Tatlı sattığı günler, gün kavuştuğu sularda yokuşuna döner. Çocuklar çığrışır, tablanın başına doluşur. Parasını veren verir; veremeyen de alır bir

Transkript

1 ÇİÇEK AÇMAK Hamza, bir gün, bir akşam dönüşü, evinin yokuşunu tırmanıyordu. Yolun orta yerinde kırık sardunya dalını gördü: "Al beni!... Dik beni!... Büyüt beni!..." diyordu, dal parçası bütün diriliğiyle. Eğildi aldı. Yaprağını ovaladı. Elini burnuna tuttu. Yolun ortasında bir süre bir anıya yakalanmış gibi kımıldamadan durdu. Sonra yokuşu çıktı. Oturduğu eski yapıya varıp çıplak bahçeye girdiğinde başını kaldırdı. Dar yüksek duvar boyunca pencerelere dizili teneke saksılara göz gezdirdi. Sonra en alt kattaki tek odadan oluşan, kapısı yalnızca bu arka sokağa açılan evine girdi. Bir teneke kutu buldu. İçindeki hırdavatı boşalttı. Boş kutuyla avluya döndü. Duvar dibinden avuç avuç kaba toprak aldı. Kutuya doldurdu. Dalı dikti. Sıkıştırdı. Suladı. Kutuyu odasına götürdü. Yatağının yanındaki ufak pencere oyuğuna yerleştirdi. Oturdu, seyretti. Her gün bitiminde suladı saksısını... Hamza, gezgin satıcıdır. Çocukların satın alma gücüne eş değerde her şeyi satar. Simit, çörek, çeşit çeşit tatlılar, hareketli sesli oyuncaklar, topaç, fırdöndü, kuş çığırtkanı... Bunlardan bugün birini, yarın öbürünü satmasının bir mevsimi, bir zamanı, bir düzeni vardır elbet. Ben bilmem.

2 Tatlı sattığı günler, gün kavuştuğu sularda yokuşuna döner. Çocuklar çığrışır, tablanın başına doluşur. Parasını veren verir; veremeyen de alır bir pay. Tabla boşalıncaya değin hepsine üleştirir Hamza. Pencerelerin gerisinde tentene ya da örgü ören kadınlar ellerini kucaklarına düşürüp seyre dalarlar. "Kaç yaşında bu Hamza, kız? Hiç yaşını belli etmiyor'..." Sokağın eskilerinden yaşlılara göre yirmi yıl önce bu odaya taşındığında da tıpkı böyleydi. Karısı kocadı. Rahmetli oldu. Bu hiç değişmeyecek! Mahalleli onu yeniden evlendirmeye niyetliydi ya, fırsatını bulamadılar. Karısı öldükten sonra kimseyle uzun boylu görüşmeye yanaşmadı Hamza. Çarşı içindeki dükkânını bir daha açmadı. Tamiri ile geçindiği eski ayakkabılara elini sürmedi. Üst baş perişan, saç sakala karışmış, evinden erkenden çıkar, geç vakit döner oldu. Aslında, ölünün çıktığı odada duramıyordu. O dört duvar arasına girdi mi, diri diri mezara kapatılmışla bir oluyor, içi daralıyor, alnında nohut nohut ter boncuklanıyordu. Gücü tükeninceye dek dışarılarda kalmak için sokaktan sokağa zorla sürüklüyordu kendini Hamza. Önceleri çevresinde açıklıktan başka şey aramıyordu. Yavaş yavaş, büyük kentin görünümlerine gözlerini açtı. Gide gide, boş sokaklara, kalabalık sokaklara, kuytulara, meydanlara tutkulandı. Bir gün topaç çeviren kıçı yamalı çocuklara bakıyorken, Bu çocuklar, bu topaçları nereden bulurlar ki?" diye düşündü. İşte gezgin satıcılık dönemi böyle başladı Hamza nın. Sordu soruşturdu. Bir miktar topaç edindi. Sokak sokak topaç satarak dolaştı. Baktı, gezgin satıcılık tam ona göre. Sokaklar ve çocuklar... Ve çocuklara satılacak neler neler... Öğrenci Yurdunun karşısında tablasını kurmuş, şambaba sattığı gündü. Yanında götürecek tatlı kalmayacak korkusuyla bir an önce sokağına dönmek istiyordu ya, az ötede, camekândan gözlerini ayırmadan duran genç çocuk yüzünden bir türlü gidemiyordu.

