EĞİTİM DERGİSİ NİN TÜRK EĞİTİM TARİHİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ ( ) Mustafa GÜÇLÜ Mustafa ŞANAL

Transkript

1 Tarih Okulu Dergisi (TOD) Journal of History School (JOHS) Mart 2016 March 2016 Yıl 9, Sayı XXV, ss Year 9, Issue XXV, pp DOI No: EĞİTİM DERGİSİ NİN TÜRK EĞİTİM TARİHİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ ( ) Mustafa GÜÇLÜ Mustafa ŞANAL Özet Eğitim Dergisi 1951 ve 1958 yılları arasında yayınlanmıştır. Yaklaşık sekiz yıl yayın hayatına devam eden dergi aylık olarak yayınlanmış, dönemin eğitim sorunları yanında eğitim dışında yazı ve makalelere de yer vermiştir. Bu araştırmanın amacı Eğitim Dergisi nin Türk eğitim tarihindeki yeri ve önemi hakkında bilgi vermek, derginin ülkenin eğitimi açısından taşıdığı değeri ortaya koymaktır. Araştırma betimsel modelde gerçekleştirilmiştir. Derginin tüm sayıları araştırmanın amacına uygun olarak incelenmiş, biçimsel ve içerik açısından değerlendirilmiştir. Bu çerçevede derginin çıkış amacı, derginin biçimsel yapısına değinilmiş, içerik özellikleri olarak da yazar kadrosu ve dergide yayımlanan makale ve yazıların özellikleri hakkında bilgiler verilmiş, derginin ülke eğitimi açısından taşıdığı önem vurgulanmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Dergi, eğitim, eğitim tarihi, eğitim dergisi. The Place and Importance of Eğitim Dergisi in Turkish Education History ( ) Abstract Eğitim Dergisi was published between 1951 and The journal which continued its publication life for about eight years, was monthly and it gave place both to education issues of its own time and to non-educational writings and articles. The aims of this research are to inform about the place and importance of Eğitim Dergisi in Turkish Education History and to reveal the value of the journal in view of Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Prof. Dr., Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü

2 Mustafa Güçlü Mustafa Şanal country's education. The research was performed in descriptive method. All of the issues of journal was examined in accord with the aims of the research, and was evaluated from the points of its form and content. In this frame, the journal's aim of origin and its formal structure are mentioned, as content features; the knowledge about author staff, and the features of articles and writings published in the journal is given, and the importance of the journal in view of country's education is tried to be stressed. Keywords: Journal, education, education history, journal of eğitim. 1. GİRİŞ Günümüzde bilimsel iletişimde süreli yayınların özel bir yeri ve önemi bulunmaktadır. Dergiler farklı bilimsel alanlarda en güncel bilgileri içermeleri sebebiyle kütüphanenin en önemli kaynakları arasında yer almakta, başta eğitim, temel bilimler, mühendislik ve tıp gibi alanlarda araştırma sonuçlarını diğer kaynaklara göre daha çabuk yansıttıkları için daha fazla kullanılmaktadır (Millidere, 2013). Süreli yayınlar, 17. yüzyılın ortalarından bu yana başlangıçtaki işlevlerine yenilerini de ekleyerek gelişmişlerdir. Bugün, bilimsel süreli yayınların güncel gelişmelerden haberdar etmek, herhangi bir bilimsel katkının kim tarafından ve ne zaman