Türkiye de Mısır Üretim, Tüketim ve Dış Ticareti

Transkript

1 Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 2003, 18 (3): J.Agric. Fac. Ç.Ü., 2003, 18(3): Türkiye de Mısır Üretim, Tüketim ve Dış Ticareti Kemalettin TA ŞDA N (1) Faruk EMEKSİZ (1) Özet Bu çalışmada döneminde Türkiye mısır üretimi, tüketimi ve dış ticareti incelenmiş, geleceğe yönelik tahminlerde bulunulmuştur. Mısır üretimi 1980 sonrasında önemli derecede artış göstermekle birlikte halen istenen düzeyde değildir. Özellikle 1980 li yılların başında hibrit tohum kullanımıyla birlikte verim artmıştır. Bu üretim artışının da en önemli nedenidir. Ekim alanlarında ise önemli bir değişim olmamıştır. İncelenen dönemde mısır tüketimi nüfus artışı, gıda ve yem sanayiilerinde meydana gelen gelişmelerle birlikte artmıştır. Tüketim artış hızı üretim artış hızından yüksek olması nedeniyle dönem içerisinde ithalat artmıştır. Bugün için Türkiye net mısır ithalatçısıdır. Bugünkü koşulların devam etmesi halinde yakın gelecekte ithalatın önemli derecede artması beklenmektedir. Gelecekte potansiyel alanlarda mısır üretimine başlanması, verim artırıcı çalışmalar vb ile üretim arttırılabilir. Anahtar Kelimeler: Mısır, Türkiye, Üretim, Tüketim, Dış Ticaret. Production, Consumption and Foreign Trade of Maize in Turkey Abstract In this study, Turkey s maize production, consumption and foreign trade were studied between and projections for the future were made. Turkey s maize production lias been increasing since 1980, however production still is not at a desired level. The use of hybrid seeds since the 1980 s has resulted in increased yields. There has not been important changes in sown areas average. In the examined period, maize consumption has increased in connection with increasing population and developments in food and feed industries. Consumption increase rate is higher than production increase rate therefore maize import has increased in same period. Nowadays, Turkey is a maize importer country. If current conditions continue, imports will significantly increase in the near future. Production can increase in the future due to production in potential areas, improvement of yields and by taking incentive measures. Key Words: Maize, Turkey, Production, Consumption, Foreign Trade. Giriş Mısır, Türkiye de buğday ve arpadan sonra en fazla üretimi yapılan tahıl grubu bitkisidir. Sahip olduğu zengin besin maddeleri ile mısır hem insan hem de hayvan beslenmesinde kullanılabilmektedir. Hayvan beslenmesinde yem sanayiinde hammadde olarak kullanılmasının yanısıra insan beslenmesinde başta nişasta, glikoz üretimi olmak üzere imalat sanayiinin değişik dallarında doğrudan yada mısırdan elde edilmiş hammaddeler şeklinde kullanılmaktadır. Geniş kullanım alanına sahip olan mısıra olan talep tüm dünyada artış göstermektedir. Türkiye de de hem nüfiıs artışı hem de hayvacılığın gelişmesine paralel olarak artan yem ihtiyacı ve gıda sanayiinin gelişmesine paralel olarak insan beslenmesine yönelik ürünlerin üretiminde hammadde olarak kullanılması ve bu ürünlerin giderek artan oranlarda tüketilmesi mısıra olan talebin artmasına neden olmaktadır. Talep tarafındaki bu gelişmeye paralel olarak gerek dünyada gerekse Türkiye de mısır üretimi zaman içerisinde önemli derecede artış göstermiştir. Yayın Kuruluna Geliş Tarihi (1) Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Balcalı / Adana.

