Çin Eðitim Hizmetleri _ Türkiye'nin ilk ve tek resmi çince kursu...

Transkript

1 EKONOMÝ Baslangýç Noktasý ve Ekonomik Kalkýnmanýn Geliþimi / Ekonomik Kalkýnmadaki Baþarýlar Baslangýç Noktasý ve Ekonomik Kalkýnmanýn Geliþimi Yeni Çin, 1949 yýlýnda kurulduðunda eski rejimden iflas etmiþ bir ekonomiyi devraldý. Tarýmsal üretim düþmüþtü. Yýllýk hububat üretimi milyon, pamuk üretimi de 444,000 tona kadar inm Sinai üretim de azalmýþtý. Zayýf bir altyapý ve geri kalmýþ teknoloji yüzünden temel ürünlerin üretim düzeyi düþüktü - yýlda sade iplik, 1.89 milyar metre kumaþ, 160,000 ton çelik ve 32 milyon ton tüvenan. Ýletiþim ve ulaþtýrma da ayný þekilde geri kalmýþtý, 21,800 kilometre uzunluðundaki demiryolu hatlarinin sadece yarýsý kullanýlabiliyordu. Kontrolden çýkan enflasyon, korkunç bir yoksulluk içinde yaþayan halký eziyordu. Kentlerde dört milyonun üzerinde iþsiz insan yaþýyordu. Bu elveriþsiz koþullara karþýn halký, müreffeh bir ülke yaratmak için çok çalýþtý. Sekiz adet beþ yýllýk ulusal ekonomik ve kalkýnma planýný gerçekleþtirdi. Do Yýllýk Plan ( ) ise þu anda uygulanmaktadýr. Çin ekonomisinin kalkýnmasý kabaca aþaðýdaki dört aþamadan geçmiþtir; Ýlk olarak 1949'dan 1956'ya kadar sosyalist dönüþüm gerçekleþtirilmiþtir; ikinci olarak 1957'den 1966'daki "kültür devriminin" arifesine kadar genel sosyalist yapýlanma tamamlanmýþtý üçüncü olarak ülke ekonomisinde ciddi basarýsýzlýklara ve tahrip edici kayýplara yolaçan "kültür devrimi", Mayýs 1966'dan Ekim 1976'ya kadar devam etmiþtir; ve dördüncü olarak "kültür devrimi"nin Ekim 1976'da sonuçlanmasýndan sonra Çin'in ekonomik yapýlanmasý, yeni bir kalkýnma dönemine girmiþtir. Reform ve dýþ dünyaya açýlma sürecinin 1979'da baþlamasýndan bu yana Çin'in ekonomik yapýlanmasý, büyük baþarýlar elde tüm dünyada ilgi uyandýrmýþtýr. 1979'dan 1995'e kadar GSYIH'deki (gayri safi yurt içi hasýla) yýllýk ortalama artýþ 9.86 olmuþtu oran, 1953 ile 1978 arasýndaki dönemde yüzde 6.1 düzeyinde 3.8 puan yükseltmiþtir. Ekonomik Kalkýnmadaki Baþarýlar Ekonominin kalkýnmasýndan sonra Çin'in genel gücü önemli ölçüde artmýþtýr. 1995'te milyar yuan olan devlete ait kiymetler ve 5,826.1 (milyon) yuan düzeyindeki GSYIH'si Çin'i dünyada altýncý sýraya yerleþtirmiþtir. Çin, hububat, pamuk, kumaþ, et, su ürünleri, yumurta, nebati yað, tarýmsal kullaným için plastik örtü, kömür, çimento, bisiklet, ça makinesi, televizyon, porselen ve çanak çömlek, pamuk ipliði, tekstil, örülmüþ elbise ve elbise üretimi dahil olmak üzere bazý tem sinai ve tarýmsal ürünler açýsýndan dünyada birinci sýrada bulunmaktadýr. Çelik, kimyasal iplik, yün kumaþý, maden, elektrik gü kimyasal gübre ürünlerin üretimleri dünyada ileri sýrada da bulunmaktadýrlar. Bunlara ilave olarak, Çin bugün büyük çaplý maden elektrik santralleri ile metalürji, kimya, otomobil ve gemi yapýmý sanayilerini kendi teknolojisi ile donatabilmektedir. Bu baþarýlar, sosyalist modernleþme hamlesi için maddi ve teknik temel oluþturmaktadýr. Çin ekonomisinde köklü deðisiklikler meydana gelmiþtir. Ancak, dünyadaki geliþmiþ ülkelerle karþýlaþtýrýldýðýnda Çin'in büyük n ekonomik temeli nedeniyle hala büyük bir fark bulunmaktadir. 1987'de yapýlan ÇKP 13'üncü Ulusal Kongresi'nde belirlenen stratejik hedeflere göre Çin'in modernleþme programý, kabaca üç aþamada gerçekleþtirilecektir: ÝIlk olarak gida ve elbise sýkýn sona erdirilmesi için 1980 GSMH'sinin iki katýna çýkarýlmasý; ikinci olarak 1980 GSMH'sinin bu yüzyýlýn sonuna kadar dört kat artýrýlmasý ve bütün halk için oldukça rahat bir yaþam saðlanmasý; ve üçüncü olarak ülkenin modernleþmesinin 21'inci yüzyýl o kadar büyük ölçüde tamamlanmasý, kiþi baþýna GSMH'sinin orta düzeyde kalkýnmýþ ülkelerin düzeyine çýkarýlmasý ve halk içi müreffeh bir yaþam saðlanmasý. Çin'deki bütün etnik gruplarýn uyumlu çabalarý sayesinde birinci aþama, 19890'lerin sonuna kadar büyük ölçüde gerçekleþtirilmiþ aþama da, 1995'te planlanandan önce tamamlanmýþtýr. Bu nedenle, Ulusal Ekonomik ve Sosyal Kalkýnma için Dokuzuncu Bes Yýllýk Plan ve 2010 Yýlý için Uzun Vadeli Hedeflere yeni bir hedef konulmuþ ve Mart 1996'da Sekizinci Ulusal Halk Kongresi'nin Dördüncü Toplantýsýnda onaylanmýþtýr. Dokuzuncu Beþ Yýllýk Planýn hedefleri þöyledir: modernleþme hamlesine iliþkin stratejik planýn ikinci aþamasýnýn çok yönlü bir þekilde tamamlanmasý ve nüfu 1980'deki nüfusa göre yaklaþýk 300 milyon artacaðý 2000 yýlýnda 1980'deki kiþi baþýna gayri safi milli hasýlanýn dört kat artýrýl yaþam standardý oldukça rahat bir yaþam saðlayacak düzeye yükseltilirken yoksulluðun gerçek anlamda ortadan kaldýrýlmasý; v modern bir giriþim sisteminin oluþumunun hýzlandýrýlmasý ve geçici olarak bir sosyalist piyasa ekonomisinin kurulmasý yýlýnda gayri safi milli hasýla, 2000 yýlýndaki düzeyinin iki katýna çikacak, halk daha rahat bir yaþama kavuþacak ve hemen hem tamamlanmýþ bir sosyalist piyasa ekonomisi oluþacaktýr. Bu hedeflerin gerçekleþtirilmesi ile Çin'in üretici güçleri, genel ulusal gü halkýn yaþam standartlarýnda oldukça büyük bir ilerleme kaydedilmiþ olacak ve ülkenin sosyal ve ekonomik özelliklerinde büyük degiþimler meydana gelecektir. Bunlar, modernleþmenin gerçekleþtirilmesine yönelik üçüncü aþama stratejik planýn gerçekleþtir için saðlam bir temel oluþturacaktýr. Çin halký bugün bu amacýn gerçekleþtirilmesi için büyük gayret göstermektedir. EKONOMÝK SÝSTEMÝN ISLAHI Ekonomik Sistemin Yeniden Yapýlandýrýlmasýi / Ekonomik Yeniden Yapýlanma Hedefleri Ekonomik Sistemin Yeniden Yapýlandýrýlmasý 1950'lerden itibaren Çin, yüksek düzeyde merkeziyetçiliðe dayanan bir plan ekonomi uyguladý. Sözkonusu dönemde bu sistem, ülkenin mali ve maddi kaynaklari ve teknolojik güçlerini önemli projelere tahsis ederek, kaynaklarýn akýlcý daðýtýmýný saðlayarak, bölgesel ekonomiler arasýnda yeniden denge kurarak ve sanayileþme bir temel oluþturarak ekonomik ve sosyal kalkýnmada etkin bir rol oynamýþtýr. Ancak ekonomik kalkýnmanýn kapsamýnýn sürek geniþlemesi ve ekonomik yapýnýn giderek daha karmaþýk bir hal almasý nedeniyle bu ekonomik sistemin kusurlarý giderek belirgin hale gelmiþtir. Kamu mülkiyeti düzeyinde tek yanlý artýþlara dayalý politika, Çin'in ilk aþama sosyalizmindeki üretici güçle gelisme düzeylerine uymamýþtýr. Hükümet ve teþebbüsler arasýnda görev ve sorumluluklarýn ayrýmý açýk bir þekilde yapýlmam ait teþebbüsler, yönetimde baðýmsýzlýða sahip degillerdi. Ekonomideki planlý ayarlamalara aðýrlýk verilirken deðer kanunu ve p rolü ihmal edildi. Ekonominin yönetimi için büyük ölçüde idari araçlara baþvurulurken ekonomik teþvikler ve yasalarýn kullanýmý

2 dolaylý düzenleyici araçlar gözardi edildi. Daðitimda, "herkesin ayný büyük tencereden yemek yemesi" ilkesi çerçevesinde körükö eþitlik politikasi izlendi. Ýþçiler, teþebbüslerinin baþarýsýna, kar veya zarar ettiðine bakýlmaksýzýn ayný ücreti aldýlar. Bueksiklik güçlerin geliþmesini engelledi. Bu nedenle Çin'in ekonomik kalkýnmasý için planlý ve sistemli bir ekonomik yeniden yapýlanman büyük önem taþýdýðý anlaþýldý. Çin Komünist Partisi (ÇKP) 11'inci Merkez Komitesi'nin 1978 sonunda yapýlan üçüncü toplantýsýnda Çin'in ekonomik sisteminin yeniden yapýlandýrýlmasý kararý alýndý. Reform, ilk önce taþrada baþladý. Ýlk adým, ücreti üretime baðlayan sözleþmeli aile so sistemi ile merkeziyetçilik ve ademi merkeziyetçiliðin birleþtirilmesini içeren iki katmanlý bir yönetim sisteminin uygulanmasýydý. Merkeziyetçiliðe ve tahsise dayalý tarýmsal ve yan ürün alýmlarýna aþamalý olarak son verildi ve bir çok tarýmsal ve yan ürünün üzerindeki denetimler hafifletildi. Uzmanlaþmýþ, ticarileþmiþ ve sosyalleþmiþ bir kýrsal ekonominin oluþmasý için kýrsal sinai yap yeniden düzenlendi. Kasaba ve köy iþletmeleri hýzlýi bir þekilde kuruldu ve kýrsal kesimdeki ihtiyaç fazlasý iþçilere, topraðý sürm baþka iþler verildi. Kýrsal kalkýnmadaki pürüzsüz ilerleme, bütün ekonomik sistemin yeniden yapýlandýrýlmasýi için olumlu koþu ve deneyim kazandýrdý. Ekim 1984'te ÇKP 12'inci Merkez Komitesi üçüncü toplantýsýnda kabul edilen Ekonomik Sistemin Yeniden Yapýlandýrýlmasý Kararý, Çin'in ekonomik sisteminin reformunun bir kentsel merkezli aþamaya girdiðinin habercisi oldu Bu reform, baþlýca asaðýdaki hedefleri kapsamaktaydý: 1. Mülkiyet yapýsýnda deðisiklik yapýlmasý. Kamu mülkiyetini egemen m biçimi olarak kabul eden Çin, genel sosyalist ekonomi içinde çeþitli mülkiyet sistemlerinin geliþtirilmesini teþvik etmektedir. 1995'te devlete ait teþebbüslerin toplam sinai üretim deðeri içindeki payý 30.9 oldu. Bu oran 1978'de yüzde 77.6 düzeyindeydi. Kollektif mülkiyete tabi teþebbüslerin payý ise 1978'deki yüzde 22.4'ten 1995'te yüzde 42.8'e yükseldi. Bireysel, özel ve yabancýl ait teþebbüslerin toplam payý ise yüzde 26.3 oldu. 2. Devlete ait teþebbüslerin karar verme yetkisinin artýrýlmasý ve güçlendirilm Ýlgili devlet yasalarý ve yönetmeliklerine uyulmasý koþulu ile devlete ait teþebbüslerin karar verme yetkisi, üretim planlarý, ürünle satýn alýnmasý ve pazarlanmasý, fi-yatlandýrma, teþebbüs tarafýndan alýkonulan paralarýn kullanýlmasý, mülklerin satýþý, iþgü personel, ücret ve ikramiyelerin belirlenmesi ve ekonomik koordinasyon konularýnda artýrýldý. Ayný zamanda, devlete ait iþletmelerde bir sözleþme yönetimi sorumluluk sistemi uygulamaya konuldu, iþletmeler arasindaki yatay baðlantýlar etkin þekilde teþvik edildi ve iþletme gruplarý oluþturuldu. Bunlara ilave olarak bir pilot hissedarlýk sistemi baþlatýldý. 3. Fiyat reformunun uygulanmasý ve bir piyasa sisteminin geliþtirilmesi. Fiyat reformu sürecinde ilerleme kaydedildikçe piyasa, fiyat oluþumunda giderek öncü rol oynamaya baþladý. 4. Planlama, kamu maliyesi ve bankacýlýk sistemlerinde reformlarýn uygulanmasý ve makro ekonomik yönetimin aþamalý olarak en iþlevsel hale getirilmesi. Doðrudan planlamaya dayalý yönetimin kapsamý daraltýldý ve piyasanýn belirleyici rolü buna uygun olarak güçlendirildi. Ekonominin düzenlenmesine iliþkin idari yöntemlerin yerini giderek ekonomik ve hukuki yöntemler aldý. Eski kamu maliyesi sisteminde yerel gelirler, merkezi makam tarafýndan toplanarak ilgili birimlere yeniden dagýtýlmaktaydý. Bu sistemin yerini, ilginç biçimde adlandirilan "fýrýnlarý böl ve ye" sistemi almýþtýr. Daha bas þekilde ifade etmek gerekirse bu yeni sistem, her bölgenin izleme sorumluluklarini üstlenmek için çeþitli kamu maliyeti yöntemlerini uygulamalarýna, yani kendi fýrýnlarýný alarak kendi yemeklerini piþirmelerine imkan vermektedir. Devletin tek kayýt bütçe sistemi, bir çok kayýtlý sistemle deðiþtirilmiþtir. Çin Halk Bankasý, merkez bankasý olmaya devam etmektedir. Ancak, çeþi uzmanlaþmýþ bankalar þu anda bankacýlýk faaliyetlerini doðrudan yürütmektedir ve çeþitli banka dýþý mali kurumlar oluþturulmu Çin'in dýþ ticaretinin ýslahý, uluslararasý uygulamalar ve Çin'in somut durumuna uygun olarak sürdürülmektedir. Ihracat sübvansiyonlarý ve ithalat vergileri kaldýrýlmýþ, ticari mallara iliþkin kotalar ve lisans zorunluluklarý önemli ölçüde azaltýlmýþ ve ithalat/ihracat planlamasýna son verilmiþtir. Tarifeler aþamalý olarak azaltýlarak daha fazla sayýda yabancý ürünün Çin pazarýna girmesine izin verilmiþtir. 6. Gelir daðýtým sistemi ýslah edilmiþtir. "Herkese çalýþmasýna göre" þeklindeki ilke baþlýca dayanak varlýðýný korurken çok çeþitli gelir daðýtýmý biçimleri kullanýlmaktadýr. Resmi kurum ve kuruluþlarda ücret yapýsý genellikle ücr göre oluþturmaktadýr, iþletmelerde toplam bordro, bu iþletmenin ekonomik baþarýsýna baðlýdýr. Ýþçilerin ücretleri, kendi katkýla orantýlýdýr. Gelirin yapýlan iþin miktarýna baðlý olmadýðý baþka sistemler de kabul edilmektedir. Bazý kiþiler, bütün toplum için artýrýlmasý yolundaki ortak amaca hizmet ederken öncelikle dürüst çalýþarak ve yasal ticari faaliyetlerde bulunarak zengin olabilirler. Ayný zamanda, iþsizlik ve emekli aylýklarý üzerinde yoðunlaþan sosyal güvenlik sisteminin ýslahý aþamalý olarak dev etmektedir. Ekonomik Yeniden Yapýlanma Hedefleri Yukarýda tanýmlanan ekonomik yapýsal reformlara dayalý olarak Ekim 1992'de yapýlan ÇKP 14'üncü Ulusal Kongresi, bir sosyalist piyasa ekonomisi sisteminin oluþturulmasýný Çin'in ekonomik reformunun hedefi olarak belirleyerek Çin'in ulusal ekonomisinin geliþiminde tarihi bir deðiþikliðin iþaretini vermiþtir. Mart 1993'te yapýlan Sekizinci Ulusal Halk Kongresinin Birinci Toplantýsýnda kabul edilen Anayasa deðiþikliði ile "ulusun bir sosyalist piyasa ekonomisi uygulayacaðý" öngörülmüþtür. Çin'in sosyalist piyasa ekonomisi, temel sosyalist sistemi ile yakýndan baðlantýlýdýr. B deyiþle devlet tarafýndan makro düzeyde kontrol edilen piyasa, kaynaklarýn tahsisi için temel araç iþlevi görecektir. Kasým 1993 ÇKP 14'üncü Merkez Komitesinin üçüncü toplantýsýnda kabul edilen Sosyalist Pazar Ekonomisi Yapýsýnýn oluþturulmasý konus belirli konulara iliþkin karar, Çin'in ekonomik yapýsal reformu için genel plan ve eylem programý olmuþtur. Bu kararýn baþlýca unsurlarý aþaðýdaki þekilde özetlenebilir: Çeþitli mülkiyet biçimleri birlikte geliþtirilirken kamu mülkiyeti, esas mülkiyet þekli olmay edecektir. Devlete ait iþletmelerin iþletme mekanýzmasýnda, piyasa ekonomisi þartlarýna uygun deðiþiklikler yapýlacak; iþletmel mülkiyet haklarý ve sorumluluklarý açikca tanýmlanacak, devletin görevleri bu iþletmelerin görevlerinden ayrýlacak ve iþletmeler bilimsel olarak idare edilecektir. Kentsel ve kýrsal pazarlarý birleþtiren ve kaynak tahsisini en uygun hale getiren açik ve birlestirilmiþ bir ulusal pazar sistemi oluþturulacaktýr. Ulusal ekonominin saðlýklý bir sekilde geliþmesini saðlayacak ve büyük ölç dolaylý yöntemleri kullanan bir optimal makro-düzenleyici sistem kurulmasý için hükümetin ekonomi idaresine iliþkin görevlerinde deðiþiklik yapýlacaktýr. Verimliliðe öncelik veren ve daðýtýmda hakkaniyetin dikkate alýndýðý iþe göre daðýtým ilkesine dayalý b sistemi oluþturulacaktýr. Bazý bölgeler ve bazý kiþiler, ötekilerden önce zenginleþecektir, ancak ülke ortak refah yolunda ilerledið bu süreç özendirilecektir. Son olarak kentsel ve kýrsal kesimde yaþayanlar için Çin'in ulusal özelliklerine uygun olan, ekonomik kalkýnma ve sosyal istikrari destekleyen sosyal güvenliði garanti eden çok katlý bir sosyal güvenlik sistemi kurulacaktýr. 1994'ten itibaren Çin'in ekonomik yapýsal reform süreci, reformun sýrayla bir noktadan baþka bir noktaya ilerlediði bir aþamadan temel noktalarda hamleleri vurgulayan yeni bir kapsamlý aþamaya girmiþtir. Bu yýlda ekonomik yapýsal reformda önemli bir adým atýlmýþtýr. Bir sosyalist piyasa ekonomisi kurulmasýna iliþkin gereksinimler doðrultusunda maliye, vergilendirme, bankacýl

