İSTEK ÖZEL ACIBADEM ANAOKULU. Psikolojik Danışma & Rehberlik

Transkript

1 İSTEK ÖZEL ACIBADEM ANAOKULU Psikolojik Danışma & Rehberlik Eğitim-Öğretim yılının ilk dönemini bitirmek üzereyiz. Yarıyıl tatilinin çocuklar için hem dinlendirici, hem keyifli, aynı zamanda da verimli olabilmesi için tatil planlamasının en iyi şekilde yapılması, çocukların doğru ve verimli etkinliklere yönlendirilmeleri gereklidir. Günlük rutinde büyük değişiklikler olduğunda - uyku, yemek saatleri vb. değiştiğinde- tatil sonrasında okula adapte olmakta zorluklar yaşanabilmektedir. İkinci dönemde uyum sorunları yaşamamak için tatil boyunca uyku- yemek- oyun düzenini aksatmamaya özen göstermenizi rica ederiz. Kaliteli Zaman Nedir? Hayatımızda öğrenmenin en hızlı olduğu dönem çocukluk dönemidir. Bir okul öncesi çocuğu için yaşadığı her deneyim, yeni bir öğrenme demektir. Çocuk, anaokulunda geçirdiği zaman dışındaki zaman ve yerlerde de (evde, arabada, sokakta, parkta, tatile gidildiğinde, gezilerde, sinemada, tiyatroda, müzede vb.) öğrenmeye devam eder. Bu nedenle, anne-babaların çocuklarına vakit ayırmaları çocuğun gelişimi için oldukça önemlidir. Kaliteli zaman; çocuk ve anne-babası arasındaki ilişkiyi besleyen, iki tarafın da karşılıklı olarak keyif aldığı birebir geçirilen zamandır. Bu kavramı son yıllarda çok fazla duymamızın nedeni ise, özellikle büyük şehirlerde ebeveynlerin günlerinin çoğunu çalışarak ve trafikte geçirmeleri sebebiyle çocuklarına ayırdıkları vaktin istedikleri düzeyde olamamasıdır. İşte kaliteli zaman, çocukla geçirilen süre kısa bile olsa bu süreyi verimli olarak değerlendirebilmemizi sağlar. Çocuğunuzla nasıl kaliteli zaman geçirebilirsiniz? Çocuğunuzla kaliteli zaman geçirmek için onunla oyun oynamak ya da planladığınız bir etkinlik yapmak şart değildir. Önemli olan çocuğun anne-babasıyla paylaşımda bulunması olduğu için, günlük hayat içinde yaptığınız aktivitelere onları da dahil etmek ya da sadece onlarla sohbet etmek dahi zamanı kaliteli geçirmenizi sağlar. Çocuklarla birlikte yapılabilecek bazı etkinlikler şunlardır; Yemek hazırlamak: Yemek pişireceğiniz zaman hangi yemeği yapacağınıza ve bu yemek için gerekli olan malzemelere birlikte karar verebilirsiniz. Malzemelerin hazırlanmasında, onlara şekil verilmesinde çocuğunuzun size yardım etmesi; çocuğun yaratıcılığını, miktar belirlerken ölçülerin kullanımını, ve ince motor becerilerini (kesme, karıştırma, hamura şekil verme ile) geliştirir.

