FRANSA: SÜT CİNSİ SEÇİMİ VE GENETİK İLERLEME

Transkript

1 FRANSA: SÜT CİNSİ SEÇİMİ VE GENETİK İLERLEME Fransız Süt Cinsi Sürüleri Neredeyse 4 milyona varan süt cinsi inek sayısı ile Fransız sağmal sürüleri Avrupa süt kontenjanının 18% inin üretilmesine olanak tanımaktadır. Bu önemli rakamlar, özellikle Prim Holstein (2,1 milyon baş), Montbéliarde (0.64 milyon baş) ve Normande (0,48 milyon baş) gibi seçilmiş özel cinsleri bir araya getirmektedir. Bunlara, Abondance, Fransız Simmental i, Pie Rouge des Plaines, French Brown ve Tarentais cinsleri de eklendiğinde, modern ve tam birer seçim programı bulunan toplam 8 soy bulunmaktadır. Fransız sürülerinin uluslar arası öneme sahip ırkları ve dünyanın çeşitli bölgelerinde karşılaşılan güç çiftlik koşullarında karşılaşılan yem ve iklim şartlarına iyi adapte olmuş farklı ırkları barındırması istisnai bir durumdur. Seçme ve Genetik Islah Kriterleri Her bir cins aşağıdakileri göz önünde bulunduran, dengeli bir seçim hedefi izler: > Tüm cinslerde ortak bir Mandıra Ekonomik Endeksinde (INEL) tar tılan Ürünlerde (süt, yağ içeriği ve proteinler) niteliksel ve niceliksel artış; > Üretim maliyetlerini düşürmeye yönelik olarak işlevsel özellikler (doğurganlık, buzağılama kolaylığı, hücre sayıları, uzun ömür) ile birlikte işlevsel vücut özellikleri (meme sistemi, bacaklar ve ayaklar). Tüm bu kriterler UPRA Sentez Endeksi (ISU) adı verilen bir sentezden elde edilen genetik ve ekonomik çalışma sonuçlarına göre bir araya getirilir. Bu endeks üretim türünün (yoğun veya değil, ova ya da bayır, meralar ) yetiştirici tarafından seçilebilmesine olanak tanıyacak şekilde sağlam ve uygundur. ISU de bulunan seçme hedefi, bu araç üzerinde sürüsünün üreme ve yenilenmesini temel alarak orta vadede tüm yetiştiricilerin kendi kullanımlarından en yüksek ekonomik verimi alabilmelerine olanak tanır. Genetik değer endeksleri ayrıca her bir kriter için yayımlanır ve her bir yetiştirici, kendisine Fransa daki veya Dünya daki herhangi bir çiftlik için en uygun görünen özelliklerin bir kombinasyonu temelinde dilediği gibi seçimini yapabilir.

2 VERİLERİN KAYIT EDİLMESİ > Özelliklerin genetik açıdan değerlendirilmesi, bağımsız profesyonel örgütler sorumluluğunda çiftlik sahasında tutulan kayıtlardan yola çıkılarak yapılır. Bu kayıtlar, üretilen verilerin kalitesi açısından dışarıdan bir teste tabidir. Bir kalite yönetim sistemi, genetik değerlendirmede kullanılan verilerin gerçekliği garanti altına alır. > Veriler, Ulusal Genetik Bilgi Sistemi tarafından değerlendirilir. Bu Sistem bilgisayar yazılımlarından ve 10 bölgesel alan ve ulusal bir site (INRA ya [Institute Nationnelle des Recherces Agriculturelle Ulusal Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü-ç] bağlı CTIG [ Centre de Traitement de l Information Génétique Genetik Bilgi İşlem Merkezi ç]) arasında paylaştırılmış olan veri bankalarından oluşmaktadır. Yetiştirme bölgelerindeki bilgiler de INRA tarafından gerçekleştirilen ulusal genetik değerlendirmeler için bir araya getirilir. Bu sistem 1970 yılından beri 110 milyondan fazla sığır ve diğer verilerle birlikte 46 milyon öğesel süt kayıtlarını yönetmiştir. Fransa 1970 itibariyle kendi topraklarında doğan veya Fransa ya ithal edilen her bir baş sığır için zorunlu bireysel kimlik uygulayan ilk ülkedir. Verileri çiftliklerden alarak tek bir veri bankasında toplayan ve işleyen Ulusal bir veri toplama ve işleme programı hayvanların ve ürünlerin her zaman için iyi bir şekilde takip edilebilmesine olanak tanımaktadır. Bu yapı ile teknik ve ekonomik veriler her bir ırkın genetik ıslah programlarında kullanışlı ve yararlı hale gelir ve sonuçlar yayınlanarak her bir kullanıcının veya müşterinin ulaşabilmesine olanak tanınır. SIĞIR PASOPORTU Genetik değerlendirmelerin hesaplaması ve dağıtılması > Resmi olarak, tüm cinslerin genetik olarak değerlendirilmesinin ve değerlendirilen kriterlerinin metodolojisinden ve hesaplanmasından Ulusal Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü (INRA) sorumludur. Süt cinsi ırklar için yılda üç defa sonuçları yayınlanmak üzere, en modern istatistik yöntemleri (Blup, birey modeli) tüm ebeveynlik ilişkilerine ve tüm verilere uygulanır ve bunlar üzerinde kullanılır.