3 döviz, dýþ ticaret, yatýrým, fiyat ve dolaþým konularýnda önemli reformlar yapýlmýþ ve belirli sonuçlar elde edilmiþtir. Vergi daðý odaklaþan yeni bir mali sistem, temel olarak oluþturulmuþtu ve ana bölümünü katma deðer vergisinin oluþturduðu bir satýþ vergis sistemi normal þekilde uygulanýyordu. Yerli iþletmeler ve kiþilerden gelir vergisi tahsilat yöntemleri, büyük ölçüde birleþtirildi, verg kategorilerinin sayýsý azaltýldý, vergilendirme basitleþtirildi ve vergi yükü daha eþit bir þekilde paylaþtýrýldý. Paranýn merkez ba tarafýndan makro düzeyde idaresi güçlendirildi, poliçe bankalarý kuruldu ve ticari bankalar aktif ve pasif orantýlýi yönetimini uygulamaya baþladýlar. Kambiyo kuru pürüzsüz bir þekilde doðru yola sokulurken RMB kuru istikrarýný korudu ve hatta bir ölçüd yükseldi. Bazý önemli mallarýn fiyatlarinda ayarlama yapýldý. 1995'te devlete ait iþletmelerin ýslahýnda ilerleme kaydedildi. Büyü orta ölçekli iþletmeler ve iþletme gruplarý arasýnda modern bir iþletme sisteminin kurulmas ve kentlerdeki iþletmelerin ýslahý, çok olarak denenmeye baþlandý. Bu, iþletmelerin ýslahý sýrasýnda ortaya çýkan belirli sorunlarýn çözülmesini saðladý döneminde ekonomik reformun baþlýca hedefleri þöyledir: 1) Modern bir iþletme sisteminin kurulmasý ve devlete ait iþletmelerin ýslahý ve geliþtirilmesinin saðlanmasý. Bu reformlar, mülkiyet haklarýnýn rasyonelleþtirilmesini, hükümet ve iþletmele arasýndaki görev ve sorumluluklarýn ayrýlmasý ve devlete ait iþletmelerle baðýmsýz karar alma yetkisi verilmesi yoluyla bunlarýn kendi kârlarý veya zararlarýndan sorumlu olan, piyasadaki rekabette önemli bir rol oynayan, baðýmsýz olarak yönetilen, kendi kendini idare eden tüzel kiþilikler haline getirilmesini amaçlamaktadýr. Devlete ait iþletmeler ayrýca devlete ait kýymetlerin deðerinin korunmasý ve artýrýlmasý sorumluluðunu da üstleneceklerdir. 2) Birleþik, açýk, rekabetçi ve düzenli piyasa sisteminin geliþtirilmesinin desteklenmesi. Emtia piyasalari, özellikle üretici mallarý piyasalarinin geliþtirilmesine etkin bir þekilde devam edilecektir. Hisse senetleri ve tahviller dahil olmak üzere devredilebilir mali araç borsalarý yanýsýra teknoloji, iþgücü hizmetleri, bilgi ve gayrimenkul borsalarýnýn geliþtirilmesine hýz verilecektir. Yatýrým ve fonlarýn dolaþýmýnna iliþkin yöntemler yeni reform tabi tutulacaktýr. 3) Kiþisel gelir daðýlýmýnýn düzenlenmesi ve ücret ve sosyal güvenlik sistemleri reformunun derinleþtirilmesi ve gerek iþveren, gerekse iþçi için serbest istihdam seçiminin aþamalý olarak gerçekleþtirilmesi, ücret ayarlamalarý dahil olmak üze iþletme, kurum ve hükümet organýnýn özelliklerine uygun ücret sistemleri oluþturulacaktýr. Ýþsizlik ve emeklilik sigortasý ve saðl hizmetlerini kapsayan yeni bir sosyal güvenlik sistemi kurulacak ve geliþtirilecektir. Kentlerde ve kasabalarda konutlarýn ticarileþtirilmesinin aþamalý olarak gerçekleþtirilmesi amacýyla konut sisteminin ýslahý hýzlandýrýlacaktýr. 4) Hükümet sorumlulu görevlerinin dönüþümünün hýzlandýrýlmasý ve devletin makro düzenleme kabiliyetinin güçlendirilmesi. Hükümet ve iþletmelerin r birbirinden ayrýlmaktadýr. Hükümetin sorumluluklarý ve görevleri büyük ölçüde genel planlama, politika kararlarý, bilgi ve yönlend örgütsel eþgüdüm, ve hizmet, inceleme ve denetim saðlanmasýný kapsamaktadýr. Planlama, maliye, bankacýlýk ve bazý uzman kurumlarda kullanýlan idari mekanizmanýn ýslahýna devam edilecek, denetleme ve ekonomik denetim yoðunlaþtýrýlacak ve buralarda kullanýlan bilimsel makro kontrol sistemi ve yöntemleri geniþletilecektir. 5) Dýþ dünyaya açýlmanýn daha fazla geniþletilmesi. Dýþ dünyaya açýlmanýn kapsamý, çok düzeyli, çok kanallý ve çok yönlü bir açýlma modeli oluþturulmasý amacýy ve çeþitlendirilecektir. Yatýrým ortamýnýn daha fazla geliþtirilmesi, yabancý sermaye, kaynaklar, teknolojiler ve yönetim deneyiminden daha fazla ve daha iyi kullanýlmasý ve yabancý yatýrýmcýlarýn yasal haklarý ve çýkarlarýnýn garanti edilmesi için fazla esneklik getirilecektir. Dýþ ticaretin daha da çeþitlendirilmesi ve ihracata dönük ekonominin geliþtirilmesi için uluslararasý pazarlar etkin bir þekilde açýlacaktýr. 6) Bir sosyalist piyasa ekonomisi sisteminin oluþturulmasýnýn yönlendirilmesi, ileriye sevkedilmesi ve garanti edilmesi ve her türlü reformun pürüzsüz bir þekilde ilerlemesi için yasalarýn daha iyi bir þekilde kullanýlm amacýyla yeni mevzuat oluþturma süreci hýzlandýrýlacaktýr. Bu þekilde, Çin'de bir sosyalist piyasa ekonomisi bu yüzyýlýn sonun kadar büyük ölçüde yerleþmiþ olacaktýr. DIÞ DÜNYAYA AÇILMADýþ Dünyaya Açýlma Modeli /Özel Ekonomik Bölgeler / Açýk Kýyý Kentleri ve Açýk Kýyý Ekonomik Böl Yeni Bölgesi ve Yangtze Nehri Boyundaki Açýk Kuþak / Serbest Ticaret Bölgeleri / Açýk Sýnýr Kentleri Dýþ Dünyaya Açýlma Modeli Çin, reform ve dýþ dünyaya açýlma sürecinin daha iyi gerçekleþtirilmesi ve ekonomik kalkýnm canlandýrýlmasý için 1980'den itibaren Guangdong Eyaletindeki Shen Zhen, Zhuhai ve Shantou'da, Fujian Eyaletindeki Xiamen'de ve biri de bütün Hainan Eyaletini kapsamak üzere beþ özel ekonomik bölge kurmuþtur. 1984'de 14 kýyý kenti yabancý yatýrýmlara açýlmýþtýr. Bu kentler þöyledir: Dalian, Qinhuangdao, Tianjin, Yantai, Qingdao, Lianyun gang, Nantong, Shanghai, Ningbo, Wenzhou, Fuzhou, Guangzhou, Zhanjiang ve Beihai. Daha sonra 1985'ten itibaren devlet, Yangtze Nehri Deltasi, Inci Nehri Deltasi, güney Fujian'daki Xiamen-Zhangz- hou-quanzhou üçgeni, Shandong ve Liaodong yarýmadalarýný ve He- bei ve Guangxi açýk kýyý ekonomik bölgelerini tek bir açýk kýyý kuþaðý olarak birleþtirerek açýk kýyý bölgelerini geniþlet kararlaþtýrmýþtýr. Çin hükümeti, 1990'da Shanghai'deki Pudong Yeni Bölgesini yabancý yatýrýmlara açmaya karar vermiþ ve Yangtze Nehri boyun yeni bazý kentler kurmuþtur. Bu þekilde Yangtze Nehri vadisi boyunca uzanan ve Shanghai'deki Pudong Yeni Bölgesinin "ejderha baþý"ný oluþturduðu bir açýk kentler zinciri oluþturulmuþtur. 1992'de Devlet Konseyi, bazý sýnýr kentleri yanýsýra iç eyaletler ve özerk bölgelerin baþkentlerini açmayý kararlaþtýrdý. Bunlara ilave olarak, bü orta büyüklükteki kentlerde 13 serbest ticaret bölgesi, 32 devlet düzeyinde ekonomik ve teknolojik kalkýnma bölgesi ile 52 yeni ve yüksek teknoloji sinai kalkýnma bölgeleri kuruldu. Sonuçta, kýyý alanlarýný nehir, sýnýr ve iç bölgelerle birleþtiren çok düzeyli, ço çok yönlü bir açýlma modeli ortaya çýkmýþtýr. Özel Ekonomik Bölgeler Özel ekonomik bölgelerin oluþturulmasý, Çin hüküm politikasidir. Çin'in dýþ dünyaya açýlma "pencereleri" olan özel ekonomik bölgeler, ülkenin reform ve açýlma çabalarýnýn itici güc oluþturan motorlar ve deney alanlarý iþlevini görmektedirler. Beþ özel ekonomik bölgenin bir çoðu, Çin'in güneydoðusunda bulunmaktadýr kilometre karelik Shenzhen Özel Ekonomik Bölgesi, Hong Kong sýnýrýndaki Guangdong Eyaletinin güneyinde yeralmaktadýr ve iki kýsma bölünmüþtür: Shantou'nun doðu banliyölerinde 22.6 kilometre karelik bir alan kaplayan Longhu ve Shantou'nun güneydoðusunda 30 kilometre karelik bir alaný kaplayan Guang'ao Yarýmadasý. 121 kilometre karelik Zhuhai Özel Ekonomik Bölgesi, Guangdong Eyaletinin güneyinde, Inci Nehrinin halicinin batýsýnda yeralmaktadýr ve güneyde Macao ile bitiþiktir. Xiamen Adasý ve Gulang Adacýðýný kapsayan 131 kilometre karelik Xiamen Özel Ekonomik Bölgesi ise Fujian Eyaletinin Xiamen kentinde bulunmaktadýr. Çin'in en büyük özel ekonomik bölgesi olan 34,000 kilometre karelik Hainan Özel Ekonomik Bölgesi, Çin'in en güneyindeki Hainan ada eyaletinin

4 tamamýný kapsamaktadýr. 1992'de Yangpu Yarýmadasýnda Hainan'in kuzey batýsýnda 30 kilometre karelik Yangpu Kalkýnma Bölgesi kurulmuþtur. Büyük ölçüde iþlenmiþ ürünlerin ihraç edilmesi amacýyla kurulan özel ekonomik bölgeler, bilim ve sanayii ticaretle birleþtirmekte ihracati kolaylaþtýrmayý amaçlayan tercihli politikalar ve özel ekonomik yönetim sistemlerinden yararlanmaktadýrlar. Bu düzenleme, öteki ülkelerin ihraç ürünleri iþleme bölgelerinde kullanýlmakta olan ve anavatana iade edilmelerinden sonra Hong Ko ve Macao özel idari bölgelerinde kullanýlmasý öngörülen sistemden farklýdýr. Çin'in özel ekonomik bölgeleri, yabancý yatýrýmcý ayrýcalýklý koþullar sunmaktadýr. Örneðin, yabancý yatýrýmcýlar özel ekonomik bölgelerde iç bölgelere göre daha elveriþli vergi yararlanmaktadýrlar ve yabancý iþadamlarý için giriþ ve çýkýþ formaliteleri azaltýlmiþtýr. Devlet, özel ekonomik bölgelerin baðým ekonomik yönetim hakký parametrelerini önemli ölçüde artýrmýþtýr. Bu bölgeler, yabancý yatýrýmlarýn çekilmesi, ileri teknoloji ve deneyiminin ithal edilmesi, Çin'in uluslararasý pazarlardaki güncel egimler ve faaliyetleri izlemesi, ihracatýn artýrýlmasý, döviz kazandýrýcý faaliyetlerin canlandýrýlmasý, uluslararasý ekonomik ve teknolojik iþbirliðine katýlýmýn kolaylaþtýrýlmasý ve uluslar ekonomi ve ticaret alanýnda uzmanlaþan bilimsel ve teknolojik personel için bir eðitim sahasý oluþurulmasý amacýyla kurulmuþt Devletin tercihli politikalarýndan yararlanan bu beþ özel ekonomik bölge, kuruluþlarýndan bu yana ulusal ekonomik kalkýnma alaninda sürekli olarak öncülük yapmýþlardýr.1995 yiýlýnda bu beþ özel ekonomik bölgenin GSYIH'si 180 milyar yuana, toplam it ve ihracat hacimleri de 55 milyar dolara çýkmýþtýr. Bu rakamlar, 199'a göre üç kat artýþ olduðunu ortaya koymaktadýr. Þu anda, özel ekonomik bölge, ekonomik açýdan Çin'de, ve hatta dünyada en hýzlý geliþen bölgelerdir. Açýk Kýyý Kentleri ve Açýk Kýyý Ekonomik Bölgeleri 14 açýk kýyý kenti, sürekli bir ekonomik kalkýnmaya sahne olmuþtur. bunlarýn toplam sinai üretimlerinin deðeri, bir önceki yýla göre yüzde 5.8 artarak l, milyar yuana çýkmýþtýr. Eski iþletmele dönüþtürülmesi, ürünlerin güncelleþtirilmesi ve kalitelerinin artýrýlmasý, ileri teknoloji kullanýlmasý ve yüksek teknoloji projelerinin geliþtirilmesi alanlarýnda da büyük ilerlemeler kaydedilmiþtir. Binlerce yeni markalý ürün, uluslararasý pazarlara girmiþtir. Ayrýca açýk kentlerde kurulan ekonomik ve teknolojik kalkýnma bölgeleri, yabancý yatýrýmcýlar için bir ilgi odaðý haline gelmiþtir milyar dolar tutarýnda yabancý yatýrým, bu 14 açýk kýyý kenti tarafýndan kullanýlmýþtýr. Yangtze Nehri Deltasý, Inci Nehri Deltasý, güney Fujian'daki Xi-amen-Zhangzhou-Quanzhou üçgeni, Shandong ve Liadong yarýmadalarý, Hebei ve Guanxi'deki yedi açýk kýyý ekonomik bölgesindeki dýþarýya dönük ekonominin geliþtirilmesinde cesaret ilerlemeler kaydedilmiþtir. Amaç, öteki yerlerle mübadeleler, sanayi ve tarýmýn birleþtirilmesi ve kentlerden kasabalara ekonomik süzülme yoluyla bunlarýn modernleþmiþ, kültürel olarak ileri düzeye ulasmýþ müreffeh bölgelere 100 dönüþtürülmeleridir. Son yý Nehri Deltasý, yabancý yatýrýmcýlarýn ilgi odaðý haline gelmiþtir. Yangtze Nehri Deltasý, Çin'deki en büyük sanayi ve ticaret ken Shanghai ve Jiangsu Eyaletinin güney kesimi ile Zheijang Eyaletinin kuzey kesimindeki 13 kent ve bunlarýn çevresindeki kasabalar ve büyük kýrsal alanlardan oluþmaktadýr yýlýnýn sonuna kadar burada 55,000 yabanci sermayeli iþletme onaylanmýþ ve 90 milyon dolarýn üzerinde yabancý yatýrým yapýlmýþtýr. Pudong Yeni Bölgesi ve Yangtze Nehri Boyundaki Açýk Kuþak 350 kilometre karelik Pudong Yeni Bölgesi, Huangpu Nehrinin doðu yakasýnda Shanghai'ýn eski kýsmýnýn karþýsýnda yeralmaktadýr. Bu alan, Pudong'un, Shanghai'ýn sahip olduðu coðrafi konum, profesyonel personel ve saðlam ekonomik temel avantajlardan yararlanarak yukarýda Yangtze Nehri boyunca yeralan kentlerin ekonomik faaliyetlerini kanalize eden ve yönlendiren ve bunlarýn dýþa açýlmasýný destekleyen bir "ejderha baþý" iþlevi görebilmesi için oluþturulmuþtur. Daha da önemlisi, Shanghai kentini bir uluslararasý ekonomik, mali ve tica merkezi konumuna getirmek ve Yangtze Nehri Deltasý ve bütün Yangtze Nehri vadisi ekonomisinde büyük bir atýlým gerçekleþtirmek için lokomotif iþlevi görecektir. Pudong Yeni Bölgesi, 1990'larda ve hatta gelecek yüzyýlda Çin'in ekonomik yapýlanma stratejisinin vazgeçilmez bir unsuru olacaktýr. Devlet, Pudong Yeni Bölgesinde, özel ekonomik bölgelerin yararlanamadýðý bazý özel tercihli politikalar uygulamaktadýr. Örneðin, özel ekonomik bölgelerde uygulanan gümrük vergileri, ge vergisi ve ithalat ve ihracat izni þartlarýnýn azaltýlmasý veya kaldýrýlmasý þeklindeki tercihli politikalara ilave olarak devlet, Pudong'un yabancý iþadamlarýnýn mali kuruluþlar, büyük maðazalar, süpermarketler ve öteki üçüncü teþebbüsleri kurmalarýna vermesine imkan tanýmaktadýr. Devlet ayrýca Shanghai kentine, bir menkul kýymetler borsasý kurma izni vermiþtir ve hisse senedi ihracýna izin vermektedir. 1990'da Devlet Konseyi, Pudon Yeni Bölgesinin yapýmýna iliþkin genel planý onaylamýþ, 1991 yýlýnda da inþaat fiilen baþlamýþ beþ yýlda bölge büyük bir hýzla geliþmiþtir. 1995'te GSYIH'ye katkýsý bir önceki yýla göre yüzde 22 artarak milyar yuana ç Bölgede þu anda 3,501 yabancý sermayeli teþebbüs bulunmaktadýr (bunlarýn 60'ý tanýnmýþ uluslararasý çok uluslu þirketler tar desteklenmektedir) ve yabancý yatýrýmlar, bir önceki yýla göre yüzde 37.5 artarak milyar dolara ulaþmýþtýr. Ihracat hacmi 1995 yýlýnda bir önceki yýla göre yüzde 37.5 artýþ göstererek 2.48 milyar dolara çýkmýþtýr. Bunlara ilave olarak altyapý inþasý h Yeni tamamlanan Nanpu ve Yangpu köprüleri, Huangpu Nehrinin iki yakasýný birleþtirmektedir ve Huangpu Nehrinin kýyýsýndak 468 metre yüksekliðindeki Oriental Pearl TV Gökdeleni, Shanghai'in sembolü olmuþtur. Bu arada, daha küçük dört kalkýnma bölg olan Waigaoqiao Serbest Ticaret Bölgesi, Liujiazui Finans ve Ticaret Bölgesi, Jinqiao Ihraç ürünleri Ýþleme Bölgesi ve Zhangjian Yüksek Teknoloji Parkýnýn yapýmý tamamlanmak üzeredir. Liujiazui Finans ve Ticaret Bölgesinde, 100'ün üzerinde kapsamlý binanýn yapýmý tamamlanarak bu bölgenin bir finans ve ticaret merkezi olmasý saðlanmýþtýr. Toplam l,664 Çin - yabancý ortak giriþimi, gümrüklü depolama, ihraç ürünlerinin iþlenmesi ve antrepo ticaretinden oluþan iþlevleri takviye edilmekte olan Waigaoqia Serbest Ticaret Bölgesinde faaliyet göstermektedir. Pu-dong'da büyük bir sinai alt bölge olan Jinqiao Ihraç ürünleri Iþleme Bölges 1995 yýlýndaki sinai üretim deðeri 10 milyar yuan olmuþtur. Modern biyolojik tip projeleri, mikro-elektronik, bilgi teknolojisinin yeraldýðý ve temel sanayiler olarak optik, mekanik ve elektroniðin birleþtirildiði Zhangjiang Yüksek Teknoloji Parki'nda, toplam yatýrým tutarý 570 milyon dolar olan 20'den fazla projenin uygulanmasýna baþlanmýþtýr. Pudong Yeni Bölgesinin kurulmasýndan sonra devlet, Haziran 1992'de dört eyalet baþkenti (Hefei, Nanchang, Changsha ve Chengdu) ile altý kentten (Wuhu, Juijiang, Yueyang, Wuhan, Huangshi ve Chongqing) oluþan on kentin daha açýlmasýný onaylamýþtýr. Þu anda Yangtze Nehri boyunca uzanan açýk kuþak, doðuda Pudong'dan batýda Sichuan eyaletindeki Chongqing kadar uzanmakta ve Shanghai ile birlikte Jiangsu, Zhejiang, Anhui, Jiangxi, Hunan, Hubei ve Sichuan eyaletlerindeki 27 büyük ve orta büyüklükteki kenti, sekiz vilayeti ve l,000'den fazla ilçeyi kapsamaktadýr. Geniþ bir alana, büyük bir nüfusa ve zeng doðal kaynaklara sahip olan ve Yangtze Nehri boyunca uzanan serbest kuþak,önemli bir sinai ve tarýmsal temele sahiptir. Ayrýca, önemli sayýda nitelikli bilimsel ve teknolojik personel ile oldukça ucuz arazi ve isgücü