2 Kitap ve dergileri incelemek: Kitaplardan onlara hikaye okuyabilir ya da kitap ve dergilerdeki resimler hakkında sohbet edebilirsiniz. İncelediğiniz fotoğraflardaki insanların yüzlerindeki ifadeye bakarak hangi duyguyu hissediyor olduğu hakkında konuşabilirsiniz. Tüm bunlar, çocukların sözel ifade ve duygu ifade etme becerilerini geliştirir. Bunun yanında; okuduğunuz bir hikayeyi kuklalarla, oyuncaklarla, ya da beden hareketlerinizle canlandırdığınız bir oyun oynamanız da çocuğun sosyal gelişimini destekleyen güzel bir etkinlik olabilir. Alışveriş yapmak: Çocuğunuzla birlikte evde nelerin eksik olduğu hakkında sohbet edebilir ve eksiklerin listesini çıkarabilirsiniz. Daha sonra bu liste ile birlikte markete gidebilir ve çocuğunuzdan listedeki ürünlerin nerede olduğunu göstermesi ve bazılarını sepete koyması konusunda yardım isteyebilirsiniz. Kasada para öderken de onunla sohbet ederek alışveriş ve para kavramlarını öğrenmesine yardımcı olabilirsiniz. Birlikte çalışmak: Bir tatil gününde evde ailecek otururken evinizde yapılması gereken bir işi seçebilir ve onu çocuğunuzla birlikte yapabilirsiniz. Bu iş; çamaşırların yıkanıp asılması, dolapların düzenlenmesi, evin bir odasındaki eşyaların yerlerinin değiştirilmesi gibi evde yapılmasına ihtiyaç duyulan her şey olabilir. İşin nasıl yapılacağını nelerin önce nelerin sonra yapılacağını beraber planlayabilir ve aile bireyleri arasında iş bölümü yapabilirsiniz (baba dolaptaki eşyaları boşaltacak, anne dolabın raflarını silecek, çocuk yazlıkları ve kışlıkları ayırıp katlanmasına ve raflara dizilmesine yardımcı olacak gibi). Bu aktivite, çocuğun sorumluluk almasını sağlar ve bu yolla özgüven gelişimini de destekler. Sohbet etmek: Ailecek bir arada olduğunuz saatlerde (kahvaltı sofrasında, yemeklerde ya da akşam saatleri gibi), gün içinde yapacaklarınızı ya da yaptıklarınızı, sizi mutlu eden, ya da kızdıran olayları, bu olaylar karşısında neler yaptığınızı ve neler hissettiğinizi anlatarak çocuğunuza model olabilirsiniz. Ardından onun da konuşmasını sağlamak için son zamanlarda kendisini en mutlu eden olayı ya da en komik, en şaşırtıcı vb. olayı sorup anlatmasını isteyebilirsiniz. Böylece olayları sıralı anlatma ve duygu ifade etme becerisinin gelişmesini desteklemiş olursunuz. Oyun oynamak: Çocuklarla oyun oynamak onları hem eğlendirir hem de yaşına ait bilişsel ve fiziksel gelişimini destekler. Oyuncakçılardan alabileceğiniz Monopoly, Jenga gibi kutu oyunları ailecek oynayarak hem keyifli vakit geçirebilir hem de çocuğunuzun el-göz koordinasyonu ve dikkat gibi becerilerinin gelişmesini desteklemiş olursunuz. Kutu oyunlarının yanı sıra evdeki objeleri kullanarak kendi oyunlarınızı da oluşturabilirsiniz. Örneğin evde bulunan küçük nesneleri (toka, kalem, oyuncak gibi) bir torbaya koyabilir ve çocukların ellerini torbaya sokup içindeki bir nesneye dokunarak onun ne olduğunu tahmin

3 etmelerini isteyebilirsiniz. Bu oyun da görsel hafıza, dikkat ve dokunma duyusunu kullanarak akıl yürütme becerisini destekler. Bir başka oyun da çocuğa evde bulunan bir nesneyi tarif ederek onun ne olduğunu tahmin etmesini isteyerek oynanabilir. Mesela, odandaki sarı, yumuşak, kare oyuncağı yada eşyayı bul ve bana getir gibi yönergeler kullanılabilir. Bunun gibi oyunlar, çocukların işitsel dikkat ve yönerge takip etme becerilerini geliştirmede yardımcı olur. Çocukların gelişimi boyunca zihinsel, bedensel, ve sosyal gelişimlerine yardımcı olan, onların hayal gücünü ve yaratıcılığını geliştiren her oyun malzemesinin oyuncak kapsamına girdiği unutulmamalıdır. Yani su, kum, boş kibrit kutusu gibi malzemeler de oyuncak olarak kullanılabilir. Örneğin su dokunma duyusunun gelişimini sağlar ve çocuğa büyük keyif verir. Sizler de çocuklarınızın yaşını, gelişim özelliklerini ve yapmaktan keyif aldıkları şeyleri göz önünde bulundurarak, kendi oyunlarınızı geliştirebilir ve çocuğunuzla keyifli zaman geçirebilirsiniz. Dramatizasyon oyunları ve resim Oyunda çocuğu gözlemek ve duygularını ifade etmesi için ortam yaratmak da önemlidir. Özellikle okul öncesi yaşlarda evcilik, kukla gibi dramatizasyon oyunları çocukların iç dünyalarını yansıtmaları için çok önemlidir. Bu tip oyunlar için gerekli malzemelerin bulundurulması da bu açıdan önem taşır. Ayrıca resim çok önemli bir oyun ve ifade aracıdır. Çocuklar dış dünyayı, kendi duygularını ve yaşadıklarını resim ve boyalar aracılığıyla genellikle çok açık bir şekilde ifade ederler. Bu nedenle bol bol resim malzemesi almak ve bu konuda onu desteklemek önemlidir. Tüm diğer oyun ve aktivitelerde olduğu gibi resim sırasında da çocuğa öğretici olmak yerine serbest bırakmak önemlidir. Örneğin çocuğun kırmızıya boyadığı bir bulutun ısrarla maviye boyanmasını istemek yerine boyadığı kırmızı bulutun onun için ne ifade ettiğini konuşmak birlikte geçirilen zamanın daha kaliteli geçirilmesi anlamına gelecektir. Elbette ki çocuklara bilgiyi öğretmek de önemlidir. Ancak özellikle oyun sırasında bu zamanın bir paylaşım ve rahatlama zamanı olduğu unutulmamalı, çocukta performans kaygısı yaratacak şekilde öğretici ve zorlayıcı olmamaya özen gösterilmelidir. Ev dışında yapılabilecek etkinlikler: Çocuğunuzla evde birebir olarak yapabileceğiniz etkinliklerin yanı sıra, onu ev dışında tanımadığı çocukların ve yetişkinlerin de bulunduğu yerlere götürmeniz sosyal gelişiminin desteklenmesinde oldukça büyük rol oynar. Çocuğunuzu parka götürebilir, onunla açık havada oyun oynayabilirsiniz. Başka alternatifler ise çocuklar için özel hazırlanmış opera, bale gösterileri, tiyatro ve sinemalar olabilir. Tüm bu etkinlikler ve geziler

