilir, tırnak ucunun yukarı kalkmasına neden olabilir Derin erozyon sonrası ökçelerde enfeksiyon Beyaz çizgide axial oluklanma ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 91

92 Dichelobacter nodosus Miks enfeksiyon Etiyoloji ve Patogenesis Serbest sistemde daha fazla görülür Bulbar (ökçe) kapsulasında maserasyon, oblik oluklar ve bu bölge kapsulasının ayrılması Corium kısmının açığa çıkması ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 92

93 Ökçe coronası ayrılması Ökçe erezyonu ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 93

94 Çevresel faktörlerin iyileģtirilmesi - Islak zeminin temizliği - Kuru, bol altlık - Kuru ve temiz ayaklar - Tırnak bakımı Sağaltım ve Kontrol Ayak banyoları GevĢek ve ayrılmıģ tırnak dokularının uzaklaģtırılması Topikal antibakteriyel uygulaması ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 94

95 BulaĢıcı bir hastalıktır Digital Dermatitis Ġlk olarak 1974 yılında tanımlanmıģtır (Mortellaro Diseases) ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 95

96 Ġnterdigital dermatitis Digital dermatitis ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 96

97 Etiyoloji bilinmiyor fakat lezyonlardan genellikle spirochetes - treponema (Borgellia durcfreii) izole edilir. Lezyonların görünümü ve yerleģimi farklıdır Genellikle hijyenik olmayan yerde bakılan sığırlarda gözlenir Digital Dermatitis ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 97

98 DD/PDD Papillomatous digital dermatitis (PPD) ve digital dermatitis (DD) aynı hastalığın farklı safhaları olarak düģünülür PPD daha kronik olan formdur, papilloma-benzeri vejetatif yapılar ile karakterizedir Papillamatous lezyon oluģumundan birkaç hafta sonra epidermal proliferation gözlenir ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 98

99 Klinik Bulgular Çoğunlukla plantar, bazen dorsal yerleģim Deri ve capsula ungulae geçiģinde (subungular) 2-6 cm boyutlarında dairesel, oval ya da U biçiminde Demarke, ağrılı, travmatize oldukta kanamalı, kırmızı, gri, siyah renkli ve fena kokulu lezyonlar Eroziv ya da proliferatif Histopatolojik olarak stratum spinosum içerisinde spirochetes ler görülür ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 99

101 Ġnterdigital necrobacillosis te karģılaģılan yarık ve ayrılmalar olmaksızın interdigital derinin yangısı F. necrophorum ve Dichelobacter (Bacteroides) nodosus DD ile iliģkili olabilir Kontrol ve sağaltım DD te olduğu gibidir Ġnterdigital Dermatitis ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 101

102 Sağaltım topikal antimikrobiyaller Oxytetracycline Lincomycin / spectinomycin Erytromycin Cefquinome Digital Dermatitis Kontrol / Önlem spreyler ayak banyoları ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 102

103 Ayak Banyosu * Koruyucu * Terapötik ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 103

104 AĢı?? Anekdotal baģarı / yetersiz Ekonomik değil Digital Dermatitis ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 104

105 Altlık temizliği / bakımı Biyogüvenlik (Biosecurity) Digital Dermatitis Tırnak Bakımı yapan kiģiler / yeni sığırların izolasyonu ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 105

106 Yaygın adlandırma Ayak Çürüğü - Interdigital Necrobacillosis - Footrot - Foul-in-the-foot - Interdigital Pododermatitis - Phlegmona Interdigitalis - Rot foot - Panaritium - Paronchia contagiosa ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 106

107 Tanım Enfeksiyöz hastalık Fusobacterium necrophorum Bacteroides melaninogenicus En yaygın Ģikayet topallıktır, anoreksi, genel durum bozulur Dokularda Yangı (ĢiĢkinlik), özellikle interdigital aralıkta ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 107

108 Nedenler Fusobacterium necrophorum leukotoxin üretir (fagositozisi inhibe eder) Bacteroides melaninogenicus proteasları üretir (bir collagenase içerir) subcutaneous doku ve tendonlara zarar verir ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 108

109 Topallık Ģiddetli olabilir Klinik Bulgular bir ya da daha fazla ekstremiteyi içerebilir arka ayaklar > ön ayaklar tipik olarak duruģ sırasında ilgili ayak istirahat halindedir ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 109