yapıldığını belirlemek, hakem aracılığıyla kalitenin güven altına alınmasını sağlamak ve arşiv işlevi görmek gibi önemli işlevleri vardır (Kayaoğlu, 2006). Kitaplar bilimsel iletişim sürecinde genellikle kalıcı ve kapsamlı bilgiler için bir iletişim kanalıyken; güncel araştırma bulgularının iletişimini sağlamak ise bilimsel dergilerin yaklaşık üç yüz elli yıldır değişmeyen tek işlevi olarak görülmektedir (Dilek- Kayaoğlu ve Gülle, 2015). Dergiler eğitim alanında da güncel araştırma bilgilerinin bilim kamuoyuyla paylaşılmasında önemli rol üstlenmektedir. Eğitimi her toplumun kültürel birikimini kuşaktan kuşağa aktarmada en önemli araçlardan birisi olarak değerlendirmek gerekmektedir. Bu yönüyle eğitim toplumların ortak belleğini oluşturmaktadır. Bir bilim dalı olarak da eğitim tarihi de toplumun belleğinde birikenleri kitlelere yeniden hatırlatarak yapılan ya da yapılma olasılığı bulunan yanlışlardan dönmeyi sağlamada önemli bir araç rolü üstlenmektedir (Güven, 2015). Eğitim tarihi bir toplumun, bir ülkenin, bir kişi veya kurumun geçmişte kalmış ama gelecek kuşaklar için değerli olabilecek fikir, organizasyon ve uygulamalarıdır. Tarih, insanlığın ve insan topluluklarının ortak bilincidir. Nasıl fert insan geçmişini hatırlamayınca şimdiki zamanı bilinçli olarak değerlendiremiyor ve geleceği sağlıklı planlayamıyorsa; tarih bilincinden yoksun bir insanlık ve insan topluluğu da [1108]

3 Eğitim Dergisi nin Türk Eğitim Tarihindeki Yeri ve Önemi ( ) aynı vaziyette bulunuyor demektir. Bu nedenle her toplumun kendi eğitim faaliyetleri geçmişini ve tecrübelerini doğru olarak bilmesiyle bunlardan yararlanarak günümüzü daha sağlıklı değerlendirmesi ve geleceğe yönelik sağlam planlar yapması mümkün olabilecektir (Ergün, 2008). Eğitim tarihi bu amaçlara ulaşabilmesi için bazı araçlar kullanmaktadır. Eğitim alanında yayınlanmış dergiler de bu araçlardandır. Bu dergilerden birisi de Türk Eğitim Derneği Ankara Kolejliler Derneği tarafından yayımlanan Eğitim dergisidir ve 1958 yılları arasında toplam sekensendört sayı olarak yayımlanan dergi eğitimin farklı alanlarından yazı ve makalelere yer vermiş, dönemin eğitim gelişmeleri hakkında önemli bilgiler aktarmıştır. Demokrat Parti nin iktidarda olduğu bu dönem, eğitimsel açıdan önemli dönüşümlerin yaşandığı yıllardır. Yapılan bu araştırmada derginin Türk eğitim hayatındaki yeri ve önemi hakkında bilgiler verilmiştir. Bu çerçevede öncelikle derginin çıkış amacına, daha sonra biçimsel ve içerik özelliklerine değinilmiştir. 2. DERGİNİN ÇIKIŞ AMACI Eğitim Dergisi 1951 ve 1958 yılları arasında yayımlanmıştır. Toplam seksendört sayı olarak çıkan derginin ilk sayısı 1 Mart 1951 yılında son sayısı ise 1 Şubat 1858 yılında yayımlanmıştır. Derginin sahibi ilk sayısında Türk Eğitim Derneği Yenişehir Lisesi ni Bitirenler Derneği olarak ifade edilmiştir. Dernek genel başkanı Yüksel Bozer, ilk sayıda gerek maddi ve de gerekse manevi yardım ve teşvikleriyle kendilerini destekleyen ve derginin çıkmasında çok büyük rol oynadığını dile getirdiği Türk Eğitim Derneği başkanı Mümtaz Tarhan a ve dernek yönetim kuruluna teşekkür etmiştir. Derginin yayınlandığı yıllar Türkiye de eğitimsel açıdan önemli gelişmelerin yaşandığı