4 sırasında çocuğunuzu insanlara nasıl selam vereceği konusunda bilgilendirebilir, diğer bireylerle konuşurken teşekkür ederim, özür dilerim gibi cümleleri kullanması konusunda teşvik edebilir, başkasına ait bir şeyi sizden istediğinde ona destek olup kendisinin o kişiden istemesini sağlayabilir, siz yetişkinlerle konuşurken sohbete katılması konusunda onu destekleyebilir ve tüm bunları yaparak çocuğunuzun sözel ifade becerisinin ve sosyal gelişiminin desteklenmesini sağlayabilirsiniz. Birlikte Geçirilen Zamanın İçeriği Kaliteli zamanın içeriğinde en önemli hususlardan biri de çocukların duygularının anlaşılması yani empatik olunmasıdır. Empati çocuğun duruşundan, bakışından, söylediklerinden, bazen söylemediklerinden ne hissettiğini anlamaya çalışmak ve bunu çocuğa geri bildirmek anlamına gelmektedir. Çocukların da tıpkı yetişkinler gibi daha kolay ifade ettikleri duygular vardır. Örneğin çocuklar öfkeyi daha kolay ve çabuk ifade ederler. Ama genellikle öfkenin altında daha farklı, bazen yumuşak, üzücü, sıkıntı veren başka bir duygu olabilir. Bizim bu altta yatan duyguyu anlayabilmemiz ve bunu çocuğa fark ettirmemiz önemlidir. Çünkü ifade edilen duygular, kabul göreceğinden kuşku duyulmayan duygulardır. Eğer biz çocuğumuzun her türlü duygusunu kabul edeceğimizi ona fark ettirirsek onun da bu duyguları ifade edebilmesi kolaylaşacaktır. Empati bir çok kişide doğuştan var olabilen ama aynı zamanda öğrenilebilen bir beceridir. Ancak üzerinde düşünmeyi ve çalışmayı gerektirir. Söylenen sözlerden direkt anlamlar çıkarmaya alışık olmamız durumunda söylenenin altında yatan gerçek duyguyu anlama fırsatını da kaçırabiliriz. Bu nedenle her anne-babanın öğrenmesi gereken bir başka beceri de empatidir. Çocuğumuzla geçirdiğimiz kısa zamanda onunla açık, yakın, anlayan, dinleyen bir rolde ilişki kurabilirsek, çocuğumuzun da böyle bir zamandan tatmin olma olasılığı artacaktır. Böylece birlikte olunan zamanlara problem taşınmayacaktır. Çocuklar birlikte olunan zamanlar gergin olduğunda anne-babadan ilgi alma yolu olarak kızgınlığı, problem durumlar yaratmayı kullanmaktadırlar. Oysa birlikte kaliteli zaman geçirmek çocuğu tatmin edeceği için anne-baba ile ilişki için başka bir yol denemesine gerek kalmayacaktır. Keyifli bir tatil geçirmeniz dileğiyle.. Anaokulu Psikoloğu

5 Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kaynaklar: Yavuzer, H. (1999). Çocuğunuzun İlk 6 Yılı, Remzi Kitabevi.