Bir Hava Emişli Hassas Ekim Makinası ile Karpuz Tohumlarının Ocağa Ekimi. Hill Drop Sowing of Watermelon Seeds using a Precision Vacuum Seeder

Transkript

1 Br Hava Emşl Hassas Ekm Maknası le Karpuz Tohumlarının Ocağa Ekm Davut KARAYEL Akdenz Ünverstes, Zraat Fakültes, Tarım Maknaları Bölümü, Antalya Özet: Ocakvar ekm, toprak çersnde, br ocağa 2-6 arasında tohumun yerleştrlmesyle yapılan ekm şlem olarak tanımlanmaktadır. Özellkle sebze tohumları gb çmlenme gücü düşük btklern tarla flz çıkış derecesnde oluşacak düşüşlern olumsuz etklernn gderlmes çn uygulanmaktadır. Bu araştırma ülkemzde yaygın olarak kullanılan hava emşl hassas ekm maknalarının karpuz tohumlarının ocakvar ekmnde kullanılablrlğn ortaya koymak çn yapılmıştır. Denemeler tarla koşullarında yürütülmüş ve her br ocağa farklı sayıda tohum ekeblmek çn 3 farklı tohum plakası kullanılmıştır. Deneme sonuçlarına göre ocaklar arası uzaklık varyasyon katsayısı, tohumların saçılma oranı ve ekm dernlğ varyasyon katsayısı açısından hava emşl hassas ekm maknasının karpuz tohumlarının ocakvar ekmne uygun olduğu saptanmıştır. En yüksek tarla flz çıkış oranı %82.4 ken en düşük ocak flz çıkış oranı %91.7 olarak gerçekleşmştr. Anahtar kelmeler: Ocakvar ekm, karpuz, tohum dağılımı, tarla flz çıkış oranı. Hll Drop Sowng of Watermelon Seeds usng a Precson Vacuum Seeder Abstract: Hll-drop sowng places 2-6 seeds n a group or hll at desred ntervals. The hll-drop sowng should be appled for vegetables to elmnate the negatve effect of lower percent emergence of vegetable seeds. Ths research was carred out to determne usng possbltes of precson vacuum seeder for hll-drop sowng of watermelon. The experments were carred out at feld condtons and the three seed plates were used to get dfferent number of seeds per hll. Accordng the results of the research, the range of coeffcent of varaton of hll dstance, scatterng dstance rato and coeffcent of varaton of sowng depth were wthn the acceptable range of varablty for hll drop sowng. Whle the hghest percent emergence of seeds was 82.4%, the lowest percent emergence of hlls was 91.7%. Key words: Hll-drop sowng, watermelon, seed dstrbuton, feld percent emergence. Grş Btksel üretmn lk adımı olan ekm şlemnde uygun ekm yöntemnn seçm, toprak yapısı, tohum boyutu, çmlenme gücü, ekm tarh ve klm gb brçok faktöre bağlıdır. Ekm yöntemlernden brs olan ocakvar ekm, toprak çersnde ocak olarak adlandırılan her br noktaya 2 le 6 arasında tohumun yerleştrlmesyle yapılan ekm şlemdr. Ocakvar ekmde her br ocağa yerleştrlecek tohum sayısı ve ocaklar arası mesafe btk, toprak ve klm koşullarına göre belrlenr. Hassas ekm maknaları tohumları stenlen sıra üzer uzaklıkta tek tek ekmek çn gelştrlmş maknalardır. Ancak hassas ekm yöntemnn uygulanablmes çn tohumların tarla flz çıkış oranının yüksek olması gerekr. Tarla flz çıkış oranının düşük olduğu durumlarda ekmdek rsk ortadan kaldırmak çn ocakvar ekm yöntem uygulanablr. Sebze tohumları gb çmlenme gücü düşük btklern, tarla flz çıkış derecesnde oluşacak düşüşlern verm üzerndek olumsuz etklern gdermek çn ocakvar ekm önerlmektedr. Özellkle karpuz gb 234