yıllardır. Demokrat Parti nin iktidarda olduğu bu dönem, tüm alanlarda olduğu gibi eğitim alanında da Amerika etkisinin hissedildiği bir dönemdir. Bu dönemde öğretmen yetiştirme, örgün ve yaygın eğitim, din eğitimi, yabancı dil eğitimi, eğitim politikası gibi birçok alanda önemli değişiklikler yaşanmıştır. Ortaya çıkan bu değişimlerin ilgili dönemde nasıl algılandığı, günümüz eğitim anlayış ve uygulamalarına ne gibi ışık tuttuğunun belirlenebilmesinin en uygun araçlarından birisi de bu dönemde yayımlanan dergilerdir. Bu dergilerden birisi de Eğitim Dergisi dir. [1109]

4 Mustafa Güçlü Mustafa Şanal Dergi, temel bir fonksiyonu olarak eğitim alanında yazılmış yazı ve makalelerle eğitim kamuoyunu bilgilendirmiş, eğitimsel gelişmeler konusunda bilgiler vermiştir. Bu konuda sadece yurt içinde değil aynı zamanda yurt dışında yazılmış kitap ve makalelerden de çevirilere yer verilmiştir. Derginin çıkış amacı ilk sayısında dernek genel başkanı olan Yüksel Bozer (1951:2) tarafından şöyle ifade edilmiştir: Arzumuz, bütün Türkiye deki ortaokul ve liselerin aylık kültürel, sportif ve sosyal faaliyetlerini, okul aile birliği çalışma ve dileklerini kendi yazı ve imzalarıyla neşretmek, yeni yetişen kabiliyetleri, eserleri ve yazılarıyla tanıtmak ve bu arada kıymetli mütefekkirlerin ve sayın hocaların, eğitim mevzuunda ve diğer kültürel bahislerdeki yazılarını aksettirmek suretiyle memleket eğitim ve kültürüne bir nebze olsun hizmet edebilmektir. Böylece kıymetli ve aynı zamanda hatıralarla dolu bir eseri Türk gençliğine armağan ediyoruz. Bu bakımdan bir boşluğu doldurduğumuzu zannetmekteyiz. Çıkış amacı incelendiğinde derginin; Türkiye de bulunan ortaöğretim kurumlarında gerçekleştirilen faaliyetlerin duyurulması yanında okul aile birliklerinin çalışmalarının, istek ve sorunlarının anlatılmasında aracılık ettiği görülmektedir. Bu nedenle derginin bir bakıma okulların ve okul aile birliklerinin sesi olduğu söylenebilir. Bunun yanında dergide yeni yetişen gençlerin düşüncelerine de yer vererek onların gelişmelerinde rol oynanması hedeflenmiştir. Yine dergide, eğitim alanında çalışan bilim adamlarının yazı ve makalelerine yer vererek ülkenin eğitim ve kültür hayatına katkı sağlanması düşünülmüştür. 3. DERGİNİN BİÇİMSEL ÖZELLİKLERİ Derginin tüm sayılarının kapak sayfaları incelendiğinde biçim bakımından bir farklılığın olmadığı görülmektedir. Kapak sayfalarında genellikle ilk ve ortaöğretim aşamasında öğrenim gören öğrenci ya da öğrencilerin resimlerine yer verilmiştir. Bazı dergilerin dış kapak sayfalarında cilt ve sayı bilgilerine yer verilirken bazı sayılarında sadece resim ve dergi ismine yer verilmiştir. İç kapakta ise derginin birinci ve ikinci fahri başkanlarının ismi, adres bilgisi, abone koşulları, derginin sahibi, yazı işleri müdürü ve ilgili sayıda emeği geçenlerin isimlerine yer verilmiştir. Birinci ve ikinci fahri başkan isimleri iç kapağın en üstüne hemen onun altına da büyük harflerle derginin adı EĞİTİM onun altına da aylık dergi ismi yazılmıştır. [1110]

