istanbul TiCARET ODASI Ülke Etüdlerı Dizisi No: 33 Yayın No 1987/17 FINLANDIYA

Transkript

1

2 istanbul TiCARET ODASI Yayın No 1987/17 Ülke Etüdlerı Dizisi No: 33 FINLANDIYA istanbul-1987

3 fj!!t LEBİB YA LKIN l'a.yf:"r!lari 'iiii/1 VE BASlM /ŞLERI A.. Ş. Tel: 152 ll 001 S Hat

4 İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ BİRİNCİ KlSlM GENEL BİLGİLER I. COGRAFİ VE DEMOGRAFiK YAPI... 1 H. SİYASAL TARİH VE SİYASAL SİSTEM... 2 III. EKONOMİ A. Ekonomik Büyüme, Geçmişteki Seyri ve Geleceği 3 B. Gayrı Safi Yurtiçi Hasıla... ; C. Yatırımlar... 8 D. Tarımsal ve Sınai Üretim... 9 E. Turizm F. Ulaştırma ve Haberleşme G. Bankacılık H. Enflasyon I. Bütçe İ. İstihdam IV. DIŞ EKONOMİK İLİŞKİLER A. Ödemeler Bilançosu B. Dış Ticaret İhracat İthalat... 31

5 -II- V. TÜRKİYE İLE EKONOMİK İLİŞKİLER ı. Genel Durum Ekonomik İlişkiler ve Gelişmeler A- İhracatımız B- İthalatımız İKİNCİ KlSlM DIŞ TiCARETE İLİŞKİN BİLGİLER I. DIŞ TİCARET MEVZUATI... ; A. Ticari Belgeler B. Kambiyo Kontrolü C. İthalat D. Tarif e Sistemi E. İhracat II. TEŞVİK MEVZUATI A. Bölgesel Teşvikler B. Bölgesel Kalkınma Fonu (KERA)... 5ı C. Diger Teşvikler ı III. YABANCI SERMAYE A. Finlandiya' da Temsilcilik Açma B. Özel İş Kurma C. Şube Açma D. Sermaye Transferleri... ;... 55

6 -III- ÜÇÜNCÜ KlSlM ZİY ARETÇİLER İÇİN YARARLI BİLGİLER I. ÜLKEYE GİRİŞ A. Vize B. Sağlık Koşullan C. Gümrük Koşulları D. Para Birimi E. Ülkeye Ulaşım..... lt ÜLKEDE itimet... A. Oteller B. İş Görüşmeleri... C. Giyim D. Şehiriçi Ulaşım E. Haberleşme F. Çalışma Saatleri G. Resmi Tatil ve Bayramlar..., H. Yerel Zaman... I. Elektrik, Su İ. Basın... J. Reklam Acentaları III. FUARLAR IV. FA YDALI ADRESLER V. EKLER....

7

8 ÖNSÖZ Odamız uzun bir süredir dış ülkelerle ticari ilişkilerimizi geliştirmek için özellikle ihracatçı üyelerimizin yararlanmaları amacıyla "Ülke Etüdleri Dizisi" kapsamında seri etüdler yapmaktadır. Bu defa, Kuzey ülkelerinden Finlandiya Etüdü düzenlenmiştir. İnceleme Finlandiya ekonomisine ait genel bilgileri, ülkenin dış ticaret ilişkilerine ve mevzuatına ilişkin bilgileri ve ülkeyi ziyaret edecekler için gerekli pratik bilgileri içermektedir. İhracatçılarımıza ve diğer ilgililere faydalı olacağına inandığımız bu etüdü hazırlayan Odamız elemanlarından HÜLYA DURMAZ'a teşekkürlerimi sunarım. Dr. İsmail Özaslan Genel Sekreter