2 sıra üzer ve sıra arası uzaklıkları ve dolayısıyla yaşam alanı genş olan btklerde çmlenmeyen her btknn verm üzerne olumsuz etks daha yüksek olacağından, her noktadak btk çıkışını garantye almak çn ocakvar ekm kaçınılmazdır. Bu nedenle Karayel ve Özmerz (2002) tarafından laboratuar koşullarında yapılan br çalışma le hava emşl br hassas ekc düzenn karpuz, kavun ve hıyar tohumlarının ocakvar ekmnde kullanılablrlğ test edlmştr. Yapışkan bantlı deneme düzennde yapılan araştırma sonuçlarına göre, denemeye alınan tüm tohumlar çn ocaklar arası uzaklık varyasyon katsayısı %20 nn altında olup kabul edleblrdr. Ryu ve Km (1998) se br oluklu makaralı ekc düzen prnç tohumlarının ocakvar ekm çn tasarlamışlardır. Topakc ve ark. (2011) tarafından yürütülen br araştırmada se susam tohumlarının farklı toprak şleme yöntemler le hazırlanan tohum yatağına ocakvar ekm ncelenmştr. Araştırma sonuçlarına göre azaltılmış toprak şleme yöntemnn gerek ocaklar arası uzaklık varyasyon katsayısı, gerekse tohum saçılma oranı ve ocak flz çıkış oranı açısından geleneksel toprak şlemeye alternatf olableceğ bldrlmştr. Yukarıda da belrtldğ gb özellkle karpuz gb yaşam alanı genş, çmlenme oranı kısmen düşük olan btklern ocakvar ekm yöntemyle eklmes gerekr. Bu çalışma ocakvar ekm çn özel ekm maknalarının kullanımı yerne günümüzde yaygın olarak kullanılan hassas ekm maknalarının karpuz tohumlarının ocakvar ekmnde kullanımını tarla koşullarında test etmek çn yapılmıştır. Materyal ve Yöntem Araştırma Akdenz Ünverstes Aksu Araştırma ve Uygulama Çftlğ ne at br tarlada yürütülmüştür. Denemelerde kullanılan hava emşl hassas ekm maknası, asılır tp br maknadır. Zncr-dşl sstem le tekerlekten alınan hareket, altıgen ml le ekc üntelere letlmektedr. Ekc ünte, besleme düzen ve tohum deposundan, besleme düzen se k ayrı hücre ve delkl düşey br tohum plakasından oluşmaktadır. Tohum plakası üzerndek delklere negatf hava basıncının etks le tutunan tohumlar, plakanın dönmesyle brlkte yukarı kaldırılır. Tohum plakasının alt noktasında delklern negatf hava le teması engellendğ çn emş kuvvetnden kurtulan tohum kend ağırlığı le balta tp gömücü ayak tarafından açılan çzye düşmektedr. Negatf hava basıncını sağlayan fan, hareketn traktör kuyruk mlnden almakta ve traktörün 540 mn -1 kuyruk ml devrnde, maksmum 850 mmss negatf hava basıncı sağlamaktadır (Şekl 1). Denemelerde ekc düzendek negatf hava basıncı ortalama 300 mmss olarak ayarlanmıştır. Şekl 1. Hava emşl hassas ekm maknası Denemelerde Şekl 2 de görülen tohum plakaları kullanılmıştır. Ocakvar ekm sağlayablmek çn plakalar üzerne 2.5 mm çapında şekldek gb gruplar halnde delkler açılmıştır. 235

3 (a) Tohum plakası I (b) Tohum plakası II (c) Tohum plakası III Şekl 2. Denemelerde kullanılan tohum plakaları Şekl 2. Tohum plakaları Deneme yapılan tarla toprağı %2 kum, %56 slt ve %42 kl çeren sltl-kl bünyeye sahptr. Denemelerde 40 m genşlğnde 450 m uzunluğunda br tarla her plakayla yapılan ekm şlem çn üç parsele ayrılmış ve denemeler tesadüf parseller deneme desenne göre yürütülmüştür. Denemelerde kullanılan karpuz tohumlarının ortalama uzunluğu 8.3 mm, kalınlığı 2.1 mm ve genşlğ 6.5 mm dr. Tohumların yatay düzlemdek dağılımı, her br ocağa düşen btk sayısı, ocaklar arası uzaklık ve tohumların ocak merkezne göre saçılma oranı kullanarak belrlenmştr. Her br tohumun konumu X,j le adlandırılmıştır. Burada ve j,. ocaktak j. tohumu fade etmektedr (Şekl 3). Şekl 3. Ocakvar ekmde tohumların sıradak dağılımı (Ryu ve Km, 1998; Karayel ve Özmerz 2004) Ocak merkeznn konumu ve ocaklar arası uzaklık aşağıdak eştlk kullanılarak hesaplanablr (Ryu ve Km, 1998; Karayel ve Özmerz 2004). C n X, j j 1 n S X c, 1 X c, Burada; X,j :. ocaktak j. tohumun konumu, S : ocaklar arası mesafe, C :. ocağın konumu, N : toplam tohum sayısıdır. Tohumların ocak merkezne göre konumları (SP,j ) ve buna bağlı olarak saçılma katsayıları (R sd ) aşağıdak eştlkle hesaplanablr. X, j C SP, j S (3) (1) (2) 236