110 Ġnterdigital bölgede ĢiĢlik Klinik Bulgular yumuģak ökçeler ve koroner bölgeye kadar ulaģabilir ĢiĢlik proksimal yönde de yayılabilir fakat çok yaygın değildir * Korona * Subkutan- derialtı * Ġnterdigital * Tendo * Kemik * Eklem ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 110

111 Ağrı AteĢ (Ģiddetli vakalarda) Nekrotik dokular Kötü koku! Klinik Bulgular ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 111

112 ġiddetli vakalarda Komplikasyonlar ayağın diğer yapıları içerisine enfeksiyon ulaģabilir septik arthritis tenosynovitis ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 112

113 panarisyum ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 113

114 Sağaltım Kaba temizlik, nekrotik dokuların debridmanı Bandaj / Pansuman Antimikrobiyal (CUSO4, tetracycline, sulfa) Antimikrobiyaller (sistemik) 3-5 gün Sulfonamitler (sulfamethazine) Oxytetracycline (uzun etkili LA) Procaine penicillin - Amoxicillin (I.M., S.C) - Ceftiofur (I.M.,S.C.) - Erytromycin - Sulfadimethoxine Klinik etkiye göre kullanım Ayak banyoları (Cu SO 4, Zn SO 4 ) Fusobacterium necrophorum aģıları ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 114

116 BESLENME NEDENLĠ AYAK HASTALIKLARI ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 116

117 LAMĠNĠTĠS Pododermatitis aseptica diffuza Tırnak dermisi (corium ungulae) nin subklinik, akut, subakut ve kronik seyirli diffuz ve aseptik yangısıdır ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 117

118 LAMĠNĠTĠS Sığır topallıklarının %17-55 inin laminitis e ilişkin şekillendiği bildirilmiştir Ancak gerçek insidansın belirlenmesi güçtür (SL!!!) Subklinik (SL) Klinik bulgu göstermeksizin dermis, bazal membran ve laminar epidermisin normal yapılarında küçük değişiklikler (mikroskopik patoloji ya da bunların fizyolojisindeki değişiklikler) SL, sürülerde topallıkların büyük bir etiyolojik faktörüdür (% 37) Kanama odakları ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 118

119 Laminitis Ġnsidansı Akut vakalar --- sporadik Subakut Kronik Subklinik yaygın ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 119

120 Etiyoloji Multifaktöriyel Histamin Laktik asit Endotoksinler ile Kortikostreoid LAMĠNĠTĠS Östrojen gibi hormonların kan seviyelerinin değişmesi önemli rol oynar ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 120

121 Etiyoloji Beslenme hataları Kalıtım (Jersey ırkı) Doğum (özellikle genç hayvanlar) Travma (Ayaklara aģırı yük binmesi) Sistemik hastalıklar (Metritis, mastitis, panarisyum) Bakım (barındırma, altık, egzersiz, tırnak bakımı) Hormonal faktörler LAMĠNĠTĠS Viral respiratorik hastalıklar (endarteritis) Yüksek dozda kortikosteroid uygulamaları Postparturient laminitis (otointoksikasyon) ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 121

122 Beslenme Asidozis Laminitis ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 122

123 Yüksek verimli süt ineklerinde karbonhidratça yüksek yemlere ihtiyaç duyulur Buğday Tahıl taneleri Rumen MISIR Uçucu Yağ Asitleri İnek için önemli enerji kaynağı ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 123

124 Uçucu yağ asitleri üretimi çok fazla olursa Rumen ph Akut asidozis < 5.0 Subklinik asidozis < 5.5 Sistemik Değişiklikler Organik asit artışı Genelliklede laktik asit Ruminal motilitede azalma Stazis Rumenitis Hiperkeratozis Sistemik Değişiklikler Düzensiz iştah Kilo kaybı Diyare TOPALLIK ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 124

125 Rasyon Bozuk Gıdalar Histamin Aşırı Karbonhidrat Karbonhidrat Gereksinimi Asidozis Laktik asit Karaciğer Endotoksinler ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 125

126 Protein Gereksinimi Tırnak Yapılarının Oluşumu Aşırı Protein Amonyak Detoksifikasyon RASYON Enerji Açığı KARACĠĞER Süt Proteinlerinin Oluşumu ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 126