5 maliyetleri bulunmaktadýr. Burasý, Çin'in ekonomik açýdan en önemli iç bölgesidir ve kalkýnma için büyük bir potansiyele sahipt Pudong ve Yangtze Nehri boyunca uzanan alanlarýn gelipþmesi ve açýlmasý, orta ve batý bölgelerinin geliþmesi ve açýlmasý iç önem taþýmaktadýr ve mükemmel yatýrým fýrsatlarý ile ileride ortaya çýkacak büyük pazarlar sunmaktadýr. Serbest Ticaret Bölgeleri Serbest ticaret bölgelerinin kurulmasý, Çin hükümetinin, dýþa açýlmanýn geniþletilmesi ve yaban yatýrýmlarýn cezbedilmesi için uygulamaya koyduðu bir baþka önemli tedbirdir. Çin'deki bir serbest ticaret bölgesi, öteki ülkelerd serbest limanlara veya serbest ticaret bölgelerine benzeyen dýþa kapalý tesislerin bulunduðu küçük bir özel alandýr. Ihraç ürünle iþlenmesini ve dýþ ticareti birleþtiren, özel gümrük tarife politikalarý uygulayan ve özel idare yöntemleri uygulayan bir gümrük den hizmet alanýdýr ve 1992 yýllarý arasýnda Çin hükümeti, 13 serbest ticaret bölgesinin kurulmasýný onaylamýþtýr: l) Yangtz aðzýnýn güney kýyýsýnda bulunan Shanghai'daki 5.5 kilometre karelik Waigaoqiao Serbest Ticaret Bölgesi, þu anda Çin'in en aç serbest ticaret bölgesidir. 2) Ti-anjin limanýna bitiþik arazide yeralan beþ kilometre karelik Tianjin Limaný Serbest Ticaret Bölgesi, kuzey Çin'deki en büyük serbest ticaret bölgesidir. 3) Dalian Ekonomik ve Teknolojik Geliþme Bölgesinin doðu kesiminde bulunan 1.25 kilometre karelik Dalian Serbest Ticaret Bölgesi, kuzeydoðu Çin'in açýlmasý için önemli bir penceredir. 4) 0.2 kilometre kare alana sahip Shatoujiao Serbest Ticaret Bölgesi, Shenz-hen'deki Shatoujiao Ilçesindedir. 5) l.35 kilometre karelik Futian Serbest Ticaret Bölgesi, Hong Kong'a bitiþik olan Shenzhen'deki Huang-gang Limanýnda bulunmaktadýr. 6) l.4 kilometre karelik Guangzhou Serbest Ticaret Bölgesi, Guangzhou Ekonomik ve Teknolojik Geliþme Bölgesinin kuzeydoðu kýsmýnda yeralmaktadýr. 7) Yangtze'nin aþaðý kesimlerindeki Zhangjiagang Limaninin doðu tarafýnda bulunan Zhangjiagang Serbest Ticaret Bölgesi, þu anda Çin'in bir iç nehir limanýndaki yegane serbest ticaret bölgesidir; baþlangýçta 2 kilometre kare alana sahip olan bu bölgenin 4.1 kilometre kareye geniþletilmesi planlanmaktadýr. 8) l.93 kilometre karelik Haikou Serbest Ticaret Bölgesi, Hainan Eyaletinin baþkenti olan Haikou'daki Jinpan Iþleme Bölgesinde yeralmaktadýr. 9) Qingdao yakýnlarýndak Jiaozhou Körfezi'nin batý kýyýsýnda yeralan Qingdao Serbest Ticaret Bölgesinin, 2.5 kilometre karelik bir alaný kaplamasý planlanmaktadýr 10) 2.3 kilometre karelik Ningbo Serbest Ticaret Bölgesi, Ningbo'daki Beilun Limanýnýn kuzey kýsmýnda bulunmaktadýr. 11) 1.8 kilometre karelik Fuzhou Serbest Ticaret Bölgesi, Fuzhou'nun Mawei Ekonomik ve Teknolojik Geliþme Bölgesindedir. 12) Xiamen Özel Ekonomik Bölgesindeki Xiang-yu Serbest Ticaret Bölgesi, baþlangýçta 0.6 kilometre karelik bir alana sahip olacaktýr. 13) 2.3 kilometre karelik Shantou Serbest Ticaret Bölgesi, Shantou Özel Ekonomik Bölgesi'nde yeralmaktadýr. Çin'de serbest ticaret bölgeleri kurulmasýna yönelik ilk adýmlar, pürüzsüz bir þekilde devam etmektedir. Eylül 1995'e kadar 13 serbest ticaret bölgesindeki 3,425 iþletme Gümrük idaresine tescil edilmiþtir. Bunlara, her biri 5 milyon dolarýn üzerinde yatýrýmý bulunan 75 iþletme dahildir. Bu iþletmelerdeki yatýrýmlarýn yüzde 34'ü yabancý iþadamlarýna aittir. Serbest ticaret bölgelerindek toplam yatýrým 2.8 milyar dolar, bunlarýn kayýtlý sermayesi 2.2 milyar dolar ve fiilen kullandýklarý yabancý sermaye de 620 milyon dolardý. Açýk Sýnýr Kentleri 1992 yýlýnýn Mart-Temmuz döneminde Çin, Huichun (Jilin Eyaleti), Suifenhe ve Hiehe (Heilongjiang), Manz-houli ve Erenhot (Iç Moðolistan), Tacheng, Bole ve Yining (Xinjiang), Hekou, Wanding ve Ruili (Yunnan) ve Pingxiang ve Dongxing (Gu-angxi) kentlerini açmýþtýr. Devlet ayrýca sýnýr ve kýyý eyaletleri ve özerk bölgelerinin y baþkentini (Nanning, Kunming, Urumqi, Hoh-hot, Harbin, Changchun ve Shijiazhuang) ve Taiyuan, Hefei, Xining ve Yinchuan dahil olmak üzere iç eyaletler ve özerk bölgelerin 11 baþkentini açmýþtýr. Bu açýk sýnýr kentleri, komþu ülkelerle ekon ticari iþbirliðinin geliþtirilmesi konusundaki avantajlarýndan yararlanacak bir konuma sahiptir. Bugün, bu açýk kentlerin tamamý kendi altyapý inþaatlarýný hýzlandýrmakta ve yabancý ülkelerle sýnýr takas ticareti ve ekonomik iþbirliðini geliþtirmektedirler. De Konseyi yönetmelikleri çerçevesinde bu 13 sýnýr kenti, kendi ekonomik iþbirliði bölgelerini kurma ve kýyýdaki ekonomik ve tekno kalkýnma bölgelerinde uygulanmakta olanlara benzer tercihli politikalarý uygulama yetkisine sahip bulunmaktadýrlar. Bu açýk sýnýr kentleri, ekonomik refahlarý ve sosyal ilerlemelerine büyük katkýda bulunan sýnýr ticaretinin, ihracatýn ve turizmin geliþtirilmesi için büyük gayret göstermektedirler. 1995'te 13 açýk sýnýr kentinin toplam GSYIH'si, açýlmadan önce 1991 yýlýnda ile karþýlastýrýldýðýnda yüzde 91.2 artarak milyar yuana ulaþmýþtýr. Ayný yýl içinde bu 13 açýk sýnýr kentinde 287 yaban iþletme kurulmuþ ve fiilen 890 milyon dolar yabancý sermaye kullanýlmýþtýr.sanayýý Sinai Geliþme / Enerji Sanayii / Demir ve Çelik Sanayii / Makina Ýmalat Sanayii / Kimya Sanayii / Tekstil Sanayii Sinai Geliþme 1949 yýlýndaki Kurtuluþtan önce gazyaðý ve adi çiviler - o tarihte "yabancý gazyaðý" ve "yabancý çiviler" ola adlandýrýlmaktaydýlar - dahil olmak üzere bir çok mamul sinai ürün dýþarýdan ithal edilmekteydi, ülke 1953 yýlýnda planlý bir þe çaplý bir ekonomik yapýlanmayý baþlattý. Temel bir sinai yapý ile modern metalürji ve madencilik donanýmý, büyük makineler, u otomobiller ve büyük ve hassas tezgahlar imal edilebildi. Yüksek kaliteli aksonlar ve Önemli demir dýþý metallerin eritilmesi gerçekleþtirildi, geliþmiþ petrokimya ve âlet ve sayaç imalat sanayileri kuruldu ve geliþtirildi. Bugün, oldukça yüksek teknik düzey faaliyet gösteren tam ve baðýmsýz bir sinai sistem bulunmaktadýr. 1995'in sonunda Çin'de 66.1 milyon toplam iþgücüne sahip ol milyon sanayi iþletmesi bulunmaktaydý. Yýllýk sinai üretim deðeri ise 9,189.4 milyar yuan, veya sabit fiyatlarla hesaplandýðýnda 1978'deki düzeyin 12 katýydý ve 1995 arasýndaký yýllýk büyüme ortalamasý ise yüzde 15.8 olmuþtur. Sinai üretimdeki hýzlý geliþme ile birlikte sinai yapýda önemli deðisiklikler meydana gelmiþtir. Hafif sanayinin aðýr sanayiye oraný 1949'da 73.6 : 26.4 iken 1995'te 48.1 : 51.9 olmuþtur. Hafif sanayi ürünleri içinde ham veya iþlenmiþ malzeme olarak tarýmsal ür içerenlerin oraný, 1952'deki yüzde 87.5'tan 1995'te yüzde 70'in altýna düþerken, ham ve iþlenmiþ malzeme olarak sinai ürünleri içerenlerin oraný ise büyük ölçüde artmýþtýr. Sanayinin bütün ülkedeki daðýlýmý, giderek daha akýlcý bir yapý kazanmýþtýr. Eski Çin'de sanayinin yüzde 70'inden fazlasý doð bulunmaktaydý, ülkenin geniþ iç kesimlerinde, özellikle ulusal azýnlýklarýn yaþadýðý sýnýr bölgelerinde ise hemen hemen hiç bir sanayi yoktu. Bu orantýsýz durumun düzeltilmesi için hükümet son 40 yýl içinde sermaye yatýrýmý fonlarýnýn yarýsýndan fazlas bölgelere yatýrarak burada sanayinin istikrarlý bir þekilde geliþmesini teþvik etmiþtir. Ýki ulusal azýnlýk özerk bölgesi olan Xinjiang ve Ýç Moðolistan, tekstil, enerji ve metalürji sanayileri için yeni mer haline gelmiþlerdir. Çin'in gerçek sinai gücü, önemli ölçüde artmýþtýr. Çin, 1950'lerin ilk yýllarý ile 1970'lerin ilk yýllarý arasýnda metalürji, petrol, kim tekstil ve öteki hafif sanayilerde çeþitli temel iþletmeler kurarak Çin'in sanayileþmesi için maddi ve teknolojik temeli oluþturmuþtu