9

10

11

12 BİRİNCİ KISIM GENEL BİLGİLER

13

14 I- COGRAFİ VE DEMOGRAFiK YAPI Finlandiya, İskandinav yanmadasının doğusunda yer almaktadır. Kuzey'den Norveç, kuzey-batıdan İsveç ve doğudan SSCB'ye komşudur. Avrupa'nın 5. büyük ülkesi olan Finlandiya'nın yüzölçümü Km 2 dir. Ülke topraklarının % 69'unu ormanlar, % 9.4'ünü içsular, % 8'ini ekilebilir alanlar, % 13.6'sını ise diğer alanlar kaplamaktadır. Görüldüğü gibi ülkenin tarıma elverişli arazisi pek az olup, ormanadayalı iş kolları için önemli bir hammadde kaynağına sahiptir. Ülkenin başkenti Helsinki'dir ve diğer önemli şehirleri arasında Tampere, Turku, Espo ve Vantaa sayılabilir tahminine göre 4.91 milyon olarak hesaplanan ülke nüfusunun% 60'ı, şehirlerde,% 40'ı ise kırsal kesimde yaşamaktadır. Nüfusun yoğunluğu km 2 ye 15.8 kişidir. Finlandiya' da kışlar oldukça soğuk yazlar ise ılık geçmektedir. Helsinki'de 5 oc olan yıllık ortalama sıcaklık, Kuzey kesimlerde -4 C'yi bulmaktadır. Resmi dil olarak Fin'ce ve İsveç'ce konuşulmaktadır.(% 93.5 Fince,% 6.3 İsveç'ce) En çok konuşulan yabancı diller İngilizce ve Almanca' dır. Halkın% 89'u Lutheran Kilisesine,% 1'i ise Rum Ortodoks Kilisesine bağlı olup Methodist, Yahudi ve Müslüman gruplar da yaşamaktadır.

15 -2- II- SİYASAL TARİH VE SİYASAL SİSTEM Finler, tarihi çağların başlarında Batı Asya' dan buraya göç ederek yerli halk olan Lapları kuzeye doğru sürmüşlerdir. 12. yüzyıldan itibaren İsveç'in yönetimine girmiş olan ülke, 1809 yılında İsveç tarafından Rus Çarlığı'na bırakılmıştır. Bir yüzyıldan uzun bir süre otorrom bölge olarak kalmış, 1917 Rusihtilali sırasında bağımsızlığını ilan etmiştir. Kısa süren bir iç savaşın ardından, 1889 da demokratik bir anayasa hazırlanmıştır. Rusya'da iktidar olan Sovyet Rejimi Finlandiya'nın kontrolünü tekrar elde etmek istemiş, ancak 1920'de bağımsızlığını tanımıştır. SSCB'nin ülkede talep ettiği üsler nedeniyle çıkan savaş sonucu Fin topraklarinın bir bölümü SSCB'ye bırakılmıştır. Daha sonra, Almanların yardımıyla SSCB'ye karşı savaşa giren Finlandiya, 1948'te Fin-Sovyet Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Paktı'nı imzalamıştır. Bu pakt halen yürürlükte olup 1990'a kadar uzatılmış bulunmaktadır. Finlandiya parlamenter demokrasi ile yönetilen bir Cumhuriyettir. 200 üyeye sahip ve Eduskunta olarak anılan tek medisli bir parlamento genel ve eşit oy ilkesine göre seçilmektedir. Seçmen yaşı 18'dir. Yürütme yetkisi Eduskunta'dan sorumlu olan hükümetin elindedir. Cumhurbaşkanı devletin başıdır ve 6 yıllık süre için parti listelerinden seçilen 301 kişilik Seçmenler Kurulunca seçilir. Dış işlerinde, yeni bir hükümet oluşturulmasında ve parlamentonun dağıtılmasında (Eduskunta'da partilerin çoğunluğuna dayanarak) Cumhurbaşkanı doğrudan yetki sahibidir.

16 Finlandiya, İsveç, Norveç, Danimarka ve İzlanda'nında üyesi olduğu Nordic Council'a üyedir. 1969'dan beri OECD tam üyesi olup 1973'te Avrupa Topluluğu ile Serbest Ticaret Anlaşmasını imzalamıştır. Ayrıca, 1 Ocak 1986'da Avrupa Serbest Ticaret Birliği'nin (EFTA) tam üyesi olmuştur. III - EKONOMİK YAPI A - Ekonomik Büyüme, Geçmişteki Seyri ve Geleceği Ekonomik Sistem, özel mülkiyet ve serbest teşebbüs üzerine dayalıdır. Ancak, Batı Avrupa ülkelerinde olduğu gibi devletin iktisadi gelişmeyi düzenlernede hayati etkisi vardır. Bunun dışında, yalnızca alkollü içkilerin üretimi, ithali ve satışında devlet tekeli vardır. Devlet bazı ticari şirketleri kontrol etmekte ancak bunların ticari şekilde yönetilmeleri ve kar sağlamaları beklenmektedir. Finlandiya, II. Dünya Savaşından sonra hızlı bir değişim sürecine girmiştir. Bu değişim tarımdan imalat sanayiine, ormana dayalı endüstrilerden metal ve makina sanayiine doğru geçiş şeklinde olmuştur. Aynı zamanda, iş gücü geleneksel sektörlerden hizmet sektörüne ve yeni imalat sanayilerine kaymıştır. Ekonominin yeniden şekillendirilmesinde, 1948'de Ruslarla imzalanan Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Anlaşması önemli bir yere sahiptir. Büyük ölçüde dış ticarete bağımlı olan Fin ekonomisinin geçmiş yıllardaki istikrarlı büyüme hızlarının arkasın-