4 ( SP) R sd m n 1 j1 ( SP m 1 n 2, j ) a x ( SP) x100 (4) (5) Burada; R sd, ocak merkezne göre tohum saçılma katsayısı, a, ortalama ocaklar arası mesafenn tohumların ocak merkezne göre ortalama sapmalarına oranı, σ(sp), tohum ve ocak merkez arasındak mesafenn standart sapması, n, ocak sayısıdır. Tohumların düşey düzlemdek dağılımını yan toprak üst yüzeyne göre toprak çndek konumlarını saptamak çn çmlenen btklern yeşl kısmı oluştuktan sonra btkler topraktan sökülmüş ve sökülen btklern tohum kalıntısı le çmlenen btknn yeşlden beyaza geçş sınırı arasındak uzaklık ölçülmüştür. Ölçülen bu değerlerden ortalama ekm dernlğ ve ekm dernlğ varyasyon katsayısı hesaplanmıştır. Dernlk ölçümler her tekerrür çn çzler üzernden rastgele seçlen 30 btk üzernden yapılmıştır. Bu ölçümlerden ekm dernlğ ortalaması ve varyasyon katsayısı değerler hesaplanmıştır. Önal (1995) e göre ocakvar ekmde k çeşt flz çıkış oranı söz konusudur. Bunlardan brncs tarla flz çıkış oranı, kncs se ocak flz çıkış oranıdır. Tarla flz çıkış oranı eklen toplam tohum adedne göre flzlenmş tohumların yüzde oranıdır. Ocak flz çıkış oranı se en az br btk bulunan ocak sayılarının toplam ocak sayısına bölünmesyle elde edlr. Denemelerde ekm şlem sonrası tarla flz çıkış oranını belrlemek çn bütün flzlern çıkışı tamamlandıktan sonra her uygulamadan rastgele seçlen beş adet 25 m uzunluğundak çzlerden çıkan flzler sayılmış ve teork olarak eklen toplam tohum sayısına oranlanmıştır. Ocak flz çıkış oranını saptamak çn se aynı çzlerde en az br tohumun flzlendğ ocaklar sayılmış ve toplam ocak sayısına oranlanmıştır. Araştırma Bulguları ve Tartışma Denemeler sonucu elde edlen her br ocağa düşen btk sayısının ortalaması ve varyasyon katsayısı Çzelge 1 de verlmştr. İstatstksel analz sonuçlarına göre tohum plakasının br ocağa düşen tohum sayısına etks önemldr (P<0.05). Tarla denemes sonuçlarına göre I numaralı plaka her br ocağa 2, II numaralı plaka 3 ve III numaralı plaka se 4 tohum ekm çn önerleblr. Karayel ve Özmerz (2002) tarafından aynı tohumlar ve aynı plakalar le laboratuar koşullarında yapılan araştırma sonuçlarına göre I numaralı plaka kullanıldığında her br ocağa düşen ortalama tohum sayısı 2.7 ken II numaralı plaka le 3.9, III numaralı plaka le 4.6 dır. Tarla koşulların tohumların tarla flz çıkış oranı nedenyle her br ocağa düşen btk sayısı ortalama 0.6 le 0.7 btk azalmıştır. Varyasyon katsayısı açısından se en düşük varyasyon katsayısı %25.1 le II numaralı plakada sağlanmıştır. Dolayısıyla II numaralı plakada her br ocağa düşen tohum sayısı daha düzenldr. Çzelge 1. Her br ocağa düşen ortalama btk sayısı ve varyasyon katsayısı Tohum Plakası Br ocağa düşen btk sayısının ortalaması Br ocağa düşen btk sayısının varyasyon katsayısı (adet) (%) I 2.1c z 28.8 II 3.1b 25.1 III 3.9a 29.6 z : Her sütun çn aynı harfle gösterlen ortalamalar %5 önem düzeyndek Duncan testne göre brbrnden faklı değldr. 237