6 1980'lerde aralarýnda Shanghai Baoshan Demir ve Çelik Sirketi ile Daqing, Yangzi, Shanghai, Qilu ve Yanshan etilen projelerinin de bulunduðu çok sayýda ileri teknolojiye dayalý büyük ve orta ölçekli sanayi iþletmeleri ve temel projeler inþa edilere birbiri ardýna hizmete sokulmuþtur. Tamamlanan öteki projeler arasýnda Longyangxia, Yantan ve Gezhouba hidroelektrik santralleri ile Qinshan ve Daya Wan nükleer santralleri bulunmaktadýr. Otomobil sanayii de geliþmiþ tipte taþýt imal eden çeþitli fabrikalarýn iþletmeye alýnmasý ile büyük bir ilerleme kaydetmiþtir. Ayni zamanda devlet, eski sanayi iþletmelerinde kullanýlan teknik donaným ve teknolojilerin önemli ölçüde iyileþtirilmesi amacý ile donanýmýn modernleþtirilmesi ve geliþmiþ teknolojilerin kullanýlmasý için büyük yatýrýmlar yapmýþtýr. Elektronik sanayiinin geliþmesi, geleneksel sanayilerin dönüþümü ve ülkenin kaps oluþturulmasýna büyük hýz kazandýrmýþtýr. Kuþkusuz, geliþmiþ ülkelerdeki standartlarla karþýlaþtýrýldýðýnda Çin'in genel sinai düzeyi hala geridedir. Mart 1996'da Sekizinc Halk Kongresi Dördüncü Toplantýsýnda kabul edilen Ulusal Ekonomik ve Sosyal Kalkýnma için Dokuzuncu Bes Yýllýk Plan ve 2010 Yýlý için Uzun Dönemli Hedefler'e göre, bu yüzyýlýn sonuna kadar Çin'in sinai yapýsý daha da geliþtirilecek; gerçek arz ka güçlendirilecek ve beþ temel sanayi olan makine, elektronik, petrokimya, otomobil ve inþaat, ülkenin ekonomik büyümesi ve geliþmesi için en önemli unsurlarý oluþturacak yýlýna kadar sinai yapýdaki geliþme devam edecek; yukarýda belirtilen beþ sanayi, ekonomik büyümenin itici gücü olacak; ve elektronik bilgi, biyomühendislik, yeni malzemeler, nükleer enerji, uzay ve havacýlýk ve okyanus bilimi gibi bazý yüksek teknolojiye dayalý sanayilerde önemli ilerleme kaydedilecektir. Bu arada, sinai üretim teknoloji ve yönetim düzeyi yükseltilerek baþlýca üretim teknolojileri gelecek yüzyýlýn baþýnda dünyadaki ileri düzeylere y veya yakalayacaktýr. Enerji Sanayii Çin, zengin enerji kaynaklarýna sahip bir ülkedir. Ancak 1949'da ülkenin toplam kömür üretimi sadece 32 milyon ton, ham petrol üretimi 120,000 ton, doðal gaz yedi milyon metre küp ve elektrik üretimi de 4.3 milyar kwh düzeyindeydi. 1995'te ise yýllýk kömür üretimi l.361 milyar ton, ham petrol üretimi milyon ton, doðal gaz milyar metre küp ve elektrik üretimi de 1,007.7 milyar kwh düzeyine ulaþarak Çin'i dünyadaki en büyük üçüncü enerji üreticisi yapmýþtýr. Çin, kömür v üretiminin ihtiyaç fazlasý kýsmýn ihraç etmektedir. Enerji sanayiindeki teknolojik düzeylerde önemli bir ilerleme kaydedilmiþtir. Fa blogu petrol ve gaz arama tekniði, Daqing Petrol Sahasýnýn su basma ve polimer çýkarma teknikleri, yeni kömür madenciliði teknikleri ve 500 kv D.C. nakil ve dönüþtürme teknolojisi gibi bazý yeni teknolojiler, ileri uluslararasý standartlara ulaþmýþ veya b ölçüde yaklaþmýþtýr. Çin hükümeti, ulusal ekonomik kalkýnmada önceliði her zaman enerji sanayiinin geliþmesine vermiþtir. Ulusal Ekonomik ve Sosy Kalkýnma için Dokuzuncu Bes Yýllýk Plan ve 2010 Yýlý için Uzun Dönemli Hedefler'e göre, bu yüzyýlýn sonunda kömür üretimi milyar tona, ham petrol üretimi 155 milyon tona, doðal gaz üretimi 25 milyar metre küpe ve elektrik üretimi l,400 milyar kvvh'ye ulaþacaktýr. Kömür, Çin'in baþlýca enerji kaynaðýdýr. Çin'in kömür üretim kapasitesinde 1980'lerden bu yana önemli artýþ olmuþtur. Yýlda 10 tonun üzerinde kömür üretilen 16 kömür ocaðý madeni arasýnda Shanxi'deki Datong, Hebei'deki Kailuan, Kenan'daki Pingdingsh Anhui'deki Huaibei, Shandong'daki Yanzhou, Jiangsu'daki Xuzhou, Heilongjiang'daki Jixi ve Liaoning'deki Tiefa bulunmaktadýr. Çin'in yakýn çaðýndaki petrol çýkarma faaliyetleri 19'uncu yüzyýlýn sonlarýnda baþlamýþ, ancak yavaþ bir geliþme göstermiþtir. baþýnda Heilongjiang Eyaletindeki Daqing Petrol Sahasýnýn iþletmeye açýlmasý, Çin petrol sanayiinde yeni bir dönemin baþlang oluþturmuþtur yýlýna gelindiðinde Çin, petrol açýsýndan kendine yeterli hale gelmiþ ve petrol üretimi yýlda 6.48 milyon ton ulaþmýþtýr. 1965'te ise Çin, ham petrol ve petrol ürünlerini ihraç etmeye baslamýþtýr. Daha sonra 1970'lerde Shandong'daki She Petrol Sahasý, Tian-jin'deki Dagang Petrol Sahasý, Liaoning'deki Liaohe Petrol Sahasý ve Hebei'deki Kuzey Çin Petrol Sahasý açýlarak iþletmeye alýnmýþtýr. Çin'in ham petrol üretimi 1978'de 100 milyon ton sýnýrýnýn üzerine geçerek ülkeyi, dünya petrol üreticisi ülkelerden biri yapmýþtýr. 1990'dan bu yana karada petrol arama faaliyetleri doðudan batýya kaymýþtýr. Xinjiang'ý tarým, Turpan-Hami ve Junggar havzalarýnda kýsa bir süre önce keþfedilen petrol sahalarý iþletmeye açýlmýþtýr. Çin'de bugüne 425 petrol sahasý ile 125 doðal gaz sahasý keþfedilmiþtir. Karada büyük çaplý 20 petrol ve doðal gaz çýkarma faaliyetine ilave o Bohai Denizi ve Güney Çin Denizinde bazý açýk deniz üssüne devam etmektedir. Hidroelektrik ve termik enerji üretimi artýrýlýrken enerji kaynaklarý sýkýntýsý çeken kýyý eyaletlerinde nükleer enerji üretilmekted 1995'te Çin, üretilen enerji ve kurulu güç açýsýndan dünyada sýrasý ile ikinci ve üçüncü sýrayý almýþtýr. Her biri bir milyon kw'ni kapasiteye sahip 12 enerji þebekesi bulunmaktadýr. Bunlarýn beþi eyaletler arasýnda kuruludur. Her biri 20 milyon kw kapasiteye sahip kuzeydoðu, kuzey, doðu ve orta Çin enerji þebekeleri ile yaklaþýk 10 milyon kw kapasiteye sahip kuzeybatý Çin enerji þebekesi. Bunlarýn tamamý, büyük çaplý üretim birimleri, elektrik santralleri ve enerji þebekeleri yanýsýra yüksek gerilim ve fazla otomasyona dayalý yeni bir döneme girmiþ bulunmaktadýr. Þu anda ülkede her biri bir milyon kw veya üzerinde kapasiteye sahip yedi hidroelektrik, 26 termik ve bir nükleer santral dahil olmak üzere 34 büyük elektrik santrali vardýr. Jiangsu'daki Jianbi Termik Elektrik Santrali, milyon kw kapasitesi ile bugün Çin'deki en büyük termik santraldir. Yangtze Nehri üzerinde kurulu olan Gezhouba Hidroelektrik Santrali de milyon kw kapasitesi ile ülkenin en büyük hidroelektrik santralidir. Çin'in kendi geliþtirdiði Zhejiang'daki 300,000 kw kapasiteli Qinshan Nükleer Elektrik Santrali, 1991 yýlýnda þebekeye elektrik vermeye baslamýþtýr. Her biri 600,000 kw kapasiteye sahip iki PWR nükleer üretim birimini kapsayan ikinci aþamasýnýn yapýmýna Hazira 1996'da baslanmýþtýr. Guongdong'daki 900,000 kw kurulu güce sahip Daya Wan Nükleer Elektrik Santralinin l ve 2 numarali üretim birimleri, sýrasi ile 1993 ve 1994'te elektrik üretmeye baslamýþtýr. Demir ve Çelik Sanayii 1950'lerin baþýnda Çin, Anshan, Ben-xi, Taiyuan, Tangshan, Chongqing, Shanghai, Tianjin ve Beijing'deki demir ve çelik fabrikalarýnýn faaliyetlerini yeniden baþlatmýþ veya daha da geliþtirmiþtir. Daha sonra Wuhan, Baotou Panzhihua, Urumqi, Chengdu ve Jiuquan'da kurulan yeni demir ve çelik iþletmeleri, Çin'in demir ve çelik sanayiinde ölçek ve daðýtým açýsýndan önemli degisikliklere yolaçmýþtýr yilinda Çin'in toplam çelik üretimi, 1949'a göre 596 kat, 1978'e göre d artarak milyon tona ulasmýþ ve dünyadaki en büyük ikinci çelik üreticisi konumuna yükselmiþtir. Bugün Çin'de her biri yýlda milyon ton veya üzerinde çelik üreten ve birlikte Çin'in toplam çelik üretiminin yüzde 60'ýný karþýlayan 21 demir ve çelik iþletmes bulunmaktadýr, ülkedeki en büyük demir ve çelik þirketleri arasýnda Anshan Demir ve Çelik Sirketi, Wuhan Demir ve Çelik Sirket

7 Panzhihua Demir ve Çelik Sirketi, Capital Demir ve Çelik Sirketi, Shanghai Baoshan Demir ve Çelik Sirketi, Baotou Demir ve Çelik Sirketi, Taiyuan Demir ve Çelik Sirketi, Chongqing Demir ve Çelik Sirketi ve Thangshan Demir ve Çelik Sirketi bulunmaktadýr. Bunlarýn kullandýðý donanýmýn kalitesi ve teknoloji, giderek geliþtirilmiþtir. Erimiþ demirin ön iþlenmesi, konvert körükleme, fýrýn dýþýnda rafineleþtirme ve sürekli döküm gibi yeni teknolojiler ve yöntemler þu anda yaygýn olarak kullanýlmakta 1950'lerde Çin, sadece 400 özelliðe uygun yaklaþýk 100 çeþit çelik üretme kapasitesine sahipken, bugün 20,000 üzerindeki özel uygun 1,400 çeþit çelik üretilmektedir. 1980'lerden itibaren bazý büyük demir ve çelik iþletmeleri, soðuk haddelenmiþ çelik levhal soðuk haddelenmiþ silikon çelik levhalar, Çinko kapli çelik levhalar ve petrol sanayii için çelik borular gibi çeþitli üst kalitede haddelenmiþ çelik üretmiþlerdir. 1995'te Çin, ülkenin toplam haddelenmiþ çelik üretiminin yüzde 83'ünü oluþturan bazý haddelen çeþitlerine yönelik iç talebi karþýlayabilecek düzeye ulaþmýþtýr. Ulusal ekonominin kalkýnmasýna iliþkin Dokuzuncu Bes Yýllýk Plana ( ) göre, ülke içindeki haddelenmiþ çelik tüketimi önemli ölçüde artarak demir ve çelik sanayiinin geliþmesi için elveriþli bir pazar ortamý ve iyi firsatlar saðlayacaktýr. Bu yüzyýlýn Çin'in yýllýk çelik üretiminin 105 milyon tona ulaþacaðý ve haddelenmiþ çelik alaninda kendine yeterlilik düzeyinin de yüzde 95 ol tahmin edilmektedir. Çin, þu anda demiryollarý ve otomobil sanayii için kaliteli haddelenmiþ çelik, büyük gemiler için çelik levhala ve elektrik üretimi donanýmý için yüksek basýnçlý kazan levhalarý alanýnda kendi kendine yeterli durumda bulunmaktadýr. Makina Imalat Sanayii Çin'deki makina imalat sanayiinin ürettiði ürünler arasýnda tarým makinalarý, mühendislik makinalar aletler ve sayaçlar, genel petrokimya makinalarý, aðir madencilik makinalari, tezgahlar, elektrikli mühendislik donanýmý, yataklar, ana aletler, gýda ambalaj makinalarý ve otomobiller bulunmaktadýr. Çin, 1995'te 394,900 metal kesme tezgahý, 63,300 büyük ve orta büyüklükte traktör, milyon kw'lik enerji üretim donanýmý ve l.4527 milyon otomobil üretmiþtir. Geçmiþte Çin'in makina sanayii, bir kaç kýyý kentine daðýlmýþtý ve çoðunlukla çok basit ürünler imal ediyordu. Bugün ise ekono büyük sanayidir ve ülkenin öteki sanayilerine büyük yüksek fýrýnlar, büyük sürekli levha ve kütük demir döküm makineleri, büyük haddelenmiþ levhalar için çift hadde tezgahlarý, büyük dikiþsiz çelik boru merdaneleri, 600,000 kw ve 300,000 kw elektrik jeneratörleri, 220,000 v (veya üzerinde) nakil ve dönüþtürme birimleri, büyük açýk kömür madenlerinde sürekli ve yarý sürekli ma iþlemleri için komple donaným, üç ile beþ milyon ton yýllýk kapasiteye sahip komple kömür yýkama tesisleri, büyük suni gübre fa için temel donaným (yýllýk 800,000 ton üretim kapasitesine sahip hidrolik ayýrma donanýmý, yýllýk 300,000 ton kapasiteye sahip sentetik amonyak donanýmý, yýllýk 520,000 ton kapasiteli üre donanýmý ve günde l.6 milyon metre küp gaz üretimi için komple donaným takýmlari gibi), petrol ve sismik arama donanýmý, 4,500-6,000 m petrol sondajlarý, yýllýk 2.5 milyon ton kapasiteli petrol rafinerileri, günde 700-2,000 ton çimento üretim kapasitesine sahip harici fýrýn ayrýþtýrma üretim hatlarý için kom donaným takýmlarý, günlük 300 ila 500 ton eritme kapasitesine sahip dökme cam tesisleri, metro ve elektrikli trenler için komple donaným takýmlarý, elektrikli lokomotifler ve dizel lokomotifler yanýsýra dijital kumandalý tezgahlar, program kumandalý telefon santral leri, çiftlik ve hayvancýlýk makineleri, otomobiller, otobüsler, aðýr görev kamyonlarý, çeþitli tipte özel taþýtlar, 150,000 tonluk tank dökme yük gemileri, konteyner gemileri, çok amaçlý gemiler ve yolcu gemileri gibi çeþitli yüksek düzeyde donaným saðlama kapasitesine sahiptir. Çin'in ihracatýnýn temel taþlarýný oluþturan makine ve elektrikli ürünler, 1995 yýlýnda milyar dolar döviz girdisi saðlamýþtý makine ve otomobil sanayilerinin 1996 ile 2000 yýllarý arasýnda geliþtirilmesine iliþkin bir planý uygulamaya koymuþtur. Bu plan, geliþtirme kapasitesi ve ürünlerin kalitesinin artýrýlmasý yanýsýra rekabet kabiliyetinin güçlendirilmesi için tanýnmýþ markalý ürü oluþturulmasý üzerinde yoðunlaþmaktadýr. Kimya Sanayii Çin'deki kimya sanayii, kimyasal madde elde edilmesi ile suni gübre, tarým ilaçlarý, temel inorganik ham maddeler (asit, alkaliler ve kalsiyumlu karbit dahil), temel organik ham maddeler, sentetik elyaf monomerler, sentetik lastik, ýþýða karþý hassas malzemeler, lastik ürünler, plastik ürünler, petrokimya ürünleri, evlerde kullanýlan kimyasal maddeler v üretimini kapsamaktadýr. Toplam kimyasal ürün sayýsý 40,000'in üzerindedir. 1995'te Çin, milyon ton sülfürik asit, milyon ton soda külü, milyon ton sentetik amonyak, milyon ton suni gübre, 469,000 ton tarým ilaci, milyon ton etilen, milyon ton plastik ve milyon ton kalsiyumlu karbit üretmiþtir. Çin bugün sentetik amonyak, suni gübre, sülfürik asit, soda külü ve araç lastiði gibi 10'un üzerinde kimyasal ürünün imalati açýsý dünyada önde gelen ülkeler arasýnda bulunmaktadýr. Shanghai, Be-ijing, Tianjin, Qingdao, Dalian ve Shengyang, Çin'in önemli kimyasal madde üretim merkezleridir. Bu sanayi, Guangzhou, Nanjing, Chong-qing, Changzou, Wuhan, Xi'an, Harbin, Taiyuan, Kunming, Urumqi, Daqing, Tangshan, Weifang, Lianyungang, Zhenhai, Yinchuan, An-qing, Zibo ve Dushanzi'de de hýzla geliþmektedir. Çin, kendi kimyasal ürün ihtiyacýný karþýlamakta ve bunlarý 100'ün üzerinde ülke ve bölgey etmektedir. 1995'te kimyasal ürünlerin ihracýndan 10.5 milyar dolar elde edilmiþtir. Dokuzuncu Bes Yýllýk Plan döneminde ( ) Çin, kömür, doðal gaz, tarým ve ince kimyasal madde sanayilerinin geliþtirilmesi için hiç bir çabadan kaçýnmayacaktýr. Tarýmýn desteklenmesi için Ha-inan, Lanzhou, Nanjing, Jilin ve Xinjiang'da üre ve suni gübre tesisleri kurulacaktýr. Bunlara ilave olarak, büyük yabancý þirketler ve konsorsiyumlarla bu alandaki iþbirliði güçlendirilecek ve 100 ihracata dönük büyük kimya iþletmesi (grubu) kurulacaktýr. Kimya sanayi, Çin ekonomisinin uluslararasý ekonomi ile eþit düzeye getirilmesi için öncülük yapacaktýr. Tekstil Sanayii 19'uncu yüzyýlýn sonunda üretime baþlayan Çin'in modern tekstil sanayii, ülkenin öteki bir çok sanayiinden daha önce kurulmuþtur yýlýnda Çin'de pamuklu kumaþ üreten sadece beþ milyon bobin igi ve 64,000 dokuma tezgahý, yün kumaþ için 130,000 bobin igi ve l,950 dokuma tezgahý, 40,000 ipek dokuma tezgahý ile l.3 milyar metrelik pamuk basma ve boyama kapasitesi bulunuyordu. Dokuma fabrikalarinin büyük bölümü kýyý kentlerindeydi ve ülkedeki pamuk dokuma iglerinin hemen hemen yüzde 70'i Shanghai, Qingdao ve Tianjin kentlerinde bulunuyordu. Shanghai kenti tek baþýna ülkedeki yünlü dokuma iglerinin yüzde 25'ine sahipti. Pamuk ve yün üreten bölgeler dah olmak üzere iç kesimdeki eyaletlerde modern tekstil sanayi ya hiç yoktu, ya da çok az gelismiþti. Son kirk yýl içinde Çin, baðýmsýz, bütünleþmiþ ve büyük ölçekli bir tekstil sanayii sistemini kurarak tekstil üretimi ve ihracatýnda öncü ülkeler arasýna girmiþtir. Çin'in tekstil sanayii pamuklu dokuma, basma ve boyama, yünlü ve keten dokuma, ipek, sentetik