17 -4- daki itici güç ticarettir. Mal ve hizmet ihracatından sağlanan gelir, GSYH'mn yaklaşık% 30'luk bir bölümünü oluşturmaktadır. Finlandiya ekonomisinde, döneminden sonra görülen hızlı gelişme, 1979 ve 1980 yıllarında Ödemeler Dengesi ile GSMH üzerinde artışlara neden olmuş ancak 1981 ve 1982 yıllarında ekonomistlerin uluslararası pazarlardaki krize bağladıkları bir durgunluk dönemi başlamıştır. Ekonomide görülen durgunluk üzerine 1982 yılında bir dizi mali ve iktisadi tedbirlere başvurulmuştur. Bu tedbirlerin en önemlilerini % 10'nu bulan devalüasyon ile satış vergilerinde ve sosyal güvenlik kesintilerinde yapılan indirimler teşkil etmektedir yılında ise bu tedbirlere ek olarak Dış istikraza başvurularak ekonominin iyileştirilmesine çalışılmış ve ayrıca ülke içinde sorun haline gelen % 9 civarındaki enflasyonunun aşağılara çekilmesini teminen sıkı para politikası uygulanmıştır. Bu tedbirler ekonominin hareketlenmesine neden olmuş ancak bazı sektörlerde olumsuz etkiler görülmüştür. Örneğin Finlandiya 1983 yılında orman ürünleri dış pazarını kaybetmiş, 1982 devalüasyonunun orman ürünlerini ucuzlatması sonucu, üreticilerin düşük fiyattan ihracat yapmak istemedikleri görülmüştür. Sıkı para politikas~ yardımıyla, ithal ve ihraç maddelerinde % 7'yi, tüketim maddelerinde % 8.4'ü geçmeyen fiyat artışları ile enflasyonla mücadelede kısmen başarılı olunmuştur. 1985'te% 5.9 olarakgerçekleşen enflasyonunu 1986 yılı sonunda % 3.3'e çekilmiştir.

18 -5- Ekonomide ki bu olumlu gelişmelere karşılık 1980 yılında% 4.7 olan işsizlik oranı 1984'te% 6.1, 1985'te ise% 6.3 olmuştur. Prodüktivite artış nispetlerinin son yıllarda giderek yükselme gösterdiği Finlandiya'da, ekonominin 1985 yılı prodüktivite artış oranı % 3.5 olmuştur. Sonuç olarak, bugün sağlıklı bir yapıya kavuşmuş olan Finlandiya ekonomisi üzerinde etkili olmuş başlıca olayları aşağıdaki başlıklar altında toplayabiliriz: a) Finlandiya ekonomisinde önemli bir yere sahip olan dış ticaretin özellikle ihracatın, dış talepteki değişikliklerden etkilenmiş olması. b) Enflasyonla mücadele politikasının, dış etkenlerinde tesiriyle yatırımla-rda durgunluk ve işsizlik yaratması ve bunun sonucu 1982 yılı sonunda bir dizi mali ve iktisadi tedbirlerinden alınması. c) 1982 yılında alınan ekonomik tedbirlerin sonucu olarak sınai üretimde meydana gelen artış. Vasıflı işgücüne sahip olan Finlandiya, kaydettiği teknolojik ilerleme ve yüksek yatırım seviyesi ile istikrarlı büyümesini devam ettirecek kapasitede bir ülke olarak görülmektedir.

19 -6- B- Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 1981 yılı sonunda ulusiararası ticarette meydana gelen durgunluktan Fin ekonomisi de etkilenmiş, dış talepteki azalma yatırımları da azaltmıştır. Diğer bir deyişle, önemli ihraç maddelerindeki dış talep azalması, tüm sektörlerde özellikle sanayi ve inşaat sektörlerinde olumsuz etki yapmıştır.fakat 1985'e kadar geçen 4 yıllık süre içinde daha önceleri ekonomide etkili olan dalgalanmalar eski önemini kaybetmeye başlamış, uluslararası ticari ilişkilerin canlanması ve alınan iktisadi önlemlerin de etkisiyle ekonomide olumlu gelişmeler olmuştur yılında toplam sanayi üretiminde% 4'lük büyüme kaydedilmiş bu artışta en fazla paya metal ve makina sanayi ile elektrik üretimi ve madencilik sektörü sahip olmuştur yılının ilk yarısında düşüş kaydeden imalat sanayi üretiminin 1987 yılında artacağı tahmin edilmektedir. Üretim düşüşü kaydedilen diğer sökterlerden biri de or~ man sanayiidir. 1986'nın ilk yarısındaki üretim miktarı 1985'in aynı dönemine kıyasla % 4 düşmüş, ancak bu durumda ihracatçıların fiyat indirimini önlemek için yaptıkları grevierin payı olmuştur. Ekonomide önemli bir paya sahip olan kağıt sanayiinde de, 1986 yılı ilk yarısında üretimde % 5'lik bir düşme kaydedilmiştir. Ancak 1987 yılında, genel olarak orman sanayiinde kapasite kullanım oranının artması ve üretimde iyileşme beklenmektedir. Aşağıdaki tablo da, 1980 fiyatlarıyla, GSYH'nın sektörler itibariyle dağılımı gösterilmiştir. (1980 yılı itibariyle 1 ABD Doları = Fmk)