3 Genç demeye hani dili varmazdı insanın. Öylesine ufak tefek bir oğlan! Çocuk gözlerindeki istemi bilir Hamza. Tatlı küreğini baklava biçimi kesimin altına daldırdı, tatlıyı kaldırdı, oğlana bakarak bekledi. Oğlan, bir Hamza nın eline baktı, bir Hamza'nın suratına. Sonra karar verdi. Geldi, aldı tatlıyı. Hemen ısırdı. Birbiri peşi sıra ısırdı yuttu. Parmaklarının balını uzun uzun emdi. Hamza, "Bir tane daha mı versem?" diye düşünürken, baktı öteki parasını uzatıyor. "Benden!" dedi. Ama demesiyle oğlan tokat yemiş gibi irkildi. Yanaklarının tepesine, gözlerinin ucuna doğru iki kırmızı leke oturdu. "Paranı al!" dedi, kısık sesle. Bu kez aldı Hamza. Bozuklardan birini önlüğünün cebine attı. "Üstü..." diyerek uzattı gerisini. Oğlan ağzını kısmış, Hamza nın suratına bakıyordu. Hiç tınmadı Hamza. Kolunu da indirmedi. Derken çözüldü oğlanın yüzü. Güldü. Aldı parayı, cebine attı. Ayaklarının dibindeki tahta bavulun üzerine çöktü, anlattı. Evet! Dardaydı, hem de nasıl! Çoktandır parası gelmiyordu memleketten. Kim olsa başına geleceği bilirdi. Ama o düşünmek istememişti. Üniversite son sınıfta iş bulup çalışmakla zaman yitirmek istemiyor, bütün gücüyle sınavlara hazırlanıyordu. Odasını boşaltmış, eşyasını, kitaplarını dağıtmış, yurda sığınmıştı. Bir arkadaşının yatağını paylaşıyordu gizlice. Ama, yönetici yakalamıştı gece. Ve de ne patırtı... Ne suçlamalar... Az önce bavulunu almak için uğramıştı yurda. Kısacası, dardaydı, zordaydı, ne yapacağını bilmiyordu... Bunları anlatırken, üç şambaba daha yedi. Hamza, aldı oğlanı, yanında odasına götürdü. Beton su yalağıyla iki manav sandığı arasına tahta kalasları dizerek yaptığı bir kereveti vardı. Karısı öldüğünden beri el sürmediği yüklüğü açtı. Döşek yorgan çıkardı. Oğlana bir güzel yatak hazırladı. O zaman kendi yatağı köpek yuvası gibi göründü gözüne. Yüklükteki öteki döşekle yorganı da aldı kendine serdi.