2 Türkiye de Mısır Üretim, Tüketim ve Dış Ticareti Bu çalışmada, Türkiye tarımsal üretimi içerisindeki önemi yukarıda kısaca açıklanan mısınn, Türkiye de üretimi, tüketimi ve ticareti incelenerek geleceğe yönelik tahminlerde bulunulmuştur. Materyal ve Metot Çalışmada, Türkiye piyasasını incelemek için gerekli istatistik! veriler DÎE (üretim, ekim alanı, verim, dış ticaret), DPT (talep) trafindan yayımlanan istatistiki kaynaklar elde edilmiştir. Ayrıca çeşitli kuruluşlar tarafından yayımlanan hertürlü yardımcı kaynaktan da (kitap, dergi, makale, elektronik yayım vb.) faydalanılmıştır. Türkiye de üretim tahmini gelecekteki ekim alanı ve verim tahminlerinden hareketle yapılmıştır. Bu amaçla, alan ve verim için trend analizi yapılmıştır. Veriler ve dönemleri için ayn ayrı analize tabi tutulmuştur dönemi için yapılan analizde hem R2Terin hem de güvenirlilik derecesinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Ancak bu dönem önemli ölçüde hibrit tohum kullanımından kaynaklanan verim artışının oldukça yüksek olduğu dönemini de kapsamaktadır. Bu gelişimin gelecekte olma olasılığının düşük olduğu düşünülerek analiz dönemi için yeniden yapılmıştır. Bu durumda ise hem R21er hem de güvenirlilik dereceleri oldukça düşmüştür. Trend analizindeki bu sorunların çözümü için diğer kantitatif yöntemlerin denenmesi düşünülmüştür. Ancak hassas yöntemlerin uygulanması için ihtiyaç duyulan verilerin yeterlilik ve güvenirlilik açısından başka sorunlar oluşturma olasılığının yüksek olması nedeniyle başka bir yöntem denenmemiştir. Yukarıdaki nedenlere bağlı olarak geleceğe yönelik üretim, ekim alanı ve verim tahminleri yapılırken oransal artışların tahmin edilmesi yoluna gidilmiştir. Bu amaçla, incelenen dönem içerisinde meydana gelen gelişmeler ile gerçekleşmesi muhtemel diğer olaylar da dikkate alınmıştır. Talep tahmininde ise güvenirlilik derecesinin ve R2 nin incelenen her iki dönem için de yüksek çıkması nedeniyle dönemine ait veri setiyle trend analizi yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar tablolar ve grafikler halinde düzelenerek verilmiş ve yorumlanmıştır. Üretim, Ekim Alanı, Verim Mısır Türkiye de hemen her yerde yetiştirilebilen, tahıl ekim alanları ve üretimi içerisinde buğday ve arpadan sonra en fazla üretimi yapılan üçüncü üründür. Türkiye mısır ekim alanları son 20 yılda önemli bir değişim göstermemiştir yılında 583 bin ha olan ekim alanı 2001 yılında 550 bin ha olarak gerçekleşmiştir (Şekil 1). Ekim alanlarında önemli bir değişim olmamasına karşın, Türkiye mısır üretimi önemli ölçüde artış göstermiştir yılında 1,240 bin ton olan üretim miktarı, 1990 yılında 2,100 bin ton ve 2001 yılında da 2,200 bin ton olarak gerçekleşmiştir (DİE, 2002). Bu rakamlara göre Türkiye mısır üretiminde 1980 yılından bu yana % 77 oranında artış gerçekleşmiştir. Üretimdeki artışın en önemli nedeni verimin, 1981 deki 2,069 kg/ha düzeyinden, % 93 oranındaki artışla 2001 yılındaki 4,000 kg/ha düzeyine yükselmesidir. Verimdeki" " önemli derecede artışı sağlayan en önemli faktör, özellikle 1980Tİ yılların ilk yansından sonra hibrit tohum kullanımının artması ve gelişmiş tanm tekniklerinin kullanımının yaygınlaşmasıdır. Verimin yanısıra yem sanayii talebinin artması, mısır ya da mısırdan elde edilen ürünlerin başta gıda sanayii olmak üzere imalat sanayiinde hammadde olarak kullanımının artması, mısır fiyatlarının uygunluğu üretim artışında etkili diğer faktörlerdir (Gençtan ve ark., 1995; Anonim, 1998; Dellal ve ark., 2001; TZOB, 2001). 8. beş yıllık kalkınma planı çerçevesinde hazırlanan 2003 yılı programına göre, findik ve şekerpancan gibi arz fazlası olan ürünlerin üretiminden vazgeçilmesi ve bu ürünlerin yerine alternatif olarak mısır gibi ürünlerin üretiminin teşvik edilmesi eğilimi ve mısır üretim artışını teşvik amacıyla mısır kurutma tesislerinin kurulmasının özendirilmesinin programlanması gelecekte de mısır üretiminin ve veriminin artabileceğini göstermektedir (DPT,Çeşitli Yıllar a). 98