8 elyaf, örülmüs mallar ve elbise imalatý dallarýný kapsamaktadýr. 1995'te ülkede milyon ton pamuk ipliði, milyar metr kumaþ, ton ipek ve milyon ton sentetik elyaf üretilmiþtir. Günümüzde Çin'in tekstil sanayii pamuk için 38 milyon, yün için üç milyonun üzerinde, keten için bir milyonun üzerinde bobin ig masura makinalarý için 2.5 milyon uca sahiptir. Pamuklu kumaþ baský ve boyama kapasitesi ise 15 milyar metreye ulaþmaktadýr. Çin, yukarýda belirtilen bütün dallarda dünya liderleri arasýnda bulunmaktadýr. Çin ipeði, eskiden beri bütün dünya meþhurdur ve önemli bir ihracat ürünüdür. Son yýllarda, konfeksiyonun tekstil ürünleri ihracati içindeki payý giderek artmaktadýr. 1995'te Çin, tekstil ve elbise ihracatýndan 40 milyar dolar kazanmýþtýr. Tekstil iþletmeleri, bütün ülkeye yayýlmýþtýr. 50'li yýllardan itibaren çok büyük bir geliþme gösteren kýyý boyundaki eski tekstil m ilave olarak Hebei, Henan, Shaanxi ve öteki ham madde üreticisi eyaletlerde yeni tekstil merkezleri ortaya çýkmýþtýr. Iç Moðolist Xinjiang, Qinghai, Ningxia, Guangxi ve Tibet gibi uzak bölgelerde bile modern tekstil iþletmeleri kurulmuþtur. Bu durum, tekstil sanayiinde giderek artan ölçüde akýlcý bir daðýlým olduðunu ortaya koymaktadýr. 1980'lerden bu yana tekstil sanayiinin yapýsýnda deðiþiklikler yapýlmýþtýr. Kýyý bölgeleri, ilk iþleme faaliyetlerini aþamalý olarak iç bölgelere - ham madde üretim merk devrederken kendileri de tekstil derin iþleme bölgelerine dönüþmüþlerdir. Halkýn tüketim eðilimlerindeki deðiþikliklere paralel olarak daha fazla sayýda Çinlinin konfeksiyonu tercih etmesi elbise sanayiinin hýzla geliþmesine yolaçmaktadýr. Bu nedenle Çin tekstil ve elbise sanayileri, derin iþleme, kalitenin iyileþtirilmesi ve çesidin artýrýlmasý üzerinde yoðunlaþmalýdýr. Hafif Sanayi Çin'deki hafif sanayi kaðýt, ev makinalarý, tuz üretimi, gýda maddeleri, evlerde kullanýlan silikatlar, elektrooptik kaynaklar, evlerde kullanýlan kimyasal maddeler, deri ve kürk, kýrtasiye, el sanatlarý ürünleri, elektrikli ev aletleri ve sigara dahil olmak üzere 40 küsur sanayii kapsamaktadýr. 200,000'i aþkin ürün elde edilmektedir. 1995'te Çin, milyon ton ham tuz, milyon bisiklet, milyon buzdolabý, milyon çamaþýr makinesi, milyon elektrikli vantilatör, milyon ton kaðýt ve mukavva, 5.59 milyon ton þeker, milyon ton bira, milyon karton sigara ve 2 milyon ton deterjan üretmiþtir. Çin, bisiklet, çamaþýr makinesi, mutfak eþyalarý ve porselen eþya, tarýmsal amaçlý plastik örtü, monosodyum glutamat ve citrik asit üretiminde dünyada birinci; ham tuz, bira ve deterjan üretiminde ikinci; ve kaðýt ve mukavva, saat ve ev dondurucularý üretimi alanýnda da üçüncü sýradadýr yilindan bu yana Çin'in hafif sanayii hýzla geliþmiþtir. Kol saati, ýþýða karþý duyarlý malzeme, plastik ürün, deterjan, çamaþ makinesi ve buzdolabý imalatçýlarý dahil olmak üzere çok sayýda yeni iþletme kurulmuþtur, üretim hacmi ve ürün kalitesi açýsýn elektrikli ev eþyalarý sanayii ile dünyadaki en geliþmiþ düzeydeki sanayi arasindaki fark giderek azalmaktadýr. Bugün Çin, dünya elektrikli ev eþyalarý üretimi alanýnda önde gelen ülkeler arasýnda bulunmaktadýr. Ayni dönemde bir çok tanýnmýþ markalý ve y kaliteli ürün ortaya çýkmýþtýr. Çin buzdolaplarý, çamaþýr makineleri, elektrikli vantilatörleri, bisikletleri, dikiþ makinalarý, saatleri v saatleri, deri ayakkabilarý, þarabý, seramiði ve gýda maddeleri uluslararasý pazara girmiþtir. 1995'te Çin'in hafif sanayi ihracat hacmi, 40 milyar dolara ulaþmýþtýr. Bu rakam, ülkenin toplam ihracat hacminin yaklaþýk olarak üçte birini oluþturmaktadýr. Guizhou'da üretilen Maotai, Shaanxi'de üretilen Fenjiu, Shaoxing Pirinç Þarabý, Qingdao Birasý, Shandong Kongfujiajiu içkisi ve Yantai Þarabý gibi Çin'in tanýnmýþ sert içkileri, þaraplarý ve biralarý, uluslararasý yarýþmalarda altýn ve gümüþ madalyalar kaza yabancý ülkelerdeki tüketicilerin beðenisini kazanmýþtýr. Çin seramiði, büyük bir uluslararasý þöhrete sahiptir. Jingdezhen'de üre tanýnmýþ porselen eþyalar arasýnda mavi ve beyaz porselen, gül desenli porselen, mavi ve beyaz linglong (delikli çalisma) porseleni ve renkli sýrlý porselen bulunmaktadýr. Öteki tanýnmýþ seramik eþyalar ise Yixing'de üretilen sýrsýz mor çay takýmlarý Liling'de ikmal edilen altý sýrlý sofra ve çay takýmlarý, Tangshan'da yapýlan oymalý eþyalar ve püskürtme renkli porselen, Handa imal edilen taklit Song Hanedaný porseleni ve Zi-bo'da üretilen yaðmur damlalý desenli porselendir. Dokuzuncu Beþ Yýllýk Plan döneminde ( ) Çin hafif sanayii, iç ve dýþ pazarlardaki talepleri karþýlamak için yeniden yapýlanacak, yeni ürünler geliþtirecek, ürün kalitesini artýracak ve derin iþleme yöntemlerini kullanacaktýr. BANKACILIK ve SÝGORTA Bankacýlýk Sistemi / Banka Kredisi ve Mali Piyasalar / Renminbi ve Kambiyo Denetimi / Sigorta Bankacýlýk Sistemi Bankacýlýk sisteminin ýslahý, Çin'in ekonomik yapýsal reformunun en önemli bölümlerinden birini oluþturmaktadýr. Eski sistemde Çin Halk Bankasý, bir merkez bankasý olarak faaliyet gösterirken ayný zamanda tek bir örgütlenm sistemi içinde sinai ve ticari krediler ve tasarruflardan sorumluydu. Uzmanlaþmýþ ulusal bankalarýn ana organý oluþturduðu yen bankacýlýk sistemi ise merkez bankasýnýn denetiminde faaliyet göstermektedir. Sorumluluðun bölünmesini akýlcý bir þekilde koordine eden çok çeþitli türde bankacýlýk kuruluþlarý bulunmaktadýr. Mevcut Çin bankacýlýk sistemi, çeþitli bankalarý ve sigorta þirketlerini kapsamaktadýr. Çin Halk Bankasý, merkez bankasý olarak ülkedeki bankacýlýk sektörünü Devlet Konseyi'nin denetiminde kontrol etmekte, çeþitli uzmanlaþmýþ bankalarýn ve öteki bankac kuruluþlarýnýn idaresi, yönetimi, eþgüdümü, denetimi ve hesaplarýnýn denetlenmesi konusunda genel sorumluluðu üstlenmekted Sanayi ve Ticaret Bankasý, sinai ve ticari krediler ve tasarruflardan sorumlu olan uzmanlaþmýþ bir ulusal bankadýr. Çin Bankasý, kambiyo ve dýþ ticaret konularýnda uzmanlaþmýþtýr, ülke maliyesinin makro düzeyde düzenlenmesi için merkez bank iþbirliði içinde çalýþmakta, döviz sermayesinin kullanýmý ve birikimini düzenlemekte ve yabancý paralar yanýsýra ve Çin'in yasa olan Renminbi (RMB) ile ilgili öteki iþleri yönetmektedir. Çin Imar Bankasý, ülkenin sabit kýymetli yatýrým fonlarýnýn yönetimini üstlenmekte ve inþaat yatýrýmlarý için fon tahsisi ve yatýrým kredilerini idare etmektedir. Çin Ziraat Bankasý, kýrsal bankacýlýk faaliyetinin yönetimiyle ilgilenmektedir. Ulaþtýrma Bankasý, baðýmsýz karar verme yetkisine ve kendi kar ve zararlarý konusunda tek baþýna sorumluluða sahip büyük bir bankadýr. The China International Trust and Investment Corporation ise Çin-yabancý ortak giriþimlerinin oluþturulmasý üzerinde yoðunlaþmakta, ülke içinde ve dýþýnda yatýrýmlar yapmakta, Çin-yabancý teknik iþb baþlatmakta, yerli ve yabancý bankacýlýk kuruluþlarýný iþletmekte ve danýþmanlýk hizmetleri vermektedir. Kýrsal kredi kooperat de kýrsal bölgelerde tasarruflar, krediler ve hesap tasfiyeleri ile ilgilenmekte ve hükümet tarafýndan tahsis edilen tarýmsal destekleme fonlarýný yönetmektedir. Kentsel kredi kooperatiflerinin faaliyet alaný ise kollektif iþletmeler ve özel iþletmelerin tasarruflarý ve kredileridir. 1995'ten bu yana bazý büyük ve orta büyüklükteki kentlerde bulunan kentsel kredi kooperatifleri, aþam

9 olarak ticari bankalara dönüþmüþerdir. Ayrýca, menkul kýymetler piyasasýndaki geliþmenin ortaya çýkardýðý ihtiyaçlarýn karþýla menkul kýymet þirketleri ve menkul kýymet ofisleri kurulmuþtur. 1994'te mali yapýsal reformlarda önemli bir aþama kaydedilerek Sanayi ve Ticaret Bankasý, Çin Bankasý, Imar Bankasý ve Ziraat Bankasý'nýn politika yönetimi ve ticari faaliyetleri birbirinden ayrýlmýþtýr. Ayný zamanda üç politika bankasý kurulmuþtur: Kalkýnma Bankasý, Çin Ithalat ve Ihracat Bankasý ve Çin Tarýmsal Kalkýnma Bankasý. 1995'te uygulamaya konulan Ticari Bankalar Kanunu, yeni bir ticari banka sistemi ve kurumunun oluþmasýna iliþkin þartlar yanýsýra ticari bankalara dönüþtürülecek ulusal uzmanlaþmýþ bankalar için pratik ve etkin yasal kanallarý belirlemektedir. Çin finans sektörünün açýlmasý konusunda büyük bir ilerleme kaydedilmiþtir. Shanghai, Tianjin, Dalian ve Guangzhou gibi bazý kentleri ve özel ekonomik bölgeler yanýsýra iç kesimlerdeki büyük kentlerde yabancý sermaye ve Çin-yabancý ortak giriþim mali kuruluþlarý oluþturulmuþtur. 1995'in sonuna kadar Çin'de yabancý bankalarýn 117 þubesi, beþ Çin-yabancý ortak giriþim bankas yabancý banka, beþ yabancý finans þirketi, dört yabancý sigorta þirketi ve bir Çin-yabancý ortak yatýrým bankasý dahil olmak üz toplam 137 ticari yabancý mali kurum kurulmuþtur. Bunlara ilave olarak Çin'de kurulan yabancý finans kurumlarýnýn temsilcilik ofislerinin sayýsý 519'dur. Çin'deki uzmanlaþmýþ bankalar da, uluslararasý kredi faaliyetlerini geliþtirmek için dýþ ülkelerde þube temsilcilikler açmýþlardýr. Þu anda dünyadaki baþlýca finansman kentlerinde 486'sý Çin Bankasý tarafýndan açýlmýþ bu tür 508 bulunmaktadýr yýlýnda Çin, Dünya Bankasý ve Uluslararasý Para Fonu'na yeniden katýlmýþtýr yýlýnda ise Uluslara Ýmar Bankasý ile iþ iliþkisi kurmuþtur. Çin, 1985'te Afrika Kalkýnma Bankasý'na resmen üye olmuþ ve 1986'da Asya Kalkýnma Bankasý'nýn resmi bir üyesi olarak kabul edilmiþtir. Çin Halk Bankasý ve Çin'deki bütün öteki bankacýlýk kuruluþlarý, uluslararas bankacýlýk topluluðu ve öteki ülkelerin merkez ve ticari bankalarý ile iliþkilerini sürekli olarak geliþtirmektedirler. Banka Kredisi ve Mali Piyasalar Bankalar ve kredi kooperatiflerinin sermayeleri esas olarak mevduatlar (iþletmeler, kamu maliyesi, sermaye inþasý, resmi kuruluþlar, halk kurumlarý, köyler, kentlerde ve köylerde yaþayanlarýn kiþisel tasarruflarý) tahvil ihracý, uluslararasý bankacýlýk kuruluþlarýndan alýnan krediler, þu anda yürürlükte bulunan para birimi ve bankalarýn kend sermayelerinden oluþmaktadýr. 1995'te kredi fonlarý 5,398.9 milyar yuan olmuþtur. Bunun yüzde 26.9'u iþletmelerden gelen mevduatlar, yüzde 40.6'sý da kentlerdeki mevduatlardan oluþmuþtur. Kredi fonlarý çeþitli kredileri (devlet iþletmeleri, kollektif isþetmeler, sinai ve ticari iþletmelerde çalýþanlar ve tarým iþletmeler için alýnan krediler), satýn alýnmýþ tahvilleri, altýný, dövizi, uluslararasý mali kuruluþ sermayeyi, mali ödünçleri ve öteki harcamalarý kapsamaktadýr. Sinai ve ticari iþletmeler ve tarým kredileri, bu mali sektörün büyü bölümünü oluþturmaktadýr. Sinai ve ticari iþletmeler ve tarýma 1995 yýlýnda verilen krediler, toplam kredilerin yüzde 58.1 üzerind 2, milyar yuan olarak gerçekleþmiþtir. Piyasa ekonomisi sisteminin kurulmasý ile merkez bankasýnýn faiz oranlarý ve kredileri, reeskont ve mevduatýn rezerv fonlarý gibi ekonomik araçlar, makro-finansal denetimin bir parçasý olarak kullanýlmaktadýr. Çin'in finans piyasasý biçimlenmeye baþlamýþtýr ve hisse senetleri, bonolar, devredilebilir büyük miktarda vadeli mevduat sertifikalari ve ticari senetler gibi çeþitli finans dallarý geliþtirilmiþtir. Ticari senetlerin kabulü ve iskontosu, 1981'den bu yana deneme amacýyla kullanýmdadýr ve sermaye piyasasýnýn oluþumu için gerekli koþullarý saðlamýþtýr. Sermaye ikrazý ve devre menkul kýymetler 1985'ten sonra aþamalý olarak oluþturulmuþtur. 1995'te 27 bölgesel menkul kýymetler borsa merkezi, 97 menkul kýymet þirketi ve 300'ün üzerinde menkul kýymet alým satýmý yapan kuruluþ bulunuyordu. Bunlar bölgeler ve bankalar a bir finansal aðý oluþturuyordu. Sermaye ikrazý piyasasýnýn geliþmesi, sermaye devir süratýný hýzlandýrmýþ ve kullanma oranýn Menkul kýymetler piyasasýnda özellikle hazine tahvilleri, mali tahviller, iþletme tahvilleri ve hisse senetleri iþlem görmektedir. 1988'de Çin'in büyük ve orta büyüklükteki kentlerinde hazine tahvilleri için devir piyasalarý, sýrasý ile 1990 ve 1991'de de Shang ve Shenzhen'de hisse senedi borsalarý kurulmuþtur. Bugün Çin'deki borsa ilk geliþme dönemindedir ve ticaret hacmi her yýl artmaktadýr. 1995'te iç tahvillerin deðeri 300 milyar yuandý milyar yuan deðerinde genel hisse senedi sermayesi ve hisse senedi piyasasý fiyatlarýnýn toplam deðerinin milyar yuanýný temsil eden 323 þirket bulunuyordu. Çin'in bir kaç bankacýlýk kurumlarý, yabancý ülkelerde tahvil ihraç etmiþtir. Özel Renminbi hisse senedi sertifikalarý ("B hisseleri" yabancý ülkelerde ihraç edilmiþtir ve þu anda yerli menkul kýymetler borsasýnda alýnýp satýlmaktadýr yýlýna kadar yirmi Ç þirketi, yabancý ülkelerdeki hisse senedi borsalarýna kabul edilmiþtir. Ýç B hisseleri ile birlikte elde edilen toplam yabanci sermaye 6.13 milyar dolara ulaþmýþtýr. Renminbi ve Kambiyo Denetimi Çin'in resmi parasý olan Renminbi (RMB), Çin Halk Bankasý tarafýndan dolaþýma sokulmakta ve denetlenmektedir. Para birimi yuandýr (bir yuan 10 jiao'ya, l jiao da 10 fen'e eþittir), l Mart 1993 itibari ile her Çinli veya yabancý, Çin'e girerken veya ayrýlýrken beraberinde 6,000 yuan RMB götürebilir. Bu tarihten önce RMB ile Çin'e girme veya çýkmak yasaktý. Çin, Kambiyo Denetimi Genel Ýdaresi aracýlýðý ile döviz üzerinde merkezi denetim uygulamaktadýr. Devlet, ihracatý teþvik etme yabancý ticari iþletmelerin "baðýmsýz muhasebelere sahip olmalarý ve kendi kârlarý ve zararlarýndan tek baþýna sorumlu" olma saðlamak amacýyla resmi kur ve piyasa kuru arasýndaki farký aþamalarý olarak azaltmak için RMB kurunu sürekli olarak ayarlayarak, bir yönetilen dalgalý kur sistemi oluþturmuþtur. Nisan 1994'te yabancý paralarýn idaresinde reformlar gerçekleþtirilerek kurlarýn birleþtirilmesi (bir kaç kurun ayný anda mevcut olmasý yerine tek bir piyasa kuru) ve dövizin tediyesi ve satýþý konusunda tek bir yöntem belirlenmesi gibi adýmlar atýlmýþ ve böylece RMB'nin dövize koþullu olarak çevrilmesi gerçekleþmiþtir. Temmuz 1996'dan bu yana yabancý sermayeli iþletmelerin dö iþlemleri - sermaye transferi dýþýnda tediye ve satýþa iliþkin bankacýlýk sistemine yönlendirilmiþtir ve bu iþletmeler Çin iþletmele muameleyi görmektedir. Kiþisel dövizin kapsamý da geniþletilmiþtir. 1996'nm sonunda iþlemlerin Uluslararasý Para Birimleri ve Fonlarý Anlaþmasý'nýn 8'inci Maddesine uygun olmasý koþulu ile RMB'nin dövize çevrilmesi mümkün olmuþtur. RMB'nin kuru Ç Halk Bankasý tarafýndan belirlenmekte ve Kambiyo Denetimi Genel Ýdaresi tarafýndan açýklanmaktadýr. 1995'te Renminbi, üç önemli dövize (ABD dolarý, Japon yeni ve Hong Kong dolarý) çevrilebiliyordu.