4 Oğlanı gevezenin biri sanırdınız. Her bir işin bir ucundan tutmak için çırpınıp her bir işe engel olurken, boyuna konuşuyordu. Gene de gaz ocağında çayı kaynatan, yumurtaları pişiren o oldu. Şaşılacak şey, içeride bir kapan boğuntusu yoktu. Odayı sırf senin olsun diye çevirmiş, sarmış, korumaktaydı duvarlar. Yattığında, burnuna değen yorgan, kokulu bir okşamaydı Hamza ya. Kalktı, ayaklarını yıkayıp yeniden yattı. Yatağında baş dönmeleri, iç kaymaları, titremeler arasında, farkında olduğu kıpırtılara zorla açtı gözlerini. Akıl almaz şeydi gördüğü. Oğlan, döşeğini kıvırmış, kalasların üzerine iskemleyi koymuş, çıkmış üzerine oturmuştu. Elinde bir kitap tutuyordu. Işık çok az, diye yakındı Hamza nın uyandığını görünce. Sana da okuyayım istersen!.. Sonra sayfaları çevirdi, okumaya başladı. Gözlüğünü boyuna burnundan yukarı itiyordu biçare. Odada canım bir sessizlik vardı. Hamza, açık kalmış ağzını hiç kapamadan sonuna kadar dinledi. Gecenin içinde, oğlan uyuduğunda kalktı. Işığı yaktı. Kitabı aldı. Evirdi çevirdi. Kapağında dört sözcük okudu: SAİT FAİK - SON KUŞLAR... Ertesi gün bir yüz mumluk ampul taktı tepeye. Denebilir ki, gezgin satıcılıkla birlikte böylece Hamza nın bu garip hancılık dönemi başlamış oldu. Üniversite ortamında düşkünlüğün son kertesinde gençlerin kara gün akçesi gibiydi. Gerçi kimseyle, bu ilk göz ağrısı, bu ufak tefek oğlan kadar kaynaşmadı. Parası geldiğinde de gitmemişti o. Üniversiteyi Hamza 'nın yanında bitirdi. Müjdeyi getirdiği gün, kutlamak için aldı onu, Sait Faik 'in adasına götürdü. Ertesi gün, trene binip temelli gitti. Ardından günlerce gardan kopamadı Hamza. Peronlarda simit sattı. Sardunya, teneke kutuya dikileli bir kış ve bir bahar geçirmiş, artık ilk tomurcuğunu patlatmaya hazırdı. Şimdi gene bir konuğu vardı. Bir akşam

5 dönüşü, taa uzaktan kapısında seçtiği ince uzun karaltı, solgun yüzlü bir delikanlıya dönüşmüştü. Ancak bu sonuncusu, daha baştan bir dert olarak karıştı yaşamına. Hiç konuşmadı Hamza'yla. Merhabalaşmadı. Hamza nın açtığı kapıdan içeri girdi. Kendini doğruca Hamza 'nın yatağına attı. "O yatak benim!" bile diyemedi Hamza. Gencin varlıklı giysilerine, sağlam kunduralarına baktı. Eh, bunun misafirliği kısa sürecek! diye umutlandı ama, yanıldı. Ne çıkıp gitti, ne de bir Allah'ın kulu arayanı çıktı. Kısası, Hamza nın başına kaldı. Elinden geldiğince ağırladı onu da. Altına döşek serdi. Önüne yemek koydu. Evden hiç çıkmadığını fark ettiğinde tel dolaba bir kap yemek ayırır oldu. Ama oğlan bıraktığı yemeğe el sürmüyor, yalnızca peynir ekmek yiyordu. Çaya düşkündü ya, kalkıp demlemeyi akıl ettiği yoktu. Hamza çay yaptığında bardak eline tutuşturuluncaya kadar elini uzatıp bekliyordu. Bir, kez denedi Hamza. Çayı koydu. Şekerini karıştırdı. Bardağı vermek için, sabırla oğlanın kendine bakmasını bekledi. Ama oğlan hiç beklemediği bir şey yaptı. Ayağa fırladı. Yumruklarını sıktı. Öderim," diye bağırdı, "Merak etme, hepsini öderim." Sonra da odayı arşınlamaya başladı... O gün hastaydı Hamza. Evde kaldı. Bacaklarında, belinde dehşetli ağrı vardı. Beyninin içi güm güm ötüyordu. İşsiz güçsüz duramazdı. Bir köşede sakladığı teneke parçalarından uygunlarını ayırdı. Yatağına götürdü. Kuş çığırtkanı için parçalar kesmeye koyuldu. Sokağa çıkamadığı böyle ender günlerde, penceresinden görebildiğince arka avluda oynayan çocukları izlerdi. Şimdi bir de sardunyası vardı izleyecek. Tomurcuklar ha çatladı, ha çatlayacak... Ne renk açacaktı, acaba? Çiçeğinin renginin bekleyişinde, o da sabırsızlıktan çatlıyordu. İki aspirin yutmuştu. Bir çay kaynatmasını istese mi diye yatağının kenarına ilişmiş, öylece oturan gence baktı. Allah a güç gelmesin. Bakışlarını