5 Eğitim Dergisi nin Türk Eğitim Tarihindeki Yeri ve Önemi ( ) Daha sonra da iç kapakta sayı, tarih, imtiyaz sahibi ve yazı işleri gibi bilgilere yer verilmiştir. Derginin adı bazı sayılarında en üstte birinci, ikinci başkanların isimleri altta yer almıştır. Yine bazı sayılarda içindekiler bilgisine yer verilmiş, bazı sayılarında verilmemiştir. İç kapakta tam, yarım ve çeyrek sayfa ilan ücretleri ile derginin bir 6 ve 12 sayı olarak ücret bilgisine de yer verilmiştir. Derginin birinci fahri başkanı tüm sayılarda Türk Eğitim Derneği nin başkanı Mümtaz Turhan olarak ifade edilirken, ikinci başkan olarak ilk sayılarda Türk Eğitim Derneği Yenişehir Lisesi Müdürü Rasim Başgöz, daha sonraki sayılarda TED Ankara Koleji müdürü Cezmi BERKTİN olarak ifade edilmiştir. İmtiyaz sahibi olarak Yüksel Bozer ve Özger AKSOY un ismi yer almaktadır. Derginin yazı işleri müdürlüğünü ise farklı dönemlerde; Janset Berkok, Osman Orhan Ergin, Cavidan Fehimpaşaoğlu ve Özger Aksoy yapmıştır. Derginin adresine iç kapakta Eğitim Dergisi Posta Kutusu 58 Ankara biçiminde yer verilmiştir. Yine iç kapakta derginin okul kooperatiflerinde satılmasının uygun olduğu Milli Eğitim Bakanlığı kararıyla okul kooperatiflerinde satılmasının uygun görüldüğünü bildiren Yayım Müdürlüğünün 11/5/1951 tarih ve 82/6521 sayılı yazısı 28/5/1951 tarih ve 644 sayılı Tebliğler Dergisinde yayınlanmıştır. ifadesi ile belirtilmiştir. Dergi sayfa sayısı bakımından incelendiğinde belirli bir standardın olmadığı görülmektedir. Bazı sayıların sayfa sayısı yirmi ile sınırlı iken bazı sayıların sayfa sayısı otuz ikiye kadar çıkabilmektedir. Derginin ilk sayfasında genellikle dönemin Türk Eğitim Derneği başkanı Mümtaz Tarhan ın yazısına yer verilmiştir. Son sayfalarında ise TED Ankara Kolejine, farklı kişi ve kurumlara ilişkin reklamlara ve duyurulara yer verilmiştir. San sayfalarda zaman zaman Türk Eğitim Derneği nin kuruluşu ve misyonu ile ilgili yazılara da yer verildiği görülmektedir. Dergide yayımlanan makalelere telif ücretinin ödenip ödenmediğine ilişkin bilgiye yer verilmemiştir. Yaklaşık sekiz yıl yayımlanan dergide her sayının belli bir konusunun olmadığı görülmektedir. Eğitime ilişkin farklı alanlardan yazı ve makalelerin kabul edildiği dergide okullardan haberlere, inceleme ve gezi-gözlem yazılarına, ayın spor olaylarına, bilim ve fen haberlerine, hikâyelere yer verilmiştir. 4. DERGİNİN İÇERİK ÖZELLİKLERİ [1111]

6 Mustafa Güçlü Mustafa Şanal 4.1. Yazar Kadrosu Yazar kadrosu incelendiğinde dergide sadece eğitimcilerin değil farklı alanlardan da yazarların yazılarına yer verildiği görülmektedir. Dergide tiyatro, müzik, gazetecilik, moda, milletvekilliği, mimarlık, hukuk alanlarında yazı ve makalelere de yer verilmiştir. Yazar kadrosu incelendiğinde belirli bir siyasi görüşten ziyade farklı kesimlerde de yazarlara yer verilmiştir. Öğretmen ve öğrencilere ait çok sayıda yazının yer aldığı dergide yurt dışından yazarların makale ve yazıları da yayımlanmıştır. Dergide az sayıda da olsa İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Nusret Köymen, Osman Ülkümen gibi önemli eğitimcilerimizin makalelerine de yer verilmiştir. Makale ve yazılar yazarların alanları açısından gruplandırıldığında eğitimci ve öğrenciler yanında tiyatrocuların (Örneğin; Samet Çağan), müzisyenlerin (Örneğin; Cevat Memduh Altar; Erdoğan Ünver; Nur Or), siyasetçilerin (Örneğin; Mümtaz Tarhan, Yusuf