3 > Fransız boğalarının endeksleri soyları kanıtlandıysa, yetişkin inek sayısı üzerinden hesaplanan üretim endeksi, uluslar arası standartlara uygun ya da bunlardan daha yüksek değerlere sahip ise ve işlevsellik özellikleri için değerlendirmeler üzerinden ISU nun hesaplanabilmesinden sonra yayınlanır. Kaydedilen ilerlemeyi yansıtabilmek için, genetik değerlerin temel referansları her yıl değişir. Böylece, soy kendi ataları ile ilintili olarak değil, çağdaşları ile karşılaştırılarak değerlendirilir. Her uygulama esnasında güncellenen indeksler Yetiştiricilik Enstitüsü tarafından kendi web sitesinde yayınlanır : > Ulusal, profesyonel yapıların kontrolü altında, suni döllenme yoluyla boğalara ulaşım düzenlemeleri tüm kullanıcılara damızlıkların genetik değerlerinin kalitesini ve hayvanların sağlıklı olmasını garanti etmektedir. Fransız Damızlık Boğası Seçme Programları Aşağıdakiler açısından oldukça önemli rakamlar: - Test edilen (onaylanan) boğa sayısı (600 ü Prim Holstein, 130 u Montbéliarde ve 130 u Normande olmak üzere sağmal cinslerde 950 boğa). - Kontrol edilen inek sayısı (resmi testlerde, 1.9 milyonu resmi sığır soy kütüğüne kayıtlı ve 0.35 milyonu morfoloji açısından kontrol edilmiş toplamda 2.6 milyon inek). Damızlık olarak seçilen genç boğaların soy tercihi oldukça katı koşullarla belirlenir: danaların doğurganlığı, seçilmiş hücre veya planlı eşleşme, genetik niteliklerin araştırılması ve her bir ırkta çok geniş bir genetik çeşitliliğin devam ettirilmesi. Kullanıma sokulan rakamlar, her bir boğa için 3-4 dananın önce bir ön elemeden geçirilmesi ve sonrasında soy testine sokulması nedeniyle oldukça önemlidir yılından beri Prim Holstein, Montbéliarde ve Normande cinslerinin soy testleri yalnızca soya dair endeksleri değil 45 farklı moleküler işaretçinin tipajını da hesaba katmaktadır. Bu genetik tipleme, verim, doğurganlık, meme iltihabına karşı direnç ve işlevsel morfolojik özelliklerin kestirilebilmesi için 12 krozomal bölgenin takibi gerçekleştirilebilme olanağı tanımaktadır. Ayrıca bilinen genetik anomaliler (bozukluklar) da tespit edilebilmektedir. Şimdiye kadar hayvan, SAM adı verilen işaretçi yardımıyla seçme (Séléction Assistée par Marqueurs ç) kapsamında bu yöntemle genotiplenmiştir. Onaya tabi her bir boğa başına 300 dölleme gerçekleştirilerek kontrol edilmiş (süt verimi ve işlevsel özellikler) yavru (inek) elde edilebilmesi sağlanarak Fransa genelinde sürülere eşit sayılarda dağıtılmıştır. Seçimin etkililiği genetik değerlendirmenin kesinliği ile garanti edilmektedir. Buna, sonuçların güvenilirliğini arttırmak için farklı şirketlerden seçilen test boğası döllerinin planlı bir şekilde takas edilmesi ve ulusal test etme yasalarına uyulması dadahildir.