3 Ç.U.Z.F. Dergisi, 2003, 18 (3): J.Agric. Fac. Ç.Ü., 2003, 18(3): Kaynak: DİE, 2002 Şekil 1. Türkiye mısır ekim alanı, üretim ve verim ideksinin gelişimi ( ). Türkiye mısır üretiminde en önemli pay üretimin % 43 ünün yapıldığı Akdeniz bölgesidir Ii yılann başında Karadeniz bölgesinin en önemli üretici bölge olması, son 20 yılda Akdeniz bölgesi mısır üretiminde önemli bir gelişimin olduğunu göstermektedir. Akdeniz bölgesinin ardından önemli üretici bölgeler Karadeniz ve Marmara dır yılı itibarıyla illere ve bölgelere göre üretim, ekim alanı ve verim Çizelge l de yeralmaktadır. Çizelge 1. İllere ve Bölgelere Göre Üretim, Ekim Alanı ve Verim (2000) Bölge-Ü Üretim Alan Verim ton % ha % Kg/ha Akdeniz 996, , ,101 Adana 554, , ,550 Mersin 224, , ,879 Diğer 217, , ,724 Karadeniz 486, , ,310 Samsun 187, , ,488 Ordu 68, , ,645 Diğer 230, , ,999 Marmara 462, , ,481 Sakarya 312, , ,700 Kocaeli 71, , ,525 Diğer 79, , ,593 Diğer 354, , ,753 Türkiye 2,300, , ,160 Kaynak: DİE, Çeşitli Yıllar. Ekim alanı olarak bakıldığında ise akdeniz bölgesi toplam mısır ekim alanlarının % 30 una sahip iken, Karadeniz bölgesi % 38 ine sahiptir. Ancak, Karadeniz bölgesinde ortalama verimin 2,310 kg/ha iken, Akdeniz bölgesinde 6,101 kg/ha olması, Karadeniz bölgesinin ekim alanı genişliği avantajının üretime aynı derecede yansımasını engellemektedir. Karadeniz ve Akdeniz bölgesinde mısır tarımı açısından önemli farklılıklar bulunmaktadır. Karadeniz de genellikle küçük ve parçalı, yamaç arazilerde yerli çeşitler kullanılarak ve öztüketim amaçlı üretim yapılırken, Akdeniz de ise büyük alanlarda ve ileri tanm teknikleri ile ticari kazanç amaçlı üretim yapılmaktadır. Dış Ticaret Mısır ithalatı son 20 yıllık dönemde çok önemli derecede artış göstermiştir li yılların başında yok denecek kadar az olan ithalat miktan 1984 yılından itibaren artmaya başlamıştır. Bu artış trendi dönemi haricinde günümüze kadar da düzenli olarak ve önemli ölçüde artarak devam etmiştir yılında 135 bin ton olan ithalat miktan 1990 da 519 bin tona yükselmiştir döneminde 15 bin tona kadar düşen ithalat, 1995 ten itibaren ise yeniden düzenli ve yüksek oranlı artış trendine girmiş ve 2000 yılında ise 1,286 bin tona yükselmiştir (Şekil 2) yılı mısır üretiminin 2,200 bin ton olduğu düşünülürse, üretimin yansından fazlası kadar ithalat olduğu görülmektedir. 99

4 Türkiye de Mısır Üretim, Tüketim ve Dış Ticareti Y ıllar Kaynak: DİE, DİE, ÇeşiÜi yıllar. Şekil 2. Türkiye mısır ithalat miktarının gelişimi ( ). Mısır ihracatımız ise çok düşük miktarlarda gerçekleşmektedir yılı ihracat miktarı 4 bin tondur. (DİE, Çeşitli Yıllar). Türkiye de Mısırın Kullanımı Mısır, sahip olduğu zengin besin maddeleri nedeniyle hem insan hem de hayvan beslenmesi bakımından çok değerli ve kullanım çeşitliliği olan bir üründür. Türkiye mısır talebi, artan nüftıs, tarıma dayalı sanayiinin gelişimi, gıda ve yem sanayiilerinin gelişimi, işlenmiş tarım ürünlerine olan talebin artması, daha sağlıklı beslenme eğilimi gibi nedenlere bağlı olarak oldukça hızlı bir şekilde artış göstermiştir yılında 1,240 bin ton olan mısır talebi, 1990 yılında 2,604 bin tona, 2000 yılında 3,582 bin tona ulaşmıştır (Şekil 3). Kaynak: DPT, ÇeşiÜi Yıllar a. DPT, Çeşitli Yıllar b. Şekil 3. Türkiye mısır talep, üretim ve üretim açığının gelişimi ( ). Türkiye mısır talebi 2000 yılında 3,582 bin ton iken üretimin aynı yıl 2,300 bin ton olması yurtiçi talebin üretim ile karşılanamadığını, önemli 100 üretim açığının bulunduğunu göstermektedir. Bu üretim açığı incelenen dönem içerisinde de yıllık dalgalanmalar haricinde sürekli olarak artmıştır.