Mardin), hukukçuların (Örneğin; Ali Bozer, Hilmi Serez), mimarların (Örneğin; Talat Özışık), modacıların (Örneğin; Suzan Tamaş) ve tıp alanında akademisyenlerin (Örneğin; Rasim Adasal, Yüksel Bozer, Nusret Karasu) makale ve yazılarına da yer verilmiştir. Dergide toplam yüz seksen beş yazarın yazı makalesine yer verilmiştir. Bunlardan en fazla (on ve daha fazlası) yazı ve makalesi yayımlanan yazarlar; Mümtaz Tarhan, Yusuf Mardin, Cezmi Tahir Berktin, Sami N. Özerdim, İrfan Alıcıoğlu, Cevat Memduh Altar, Samim evrensel, Sevinç Yazıcıoğlu, Yıldız Gören, Suzan Tamaç, Ahmet Tuğaç, Rasim Adasal, Orhan Ergin, Mehmet Altar, Orhan Ergin, Emine Işınsu isimli yazarlardır Dergide Yer Alan Makale ve Yazılarla İlgili Genel Özellikler Dergide yayımlanan yazı ve makaleler incelendiğinde bunların bir kısmının eğitimle ilgili makale ve yazılardan, bir kısmının gezi-gözlem, spor, röportaj, müzik, moda haber verme amaçlı yazılan yazılardan olduğu görülmektedir. Dergide zaman zaman yurt dışında yazılan makale ve yazılardan da çevirilere yer verildiği görülmektedir. Bunun yanında daha önce Türk Eğitim Derneği öğretim kurumlarından mezun olmuş ve eğitimine yurt dışında devam eden yazarların inceleme yazıları da bulunmaktadır. Dergide çok sayıda hikâye türü yazılara da yer verilmiştir. Okullarda gerçekleştirilen etkinlikler de yine dergide yer verilen yazılar arasında yer almaktadır. [1112]

7 Eğitim Dergisi nin Türk Eğitim Tarihindeki Yeri ve Önemi ( ) Derginin ilk makalesi genellikle Türk Eğitim Derneği başkanlığı da yapan Mümtaz Tarhan a aittir. Bu makaleler genellikle kısa makalelerden oluşmaktadır. Dönemin eğitim dergilerinde görüldüğü Eğitim Dergisi nde yayımlanan diğer makale ve yazılar da genellikle bazen bir, bazen iki bazen de üç sayfadan oluşmaktadır. Dergide eğitimle ilgili farklı konularda yazı ve makalelere yer verilmiştir. Bu makalelerde ele alınan başlıca konular; bir meslek olarak öğretmenlik, eğitimin psikolojik temelleri, eğitimde program geliştirme, eğitimin sosyal temelleri ve karşılaştırmalı eğitim gibi konulardan oluşmaktadır. Bunlardan öğretmenlik mesleğini konu alan makalelerde genel olarak; bir meslek olarak öğretmenliğin önemi ve özellikleri, öğretmenin öğrenme-öğretme sürecindeki başlıca sorumlulukları, öğretmenliğin toplum içindeki mevcut durumu, öğretmen ve öğrenci arasındaki ilişkiler, öğretmenin topluma olduğu kadar toplumunda öğretmene karşı rol ve sorumlulukları ele alınmaktadır. Eğitimin sosyal temellerini konu alan makale ve yazılarda ise ele alınan başlıca konular; toplum ve eğitim kurumları, sokak çocukları ve çocuk suçluluğu problemi, eğitimin milliği, değerlerin aktarılmasında eğitimin önemi, karakter eğitimi ve geleceğin okulları gibi konulardan oluşmaktadır. Öğrenci başarısızlığının nedenleri ve çözüm önerileri, okulöncesinin yeri ve önemi, çocuklarda karakter gelişimi, çocuk ve ruh sağlığı, istenmeyen öğrenci davranışları, nedenleri ve çözüm önerileri, çocukların manevi dünyaları gibi konular da eğitimin psikolojik temelleri ile ilgili makale ve yazılarda ele alınan belli başlı konuları oluşturmaktadır. Karşılaştırmalı eğitimle ilgili yazı ve makaleler incelendiğinde ise dönemin genel özelliği gereği daha çok Amerika Birleşik Devletleri nde eğitim anlayış ve uygulamaları ile ilgili konulara yer verildiği görülmektedir. Eğitimde program geliştirme ile ilgili makale ve yazılarda ise; bir içerik öğesi olarak ders kitapları, çevre şartları ve öğretim programları, eğitim programlarında görülen değişmeler, yabancı dil öğretim programları, uygulanmakta olan eğitim programlarındaki başlıca sorunlar ile ilgili konular ele alınmaktadır. 