20 -7- TABLO: 1 GAYRI SAFI YURTIÇi HASILA'NIN SEYRI (Piyasa fiyatlarıyla milyon Fmk) * Cari Fiyatlarla Sabit " (1980) Reel değişim ')( ı.8 3.O O Kişi başıııa GSMH Cari fiyatlarla Sabit " (ı 980) Reel değişim r;; ı S ı.6 ( *) Geçici rakamlar Kaynak: EIU Country Profile Finland Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'nın nispi payları itibariyle, sektörlere göre dağılünı da Tablo 2'de sunulmuştur TABLO: SEKTÖRLER İTİBARİYLEGAYRİ SAFi YURTiÇi HASILA (Yüzde Paylar olarak) * 1984* Tarım ve ormancılık imalat, madencilik ve taşocakçılığı Elektrik, havagazı ve su İnşaat Ulaştırma haberleşme Ticaret Merkezi ve yerel kamu hizmetleri Diğer faaliyetler (*)Geçici rakamlar. Kaynak: Country Profile Finland (Bulletin of Statistics)

21 -8- C - Yatırımlar Fin ekonomisinin yatırım eğilimi 1970'lerin ortalarından itibaren düşmeye başlamıştır. Fakat sabit yatırımların GSMH'ya oranı halen OECD ortalamasının üzerinde olarak % 3-4 civarındadır yılında inşaat sektöründe görülen işçi-işveren arasındaki sorunlar sabit sermaye yatırımı seviyesinin düşük kalmasına neden olmuştur. Bu durumun hertaraf edilmesi, aynı zamanda yurtiçi faiz oranlarının normal bir seviyeye ulaştırılmasına bağlı bulunmakta olduğu ifade edilmektedir. Tarımda 1986 yılı katma değer oranı yıllarının rekor seviyesine oranla oldukça aşağıya düşmüştür. Bu değişim, yatırım maliyetleriyle tarımdaki kredi borçluluğu oranının artışına bağlı olmuştur. Borçluluğun hızla düşürülmemesi halinde tarımdaki yatırım oranı düşük kalmaya devam edecektir. imalat sanayi yatırımlarında 1985 yılı itibariyle artış kaydedilmiştir. Bunun nedeni Kamu İktisadi Teşekkülleri yatırımlarında kaydedilen % 50'lik artış olmuştur. Buna karşılık özel şirketlerin yatırım isteği yüksek faiz oranlarına bağlı olarak artış göstermemiştir. Sonuç olarak imalat sanayiinde özel şirketlerin yatırım hacimleri 1980'lerin başlarındaki seviyede kalmıştır.

22 ~----TABLO: EKONOMiK FAALİYETLER ltlbariyle SABİT YATIRIMLAR * 1986** 7c Payı %Değişim Tarım ve ormancılık ı 1/2 imalat, vs Elektrik. havagazı ve su lo Toptan ve parekende ticaret. resturant ve oteller ı o. ı İkarnet mülkiyeti Diğerleri ( ı ) ı 1/2 (ı) Başlıca özel sektör ve genel kamu hizmetleri Kaynak : Economics Department, Ministry of Finance Economic Survey 1986 D- Tarımsal ve Sınai Üretim 1. Tarım, Orman ve Hayvancılık İklim şartlarının bir sonucu olarak, Finlandiya'nın ekilebilir arazi miktarı toplam arazinin sadece% 8'ini oluşturmaktadır Km 2 ). En zengin araziler ülkenin güney ve güneybatısında yeralmaktadır. Ancak çevre koşulları tarımdan çok çiftlik hayvancılığına imkan vermektedir. Nitekim, çiftlik hayvanı yetiştiriciliğinden, toplam çiftlik gelirlerinin% 70'i sağlanmaktadır. Hayvancılıkta, domuz, sığır ve dana yetiştiricili-