5 Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 2003, 18 (3): J.Agric. Fac. Ç.Ü., 2003, 18(3): Gelecekte de bu trendin devam etmesi halinde ithalatın da artması beklenmektedir. Türkiye de mısırın ortalama % 64 ü, yem sanayiinde, % 36 sı ise gıda sanayiinde kullanılmaktadır. Tohumluk olarak kullanım ise oldukça düşüktür (Ege ve Karahocagil,2001). Türkiye de mısırın endüstride kullanım alanı oldukça geniştir. Mısırı büyük miktarlarda ve hammadde olarak kullanan sanayiiler yem sanayii ve nişasta ve nişasta bazlı şekerler (NBŞ) sanayiidir. Nişasta ve NBŞ sanayii ve yem sanayiinin yan ürünü olan mısır özü ise bitkisel yağ sanayiinde hammadde olarak kullanılmaktadır. Türkiye de Mısıra Yönelik İzlenen Politikalar Mısıra yönelik politikalar 1986 yılma kadar genellikle ithalata karşı alman önlemler olarak uygulanmıştır. Bu yıla kadar önceleri sadece devlet tarafından ithalat yapılması sözkonusu iken, daha sonra özel sektöre de ithalat izni verilmiştir. Bununla birlikte mısır ithalatına yüksek oranda vergiler konularak ithalatın kısıtlanması ve yerli üreticilerin korunması da sağlanmıştır. Bu yolla alman önlemler sayesinde mısır piyasası sadece yurtiçi piyasa koşullarında oluşan fiyatlara bağımlı olarak gelişmiştir yılından itibaren ise devlet TMO aracılığıyla destekleme alımlan yaparak piyasaya alıcı olarak girmiş ve piyasada etkin olmuştur. Bu önlemlerin yanısıra girdi sübvansiyonları (gübre ve tohumluk desteği) yoluyla da mısır üretimi desteklenmiştir. Bu çalışmalarla, özellikle de tohumluk dağıtım programı ile büyük oranda üretim artışı sağlanmıştır. Günümüzde de TMO tarafından yapılan destekleme alımlan devam etmektedir. Bu kapsamda TMO piyasa koşullarına bağlı olarak gerektiğinde üretici lehine piyasadan alım yapmaktadır. Diğer yandan TMO yine piyasa koşullanna göre ithalat da yapabilmektedir. Tanm Bakanlığı tarafından yürütülen çeşit geliştirme ve üretim tekniğinin geliştirilmesine yönelik çalışmalar, mısır tohumluklarının yurtiçindeki satışından % 1 KDV alınması, tohumluk mısır ithalatından ise gümrük vergisi alınmaması, yerli mısır üretiminin korunması amacıyla mısır ithalatından % oranında gümrük vergisi alınması uygulaması gibi günümüzde halen devam eden uygulamalar mısır tarımını olumlu yönde etkileyen uygulamalardır (DPT,2001; Gümrük Mevzuatı) tarihinde yürürlüğe giren 4634 sayılı Şeker Kanunu ile Türkiye mısır piyasası yeni bir sürece girmiştir. Kanun, mısırdan elde edilen ve pancar şekerinin de kısmen rakibi olarak değerlendirilen, nişasta bazlı şekerleri de kapsamaktadır. Buna bağlı olarak şeker kanunu, mısır piyasası ile nişasta ve NBŞ sanayiini de doğrudan etkilemektedir. Şeker Kanunu, şeker üretimini yurtiçi talebe göre belirlenecek kotaya bağlamakta ve bu kota üzerinde üretim yapılmasını engellemektedir. Kanun, yurtiçi talebe göre üretilen ve pazarlama yılı içinde (1 Eylül - 31 Ağustos) iç pazara verilebilen şeker miktarını A kotası olarak adlandırmakta ve NBŞ için belirlenecek kotanın, ülke toplam A kotasının % 10 unu geçemeyeceğini hükme bağlamaktatır. Ancak Bakanlar Kurulu 2002/4365 sayılı BKK ile pazarlama