10 Günümüzde Çin'de 100'ün üzerinde kentte döviz borsasý bulunmaktadýr ve 15 bölgesel ve bir ulusal döviz borsasý, bilgisayar að birbirlerine baðlanmýþtýr. 1995'te Çin'in döviz rezervleri, 1990 yýlýna göre 62.5 milyar dolar artarak 73.6 milyar dolara ulaþmýþtý Sigorta Çin sigorta sektörü, 20 yýllýk bir kesintiden sonra 1980'de yeniden faaliyetlerine baþlamýþ ve takip eden yýlda Çin Halk 149 Sigorta Þirketi, bir idari kuruluþtan bir ihtisas þirketine dönüþtürülmüþtür. Bu þirket, daha sonra genel müdürlük ve eyale eþdeðer düzeyde þubelerden ilçe düzeyindeki alt þubelere kadar uzanan tam bir kurumsal yapýya kavuþmuþtur. 1988'de özellikl bölgelerinde faaliyet gösteren Emniyet Sigorta Þirketi kurulmuþtur. Bunun hemen ardýndan Ulaþtýrma Bankasý, bütün ülkede hiz veren Pasifik Sigorta Þirketi'ni kurmuþtur. Bu þekilde merkezinde yeralan Çin Halk Sigorta Þirketi'nin öteki bir çok sigorta þirketi il birlikte varolduðu bir sigorta sistemi biçimlenmeye baþlamýþtýr. Temmuz 1996'da Çin Halk Sigorta Þirketinin adý Çin Halk Sigort (Grubu) Þirketi olarak deðiþtirilmiþtir. Bu, Çin Halk Sigorta Þirketinin idari sistemi ve faaliyet yöntemlerinin devrinde önemli bir adý oluþturmuþ, modern bir iþletme sistemi oluþturarak uluslararasý piyasa ile baðlantýyý saðlamýþtýr. Çin Halk Sigorta Þirketi, faaliyetlerine yeniden baþlamasýný izleyen ilk günlerde sadece iþletmeler için menkul ve gayrimenkul varlýklarýn sigortasi ile ilgilenmiþtir. Bugün ise çeþitli sigorta þirketleri, ülke içinde ve dýþýnda 280'den fazla çeþitte sigorta yapm bu sektör, giderek uluslararasý sigorta sektörünün faaliyet kapsamýna yaklaþmaktadýr. 1995'te ülke içindeki menkul ve gayrimenkul mal sigortasý 6,603.9 milyar yuana, yabancý iþletmelerinki de 4,645.0 milyar yuana ulaþmýþtýr, ülke içindeki sigorta þirketlerinin geliri milyar yuan, yabancý ülkelerdeki gelir ise milyar yuan olmuþtur. Iç tazminatlar milyar yuan, yabancý ülkelerdeki tazminatlar ise milyar yuan olarak gerçeklesmiþtir. HALKIN GEÇÝM KAYNAKLARI Ýstihdam / Ücretler / Gelir ve Tüketim / Sosyal Güvenlik Istihdam Çin'de istihdam edilen kiþi sayýsý hýzla artmaktadýr. 1995'in sonunda çalýþan kiþilerin sayýsý 1949'a göre (180.8 milyon) 3,5 kat artarak milyona ulaþmýþtýr. Bunlar arasýnda ana sanayilerde çalýþan milyon kiþi, ikincil sanayilerd çalýþan milyon kiþi ve üçüncü sanayilerde çalýþan milyon kiþi bulunuyordu. Bunlarýn toplam sayý içindeki oraný yüzde 52.9, yüzde 23 ve yüzde 24.1'di. Yeni Çin'in kurulmasýný izleyen yýllarda hükümet, eski dönemden devralýnan iþsizlik sorununun çözümü için çeþitli önlemler alm yýlma kadar ülkede daha önce iþsiz olan dört milyon kiþinin tamamý iþ bulmuþtur. "Kültür devrimi" sýrasýnda ( ) çalýþm devam etmeleri veya mesleki eðitim almalarý engellenen bir çok kiþi iþsiz kalmýþtýr. Kentlerde ve kasabalarda çok sayýda genç insana iþ bulunamamasý, uzun yýllar ciddi bir sosyal sorun olarak varlýðýný korumuþtur. 1979'dan sonra hükümet, yeni istihdam kanallarý açmýþ, kiþiler iþçi bulma kurumlan aracýlýðý veya kendi çabalarý ile iþ bulabilmiþlerdir. 1984'e kadar "kültür devriminde devralýnan kentlerdeki iþsizlik sorunu, büyük ölçüde çözülmüþ ve bu kargaþa döneminde baþka bölgelere gönderilen 18 milyon g kendi ilçeleri veya kentlerinde iþ bulmuþlardýr ve 1995 arasýndaki dönemde hükümet, kentlerde yaþayan milyon kiþ iþ imkaný yaratmayý baþarmýþtýr. Her yýl milyon kiþi iþ bulmuþtur. 1952'de yüzde 13.2, 1978'de de yüzde 5.3 olan kentler iþsizlik oraný 1995'te yüzde 2.9'a düþmüþtür. Sanayileþme ve kentlerin inþasý ilerledikçe kýrsal bölgelerdeki fazla iþgücü hýzla tarým dýþý mesleklere yönelmiþtir.1978'de top iþgücünün yüzde 7.3'ünü oluþturan 22 milyonun üzerinde tarým dýþý kýrsal emekçi bulunuyordu. 1995'te ise ikincil ve üçüncül sa kendi iþlerinin sahibi olarak çalýþan kýrsal kesim emekçilerinin sayýsý milyona ulaþarak toplam kýrsal iþgücünün yüzde 3 oluþturmuþtur. Çin, çok büyük bir nüfusa sahiptir ve bu yüzden, istihdam ciddi bir sorundur. Çin hükümeti, bu sorunu çözmek için 1993'ten itibar piyasanýn, iþgücünün tahsisi için temel manivela iþlevini görmesine izin vermiþtir. Bu konuda bir dizi önlem alýnmýþtýr: Bir iþgüc piyasa politikasý uygulanmýþtýr; istihdam yapýsýnda ayarlama yapýlmaktadýr; yeni istihdam alanlarý açýlmýþtýr ve sosyal sigort sistemi ile iþsizlik sigortasý sisteminde iyileþtirmeler yapýlmaktadýr. Çin, makro düzeyde devlet kontrolü, eþgüdümlü kentsel-kýrs kalkýnma, iþletmelerin istihdam konusunda özerkliðe sahip olmalarý, iþ arayan kiþilerin özerk olmalarý, arz ve talebin piyasa tarafýndan düzenlenmesi ve bütün ülkede sosyal hizmetler verilmesine dayalý yeni bir düzen oluþturmuþtur. 1995'te Çin'de 25,00 üzerinde farklý türde iþ ve iþçi bulma kuruluþu bulunuyordu. Ücretler Çin'deki ücret sisteminin temel ilkesi, "herkesten yeteneðine göre, herkese çalýþmasýna göre" þeklindeki sosyalis ilkedir. Yeni Çin'in ilk yýllarýnda Çin hükümeti, eski sistemin adil olmayan ücret sisteminde aþamalý olarak bu sosyalist ilkeye uygun deðiþiklikler. 1956'da birleþtirilmiþ bir ücret sistemi oluþturulmuþtur. O tarihten bu yana geçen sürede iþçiler ve memurlarý ücretlerinde bir kaç kez ayarlama yapýlmýþtýr. Bu deðiþikliklerin en önemlisi 1979'dan sonra ikramiye, parça baþý ücret ve temel dýþýndaki gýda maddelerinde fiyat artýþý yardýmlarýnýn uygulanmasý ile gerçekleþmiþtir. Bu þekilde, nakit ücretlerde önemli bir saðlanmýþtýr. 1995'te ortalama ücret 5,500 yuandý. Fiyat artýþlari dikkate alýndýðýnda 1995'deki gerçek ücretler, 1978'e göre yü yüksekti. Bu, 1952 ve 1978 yýlýnda gerçekleþen yüzde 0.4 oranýndaki yýllýk büyüme oranýný oldukça geride býrakan yýllýk yüz oranýnda bir artýþý ortaya koymaktadýr. Çin'deki ücretler saat ücretleri, parça baþý ücretler, ikramiyeler ve çeþitli tazminatlarý kapsamaktadýr. Çin hükümeti, 1985'te ücret sisteminde körü körüne izlenen eþitliðin yarattýðý ciddi sorunlarý ve öteki çarpýklýkla ücret sisteminde baþtan asaðý deðiþiklik yapmayý kararlaþtýrmýþtýr. Resmi dairelerde ve halk kuruluþlarýnda ücretler, görev sor bir fonksiyonu olarak deðerlendirilmiþtir. Bilim, eðitim, saðlýk ve spor kuruluþlarýnda çalýþanlar için derecelendirilmiþ ücret sistem kullanýlmaktadýr. Bir çok fabrika, maden ve iþletme için sekiz dereceli bir ücret sistemi benimsenmiþtir. Çok sayýda iþletme, topl ücretlerin iþletmenin gelirini yansýttýðý bir sistem uygulamaktadýr. Bir iþçinin çalýþmasý karþýlýðýnda aldýðý ücret, bu iþletmeni verimliliðine ve kiþinin katkýsýna baðlýdýr. Bu nedenle iþletmenin varlýklarýna paralel olarak yükselmekte veya düþmektedir. Ýkr yanýsýra sahada çalýþma, yeraltýnda çalýþma, yüksek sýcaklýklarda çalýþma ve týbbi ve saðlýk nedenleriyle çeþitli türlerde tazm ödenmektedir. Özel hizmetler vermiþ olan araþtýrma personeli için temel gýda maddeleri dýþýndaki gýda maddeleri ve kira içi ya

11 uygulanmaktadýr. Bu þekilde, ücretin ikramiye ve tazminatlardan oluþan kýsmý yükselmektedir. 1978'de devlete ait ekonomik birimler tarafýndan ödenen ücretlerin yüzde 8.9'u ikramiye, parça baþý ücret ve yardýmlardan oluþurken bu oran 1995 yýlýnda yü 39.8'e çýkmýþtýr. Saat baþý ücret ve parça baþý ücretlerin oraný ise yüzde 85.8'den yüzde 55.6'ya düþmüþtür. Gelir ve Tüketim Köylülerin gelirleri 1949 ile ve 1978 arasýnda ortalama bir köylünün net geliri, yýlda yüzde 2.9 oranýnda artarak toplam yüzde 83 yükselmiþtir. 1979'dan bu yana köylülerin gelirlerinde, aile sözleþmeli sorumluluk sistemi, ekonominin çeþitlendirilmesi ve kýrsal iþletmelerin oluþturulmasý gibi yeni kýrsal politikalar sayesinde artýþ olmuþtur. Bunlara ilav olarak devlet, tarým ürünleri ve yan ürünlerin satýn alýþ fiyatlarýný önemli ölçüde yükseltmiþtir. Köylü aileleri arasýnda yapýlan ö anketler, 1995'te ortalama bir Çinli köylünün l,578 yuan kazandýðýný göstermektedir. Bu rakam, enflasyonun hesaba katýlmasýn sonra 1978'deki gelirine göre 3.8 kat ve yýlda ortalama yüzde 8.1 oranýnda bir artýþ olduðunu ortaya koymaktadýr. Kentlerde yaþayan ailelerin gelirleri, çalýþan aile bireylerinin sayýsý ve bunlarýn aldýklarý ücretler, ikramiyeler ve yardýmlara gör deðiþiklik göstermektedir. Günümüzde daha fazla sayýda aile bireyi çalýþmaktadýr. Her iþçi 1957'de 3.3 kiþi ve 1978'de 2.1 kiþin saðlarken 1995'te 1.7 kisinin geçimini saðlamýþtýr. Kentlerdeki gelirler de ücret artýþlarý, ikinci iþlerden elde edilen ilave gelir, iþg sigorta ve yardým fonlarý nedeniyle yükselmiþtir. 1995'te kentlerde yasayan aileler arasýnda yapýlan örneklemeye dayalý anketler, kentlerde oturanlarýn geçim giderleri için harcadýðý kiþi baþýna gelirin yuan olduðunu göstermiþtir. Bu rakam, enflasyon dikkate alýndýðýnda 1978'deki rakamýn 2.9 katýdýr ve her yýl ortalama yüzde 6.4 oranýnda bir artýþý temsil etmekted Kentsel ve kýrsal kesimde yaþayanlar gelirleri yükseldikçe sadece yaþam standartlarýný iyileþtirmekle kalmamakta, ayný zamand tasarruf etmektedirler. 1995'in sonunda kentsel ve kýrsal kesimlerdeki kiþisel banka mevduatlarý, 1978'e göre kat artarak trilyon yuana ulaþmýþtýr. Gelir yükseldikçe tüketim ve tüketim alýþkanlýklarý da kaçinýlmaz olarak artmýþ veya deðiþmiþtir. 1978'de 184 yuan olan ulusal ortalama kiþi baþýna tüketim, sabit fiyatlarla yýlda ortalama yüzde 7.4 oranýnda artarak 1995'te 2,311 yuana ulaþmýþtýr. Ayný d ortalama kentsel kiþi baþýna tüketim, ayný dönemde yýlda ortalama yüzde 6.7 artarak 5,044 yuan, kýrsal tüketim de yýlda ortala yüzde 7.1 artarak 1,479 yuan olmustur. 1995'te kentlerde gýda maddeleri masraflarý, tüketim masraflarýnýn yüzde 49.9'unu oluþturmuþtur. Bu çaðdaþ düzeye yakýn bir orandýr. Tüketim alýþkanlýklarý, temel geçim ihtiyaçlarýnýn karþýlanmasý çabasýndan refah yükseldikçe artan yeni gereksinimlere dönüþ Kentsel ve kýrsal tüketim oranlarý büyük artýþ göstermiþtir. 1995'te kiþi baþýna yýllýk domuz tüketimi, 1978'e göre 3.9 kat artara kg'ye; yumurta tüketimi 1978'e göre 7.3 kat artarak 12.6 kg'ye; ve su ürünleri ütketimi de 20 kg'ye ulaþmýþtýr (1978'de 3.5 kg). 1995'te kentte yaþayan her 100 aileye 118 TV, 18 video, 66 buzdolabý, 73 kasetçalarlý radyo ve 31 fotoðraf makinesi düþüyordu Gelir düzeyi yüksek bazý ailelerin video kameralarý, otomobilleri, müzik setleri, klimalarý, piyanolarý, en son mutfak aygýtlarý, vs vardýr. Ayný yýl içinde kýrsal kesimde her 100 aile baþýna 81 TV, 28 kasetçalarlý radyo, 5 buzdolabý ve 17 çamaþýr makinesi d Bazi varlýklý köylüler, video-kaset çalarlara, motosikletlere ve hatta otomobillere sahiptir. Sosyal Güvenlik Çin'de sosyal güvenlik, sosyal sigorta, sosyal yardým, devlet yardýmlarý ve sosyal hizmetlerden oluþmaktadýr. Gerek devlet, gerekse toplum, yaþlýlara, hasta ve özürlülere ve doðal afet kurbanlarýna maddi yardým saðlamakta Bu güvenlik aðý, iþçilere bir felaketle karþýlaþmalarý halinde gereksinimlerinin karþýlanacaðý garantisini vermektedir. 1995'te ke ciddi hastalýða karþý sigortalayan 5,700,000 (emekli veya baþka) kiþi dahil olmak üzere bütün ülkede yaklaþýk 95 milyon iþçi ve iþsizlik sigortasý sistemlerine; kentlerde ve kasabalarda 89 milyon iþçi ve memur, yaþlýlýk aylýðý sistemlerine; 21 milyon emekli kýdemli asker, emekli iþçi ve memur, baþka türde sigorta kapsamýna alýnmýþtýr. Bütün ülkedeki iþ ve iþçi bulma kuruluþlarý bug 2,500,000 iþsiz iþçi ve memura iþsizlik yardýmý yapmýþtýr. 1951'de Çin hükümeti, iþçiler ve memurlarýn hastalandýklarý, yaralandýklarý veya sakat kaldýklarý, emekli olduklarý, öldükleri ve yaptýklarýnda devletten ne tür yardýmlar alacaklarýný açýkça belirten Ýþgücü Sigorta Yönetmeliklerini yayýnlamýþtýr. Ýþletmele organlarý ve kuruluþlarýnda erkek memurlar 60, kadýn memurlar 55, kadýn ve erkek iþçiler de 50 yaþýnda emekliliðe hak kazanmaktadýr. Emekli aylýklarý, hizmet süresine göre asýl ücretin yüzde 75'i ile yüzde 100'ü arasýnda deðiþmektedir. Maluliyet nedeniyle erken emekli olan iþçiler ve memurlar, eski ücretlerinin yüzde 40'ýný almaktadýr, l Mayýs 1995'ten itibaren çalýþma sü haftada beþ güne indirilmiþtir. Bunun sonucunda, iþçiler ve memurlarýn kültürel yaþamlarý daha renkli hale gelmiþtir. Ekonomik sistemin genel ýslahýnýn bir parçasý olarak sosyal güvenlik sisteminin ýslah edilmesi de gereklidir. Bu sosyal güvenlik reformu, hizmetlerin, finansmanýn (devlet, kollektif birimler ve kiþiler dahil), yönetimin, hizmet tesislerin ve hizmet personelinin sosyalleþtirilmesi dahil olmak üzere devlet yardým sisteminin sosyalleþtirilmesini amaçlamaktadýr. Kýrsal bölgelerde saðlanan sosyal sigorta düzeyi oldukça düþüktür ve genellikle yaþlýlarýn bakýmý, doðal afet yardýmlarý, yoksulluk yardýmlarý ve saðlýk programlarýnýn geliþtirilmesine yöneliktir. 1995'te Çin'deki kasabalarýn yüzde 33.2'si, sosyal güvenlik aðlarý oluþturmuþtu milyondan fazla köylü, yaþlýlara bakým hizmeti veren programlarýn kapsamýna aýnmýþtý. 1995'te huzur evleri ve çocuk esirgem kurumlarýnda 997,000 yatak bulunuyordu ve bunlar 767,000 kiþiye hizmet veriyordu. Ýþgücü sigortasýna ilave olarak devlet organlarý ve öteki kuruluþlar, fabrikalar ve maden iþletmeleri, kendi iþçileri ve memurlarý kafeteryalar, ana okullarý, kreþler, berberler ve hamamlar gibi baþka bir çok tür hizmet vermektedirler. Bunlar çalýþanlara düþük fiyatlarla kaliteli hizmet sunmaktadýrlar. ÝÇ TÝCARET ve TURÝZM Iç Ticaretin Geliþimi / Ticari Sistem / Emtia Satýþlarý ve Piyasa Fiyatlarýnýn Oluþmasý/ Turizmin Geliþmesi / Turizm Kaynaklariý Turist Kabul ve Hizmetleri Iç Ticaretin Geliþimi Çin'in iç ticareti büyük ölçüde gýda dýþý emtia, gýda ürünleri ve hizmetlerden oluþmaktadýr.