127 Asidozis ile Laminitis in bağlantısı ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 127

128 Laminitis geliģiminde beslenme, hastalık ve çevre iliģkisi Histamin Teorisi ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 128

129 Subklinik Laminitis in GeliĢim AĢaması ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 129

130 Kronik Laminitis in GeliĢim AĢaması ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 130

131 Tırnak Yapısı ve Mikrosirkülasyonun Olumsuz Etkilenmesi, Diskeratotik DeğiĢiklikler Vasküler yapıda değişiklik yapan mediatörler Kan damarları hücrelerinde ölüm İştah kaybı Ateş Kapillerlerde n kan sızıntısı Kemik reabsorbsiyon u ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ Mikrosirkülasyon bozuklukları Epidermiste reaktif değişiklikler Epidermal vaskularizasyonu n kesilmesi L A M Ġ N Ġ T Ġ S 131

132 Laminitis, predispose faktörlerin bir kombinasyonu olarak; Tırnak epidermisinde boynuzsu tırnak oluşumu, normal hücre farklılaşmasının, vasküler reaktivite ve mikrosirkülasyonun kesintiye uğraması nedeniyle oluşur Düşük kaliteli capsula ungulae gelişimine neden olarak Taban ülseri Beyaz çizgi hastalığı vb.. Birçok ayak hastalığının oluşumuna yolaçar ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 132

133 Subklinik Laminitis Klinik Bulgular Hayvanda duruş ve yürüyüş bozukluğu yoktur Tabanın inceltilmesini takiben, daha çok ağırlık taşıyan taban yüzeylerinde gözlenen hemoraji, sarımtırak renk değişikliği ile karakterize balmumu kıvamı ve tırnak duvarındaki konkavite Birçok araştırıcı tarafından, beyaz çizgi hastalığı, taban ülseri, yumuşak ökçe erozyonu, çift taban oluşumu gibi ayak hastalıklarına yol açan bir sendrom olarak değerlendirilir ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 133

134 Subklinik Laminitis Sellüler nekroz ve yaygın kanamaların görülmesi tırnağın dış katmanlarında özellikle beyaz çizgi ve solea da gün sonra Laminar sellüler nekroz nedenli beyaz çizgi ayrılması 120 gün sonra ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 134

135 Subklinik laminitis ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 135

136 Akut Laminitis Genel Bulgular Sırt kamburlaşmış Ön ekstremiteler normalden daha geride, arka ekstremiteler karın altına toplanmış duruş tipiktir Yürümeye isteksizlik Klinik Bulgular Genelde birden fazla ayakta topallık Şiddetli olgularda basış süresi ve adım boyu kısalmıştır ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 136

137 Akut Laminitis ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 137

138 Akut Laminitis Lokal Bulgular Klinik Bulgular Ayaklarda sıcaklık ve şiddetli ağrı Akut bulguların başlamasını takip eden günlerde tırnakta şekil değişiklikleri Ayak tabanında yumuşama (balmumu kıvamı) Yabancı cisim penetrasyonu İncik arterlerinde pulzasyon artışı ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 138

139 Subakut Laminitis Klinik Bulgular Daha çok doğumdan sonraki 1-2 ay içerisinde ortaya çıkar En fazla arka ayak lateral tırnakta görülür Corium un dolaşım sisteminde belirgin bir bozulma oluşur Tabanda ve beyaz çizgide kırmızı-sarımtırak renk değişiklikleri belirgindir Çoğunlukla akut topallık görülmez Ancak sıkıntılı ve bozuk yürüyüş dikkati çeker Arka ayaklarda lateral tırnakların 3. phalanxın posterior kenarına yakın bölgelerde taban ülseri oluşabilir Ön ayaklarda ise iç tırnakların aynı kısımlarında hemorajik alanlar oluşur ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 139

140 Kronik Laminitis Sistemik bulgular azalmıştır Hayvanda kilo kaybı ile birlikte tutukluk gözlenir Tırnaklar uzamış, genişlemiş, taban düzleşerek dışbükey bir görünüm almıştır Tırnağın dorsal yüzündeki konkavite ile birlikte corium coranarium a paralel, abaksiyal yönde ökçeye doğru birbirinden ayrılan çizgiler oldukça belirgindir Genelde lateral tırnak medial tırnaktan daha yüksektir Ökçeler yükselmiştir Klinik Bulgular Taban yontulduğunda yumuşaklık, hemoraji ve şekil değişiklikleri görülür, Hemorajiler özellikle tabadan ökçeye geçiş bölgesinde ve abaksiyal beyaz çizgide yerleşir Yer yer yabancı cisim penetrasyonu görülür ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 140