yılına ait NBŞ üretim kotasını % 50 oranında artırarak % 15 e yükseltmiştir. Şeker kanununa göre kurulan Şeker Kurulu 1 Eylül Ağustos 2004 piyasa yılında yurtiçi talebe bağlı olarak üretilebilecek olan toplam A kotası şeker miktarını 2,341 bin ton olarak belirlemiştir. Bu kotanın 2,107 bin tonu şekerpancanndan, 234 bin tonu ise NBŞ lerden oluşmaktadır. Diğer yandan, 42 bin ton stok amaçlı üretim kotası bulunmaktadır. (Dünya Gazetesi, ). Bu miktarlar pazarlama yılına göre arttırılmamıştır. Türkiye de NBŞ talebinin arttığı ve yurtiçi üretimin talebi karşılayamadığı belirtilmektedir pazarlama yılı yurtiçi NBŞ satışlarının 460 bin tona ulaşması bu durumu açıkça ortaya koymaktadır. Buna bağlı olarak pazarlama yılında BKK ile yapılan düzenleme sonucu yurtiçi üretim ve pazarlaması amaçlı NBŞ üretim kotası % 50 arttmlarak 351 bin tona yükseltilmiştir pazarlama yılı için ise henüz % 50 oranında artınm yapılıp yapılmayacağı belli değildir. Ancak pazarlama yılı ortasında, üretimin talebi karşılayamaması durumunda yeniden kota artınmma gidilmesinin oldukça yüksek bir olasılık olduğu görülmektedir. Şeker kanununa mısır üretimi açısından bakıldığında, NBŞ lerin üretimini kotaya bağlaması mısır üretimi açısından olumsuz sonuçlar doğurabilecek bir uygulama olarak 101

6 Türkiye de Mısır Üretim, Tüketim ve Dış Ticareti değerlendirilebilir. Diğer yandan şekerpancarından elde edilen şeker üretiminin de kotaya bağlanması ve dolayısıyla şekerpancarı üretiminin kısıtlanması ise mısır üretimi açısından olumlu bir gelişme olarak değerlendirilebilir. Çünkü, şekerpancarı ekim alanları için önerilen alternatif ürünler arasında mısır da yer almaktadır. Yukarıda da açıklandığı gibi Şeker Kanunu nun mısır üretimine olumlu ve olumsuz etkileri olabilecektir. Ancak yasanın mısır üretimini olumsuz etkileyeceği yönündeki görüşler ağırlıktadır. Bununla birlikte, yasa henüz yeni olduğundan ve yansımaları da henüz ölçülemediğinden mısır üretimine etkileri konusunda olumlu ya da olumsuz kesin bir kanıya varmak mümkün değildir. Şeker yasasına NBŞ sektörü açısından bakıldığında ise yasa ile 961 bin ton üretim kapasitesi olan sektöre 315 bin ton gibi oldukça düşük bir üretim kotasımn tanınması sektörün geleceği açısından önemli bir etkendir. Diğer yandan NBŞ şekerpancarından elde edilen şekerin rakibi olarak kabul edilmektedir. Bundan dolayı da Şeker Yasası kapsamına alınmıştır. Rekabet ilişkisi kısmen doğrudur. Sektörün ürünü olan glukoz ise şekerpancarı şekerinin rakibi değil tamamlayıcısı olarak gıda sanayiinde kullanılan bir üründür ve genel olarak diğer ülkelerde şeker yasası kapsamında bulunmamaktadır. Ayrıca fonksiyonel Özelliklerinden dolayı NBŞ in gıda sanayiinin birçok dalında kullanılması da zorunludur. Şeker yasası ile şekerpancarı ekim alanlarının daraltılması sonucu boş kalacak alanlarda alternatif ürün ekimi yapılmasının teşviki amacıyla tarihli resmi gazatede yayınlanan uygulama tebliğine bağlı olarak, bu alanlarda mısır ekilmesi halinde dekara brüt TL ödeme yapılması uygulaması başlatılmıştır. Ancak tebliğe göre bu uygulama sadece 2003 yılı için