23 -10- ği ile yumurta ve süt üretimi önemli bir yer tutmaktadır. Tarlaların küçük boyutlarda olması nedeniyle tarımda makinalaşma ekonomik o linamaktadır. Tarımsal üretim miktarı 1985 yılı itibariyle% 7.5 oranında azalmıştır yılında da kısıtlayıcı önlemlerin etkisiyle % 3 azaldığı tahmin edilmektedir. Ekonominin dayanağı olarak nitelendirilen ormancılıkta ise 1985 üretimi% 3.5 oranında artış göstermiştir. Orman ürünleri arasında bıçkı, kontraplak vb.' tahtalar, kağıt hamuru, kağıt, kağıt tabakası önemli bir yer tutmaktadır itibariyle, orman ürünleri, gayri safi sanayi üretiminin lls'ini oluşturmaktadır. Üretimin % 80'ine yakın bir bölümü ihraç edilmektedir. Bugünkü orman sanayi hacmi 1950'lerin 4 katına ulaşmış bulunmaktadır. ~------~ TABL0: Buğday Arpa Çavdar Yulaf Patates Şeker pancarı BAŞLICA TARIMSAL ÜRÜNLER (1000 Ton) Kaynak: FAO Production Yearbook 1985 Vol

24 -ll TABL0: BAŞLICA HAYYANSAL ÜRÜNLER (000 Ton) Toplanı et (sığır, domuz eti) Süt Tereyağ Peynir _0 Yumurta Kaynak : EIU Country Profıle, Finland a. Milyon Litre 2. Sınai Üretim Finlandiya'nın büyük ölçüde dış ticarete yönelik bir ekonomiye sahip olmasi ve gelişmenin, sınai üretim ve sınai ürünler ihracatındaki artışa bağlı olması nedeniyle, maliye ve ekonomi politikasında en büyük ağırlık sınai üretimi arttırmaya yöneliktir. imalat sanayilerinin bir çoğu güney ve batı kıyılarındaki Helsinki, Turku, Rauma ve Pori gibi şehirlerde yoğunlaşmış bulunmaktadır. Ağaç işleme, kağıt hamuru ve kağıt imalathaneleri halen sanayinin belkemiği olup Finlandiya'nın geleneksel ihracatçılarını oluşturmaktadır.

25 -12- II. Dünya Savaşından sonra, SSCB'nin imalat aletleri ve gemi onarım taleplerini karşılayabilmek için makina sanayii oldukça geliştirilmiştir. Yapılan ürünler yüksek standartlı olup, Batı pazarlarında oldukça talep görmektedir. Tekstil, giyim, gıda ve kimya endüstrilerinde de büyüme kaydedilmiştir. Orman ürünleri sanayi, ülkenin orta bölgelerinde yaygınlaşmış bulunmaktadır. Su yollarının taşımaya elverişli olması hammaddenin az masrafla imalathaneye taşınmasını sağlamaktadır. Aşağıdaki tabloda Finlandiya'nın sınai üretimi görülmektedir TABLO: BAŞLlCA SlNAi MALLAR ÜRETiMi (Birim belirtilmedikçe OOO'ton) Biçilmiş kereste (000 m3) Kontrplak ve kaplama (000 m ) Mekanik kağıt hamuru Kompriine liften tahta Toplam selüloz Kağıt ve mukavva Çimento Sülfirik asid Gübre Pik demiri Ham çelik Bakır N ik el Seramik mutfak eşya~arı Pencere camı (000 m ) Kaynak: Country Profile Fınland * : Geçici rakamlar *

26 -13- Finlandiya sınırlımaden kaynaklarına sahiptir. Önemli sayılabilecek madenler arasında bakır yatakları (2 büyük ocak), pirit ve düşük dereceli fosforik cevheri bulunmaktadır. Ayrıca 1984 yılında yeni bir nikel ocağı üretime başlamıştır ve yılda tonluk üretim yapması planlanmıştır. Rezervlerin 8 yıl yetecek ölçüde olduğu tahmin edilmektedir. Enerji ihtiyacının% 41'ini nükleer güçle karşılayan Finlandiya petrol, gaz yada kömür gibi enerji kaynaklarına sahip değildir. Elektrik ihtiyacının% 30'unu ise sahip olduğu büyük hidroelektrik potansiyeli ile karşılamaktadır. SSCB'den ithal edilen petrol ve kömürle ihtiyacın geri kalan bölümü karşılanmaktadır. E- Turizm Geniş ormanlara ve karasularına sahip olan Finlandiya, tatil için elverişli manzaraları ve tenhalığı ile birçok ziyaretçiyi ülkeye çekmektedir. Ayrıca kış sporları için elverişli ve oldukça uzun süren kış mevsimi de ziyaretçilerin ilgisini çeken bir başka etkendir. Turistlerin çoğu İskandinav ülkelerinden, Federal Almanya'dan ve Sovyetler Birliği'nden gelmektedir. Finlandiya'ya gelen turist sayısından 1970'lerin başlarından itibaren büyük bir artış kaydedilmeye başlanmıştır.