4 Her bir cinsin hedefleri için eşsiz bir özel seçim programı Hizmete sokulan 80 boğa Suni Döllenme Sonuçların analizi: onay ya da reddedilme Dağıtım Soy testinde 1000 genç boğa En iyi neseplerin ata olarak seçilmesi Makul eşleştirmeler İhracat Süt kontolünde 2.6 milyon inek 3.9 milyon sağmal inek Fransız seçme organizasyonu genetik değerlendirmelerinin kalitesi ve kesinliği test edilen her on boğadan yalnızca biri hizmete sokulmaktadır- tercihlerin her bir ırk için farklı safhalarda homojen olması ve ISU sayesinde yararlı damızlıklar dağıtımıyla bilinmekte dir. Uluslar arası piyasanın kullanımına uygun çok üst genetik seviyelerde bir yetiştirme stoku elde edilebilmesini mümkün hale getirmektedir. Testlerden sonra endeksleme sonuçlarının çeşitliliği ile birleşen ırk çeşitleri, değişik ürünler; düveler, boğalar, döller, embriyolar yoluyla tüm mandıra çiftçilerinin kendi ihtiyaçlarına en uygun genetik özellikleri bulabilmesine olanak sağlar. Sonuçlar > 1950 yılından günümüze kadar, her bir süt cinsi ineğin verimi üç kattan fazla artmıştır. > 2006 yılında resmi olarak test edilen tüm ineklerden eşdeğeri olan yetişkinlerle karşılaştırıldığında sonuçlar Fransız mandıra hayvanlarının ne kadar yüksek seviyede bulunduğunu kanıtlamaktadır. Hayvan Sayısı Süt Üretimi Yağ Oranı Azot Oranı (000) (kg) ( / ) ( / ) Tüm Cinsler Prim Holstein Montbéliarde Normande Abondance Brune Simmental Pie Rouge Tarentaise Fransız Ulusal Süt Kaydı 2006

5 > INRA Hayvancılık Enstitüsü hesaplamalarına göre, bu ilerlemenin 4 te 3 ü genetik gelişim sayesinde ortaya çıkmaktadır. > INRA ve Yetiştiricilik Enstitüsü ne göre, son 20 yıl içinde süt cinsi sürülerin genetik seviyesinin evrimi 4 te 3 ü genetiğe bağlı olan bir gelişim göstermiştir. Üç temel süt ırkı için yıllık genetik ilerleme süt verme başına kg dir. > Interbull tarafından yayınlanıp, Yetiştiricilik Enstitüsü tarafından dağıtımı gerçekleştirilen ( uluslar arası çizelgeler, sonuçların kusursuzluğunu ortaya koymaktadır. Ağustos 2007 de Interbull tarafından gerçekleştirilen uluslar arası değerlendirmeler esnasında, 150 ISU puanından fazla alan 152 boğanın 52 si Fransız, 41 i Alman, 25 i Amerikalı, 8 i Hollandalı 3 ü İtalyan ve 6 sı Kanadalıdır. Fransız boğalarının bu yüksek başarısı 15 yıldır göze çarpmaktadır. Fransa, 1995 yılından beri, Interbull (dünya çapında sığırların genetik değerlendirmesinin uyumlulaştırılmasından sorumlu Uluslar arası Referans Merkezi) tarafından gerçekleştirilen tüm uluslar arası sınıflandırmalara katılmaktadır. Sonuçların dağıtılmasında ve Fransız ve yabancı boğaların sınıflandırılmasında, homojen yayın kuralları uygulanarak, uluslar arası değerlendirmeler kullanılmaktadır. En iyi damızlık boğalar düzenli olarak sonuçları onaylanan bir çok ülkedeki seçme programlarında yer alan boğalara baba olarak seçilmektedir. Fransa her yıl dünya pazarına ile arasında damızlık sığır, test edilmiş boğalardan alınan 2 milyon dozdan fazla döl ve binlerce embriyo pazarlamaktadır. Sağlık ve zootekni garantileri ile birlikte bu genetik yapı tamamen resmi ve profesyoneldir ve 80 den fazla ülkede süt üretiminin gelişimine katkıda bulunmaktadır Süt (kg) Yil Sürülerin genetik seviyeleri değerlendimesi 1985 yılından beri devam etmektedir. Veriler 2006 / 4 tarentaise abondance pie-rouge des plaines brune simmental française montbéliarde normande prim'holstein S p e c i m e n İhraç Cinsi

6 Office de l Elevage 80, avenue des Terroirs de France F Paris cedex 12 Tel +33 (0) Fax +33 (0) Mail : mae@office-elevage.fr Internet : France Génétique élevage 149 rue de Bercy F PARIS cedex 12 Tel +33 (0) Fax +33 (0) Mail : france-genetique-elevage@inst-elevage.asso.fr Internet : Conception Réalisation Office de l Elevage Sopexa Mai Crédits photos : P.Del Porto, P.Deschamps, France Contrôle Laitier, KeKeli, Alger Meekma, P.Pulvery UNCEIA, UPRAs Brune, Prim Holstein, Montbéliarde,Normande,Tarentaise,; D.R,X