geçerlidir. îleriki yıllarda bu tebliğin uygulanıp uygulamayacağına ilişkin olarak ise herhangi bir açıklama bulunmamaktadır (Resmi Gazete, ) Şeker yasasına göre NBŞ üretimine verilen kotanın oldukça yüksek olduğu ve bu durumun şekerpancarı üreticisi açısından olumsuz olduğu yönünde görüşler bulunmaktadır. Ancak yasanın getirdiği en önemli yenilik, ihtiyaçtan fazla şeker üretiminin engellenmesi ve yurtiçi tüketimin yurtiçi üretim ile karşılanmasıdır. Türkiye Mısır Piyasasında Beklenen Gelişmeler Türkiye mısır ekim alanlarında, yıllan arasında yıllık küçük dalgalanmalar haricinde önemli bir değişim olmamış, son yıllarda ise 550 bin ha civarında gerçekleşmiştir. Mısır ekim alanlarının gelecekteki gelişiminde etkili olacak etkenler aşağıda sıralanmıştır. Buna göre; - Mısırın GAP bölgesinde sulanan alanlarda özellikle 2. ürün olarak ekim nöbetinde yeralmasıyla birlikte ekim alanlarında önemli bir gelişme görülebilecektir. Yapılan üretim deseni çalışmalarında GAP bölgesinde sulanan alanların % 5.1 inde mısır yetiştirilmesi öngörülmüştür (DPT, 2001). Şeker yasasının mısır üretimine dolayısıyla ekim alanlarına da daha öncede belirtildiği gibi olumlu ve olumsuz etkileri GÎabilecektir. Ancak bu etkinin yönü ve büyüklüğü henüz bilinememektedir. - Yapılan bir çalışmada yem talebinin gelecekte artacağı ifade edilmektedir (Yurdakul ve ark., 1999). Buna bağlı olarak yem sanayiinin en önemli girdilerinden birisi olan mısırın ekim alanında da artış olması beklenebilir. Beklenen tüm bu gelişmeler ışığında mısır ekim alanları 2010 yılına kadar % 5 artışla birlikte yaklaşık 580 bin ha olabilecektir. Mısır verimi döneminde 2,100 kg/ha düzeyinden 4,100 bin kg/ha düzeyine yükselmiştir. Bu hızlı artıştaki en önemli etken daha önce de belirtildiği gibi hibrit tohum kullanımındaki artıştır. Ancak bugün için geleceğe yönelik olarak tohum kullanımından kaynaklanacak önemli bir artış beklenmemektedir. Bununla birlikte GAP bölgesinde sulamaya açılacak alanlarda, Çukurova da olduğu gibi yüksek verim düzeylerine ulaşılabilecektir. Diğer yandan, verimin nispeten düşük olduğu bölgelerde verim artırıcı çalışmaların yapılması sonucu mısır veriminde 2010 yılına kadar % 10 artış beklenebilir. Buna göre 2010 yılı mısır verimi 4,500 kg/ha olabilecektir. Ekim alanı ve verimde meydana gelebilecek bu gelişmelere bağlı olarak mısır üretimi 2010 yılı itibarıyla yaklaşık 2,600 bin ton civarında olacaktır. Mısır piyasasına talep yönünden bakıldığında ise gelecekte talep miktarındaki 102

7 Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 2003, 18 (3): J.Agric. Fac. Ç.U., 2003, 18(3): gelişmenin devam edeceği ve son 10 yılda meydana gelen düzenli artışlarla birlikte 1 milyon ton artarak 3,5 milyon ton civarına ulaşan talep miktarının daha da artacağı söylenebilir. Gelecekte talep artışını sağlayacak en önemli faktörler şunlardır; - Türkiye de mısırın yaklaşık 2/3 ü yem sanayiinde kullanılmaktadır. Hayvancılıkta uygulanan canlı hayvan ve et ithalat yasağına bağlı olarak yurtiçi üretimin artırılmasının hedeflenmesi, yem talebini dolayısıyla üretimini artıracaktır. - Mısırın yaklaşık 