27 yılı turist gelirleri milyon markka olan Finlandiya'da çeşitli ülkelerden gelen turistlerin geeeleme sayısı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir TABL0: ülkeler ITiBARiYLE GELEN TURiST SAYISI Ülke (Turistin) Danimarka Fransa Federal Alınanya Hollanda Norveç İsveç İsviçre SSCB İngiltere ABD Toplam Kaynak: Europe Year Book 1986 V yılı itibariyle Finlandiya'nın yatak kapasitesi, otel motel ve tatil köyleri dahil olarak saptanmıştır. (Otel: 581, Motel: , tatil köyleri: 372) Diğer taraftan yabancı ülkelere giden Finli turistlerin sayısı yaklaşık 2.7 milyon kişidir. Bu rakam ülke nüfusunun yarısından fazlasıdır yılı turizm gelirleri milyon Fmk iken turizm giderleri Fmk olarak hesaplanmıştır yılında ise bu açık milyon Fmk'a yükselmiştir.

28 -15- F - Ulaştırma ve Haberleşme Finlandiya'daki uzun mesafeler ve sert iklim koşulları, ekonomik hayatta demiryolu ve hava taşımacılığına daha fazla önem verilmesi sonucunu doğurmuştur yılında, ulaştırma ve haberleşme sektörünün GSYH içindeki payı yaklaşık% 7 olarak gerçekleşmiştir yılı itibariyle, devletçe işletilen demiryolu ağı km uzunluğunda olup bugün bu ağın% 20'si elektrik enerjisiyle çalıştırılmaktadır. Bu oranın arttırılması yönünde çalışmalara devam edilmektedir. Kereste ve diğer orman ürünleri nakliyatında kullanılan en yaygın metod, nehir, göl ve kanalların sağladığı taşıma gücünden yararlanılması yoludur. En önemli kanal Saimaa kanalıdır. Havayolu taşımacılığı (yolcu ve yük olmak üzere) devlet kontrolü altında işletilenfinairve Karair'de yoğunlaşmış bulunmaktadır. Helsinki'den hergün New York, Londra, Paris, Amsterdam, Brüksel, Zürih, Frankfurt, Hamburg, tüm İskandinav ülkeleri kentlerine ve Moskova'ya direkt uçuş yapılmaktadır. Milli havayolu Finair düzenli seferleriyle 20 yurtiçi ve 30 yabancı havaalınını birbirine bağlamaktadır. Finlandiya'ya havayoluyla taşınan kargonun çoğu Amsterdam, Londra, Frankfurt, Manchester, New York ve Hamburg'tan gelmektedir. Ayrıca, Dusseldorf ve Frankfurt'tan, Manchester, Londra ve Stokcholm'den Helsinki'ye düzenli kargo seferleri mevcuttur.

29 -16- Fin ticaret filosunun ise 1985 yılı Mart sonu itibariyle brüt ton kapasiteli 469 ticari gemisi mevcut bulunmaktadır TABL0:9----~ DEMIRYOLU TAŞlMACILlGI Taşınan Yük (milyon ton) Yolcu- km (milyon) Kaynak : EIU Country Profile Finland TABLO : HAVATAŞ IMACILlGI Yolcu- km (milyon) Yük ve posta (000 ton/km) Uçulan km (000) Kaynak: EIU, Country Profile Finland.

30 -17- Finlandiya'nın dış ticareti genellikle deniz yoluyla yürütülmektedir. 23 liman arasından güneydeki Helsinki, Kotka, Turku ve Pon limanları toplam ithalatın 2/3 sini karşılanıaktadır. İskandinav limanlarından hergün, Alman limanlarmdan haftada 1 olmak üzere Helsinki ve Turku'ya feribot seferleri yapılmaktadır. Ingiliz ve Fin limanlarını birbirine bağlayan hızh roro taşımacılığına verilen önem de giderek artmaktadır. Hanko, Finlandiya'daki tek serbest limandır ancak Helsinki, Turku, Oulu ve Loviisa!imanları, serbest bölge antrepalarına sahiptir. Finlandiya'da, haberleşme alanında telefonun yeri çok büyük boyutlara ulaşmıştır. Kısmen devlet eliyle, kısmen özel şirketlerce yürütülen telefon hizmeti ağı içinde telefon çalışmaktadır. Mobil telefon kullanıcıları arasında Finlandiya dünyada ilk sıralarda yeralmaktadır yılından bu yana özel ticari radyo yayınları serbest bırakılmıştır. G - Bankacılık Merkez Bankası (Bank of Finland) Parlamento'nun sorumluluğu ve denetimi altmda işlevlerini yürütmektedir. İç para piyasasını ve sermaye hareketlerini kontrolü altmda tutan Merkez Bankası ayrıca, bankalarm para yatırıp çekebildikleri bankalararası vadesiz mevduat piyasasını işletmektedir. Merkez Bankası para politikasının kilit noktasını vadesiz mevduat oranları oluşturmaktadır. Bankaların mevduat ve kredi faiz oranları Merkez Bankasının belirlediği taban oranına bağlanmıştır.