141 Tanı Klinik Bulgular Kronik laminitis * Radiyografi rotasyon P3 * Akut laminitiste belirleyici değil *Tırnak duvarı dorsalinde konkavite Tırnak kontrolü Tırnak tabanında aģınma diğer hastalıklar (tırnak tabanında ezik, subsolar abse, beyaz çizgi hastalığı gibi) dışında ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 141

142 Sağaltım Beslenmenin düzenlenmesi Dengeli rasyon (zn, methionine) BESLENMEDE NELERE DĠKKAT EDĠLMELĠ!! Postpartum dönemde, yüksek verim için ani rasyon ilavesi ( gebelikte % protein ve 13 MCal enerji gerekir). Doğum günü ve sonrasında protein % 18 ve MCal 17.5 olacak Ģekilde yükseltilirse, SL gün içerisinde oluģur Gebelerde uygulanan rasyon ile yüksek verim rasyonu arasında yeterli bir geçiģ süresi olmaması. Yeterli olan bu rasyon yerine, yüksek verim rasyonu verildiğinde, enerji ve protein aniden yükselerek SL riskini artırır ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 142

143 BESLENMEDE NELERE DĠKKAT EDĠLMELĠ!! Diyetteki enerji düzeyinin 0.2 MCal olarak ani yükselmesi Diyetteki protein oranının, % 0.5 oranında ani yükselmesi ve % protein oranı SL riski oluģturur Enerji düzeyini ani yükseltecek laktozlu spesiyaliteler ve farklı süt ürünleri verilmesi Yazın kontrolsüz olarak kesilmiģ süt, peynir altı suyu içirilmesi enerji düzeyini aniden yükseltir Günlük 2 Kg dan fazla portakal kabuğu verilmesine aniden baģlanması (sitrik asit nedenli rumen ph sında ani düģme nedenli SL geliģir) Aniden günlük olarak 0.5 Kg ya da daha çok melas ve silaj verilmesi (yüksek enerji nedenli SL riski) ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TİGEM-Karacabey VETERİNER FAKÜLTESİ Eğitim CERRAHİ Semineri ANABİLİM 28 DALI Mayıs BÜYÜK 2008 HAYVAN BURSA CERRAHİSİ BİLİM DALI 143

144 Sağaltım Mastitis, metritis ile komplike durumlarda bu hastalıkların sağaltımının yapılması Yapıcı nedenlerin ortadan kaldırılmasının yanında mineral madde, antibiyotik, sıvı sağaltımı, antiendotoksin serum uygulamaları Hastalığın baģlangıcında akut bulgular oluģmadan endotoksinlere iliģkin oluģan vazokonstrüksiyonu önlemek için vazodilatator ilaç uygulamaları (acepromazine 0.06 mg/kg im günde 4 kez, phenoxybenzamine 0.66 mg/kg iv) ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 144

145 Sağaltım Hastalığın baģlangıç döneminde pıhtılaģmayı önleyici etkisinden yararlanmak için heparin (40-70 IU/kg, sc), aspirin (5-10 mg/kg/gün) ve antiendotoksik dozunda flunixin meglumine (0.25 mg/kg, iv) uygulaması hastalığın geliģimine engel olur Belirgin bir ağrı ile birlikte sistematik hipertansiyon ve periferal vazokonstruksiyon devam ettiği sürece akut dönemde de vazodilatator etkili bu tedaviye devam edilir. Ġlave olarak ağrı ve ödemi azaltmak ve sirkülasyona yardımcı olmak için anti-inflamatuar sağaltım yapılır ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 145

146 Akut Laminitis te NSAID Sağaltım Phenylbutazone (4.4 mg/kg PO, ĠV baģlangıç dozu, bulgular azalınca günde 2 kez 1 g doz azaltımı uygulanır) Flunixin meglumine (1.1 mg/kg PO, ĠV günde 2 kez 3-5 gün) DMSO (steril %20 lik sol. 1 g/kg, yavaģ ĠV, laminar yangı ve ödemi engeller) Soğuk / ılık su uygulamaları (vazokonstrüksiyonun oluģtuğu ilk 1-2 saat içinde sıcak uygulamalar etkili olur, sonraki günlerde soğuk terapi dilatasyonu azaltıp vasküler yıkımlanmayı önler) Ġstirahat, bol altlık uygulaması ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 146