1/3 ü ise gıda sanayiinde kullanılmaktadır. Yurtiçinde nüfiıs artışı ve işlenmiş gıdalara olan talebin artışı yönündeki eğilimler bu sektörün ihtiyacı olan mısır miktannı da artıracaktır. - Gıda sanayii, ihracat yapan bir sektördür. Gelecekte de bu ihracatın yükselerek devam etmesi beklenmektedir. Bu beklentiye bağlı olarak ihracat piyasasına yönelik üretim artışla birlikte sektörün mısıra olan talebi de artacaktır. - Mısır oldukça geniş kullanım alanına sahip bir üründür ve tutkal sanayimden şekerleme sanayiine kadar imalat sanayiinin birçok alanında kullanılmaktadır. Dolayısıyla imalat sanayiinin gıda dışındaki dallarında da üretimin artması sonucunda mısıra dayalı hammaddelere olan talep artacaktır. Sayılan bu etkenlere bağlı olarak ve son 22 yıllık trende göre mısır talebinin, 2010 yılı itibarıyla 4.2 milyon ton olarak gerçekleşeceği beklenmektedir. Beklenen üretim ve talep rakamlarına bağlı olarak büyük miktardaki mevcut mısır ithalatının artarak devam etmesi beklenebilir yılı itibarıyla üretimin 2,600 bin ton, talebin ise 4,200 bin ton olarak tahmin edildiği yukarıda belirtilmişti. Bu rakamlara göre Türkiye nin 2010 yılı mısır ithalatı yaklaşık 1,600 bin ton olabilecektir. Dünyada mısır tarımı ile ilgili en önemli gelişmelerden bir tanesi transgenik tohumlar kullanılarak üretim yapılmasıdır. Ancak bu tohumların kullanımı sonucu elde edilen ürünlerin insan sağlığı üzerindeki etkileri henüz bilinmemektedir ve halen araştırmalar devam etmektedir. Bu nedenle başta AB olmak üzere Türkiye ve daha birçok ülkede kullanımı halen yasaktır. Gelecekte Türkiye de bu tohumların kullanımına izin verilmesi halinde mısır üretimine önemli etkileri olacağı açıktır. Ancak bu konudaki gelişmeleri bugünden tahmin etmek mümkün değildir. Sonuç ve Öneriler Mısır Türkiye de buğday ve arpadan sonra en fazla üretimi yapılan üçüncü tahıl grubu ürünüdür. Bu önemi ile birlikte, Türkiye mısır üretimi son 20 yılda önemli artış göstermesine karşın henüz istenen düzeye ulaşamamıştır. Türkiye nin hemen her bölgesinde yetiştirilebilen bir ürün olmasına rağmen mısır bugün başta Karadeniz bölgesi olmak üzere birçok bölgede ya marjinal alanlarda ve düşük verimle yetiştirilmekte ya da hiç yetiştirilmemektedir. Maıjinal alanlardaki mısır tarımının bölge koşullarına uygun tekniklerle verimli hale getirilmesi ya da bu alanlardaki üretimden vazgeçilmesi gereklidir. Diğer yandan özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu başta olmak üzere mısır tarımına uygun potansiyel alanlarda üretime geçilmelidir. Bu açıdan GAP oldukça önemlidir. Fındık ve tütün gibi üretim fazlası olan ürünlerin üretiminin azaltılmasına yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Mısır bu ürünlerin yerine yetiştirilebilecek alternatif ürünler arasındadır ve ekimi özendirilmelidir. Uluslararası anlaşmalardan kaynaklanan yükümlülüklerle birlikte bu anlaşma sınırları içerisinde kalarak üretimin desteklenmesine devam edilmelidir. Yurtiçi üretim tüketimi karşılamaktan uzak olup ithalat artan bir seyir izlemektedir. Çalışmada yapılan tahminlere göre de bugünkü yapı ile devam