31 -18- Finlandiya'nın sıkı denetim altında yürütülen bankacılık sistemi ve finans piyasaları yavaş yavaş idari kontrolden uzaklaştırılmaktadır. Bu kontrolsüzlüğe kredi faiz oranları tavanı da dahildir. Ortalama kredi faiz oranı üst sınırının, 1983 yılında serbest bırakılmasından bu yana, ticaret bankalarının % 30'una yakın bir bölümü daha az kontrole tabi kalmıştır. Piyasa mekanizmasından daha çok etkilenen bir bankacılık sistemine yöneliş, Merkez Bankasının para politikasını arz yönünden talep yönüne kaydırmasına neden olmuştur. Merkez Bankası uzun vadeli dış borçları ve yerli şirketlerin yurtdışında gerçekleştirdikleri yatırımları kontrol yoluyla para akımını yakından takip etmektedir. Ticaretin giderek uluslararası nitelik kazanmasıyla birlikte piyasadaki kontrollerin azaltılması, Finli bankalar arasındaki rekabeti güçlendirmiş ve 1984 yılında banka masraflarına ilişkin kartel bozulmuştur. Ancak faiz karteli korunmuştur. Ülkedeki en önemli 5 ticaret bankasının isim ve adresleri aşağıda gösterilmiştir. - Kansallis - Osaki - Pankki (KOP) POB 10, Aleksanterinkatu 42,00101 Helsinki Tel: (90) 1631 Telex: Suomen Yhdyspankki (U nion Bank of Finland) Aleksanterinkatu 30, POB 368, Helsinki Tel: (90) 1651 Telex: Helsingin Osakepankki (Bank of Helsinki) POB 110, Aleksanterinkatu 17, Helsinki Tel: (90) Telex:

32 Saastöpankkien Keskus - Osake - Pankki (Skopbank) (Central Bank of the Finnish Savings Banks) Mikonkatu 4, Helsinki Tel: (90) Telex: Osuuspankien Keskuspankki (Okobank) (Central Bank of the Co- operative Banks offinland) Arkadiankatu 23, Helsinki Tel: (90) 4041 Telex: Merkez Bankasının adresi ise şöyledir: Suomen Panklei (The Bank of Finland) POB 160, Helsinki Tel: (90) 1831 Telex: yılından beri Citibank, Chase Manhattan ve Banque Indosuez gibi yabancı bankaların yerel şubelerine sahip olan Finlandiya, Danimarka'dan sonra yabancı bankaların açılmasına izin veren ikinci K';lzey ülkesidir. Finlandiya'da ticaret bankaları, sanayiin tahsisinde eskiden beri önemli bir role sahip olmuşlardır. Bankalararası rekabetin güçlendiği ortamda, tasarruf ve kooperatif bankaları, küçük ve orta büyüklükteki şirketlerin dikkatlerini ticaret bankalarından kendilerine çekmeye çalışmaktadırlar.

33 -20- Aşağıdaki tabloda dönem ortalamaları olarak faiz oranları gösterilmiştir TABLO: FAİZ ORANLARI (% olarak dönem ortalamalan) Taban oran* Ticaret bankaları kredi faiz oranlan Vadesiz Mevduat oranları* Nakil rezerv i1ı tiy acı * Merkez Bankasınca uygulanan oranlar. Kaynak : EIU, Country Profile Finland Merkez Bankası'nın uyguladığı sıkı para politikası sonucu vadesiz mevduat faiz!jranı 1983 yılı Eylül'ünde% 18'e çıkmış ancak 1986 Mayıs'ında düşürülerek % 12,02'de tutulmuştu~.taban oranı ise 1985 Şubat'ında% 9'a düşerek yıl içinde aynı seviyeyi korumuştur. Fakat 1986'nın ilk yarısında tekrar % 7'ye düşmüştür. Ülkenin döviz rezervlerinde görülen düşüşü durdurmak amacıyla 1986 Haziran'ında Merkez Bankası yeni bir strateji saptamıştır. Bu stratejinin içerdiği 3 ana unsur aşağıda açıklanmıştır: 1 -V adesiz mevduat faiz oranları döviz rezervlerine bağlanmıştır. Konvertibl döviz rezervleri düştüğü anda vadesiz mevduat faizleri yükselecek, rezervler yükseldiğinde ise düşürülecektir. 2- Bankaların uyguladığı ortalama kredi faiz oranlarına ilişkin düzenlemeler kaldırılmıştır.