147 Kronik Laminitis te Sağaltım Deforme tırnakların kesilerek mümkün olduğunca normal Ģekline getirilmesi ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 147

148 Özellikle yüksek verimli hayvanlarda; yumuģak bol yataklık ve egzesiz Özellikle gebelik ve doğum sürecinde hayvanların konforuna özel ilgi gösterilmesi Özellikle düvelerin yeni barındırma koģullarına adaptasyon sürelerine dikkat edilmesi Yeterli beslenme Sistemik hastalıklardan koruma Komplikasyon olarak karģılaģılan tırnak hastalıklarının sağaltımları Periyodik tırnak kesimi Koruyucu Önlemler ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 148

149 AYAK HASTALIKLARI SAĞALTIMI 149 ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ

150 Ayak Hastalıkları Sağaltımı-I- Küratif Sağaltım Medikal Lokal- Topikal Uygulama Antiseptik kompres (bandaj, bot) Antibakteriyeller(toz,spray,liniment,pomat) Astrigent ilaçlar Solüsyon halindeki ilaçlar (banyo) Ġlaç taģıyıcı ve dağıtıcı sistemler Sistemik Uygulama Uzun süreli etkili sulfonamidler GeniĢ spektrumlu antibiyotikler Regional intravenöz uygulama (ĠVRAGAB) Suda eriyen antibiyotikler Tylan 200 Naxcel Mikotil Sefaleksin Seftifor sodyum(excenel) Prokain penisilin Oksitetrasiklin LA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 150

151 ĠVRAGAB Sulfamonometoksin (SMM) 4 gr 500 kg /can.ağr. (turnike 20 dk. yerinde bırakılır) Sodyum benzil penisilin IU /kg. can.ağr. + % 2 lidokain HCL 15 ml (turnike dk. yerinde bırakılır) Seftriakson 500 mg / 1.0 gr (turnike dk. yerinde bırakılır) ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 151

153 Ayak Hastalıkları Sağaltımı-II- Operatif Sağaltım Küçük operasyonlar Terapötik tırnak kesimi Lezyon bölgesinin inceltilmesi Eksizyon Küretaj Ġrrigasyon Drenaj Bandaj Sağlam tırnağa protez uyg. Büyük Operasyonlar Limax operasyonu Ayak ekleminin açılması M. flex.dig.prof.tendo rezeksiyonu Distal sesamum ung.rezeksiyonu III. Phalanx rezeksiyonu Ayak eklemi artrodezi Parmak amputasyonu Parmağın dezartikülasyonu ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 153

154 Ayak Pansumanı ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 154

157 Ayak Hastalıkları Sağaltımı-III- Profilaktif Sağaltım Genetik yapı Barındırma Ġklim Beslenme Hijyen Periyodik ayak bakımı Periyodik tırnak kesimi (fonksiyonel) AĢılama Ayak banyoları Terapötik yem ilaveleri ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 157

158 Hayvan Sahibi Veteriner Hekim Multidisipliner Topallıklardan Korunma Sistemi Sağlıklı sürü Tırnak Bakım Teknisyeni Nutrisyonist ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 158

159 Topallık Koruma Programı Topallık yönünden ineklerin günlük kontrolü, Hareket derecelenmesi yönünden, topallığın erken tanısı, Fonksiyonel ve terapötik tırnak kesimi için iģinin ehli bir personel bulundurulması, Her inek için yılda iki ya da daha fazla tırnak kesimi, Topallayan ineğin süratle sağaltımı, Uygun sağaltım ve doğru tırnak kesimi, Rahat bir iyileģme (hospitalizasyon) alanı oluģturulması, Topallayan ineklerin tekrar kontrolü, Tırnak-ayak sağlık kayıtları tutulması, Ġneklerin bakım ve kontrollerinin, tırnak kesiminden ayrı tutulması, Koruyucu amaçlı ayak banyolarının doğru ve düzenli kullanılması, Barındırma alanlarının kuru ve temiz olması, Altlık ya da yumuģak kauçuk zemin ve %2-3 eğim sağlanması. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 159

Daha göster