etmesi durumunda yurtiçi mısır üretimi gelecekte de yurtiçi talebi karşılayamayacaktır. Buna bağlı olarak ta ithalat miktarı artacaktır. Üretim artışının sağlanması durumunda hem yurtiçi talep üretimle karşılanabilir hale gelebilecek hem de döviz kaybı engellenebilecektir. Mısır ya da mısırdan elde edilen ürünler başta yem ve gıda sanayii olmak üzere birçok alanda hammadde olarak kullanılmaktadır. Hayvancılığın geliştirilmesine ya da gıda sanayiinin gelişmesine yönelik alınabilecek tedbirler doğrudan olmasa da mısır tarımını geliştirebilecek uygulamalardır. NBŞ sanayii önemli miktarlarda mısır kullanan bir sektördür. Şeker yasası ile birlikte sektöre önemli derecede üretim kısıtlaması getirilmiştir. Bu kısıtlamanın amacı 103

8 Türkiye de Mısır Üretim, Tüketim ve Dış Ticareti şekerpancarından elde edilen şekerin NBŞ ile rakip ürünler olmasıdır. Ancak NBŞ in tamamı şekerpancarı şekerinin rakibi değildir. Buna bağlı olarak glukoz üretiminin ya Şeker Yasası kapsamından çıkarılması ya da yurtiçi talep miktarı da dikkate alınarak yeniden düzenlenmesi gereklidir. Üretimin artırılmasına yönelik çalışmalarla birlikte üretim sonrası pazarlama hizmetleri ve organizasyonları başta olmak üzere ürün satışını ve kullanımını kolaylaştırıp, geliştirecek olan depolar ya da kurutma tesisleri gibi işletmelerin kurulması özendirilmelidir. Mısır tarımında özellikle sözleşmeli üretime geçilmesi ve mısır ürün borsaları ile üretici birliklerinin kurulması üretimin artırılması ve devamlılığı açısından oldukça önemli ve gereklidir. Çalışmada açıklandığı gibi Türkiye tarımsal yapısı içerisinde önemli yere sahip bir ürün olan mısırın üretiminin ve tüketiminin yaygınlaştırılması ve geliştirilmesi Türkiye tarımının gelişimine önemli katkılar sağlayabilecektir. Ziraat Mühendisliği IV. Teknik Kongresi, 9-13 Ocak 1995, 1. Cilt S: , Ankara. Gümrük Mevzuatı, http :// com Resmi Gazete, , TZOB, Zirai Ve İktisadi Rapor , Ankara. Yurdakul, O., Smith, S., Koç, A., Fuller, F., Şengül, H., Akdemir, Ş., Ören, N., Aksoy, Ş., Yavuz, F., Saner, G., Akbay, A.Ö., Yalçın, İ., Türkiye de Hayvansal Ürünler Arzı Ve Yem Talebi: Mevcut Durumun Değerlendirilmesi Ve Alternatif Politika Senaryoları, Proje Raporu , TEAE Yayın No: 17, Ankara. Kaynaklar Anonim, Adana İli 1. Tarım Şurası Sonuç Raporları, Ekim 1998, Adana. Dellal, İ., Ege, H., Tan, S., Türkiye de Mısır Arz Talep Ve Dış Ticareti, Ekin Dergisi, Tanm Kredi Koop. Merkez Birliği Yayın Organı, Yıl:5 Sayı: 16 Sayfa: 64-69, Nisan-Haziran 2001, Ankara. DİE, Çeşitli Yıllar. Tarımsal Yapı, Ankara. DİE, Tarımsal Göstergeler , Ankara. DİE, Tarım İstatistikleri Özeti , Ankara. DPT, Çeşitli Yıllar A. Yıllık Programlar, Ankara. DPT, Çeşitli Yıllar B. Ekonomik Ve Sosyal Sektörlerdeki Gelişmeler, Ankara. DPT, BYKP Bitkisel Üretim (Tahıl Ve Baklagil) ÖİK Raporu, Ankara. Dünya Gazetesi, , ww- dün vagazetes i. com,tr Ege, H., Karahocagil, P., Yemlik Tahıllar Arpa, Mısır Durum Ve Tahmin 2001/02, TEAE Yayın No:82, Ankara. Gençtan, T., Emeklier, Y., Çölkesen, M., Başer, İ., Sıcak İklim Tahılları Tüketim Projeksiyonları Ve Üretim Hedefleri, Türkiye 104