6 hiç beğenmedi. Bir zamanlar mahallede kara bir köpek peydahlanmıştı. Çocuklar sokağın kıyısına bir çuval serdiler. Köpeği üzerine koydular. Yiyecek verdiler, yemedi. Su koydular, içmedi. Evin sahibi, evinin önünden kovalattırdı. Köpeği çuval parçasıyla sürüyüp götürdüler. O köpekte görmüştü böylesi bakışları. Kalktı. Oflaya puflaya ocağı yaktı. Suyu kaynattı. Çayı demledi. İki bardağa koydu. Kaşığın tıngırtısına beriki gene başını kaldırmadan elini uzattı. Kafası kızdı Hamza'nın. Onunkini vermeden yatağına döndü. Neden sonraydı. Oğlan kafasını kaldırdı. Hamza nın kızarmış, kötülemiş yüzüne baktı. Birden fırladı. Odanın ortasına dikildi. Yumruğunu havaya sıktı. "Bunu bana ödeyecekler! diye bağırdı. Hamza nın içinde bir öfke kudurdu. O hızla o da kalktı. Rasgele bir tekme savurdu. O tekme su dolu kovayı devirdi. Kovanın altından açığa çıkan karafatmalar yalağın altına kaçıştılar. Elindeki çayı bıraktı Hamza. Eğilip beton yalağın alt yüzüne baktı. Boşluğun üst yanını sıvama karafatma doldurmuştu. Birkaç gazete kâğıdını kalınca büktü. Ucunu tutuşturdu. Alevi delikten sokup karafatmalara tuttu. Dışarı kaçışanları eline geçirdiği sahanla vura vura öldürdü. Arkasında kapının açıldığını, sonra kapandığını duydu bir ara... Bir kürek dolusu karafatma süpürmüş, atmıştı. Tiksintiden burkulan midesinin üzerine iki büklüm katlanarak bütün gün kaynar su ve arap sabunuyla yerin tahtalarını ovdu. Oğlan çıkıp gitmişti ama aklından çıkıp gitmiyordu. Nerede ne yapardı ki?... Gece dönüp gelir diye kapıyı sürgülemedi. Dişleri çatırdayarak yatağa girdiğinde çevrede her şey fır dönüyordu. Güçlükle başını kaldırıp bitkisine baktı. Gün bitiminin alacasında, tomurcuk kafalarında, sanki beyazımsı yarıklar gördü. Soğuk tere batmış uyandı. Bedeni derinlere doğru kayıp giderken odadaki gece karanlığının her zerresi kafasının içinde yanan ışığa bir haber iletir gibiydi.