5. SONUÇ 1951 ve 1958 yılları arasında yayın hayatına devam eden Eğitim Dergisi, aylık olarak yayınlanmış, eğitimin farklı alanlarına ilişkin yazı ve makalelere yer vermiştir. Eğitim Dergisi içinde bulunan zamanı canlı olarak aktardığı için tarih için de aydınlatıcı rol oynamakta, dönemin eğitim [1113]

8 Mustafa Güçlü Mustafa Şanal sorunlarını bilimsel bir şekilde incelemiş ve çözüm aramıştır. Fakat dergide eğitimle ilgili makale ve yazılar yanında spor, farklı eğitim kurumlarına ilişkin sorunlar ve gerçekleştirilen etkinliklere ilişkin haberler, farklı konularda yapılan röportajlar, moda, müzik, tarih, coğrafya, şiir ve çok sayıda hikâye türü yazılara da yer verilmiştir. Yaklaşık sekiz yıl yayın hayatına devam eden dergi ilk sayısındaki çıkış amacına uygun olarak okul aile-birliklerinin sorunlarına, öğrenci ve öğretmenlerin yazdıkları yazılara ve bunun yanında ülkenin eğitimle ilgili sorunlarına yönelik olarak da önemli eğitimcilerimizin yazı ve makalelerine yer vermiş, dönemin eğitim sorunları cesur bir şekilde dile getirmiştir. Bu sorunlara yönelik olarak da bilimsel çözüm önerileri üreterek ülkenin eğitimine önemli hizmetlerde bulunmuştur. Farklı okullarda gerçekleştirilen etkinliklere ve okul-aile birliklerinin dilek ve temennilerine yer vererek de okulların sesi olmuş, bu sorunları yetkililere aktarmada önemli rol oynamıştır. Dergide sadece yurt içinden değil yurt dışında yazılmış makale ve yazılara da yer verilerek yurt dışındaki eğitim anlayış ve uygulamaları hakkında bilgiler verilmiş, yurt dışında eğitim alanında görülen hareketlilikler konusunda ülkemiz eğitimcileri aydınlatılmıştır. Öğrenci ve öğretmenlerin yazılarına da yer verilerek onların sesinin de geniş kitlelere ulaşması sağlanmış, yeni yetişen yetenekler yazı ve makaleleriyle tanıtılmış, onların gelişmelerine katkı sağlanmıştır. KAYNAKLAR Bozer, Yüksel (1951). Niçin çıkıyoruz?, Eğitim Dergisi, 1(1), s. 2. Dilek-Kayaoğlu, Hülya ve Gülle, M. Tayfun (2015). Türkiye de toplumsal bilimler ve insan bilimleri dergilerinde hakemlik süreci: Yazar, hakem ve editör bakış açılarından bir inceleme, Türk Kütüphaneciliği, 29(3), Ergün, M. (2008). Cumhuriyet dönemi eğitim tarihi, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6(12), Güven, İ. (2015). Türk eğitim tarihi, 6. Baskı, Ankara: Pegem Yayınları. Kayaoğlu, H. D. (2006). Açık erişim kavramı ve gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye için anlamı. Türk Kütüphaneciliği, 20(1), Millidere, Duygu (2013). Sosyal bilimler dallarında yılları arasında etki faktörü değeri en yüksek olan süreli yayınların Ankara daki [1114]

9 Eğitim Dergisi nin Türk Eğitim Tarihindeki Yeri ve Önemi ( ) üniversite kütüphanelerinde bulunabilirliği/erişilebilirliği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. [1115]