34 - 2ı- 3- imalat ve gemicilik şirketlerine, en az 5 yıllık süre için verilen dış krediler üzerindeki kontrol kaldırılarak, döviz kontrolleri daha liberal hale getirilmiştir. Bu stratejinin açıklanması, piyasalarda bir krizin sözkonusu olduğu imajını yaratmış ve devalüasyon olacağı yolunda spekülasyona ve dışarı para akışına yolaçmıştır. ı986 yılı Ağustos ayında ise vadesiz mevduat faiz oranı% 40'a kadar yükselmiştir. Eylül başlarında tekrar normal seviyesine inmiş, kredi faiz oranı da % ı5 olarak saptanmıştır. H - Enflasyon Enflasyonun aşağıya çekilmesi ve en azından rakip ülkeler seviyesine indirilmesi amacıyla sıkı para politikaşı uygulayan Finlandiya'da ı983 enflasyon oranı % 8.4, ı984 oranı ise 7.ı olarak gerçekleşmiştir. Ve nihayet ı985'te enf.lasyon oranı% 5.9'a, ı986'da% 3.3'e inmiştir. 83 ve 84 oranıyle kıyaslanchğında oldukça düşük olduğu görülen bu orana ulaşınada petrol fiyatlarında ve ithalat fiyatlarında meydana gelen düşüşün önemli ölçüde etkili olduğu söylenebilir. Dış Ticaret Fiyatlarındaki düşüş, tüketici fiyat indeksindeki düşüşe neden olan başlıca faktör olmuştur ve yılın ikinci yarısında Tüketici fiyat indeksindeki artış sadece % ı civarında seyretmiştir. Gelirler seviyesindeki artış bunun tersine yavaş olarak düşmüştür. 1985'in sonunda OECD ülkeleri ile Finlandiya arasındaki enflasyon farkı tüketici fiyatları itibariyle hemen hemen % ı de kalmıştır. Ancak emek maliyetindeki büyük fark, Finlandiya aleyhine fiyat rekabetinin bozulmasına yol açmıştır.

35 TABL0:11 FiYAT VE ücretlerin YILLAR itibariyle DEGiŞiMi (Yıllık ortalama değişim % olarak) Tüketici fiyatları Ücret ve maaşlar Üretici fiyatları (mamül mallarda) Kaynak : Bulletin of Statistics, Ministry of Finance. I- Bütçe 1985 yılı Bütçe gelirleri GSMH'nin % 2.6'sını, harcamalar ise % 28.?'sini oluşturmaktadır TABL0: BÜTÇE (Milyon Markkaa) Gelirler Dolaysız Vergiler Dalaylı Vergiler Sosyal güvenlik Diğerleri ı Toplam Giderler Eğitim Sosyal Güvenlik Sağlık

36 -23- Tarım ve Ormancılık Ulaştırma ve Haberleşme Savunma Kamu borcu Diğer Toplam Kaynak : Europe Year Book. Sayfa yılı içinde uygulanan tedbirlerin ardından 1986 yılında mali politakalarda belirgin bir rahatlama yaratılmıştır yılı Bütçesi'nde harcamalarm% 9.2'lik bir artışla Fmk.a ulaştığı tahmin edilmektedir. Sağlık ve eğitim hizmetlerinin ise toplam harcamaların % 40'ını t-eşkil etmesi öngörülmüştür. Ülkedeki genel düşünce bütçenin rekabet gücünü daha fazla arttıracağı yolundadır. Yukarıdaki tabloda Finlandiya bütçesinin 3 yıllık gelir ve gider rakamları gösterilmektedir. İ- İstihdam 1979 yılından itibaren hizmet sektöründe meydana gelen büyüme istihdam alanmda% 10 civarında bir artışı da beraberinde getirmiştir. Aynı dönemde işsizlik oranı nisbeten sabit kalmış ve 1985 yılmda ortalama% 6.3 olarak kaydedilmiştir. Savaş sonrası dönemde, çalışmak üzere İsveç'e giden Finli işçilerin göçü, sanayi sektöründeki gelişmelere ve vasıflı işgücü talebinin artmasına paralel olarak 1981 yılında tersine dönmüştür. Nitekim 1986 yılı içinde net göç oranının sıfır lanacağı tahmin edilmektedir.