7 Gözlerini pencereye dikip yalnızca oraya bakmaya çalıştı. Pencerenin camında ilk solukluk belirdiğinde kalktı. Panik içinde, sırtını odaya vererek giyindi. Yan yan gidip kapıya ulaştı. Tam elinin altında mandal tıklarken, tam kurtuluşa varmışken, kafası kendiliğinden geriye döndü. Ağarmaya başlayan günün yardımıyla ak duvarların önünde tavandan kalın bir çizgiyle sarkan upuzun karaltının baş, omuz, gövde çizgilerini iyice seçti. Gitti, karakola haber verdi. Dilinin döndüğünce anlattı bir şeyler... İki gün sonra uğradı evine. Sabahtı. Komşular odayı derlemiş toparlamış, ölünün çarşaflarını yıkamış, katlı bırakmışlardı. Sardunyası, beyaz çiçek açmıştı!..s Toprağı suladı. Gözlerini çiçeğinden ayırmadan yatağına oturdu. Bir süre sonra elini uzattı. Taç yapraklarının damarlı, ak kadifesine usulca dokundu. Aynı kadifemsi dokunuşu öylesine içinde duydu ki sanki çiçek içinde açmıştı. Gözlerini kapadı. Çiçeği içinde gördü. Açtı, kutudakini gördü. Kapadı, içindekini gördü. Seçilemeyen karanlığın içinde, ak rengiyle hemen fark edilen bir çiçek... Bir tek çiçek görüyordu. Çiçek, içinde açılmıştı Hamza'nın. İçinde çiçek açtırmıştı Hamza. Bir yarım gün kıpırdamadan oturdu. İçindeki çiçek ilk kez mi açmıştı acaba? Yoksa, defalarca açmıştı da o ilk kez mi farkına varıyordu? Herkesin açacak çiçeği var mıydı? Başkalarının da çiçeği açıyor olmalıydı. Kim farkındaydı? Öylece oturuyordu. Çiçeğini açtırmıştı ya... Dinleniyordu. Kavuştuğu rahatlık, öncesinde sızım sızım acılar çektiğini gösteriyordu. Düşünüyordu. Tepeden tırnağa da çiçek açan oluyordu belki. Onun gibi özünden güç belâ bir tanecik açtıran da. Yaşadığı kadar iyi direnmişti. İyi ki de

8 direnmişti. Ne olursa olsun, çiçek açmaya değiyordu. Vakti gelince içinde çiçek açtıracağı bir tomurcuk sakladığını o genç bilseydi kendini asar mıydı? Hayır, asmazdı. Ama, nasıl bilmezdi? Sokakta bulduğu o ufacık dal parçası bile tomurcuğa durup çiçek açacağını biliyordu. "Al beni, dik beni, büyüt beni!.." diye zorlamıştı Hamza'yı... Aklına iyice takılmıştı bu çiçek açma işi. Öğle üzeri komşu sıcak çorba getirdi. Hiç konuşmadan sobanın üzerine bıraktı, gitti. Evine döndüğünde, "Bilmiyorum, kız..." diye anlattı. "Ses etsem bile duymayacak sandım." İşte o gün, Hamza nın yeni döneminin başlangıcı oldu. Bu döneme Hamza nın çiçek açması diyebiliriz. Çiçek açtığını duymakla eriştiği mutluluğu içine sağlamca oturdu. Hiç eksilmedi. Bu yeni döneminde, içlerindeki tomurcuğu bilmeyenler, hele hele belki de hiç çiçek açamayacaklar için duyduğu üzüntü bocalattı onu. İnsanların gözlerine gözlerine bakıyor ama hiç kimse için, "İşte bu, çiçek açmış!" diyesi gelmiyordu. İçlerinde saklı olan çiçeği birinin onlara söylemesi gerekiyordu. Sonunda adamları yollarından çevirip içlerinde sakladıkları tomurcuktan, açacakları çiçekten söz etmeye başladı Hamza. Anlamaya akıllarının yetmemesi karşısında daha iyi anlatabilmek için kendini çok zorladı. Çocuklarla arası zaten iyidir. İşi olmayan, eğlence arayan büyükler de çevresine toplanmaya başladı. Onu konuşturup yeterince eğlendikten sonra yüzlerinde gülücüklerle, ben diyorum ki, çiçek açmış yüzlerle itişe kakışa dağılıp gidiyorlar. İnsanlar hoşça vakit geçirmenin peşindeler... Yoksa, çiçek açtırmaya, kimsenin aldırdığı yok. Müzeyyen Engin Erim

9