12 Planlý ekonomik sistemde Çin'in iç mal dolaþýmý tüketici mallarý ve üretim mallarý olarak ikiye ayrýlmýþtý. Planlý üretim, daðýtý dayalý dolaþým sistemi, hububat ve domuzlar gibi baþlýca tüketici mallarý ile haddelenmiþ demir ve otomobil gibi önemli üretim mallarýnýn üretiminde uygulanmaktaydý. 1979'dan bu yana Çin, ticari yapý, emtia satma-alma ve pazarlama politikalarý, toptanc sistemi, sunulan hizmetlerin türleri ve yönetim mekanizmasýnda bir dizi reform yaparak yeni bir emtia dolaþým sistemini aþamalý olarak oluþturmakta, kamu sektörünün emtia piyasasýndaki tekeline dayalý sisteme son vermektedir. Bugün, temel dayanaðý kam sektörü olan ve bir çok ekonomik sektör, yönetim biçimi ve dolaþým kanalýnýn bir arada bulunduðu yeni bir sistem oluþturulmuþt Devlet, sektörlerin yönetimi ve makro piyasa düzenlemelerini gerçekleþtirmekte ve ticareti denetlemektedir. Aþamalý olarak çeþit ticari birlikler, bölgeler arasý çok branþlý ticari dolaþým gruplarý, ticaret merkezleri ve bölgesel tarýmsal ve yan ürünler toptan piy sinai ürünler toptancý piyasalarý, üretici mallarý piyasalarý ve küçük emtia piyasalarý kurarak kentlerde odaklaþan bir ticari dolaþ oluþturmuþtur. 1995'te bütün ülkede 2,100'ün üzerinde tarýmsal ve yan ürün toptancý piyasasý, 600'den fazla günlük kullanýlan s toptancý piyasasý, 10,000'i aþkýn öteki türlerde toptancý ticaret piyasasý, 15 vadeli ticaret merkezi ve 800 açýk artýrma þirketi da olmak üzere 100,000 emtia borsasý bulunuyordu. Geliþen bu piyasalar ve emtia sayýsý, Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasýndan bu yana eþi görülmemiþ bir geliþmeyi yansýtmaktadýr. Ticari Sistem Çin'in ticari sistemi, bir kaç sektöre ayrýlmaktadýr: devlete ait, kollektif iþletmelere ait, özel sektöre ait, kiþilere ait, müþterek mülkiyete tabi, hisse senedi mülkiyetine tabi ve Çin-yabancý mülkiyetine tabi sektörler. 1995'te devlete ait kýsmýn, toplam perakende tüketici mal satýþlarýndaki payý yüzde 29.8, kollektif iþletmelerin payý yüzde 19.3, öteki sektörlerin payý da yü 50.9 olmuþtur. Devlete ait olmayan iþletmelerin toplam satýþlarý 1995 yýlýnda perakende alanýnda yüzde 50 oranýnda paya sah olmuþtur. Ancak, devlete ait iþletmelerin toplam satýþlarý, hala toptan satýþlarýn üçte ikisinden fazlasýný oluþturmaktadýr. Devlete ait ticaret sektörü, iç piyasada emtia dolaþýmý için gerekli itici gücü ve temel kanalý saðlamaktadýr. Bir bütün olarak eko halkýn geçimi için önemli olan emtia kaynaklarýný denetlemekte, iç piyasa ile farklý mülkiyet sistemlerini kullanan ticaret sektörü arasýndaki iliþkiyi koordine etmekte ve bütün ülkede emtia dolaþýmý yanýsýra arz ve talep arasýnda dengeyi düzenlemektedir. B þekilde, piyasa fiyatlarýnýn düzenlenmesi ve denetlenmesinde, üretimin geliþmesinin teþvik edilmesinde ve halkýn günlük gereksinimlerinin saðlanmasýnda önemli bir rol oynamaktadýr. Kollektif mülkiyete tabi ticaret sektörü, satýþ ve pazarlama kooperatiflerini, çalýþanlar tarafýndan ortaklaþa iþletilen maðazalarý v devlete ait þirketlere baðlý yiyecek ve içecek hizmeti veren kollektif iþletmeleri kapsamaktadýr. Kollektif mülkiyete tabi ticaret sektöründeki iþletmeler büyük ölçüde perakende satýþlar, toptan satýþlar veya her ikisini gerçekleþtirmektedirler. Reform ve dýþ dünyaya açýlma sürecinin bir yan ürünü olan müþterek mülkiyete tabi ticaret sektörü, çeþitli türde ticari faaliyeti ka genellikle perakende veya toptan satýþ faaliyetlerinde bulunmaktadýr. Kiþilere ait sektör ise sosyalist ticaret için gerekli bir destekleyici unsurdur ve baþlýca faaliyet alaný günlük kullaným için çeþitli k mallarýn perakende satýþýdýr. Panayýrlar yoluyla yapýlan ticaret, Çin'de ticaretin eski ve geleneksel bir þeklidir ve uzun bir geçmiþe sahiptir. Bugün bu "panayiý ticareti", buna geçmiþte egemen olan tarýmsal ve yan ürünlerin kapsamýnýn dýþýna çýkmaktadýr ve mallarý etkin bir þekilde top daðýtan uzmanlasmýþ toptancý piyasalarýnýn ortaya çýkmasý ile daha kapsamlý bir faaliyete dönüþmektedir. 1995'te Çin'de 20, kentlerde, 63,000'i de kýrsal bölgelerde olmak üzere 83,000 panayýr düzenlenmiþtir. Panayýrlarda gerçekleþtirilen ticaret hacmi, kentlerde milyar yuan, kýrsal bölgelerde de milyar yuan olmak üzere 1,159,01 milyar yuan olmuþtur. Emtia Satýþlarý ve Piyasa Fiyatlarýnýn Oluþmasý Çin'in perakende mallarýnýn büyük bölümü, tekstil ve öteki hafif sanayile sektörü tarafýndan üretilmektedir. Ancak, sinai ve tarýmsal kalkýnma ile halkýn yaþam standartlarýnýn iyileþmesi sonucunda tüke mallarýna karþý talep deðiþmiþtir. Geçmiþte insanlar sadece yeterli gýda ve giyecek peþinde koþarken, bugün besleyici gýdalara göstermekte, rahat ve þýk giyecekler giymekte ve tanýnmýþ markalý ve pahalý ürünler kullanmaktadýrlar. 1995'te tüketici mallarý toplam perakende deðeri, 2,062 milyar yuana ulaþmýþtýr. Fiyat artýþlarý dikkate alýndýðýnda, bu rakam, 1978'e göre 4.5 kat artý olduðunu göstermektedir. 1978'den önce Çin'deki emtia fiyatlarý büyük ölçüde hükümet tarafýndan belirlenmekteydi. Ancak 1979'da Çin, aþamalý bir fiyat reformunu uygulamaya baþlayarak devlet tarafýndan belirlenen fiyatlar, devlet tarafýndan yönlendirilen fiyatlar ve piyasada oluþan fiyatlarý kapsayan bir çeþitlendirilmiþ fiyatlandýrma sistemi oluþturmuþtur. 1995'in sonuna kadar toptan ve perakende fiyatlar dahil olmak üzere bir çok fiyat üzerindeki devlet kontrolü kaldýrýlmýþtýr. Fiyatlarý devlet tarafýndan belirlenen ürünlerin satýþý, tüketici mallarýnýn t perakende satýþlarýnýn sadece yaklaþýk yüzde 7.2'sini oluþturmuþ, hububat ve petrol gibi bir kaç önemli malýn fiyatlarý devlet tarafýndan belirlenmiþ veya yönlendirilmiþtir. Fiyat reformunun hýzlanmasý ile birlikte fiyatlar bir ölçüde yükselmiþtir yýlýnda enflasyon büyük ölçüde kontrol altýna alýnm fiyatlarýndaki artýþ dalgasý aylara göre yavaþlamýþtýr. Bu geliþme, emtia perakende fiyatlarýndaki yýllýk artýþýn yaklaþýk yüzde hedefine ulaþýlmasýný saðlamýþtýr. Devlet, fiyat artýþlarýný gelecekte makro ekonomik yollardan kontrol altýnda tutmaya devam edecek ve fiyatlarýn piyasada oluþmasý sürecini yaymaya devam edecektir. Turizmin Gelismesi Çin'de modern anlamda turizm, 1950'lerin ilk yýllarýnda baþlamýþtýr. 1954'te Çin Uluslararasý Seyaha Servisi kurulmuþ ve Beijing, Shanghai, Guang Zhou gibi büyük kentlerde 14 sube açmýþtýr. Çin Seyahat ve Turizm Genel Ýdare (bugün Devlet Turizm Ýdaresi olarak adlandýrýlmaktadýr), turizmin daha fazla geliþmesinin saðlanmasý için 1964 yýlýnda resme kurulmuþtur. 1979'da Çin, dýþ dünyaya açýlma politikasýný uygulamaya basladýðýnda turizm, yeni bir geliþme dönemine girmiþt Çin'e çesitli ülkelerden ve bölgelerden milyon turist ve ziyaretçi gelmiþtir. 1986'da devlet, turizmi ulusal ekonomik ve sosyal kalkýnma planlarýna resmen dahil etmiþtir yýlýnda turistlerin sayýsý 1978'e göre 25.6 kat artarak milyona ulaþmýþ ve Çin'i turist sayýsý açýsýndan dünyadaki beþinci ülke yapmýþtýr. Ayný yýl içinde ülke, turizmden toplam 8.73 milyar d 1978'deki düzeye göre 33.6 kat fazla gelir elde etmiþtir. Turizm, baþlýca ticaret dýþý döviz kazandýrýcý faaliyetlerden biri haline g

13 Ýç turizm de geliþmektedir. Kentlerde ve turistik yörelerde özellikle yerli turistlere hizmet veren çeþitli seyahat kuruluþlarý kurulmuþtur. 1995'te 630 milyon yerli turist, toplam milyar yuan gelir saðlamýþtýr. Çin, geliþmiþ bir turizm sektörüne sahip bir ülke olmayý amaçlamaktadýr. Dokuzuncu Beþ Yýllýk Plan döneminde turizm hedefler 2000 yýlýna kadar Çin'e gelen turistlerin sayýsý 54.5 milyon ila 55 milyona ulaþacaktýr. Bunun 8.2 milyon ila 8.6 milyonunu yabancý turistler oluþturacaktýr. Ayný yýlda yerli turistlerin sayýsý ise 950 milyon ila l.05 milyara yükselecektir. Turizmden elde edilen toplam gelir de 14 milyar dolarý uluslararasý turizmden, 250 milyar ila 260 milyar yu-aný da iç turizmden olmak üzere 350 milyar yuan ila 360 milyar yuana ulaþacaktýr. Turizm Kaynaklarý Çin, muhteþem bir tarihi, harikulade doðal güzellikleri, mükemmel bir kültürü yanýsýra etkileyici ulusal ö adetlere sahip gizemli ve çekici bir ülkedir. Beijing, Çin seyahatinin merkezidir. Burada, Ming ve Qing hanedanlarinin imparatorluk saraylarý, muhteþem bahçeleri ve sunu mihraplarý bulunmaktadýr. Kentin kuzey batýsýnda Çin Seddi ve Ming Mezarlarý yeralmaktadýr. Beijing'den güneydoðuya doðru gidildiðinde ziyaretçiler, Taishan Daðýna týrmanarak Konfiçyus Tapýnaðýný, Taihu Gölünü, Batý Gölünü ve Huangshan Da gezebilirler, dünyaca ünlü Suzhou bahçelerinde hoþça vakit geçirebilirler ve Shanghai'ýn kalabalýk caddeleri ve pazarlarýnda dolaþabilirler. Kuzeye gidenler ise geniþ Moðol otlaklarýnda ata binebilir, Büyük Hinggan Daðlarýnda avlanabilir, Harbin'de buz fenerlerini hayranlýkla izleyebilir, kayak ve buz pateni yapabilirler. Kuzeybatýya yapýlan bir gezinin ilk duraðý, Qin Shi Huang'ýn (Qin Hanedanýnýn Ýlk Ýmparatoru) heykel askerleri ve bir çok eski kültürel eserin bulunduðu Xi'an'dýr. Batýya doðru devam edil ziyaretçiler, Çin duvar resmi sanatýnýn hazine dairesi olan Gan-su Eyaletindeki Dunhuang kentinde bulunan Mogao Maðaralarýnýn da aralarýnda bulunduðu baþka hayranlýk uyandýrýcý tarihi yerlerle karþýlaþmaktadýrlar. "Ýpek Yolunu takip ede Xinjiang'a ulaþacaksýnýz. Güney batý yönüne giden gezginler, genellikle ilk olarak burada yaþayan bir çok etkink grubun hayranl uyandýrýcý yerel örf ve adetleri ile tanýnan Yunnan'a gitmektedirler. Kuzeye doðru Sichuan'a geri gidildiðinde Emei Daðý, Jiuzhaigou ve Dujiang Dalyaný ziyaret edilerek Yangtze Nehrinden üç vadi gemi yolculuðu ile Çin'in orta kesiminde büyük bir þeh olan Wuhan'a ulaþýlmaktadýr. Ziyaretçiler, Wuhan'dan Beijing'e geri dönebilirler veya Lushan Daðý ile Guilin'deki Li Nehri boyunca uzanan büyüleyici doðal alanlarý ziyaret ederek Guangz-hou'da ülkeden ayrýlabilirler. Çin'e gelen turistler, "saðlýk ve saglýklý yaþam" turlarý, "köklerini arama" turlarý, av turlarý, daðcýlýk turlarý, doðal park turlarý, b turlarý, "Ýpek Yolu" turlarý, Çin Seddi turlarý ve Büyük Kanal turlarý gibi sunulan çok çeþitli uzmanlaþmýþ turlardan yararlanmak isteyebilirler. Bunlara ilave olarak Çin'deki bir çok yerde Shangdong'un Weifang kentindeki Uluslararasý Uçurtma Festivali, Henan'm Luoyang kentindeki Sakayik Panayýrý, Heilongjiang'ýn Harbin kentindeki Buz ve Kar Festivali ve Sichuan'in Zigong kentindeki Fener Festivali gibi gerçekten cezbedici festivaller düzenlenmektedir. Benzersiz Çin operasý, müziði, dansý ve halk sanatlarý bütün dünyada hayranlýk uyandýrmaktadýr. Mukayese edilmesi mümkün olmayan ve baþlýca dört tarzda (Shandong, Sichuan, Jiangsu-Zheijang ve Guang-dong) sýnýflandýrýlan Çin mutfaðý, turistler iç baþka ilgi alanýný oluþturmaktadýr. Beijing'in fýrýn ördeði, Shandong'un sedef kabuðu kýzartmasý, Sichuan'ýn baharatlý fasulye peyniri, Jiangsu-Zheijang'in ringa buðulamasý ve Guangdong'un yavru domuz kýzartmasý gibi çok çeþitli yerel yemekler Çin'in bü bölgelerinde bulunmaktadýr. Çin, zengin turizm kaynaklarýna sahip bir ülkedir. Bunlarýn tamamýný bir veya iki gezide ziyaret etmek mümkün deðildir. Devlet Turizm Ýdaresi, "1993 Çin Dogal Alanlar Turu", "1994 Kültürel Eserler Turu" ve "1995 Halk Gelenekleri Turu"ndan sonra "1996 Tatil Turu" ve "1997 Çin Turizm Yýlý"ný düzenlemiþtir. Turist Kabul ve Hizmetleri Çin'in seyahat acentalarý, Çin'e gelen ziyaretçilerin çoðunluðu için turlar düzenlemekte ve evsahipliði yapmaktadýrlar. Baþlýca seyahat acentalarý þöyledir: Çin Uluslararasý Seyahat Servisi (CITS): Ýdare merkezi Beijing'dedir ve bütün eyaletlerde, özerk bölgelerde ve doðrudan merkez hükümetin denetimi altýndaki belediyelerde ve bazý açýk kent ve bölgelerde þubeleri bulunmaktadýr. Çin Seyahat Servisi (CTS) ve Çin Denizaþýrý Çinliler Seyahat Servisi (COCTS). Her ikisi de yabancý ülkelerden gelen Çinlilere, Tayvan, Hong Kong ve Macao'daki vatandaþlara ve turist olarak veya yakýnlarýný ziyaret etmek üzere Çin'e gelen yabancý ülke vatandaþý Çinlilere hizmet vermektedir. Her ikisinin de idare merkezi Beijing'dedir ve açýk kentler ve öteki açýk bölgeler, özellikle yabancý ülkelerde yaþayan Çinlilerin atalarýnýn yaþadýðý yerlerde þubeleri yanýsýra Hong Kong, Macao ve Tayland'da sürekli o bulunmaktadýr. Çin Gençlik Seyahat Servisi (CYTS). Merkezi Pekin'de bulunan bu kuruluþ, genellikle genç yabancý ziyaretçilere, yabancý ülkelerden gelen genç Çinlilere, yabanciý ülke vatandaþý olan genç Çinlilere ve Hong Kong, Macao ve Tayvanlý genç vatandaþla sahipliði yapmaktadýr. Bunlara ilave olarak, Çin Uluslararasý Spor Seyahat Þirketi, Çin Kültür Seyahati Servisi, Çin Halk Uluslararasý Seyahat Þirketi, Ç Kuðu Uluslararasý Seyahat Þirketi, Çin Kadýn Seyahat Servisi ve yabancý ülkelerden gelen konuklarýn aralarýndan seçim yapabileceði öteki seyahat acentalarý bulunmaktadýr. Çin, son yýllarda farklý türde turistlerin gereksinimlerine uygun bir çok otelin yapýmý, geniþletilmesi veya yenilenmesi için Çin sermayesi ve yabancý sermayeyi kullanmýþtýr. Bugün Çin'de çeþitli tipte 4,800 seyahat hizmeti veren kuruluþla l,747 yýldýzlý ot beþ yýldýzlý otel ve 107 dört yýldýzlý otel) dahil olmak üzere yabancýlara açýk 3,720 turist oteli bulunmaktadýr. En büyük beþ yý arasýnda Beijing'deki Wangfu Oteli, Büyük Çin Oteli ve Shangri-La Oteli, Shanghai'deki Jing'an Hilton, Garden Hotel ve Xinjinjiang Oteli, Guangzhou'daki Beyaz Kuðu Oteli, Çin Oteli ve Oriental Oteli, Dalian'daki Fulihua Oteli ve Shenzhen'deki Nanhai Oteli bulunmaktadýr. Bütün büyük ve orta büyüklükteki kent ve turizm merkezlerindeki oteller, bütün dünyadan gelen turis aðýrlamaktadýr. Bunlar, bütün tesislere sahiptirler ve hizmet düzeyi, son yýllarda önemli ölçüde yükselmiþtir. Bu otellerin bir çoðu iþletme deneyimlerinden yararlanmýþlardýr. Çin'in turizm ulaþtýrma sistemi, büyüyen turizm sektörüne paralel olarak geliþmiþtir. Havayolu filosunda Boeing 767'ler, 757'ler, 747'ler ve 737'ler ve MD-82'ler bulunmaktadýr. 727 iç ve uluslararasý hat açýlmýþtýr. Demiryolu idareleri ve karayolu tasimacýlýð idareleri, turistlere yönelik hizmetlerinin kalitesini yükseltmiþlerdir. Yangtze Nehrinin Üç Vadisi, Lijiang Nehri ve Beijing-

14 Hangzhou Büyük Kanali gibi yerlerde turistler için çeþitli lüks gezi gemileri ile seferler düzenlenmektedir. Bugünlerde Çin'deki turistler için çok uygun alýþveriþ firsatlarý vardýr. Bütün turistik merkezlerde kurulmuþ maðazalar ve çok çeþ ürünler bulunmaktadýr. DIÞ EKONOMÝK ÝLÝÞKÝLER ve TÝCARET Dýþ Ticaretin Geliþimi / Ithalat ve Ihracat/ Dýþ Sermaye Kullanýmý/ Yabancý ülkelerle Ekonomik ve Teknik Isbirliði Dýþ Ticaretin Geliþimi Öteki ülkelerle dýþ ticaretin ve ekonomik ve teknik iþbirliðinin artýrýlmasý, Çin'in dýþ dünyaya açýlm yanýsýra modernleþme ve kalkýnma stratejisinin önemli bir bölümünü oluþturmaktadýr. 1979'dan bu yana dýþ ticaret hýzla artmý etkin bir þekilde ithalat / ihracat ticaretini artýrmakta, teknoloji ithal etmekte ve yabancý ülkelere yardým vermektedir. Ayrýca yabancý sermayenin etkin kullanýmýný yaygýnlaþtýrmýþ, yabancý ülkelerde sözleþmeli mühendislik projeleri ve iþgücü hizmetler kapsamýný geniþletmiþ ve teknoloji ihracini artýrmýþtýr. Yabancý iþletmelere yatýrým yapýlmasý ve iþletilmelerinde ilerleme kay Daha fazla uluslararasý ikili ve çok taraflý ekonomik ve teknik yardým alýnmaktadýr. Çin'de uluslararasý iþbirliði ve deðiþimler iç biçimli bir yapý oluþmaya baþlamýþtýr, ülkenin dýþ ekonomik ve ticaret iliþkileri, yeni bir çoðulcu aþamaya girmiþtir. Bu aþamada ilgilenen çeþitli iþletmeler ihracattaki artýþa dayalý olarak büyümekte, bunlarýn ilerlemeleri de toplu ilerlemeyi desteklemektedir. 1995'e kadar Çin, bütün dünyada 227 ülke ve bölge ile ekonomik ve ticari iliþkiler geliþtirmiþ, Çin'in dýþýnda 200'ün üzerinde tica kurmuþtur. 1994'te dýþ ticaret için zorunlu planlarýn iptal edilmesi, toplam ithalat deðerine iliþkin ilkelerin uygulanmasý, ihracat yoluyla döviz kazanýlmasý ve ithalatin dövizle ödenmesi, önemli mallarýn ithalatý ve ihracatýna iliþkin kota yönetiminin iyileþtirilmesi, gümrük t oranlarýndaki ayarlamalarýn sürdürülmesi, ve dýþ ticarete iliþkin mevzuatýn hýzlandýrýlmasý dahil olmak üzere dýþ ticaret sistem reformlar yapýlmýþtýr. 1995'te bazý mallarýn ithalatina iliþkin önemli izin ve kota kýsýtlamalarý kaldýrýlmýþtýr. Bu reformlar, Çin' ekonomik ve ticari faaliyetlerinin, uluslararasý ticaret örgütlerinin standartlarýna uygun olmasýný saðlamak uluslararasý ekonomisinde geçerli olan kurallara uygun mekanizmayý kurmak için gerçekleþtirilmiþtir. Gelecekte Çin'in dýþ ekonomik iliþkileri, sosyalist piyasa ekonomisi kurallarýna uygun olarak ve uluslararasý standartlara baðlý kalýnarak geliþtirilecektir. Çin, Temmuz 1986'da kurucu üyesi olduðu Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaþmasý'nda (GATT) akit devlet statüsünü yeniden kazanmak için resmen baþvuruda bulunmuþtur. (GATT'nin kurucu üyesi olan Çin, tarihi sebeplerde dolayý bir zamandan O'nun ile iliþkisi kopmuþtu.) Mart 1987'de GATT Yönetim Kurulu tarafýndan "Çin'in Kurucu Statüsü Çalýþma Timi" oluþturularak 1992 yýlýndan itibaren Çin'in GATT kurucu üyesi iade edilmesi anlaþmasý için gerçekçi görüþme baþlatýlmýþ GATT üyeliði ve dýþ ticaretinin geliþmesine uygun olarak 1991 yýlýnda 225 çeþit ithal ürün, 1992 yýlýnda da 3,371 çeþit ithal ürü gümrük vergisini azaltmýþtýr yýlýnda da 2,898 çeþit mal üzerindeki gümrük vergisini daha önceki oranýn yüzde 45.6'sina in 1995 yýlýnda 3,200 ithal ürüne uygulanan gümrük vergisi oraný, eski oranýn yüzde 35.9'una düþürülmüþtür. Bunu, Nisan 1996'd üzerinde ithal ürüne uygulanan gümrük vergilerinin, eski oranýn yüzde 23'üne düþürülmesi izlemiþtir. Çin hükümeti, gümrük tarife geliþmekte olan ülkelerin ortalama düzeyine (yüzde 15) indirmeyi taahhüt etmiþtir ve ithalat ruhsatlarýnýn üçte ikisinden fazlasýn kaldýrmýþtýr. Çin, ayrýca ticaret görüþmelerinin Uruguay turundan sonra yayýnlanan nihai bildiriyi ve Dünya Ticaret Örgütü (WTO Anlasmasi'ný imzalayarak geliþmekte olan bir ülke olarak Çin'in takdim edebileceði ayrýcalýk ortaya koymuþ ve samimiyetini göstermiþtir. Fakat bir iki kurucu üyesi tarafýndan Çin'in bugünkü aþamada yüklenebileceðinden çok aþýrý istekleri üzerinde ýsra durmasý, Dünya Ticaret Örgütü'nün kurulmasýndan önceki görüþmelerin sonuçlanmamasýna yol açmýþtýr yýlýnýn sonund misyonu sona erilerek "GATT Çin Çalýþma Timi"nden Çin'in WTO'ya katýlmasý Çalýþma Timi'ne olarak deðiþtirilmiþtir. Çin'in dýþ sistemi, uluslararasý ekonomi ve ticaret standartlarýna uygundur ve Çin, WTO'ya katýlmak için gerekli bütün niteliklere sahiptir. Çin hükümetinin, WTO'ya katýlma konusundaki tutumu açýktýr. Geliþmekte olan ülke statüsü nedeniyle ve görüþmelerin Uruguay varýlan anlaþmaya dayalý olarak Çin, ekonomik kalkýnma düzeyine uygun yükümlülüðü taahhüt edecektir. Ancak, WTO'ya ne za katýldýðýna bakýlmaksýzýn reformlarýný, dýþ dünyaya açýlma sürecini ve modernleþme hamlesini sürdürecektir. Öteki ülkelerle yarar esasýna göre ikili ticaret iþbirliði ve çok taraflý ticari iliþkileri geliþtirmeye devam edecek, özgür ve adil bir dünya ticaret düze oluþturulmasý için sürekli çaba harcayacaktýr. Ithalat ve Ihracat 1995'te Çin'in ithalat ve ihracatýnýn toplam hacmi 1978'e göre 13.6 kat artarak milyar dolara ( milyar dolar deðerinde ihracat ve milyar dolar deðerinde ithalat) ulaþmýþtýr. Çin'in 1978 yýlýnda 32'inci sýrada ol dünya ticaret hacmindeki yeri l l'inci sýraya yükselmiþtir. Ihraç ürünleri içinde sinai mamul ürünlerin payý, 1978'deki yüzde 46.5 ik 1995'te yüzde 85.6'ya çýkmýþtýr. Ýlk ürünlerin 1978'de 53.5 olan payý ise 1995'te yüzde 14.4'e düþmüþtür, ithal mallar içinde si ürünlerin oraný, yüzde 80 dolayýnda kalmýþtýr. 1995'te Çin'in ithalat ve ihracat özellikleri þöyle olmuþtur: 1. Ýthal ve ihraç ürünleri yapýsýnýn daha uygun hale getirilmesi. Ýhraç içinde elektro-mekanik ürünlerin hacmi, tekstil ürünlerinin hacmini aþarak Çin'in en büyük ihraç ürünü sektörü haline gelmiþtir. Si ürünlerin toplam ithalat içindeki payý bir önceki yýla göre yüzde 4.2 oranýnda azalýrken ithalattaki artýþ hýzý, önceki yýllara göre olmuþtur. 2. iþlenmiþ ürünlerin ithalat ve ihracat hacmi artmýþ, takas ticareti ise azalmýþtýr. 3. Yabancý sermayeli iþletmeler, Çin ticaretindeki artýþýn temel dayanaðý haline gelmiþlerdir yýlýnda Çin'in dýþ ticaretinde elde edilen net gelirin yarýsý yabanc sermayeli iþletmeler tarafýndan oluþturulmuþtur. 4. Çin'in dýþ ticaret ortaklarýnda sürekli bir artýþ olmuþtur. Çin'in dýþ ticaret orta 1994 yýlýnda 221 ülke ve bölgeden oluþurken bu sayý 1995'te 227'ye yükselmiþtir. Japonya hala Çin'in en büyük ticaret ortaðýdý toplam ikili ticaret hacmi 1995 yýlýnda bir önceki yýla göre yüzde 19.9 artarak milyar dolara ulaþmýþtýr. Çin'in öteki baþlýc ortaklarý arasýnda Hong Kong, Amerika Birleþik Devletleri, Avrupa Birliði, ASEAN, Tayvan Eyaleti ve Kore Cumhuriyeti

15 bulunmaktadýr. 1995'te Çin hükümeti ilk kez dünyanýn þu andaki yýllýk ticaret hacminin yedide birini oluþturacak büyük bir ithalat planýný açýkla toplam ithalati bu yüzyýlýn sonuna kadar l,000 milyar dolara ulaþacaktýr. Bu plan, gelecek beþ yýl içinde Çin'in ekonomik yapýlanma için büyük bir potansiyele sahip olduðunu göstermektedir. Dýþ Sermaye Kullanýmý Çin, yabancý sermayeyi özellikle krediler ve doðrudan yatýrým þeklinde kabul etmektedir. 1979'd 1995'e kadar Çin, fiilen milyar dolar kredi ve milyar doðrudan yatýrým dahil olmak üzere milyar yabancý sermaye kullanmýþtýr. Yabancý sermaye Çin'in inþaat için gereksinim duyulan mevcut fonlardaki eksikliði telafi etmesini, enerji kaynaklarý çýkarma faaliyetleri, ulaþtýrma ve haberleþme tesisleri ve ham ve yarý mamul malzeme sanayiini geliþtirmesini, geliþmiþ teknolojiden yararlanmasýný ve ülkenin ihracat yoluyla döviz kazanma kabiliyetini güçlendirmesini saðlamýþtýr. Yabancý yatýrýmcýlar da bunun karsýlýðýnda Çin'de paz elde etmiþlerdir. Dýþ krediler, yabancý hükümetlerin veya uluslararasý finans kuruluþlarýnýn verdiði krediler, yabancý bankalarýn verdiði ihracat k ve yabancý ticari bankalardan alýnan krediler yanýsýra uluslararasý piyasada ihraç edilen tahvil, teminatsýz tahvil ve hisse senedi yoluyla elde edilmektedir. Çin, dýþ kredileri özellikle büyük ve orta çaptaki inþaat projeleri için kullanmaktadýr. Bunlarýn b enerji, ulaþtýrma ve haberleþme yanýsýra petrokimya, demir ve çelik, hafif sanayi, tarým, eðitim ve kültür, ve bilimsel araþtýrma alanlarýndaki projelerdir. Yabancý iþadamlarýnýn doðrudan yatýrýmlarý ise genellikle Çin-yabancý ortak giriþim iþletmeleri, Çin-y kooperatif iþletmeleri ve tamamen yabancý sermayeli iþletmelerin kurulmasý yanýsýra kaynaklarýn iþbirliði içinde geliþtirilmesi þeklinde gerçekleþmektedir ile 1995 arasýndaki dönemde Çin'deki onaylanmýþ yabancý yatýrýmlý projelerin sayýsý 258,0 ulaþmýþtýr (234,000'i yabancý sermayeli iþletme, diðerleri ise birlikte geliþtirme, telafi amaçlý ticaret, iþleme ve montaj ve uluslar kiralama projelerinden oluþmaktadýr). 1995'te dýþ yatýrýmlar dört özelliðe sahipti: l. Yatýrýmlar artmaya devam ederken gerçek yatýrýmlar, 1994'e göre yüzde 11.4 artarak milyar dolara ulasmýþtýr. Çin, dünyada yabancý yatýrýmcýlarýn ikinci büyük h haline gelmiþtir. 2. Çok uluslu þirketler, Çin'deki yatýrýmlarýný artýrmýþlardýr. Çoðunluðu Amerika Birleþik Devletleri, Japonya ve Topluluðu'ndan 'ü aþkýn çok uluslu þirket, 1995 yýlýna kadar Çin'de yatýrým yapmýþ bulunuyordu. 3. Projelerin büyük ça yatýrýmlarý, yüksek teknoloji içerikleri ve geliþmiþ yönetim düzeyi, sanayilerin ve ürün karýþýmýnýn ayarlanmasýnda ve iyileþtiril önemli rol oynamýþtýr. 4. Yatýrým alanlarý geniþlemiþ ve ticaret, ulaþtýrma ve finans gibi üçüncül sanayiler, yabancý yatýrýmcýla baslamýþtýr. 1980'lerin baþýndan itibaren merkezi ve yerel yönetimler, havaalanlarý, karayollarý, haberleþme tesisleri, elektrik ve su temini projeleri gibi çeþitli yatýrým projelerini tamamlamak için büyük miktarda insan gücü, malzeme ve para tahsis ederek yabancý iþadamlarinin Çin'de yatýrým yapma ve fabrika kurmalarý için daha iyi koþullar yaratmýþlardýr. Bu arada, yatýrýma iliþkin koþulla deðiþiklik yapýlarak dýþ ekonomik ve ticari iliþkiler konusundaki 500'ün üzerinde yasa ve yönetmelik birbiri ardýna yürürlüðe konu Bunlar, yabancý iþadamlarýnýn Çin'de yatýrým yapmalarý için yasal temeli ve teminatý saðlamýþlardýr. Yabancý sermayeli iþlet yönlendirilmesine iliþkin geçici yönetmelikler ve yabancý sermayeli sanayiler rehberi'nde enerji kaynaklarý, ulaþtýrma, önemli ham ve yarý mamul ürünler ve yeni tarýmsal teknikler yabancý yatýrýmlara açýk alanlar olarak sýnýflandýrýlmýþlardýr. Günümüzde d havayolu ulaþýmý, ticaret, finans ve deðerli metallerin çýkarýlmasý gibi yabancý iþadamlarýna kapalý ve yasak bölgeler (B) olara sýnýflandýrýlmýþ olan bazý alanlarýn, yabancý sermayeyi aþamalý olarak ve planlý bir þekilde kabul etmelerine izin verilmektedi Yabanci ülkelerle Ekonomik ve Teknik Ýþbirliði Bu iþbirliði baþlýca üç þekilde gerçekleþtirilmektedir: Öteki ülkelere Çin eko teknik yardýmý; sözleþmeli dýþ mühendislik projeleri, iþgücü hizmetleri alanýnda iþbirliði ve dýþ yatýrým; ve uluslararasý ikili ve ç ekonomik ve teknik yardým alýnmasý. Çin, 1950'lerin baþýnda merhum Baþbakan Zhou Enlai tarafýndan 1964'te ifade edildiði þekilde "imkanlarýna göre verme" fikrine "sekiz ilke "ye baðlý kalarak geliþmekte olan ülkelere ekonomik ve teknik yardým saðlamaya baþlamýþtýr. Çin, tarým, ormancýlý muhafazasý ve hafif ve tekstil, gýda, enerji, makine, metalürji ve kimya sanayileri yanýsýra ulaþtýrma, kültür ve eðitim, saðlýk ve hizmetleri alanlarýnda ekonomik ve teknik yardým yapmaktadýr. Bunlarýn bazýlarý büyük veya orta ölçekli projeler, diðerleri ise k yatýrým, hýzlý kazanç ve büyük karlarý içeren küçük projelerdir. 1995'e kadar Çin'in dýþ yardým projeleri 102 ülke ve bölgede 1,5 Dýþ sözleþmeli projeler, iþgücü alanýnda iþbirliði ve yabancý yatýrýmlar, 1976'dan bu yana Çin'de ekonomik giriþimler olarak ort 1995'e kadar Çin, 178 ülke ve bölge ile dýþ mühendislik projeleri veya iþgücü hizmetlerini kapsayan 82,000'den fazla sözleþme imzalamýþtýr. Sözleþmeli sermaye milyar dolara ulaþýrken, cirosu da milyarý aþmýþtýr. Çin'in uluslararasý sözleþm hizmetleri pazarýna daha sonra katýlmýþ olmasýna karþýn Çin þirketleri, "sözleþmeleri kesinlikle uyulmasý, kalitenin kalite edilm karlarla yetinilmesi ve eþit muamelenin vurgulanmasý" þeklindeki iþ ilkelerine baðlý kaldýklarý için uluslararasý alanda itibar kazanmýþlardýr. Bu önemli projelerin bazýlarý, öteki ülkeler tarafýndan "model projeler" veya "Çin'in teþhir pencereleri" olarak adlandýrýlmaktadýr. Bunlar arasýnda Yemen'de bir karayolu, belediye iþleri ve bir cumhurbaþkanlýðý konutu ve 600 konut, Kuveyt'te büyük bir deniz köprüsü, Macao'da International Bank, Hong Kong'da Kennedy rýhtýmý, Tayland'da bir otel, Kahire'de Ekim Kenti" ve Uluslararasý Konferans Merkezi, Tunus'ta bir kanal, Cezayir'de yeni bir kent planlamasý, Belize'de bir hidroelektrik santral ve Meksika'da bir petrol iskelesi için tarama projesi bulunmaktadýr. Çin'in yabancý ülkelerde kurduðu Çinyabancý ortak iþletmeleri ve tamamen Çin sermayeli iþletmelerin sayýsý 1995'in ilk yarýsýnda 5,000'in üzerindeydi. Bu firmalarýn toplam sermayesi 5 milyar dolardýr ve 130 ülke ve bölgeye daðýlmýþlardýr. Bu firmalar kaynak geliþtirme, sinai ve tarýmsal üreti iþleme ve montaj, sözleþmeli projeler, ulaþtýrma, finans, sigorta, turizm, saðlýk, restoranlar ve danýþmanlýk alanlarýnda faaliyet göstermektedirler. Ýþletmeler, giderek tek bir faaliyet alanýndan holdinglere dönüþmüþ, modern yönetime ve çok unsurlu idari sis sahip olmuþlardýr.

16 Çin, 1979'dan bu yana Birleþmiþ Milletler Kalkýnma kuruluþlarý ile farklý türde bir çok taraflý iþbirliði geliþtirmiþtir. Çin, "öteki ülke yaparken yardým alma" politikasýný benimsemiþtir. Baþka bir deyiþle, Çin, BM kuruluþlarý aracýlýðý ile üçüncü Dünya ülkelerine saðlamaya devam ederken ayný zamanda BM Kalkýnma Programý, BM Sinai Kalkýnma Örgütü, BM Nüfus Faaliyetleri Fonu, BM Çocuk Fonu, BM Gýda ve Tarým Örgütü, BM Teknik Ýþbirliði Departmaný, BM Doðal Afetler Yardým Örgütü, BM Uluslararasý Ý ve Uluslararasý Ticaret Merkezi gibi örgütlerden ücretsiz ekonomik ve teknik yardým almaktadýr. Çin, ayni zamanda bazý geliþm ülkelerden ücretsiz ekonomik ve teknik yardým almýþtýr. Uluslararasý çok taraflý ve iki taraflý yardým, Çin'deki ekonomi, toplum, ve teknolojinin geliþmesinde olumlu bir rol oynamaktadýr.