5 Yapılan statstksel analz sonuçlarına göre plakaların ortalama ocaklar arası uzaklık ve tohumların saçılma oranı üzerne etks önemszdr. Ryu ve Km (1998) ve Karayel ve Özmerz (2002) e göre kabul edleblr br ocakvar ekm çn saçılma oranı en fazla %30 olmalıdır. Denemeler sonucu hava emşl hassas ekm maknası le denemeye alınan tüm tohum plakalarında saçılma oranı en fazla %15.2 olup, ocakvar ekm çn kabul edleblrdr. Çzelge 2. Sıra üzer ocak mesafesnn ortalaması, varyasyon katsayısı ve tohumların ocak merkezne göre saçılma oranları. Tohum Plakası Ortalama ocaklar arası uzaklık (cm) Ocaklar arası uzaklık varyasyon katsayısı (%) Tohumların ocak merkezne göre saçılma oranı (%) I II III Denemeler önces ekm maknası teork olarak 40 mm ekm dernlğnde ekm yapablecek şeklde ayarlanmıştır. Ekm maknası en fazla 5 mm sapma le stenlen ekm dernlğnde ekm gerçekleştrmştr. Beklendğ gb tohum plakasının ortalama ekm dernlğ ve varyasyon katsayısı üzerne etks statstksel olarak önemszdr. Çzelge 3. Düşey düzlem tohum dağılım düzgünlüğü Tohum Plakası Ortalama ekm dernlğ (mm) Ekm dernlğ varyasyon katsayısı(%) I II III Tohum plakalarının tarla flz çıkış oranına etks statstksel olarak önemsz ken, ocak flz çıkışı üzerne etks önemldr. II numaralı plaka le her br ocağa daha az tohum ekm ocak flz çıkışını azaltırken, II ve III numaralı plakalar arasındak farklılık statstksel olarak önemszdr. Dolayısıyla ocak flz çıkışı açısından en y sonuç II numaralı plaka le sağlanmıştır. III numaralı plaka le II numaralı plakaya göre daha fazla tohum ekm ocak flz çıkış oranını arttırmamıştır. Genel olarak se en yüksek %82.4 olan tarla flz çıkış oranı ocağa ekm le en az %91.7 e yükselmştr. Çzelge 4. Tarla ve ocak fde çıkış oranları Tohum Plakası Tarla (tohum) flz çıkış oranı (%) Ocak flz çıkış oranı (%) I b z II a III a z : Her sütun çn aynı harfle gösterlen ortalamalar %5 önem düzeyndek Duncan testne göre brbrnden faklı değldr. Sonuçlar ve Önerler Br hava emşl hassas ekm maknasının karpuz tohumlarının ocakvar ekmnde kullanılablrlğn ortaya koymak çn tarla koşullarında gerçekleştrlen bu araştırmanın sonuçlarına göre; I numaralı tohum plakası her br ocağa 2, II numaralı tohum plakası 3 ve III numaralı tohum plakası se 4 tohum ekm çn önerlmektedr. Denemeye alınan tüm tohum plakalarında tohumların ocak merkezne göre saçılma oranı en fazla %15.2 olup, ocakvar ekm çn kabul edleblrdr. 238

6 En yüksek tarla flz çıkış oranı %82.4 ken, en düşük ocak flz çıkış oranı %91.7 olarak gerçekleşmştr. Dolayısıyla hassas ekm le %82.4 olablecek tarla flz çıkış oranı ocakvar ekm le en az %91.7 e yükseltleblr. Lteratür Lstes Karayel, D., Özmerz, A., A research on the use of a precson vacuum seeder unt for hll drop sowng. 8 th Int. Cong. on Mech. and Energy n Agr. Izmr-Turkey, September. Karayel, D., Ozmerz, A., Effect of forward speed on hll droppng unformty of a precson vacuum seeder. Hort. Tech. 14(3): Önal., Ekm-Dkm-Gübreleme Maknaları. Ege Ünverstes, Zraat Fak. Yayınları, Bornova, İzmr. Ryu, I. H., Km, K.U., Desgn of roller type meterng devce for precson plantng. Trans. ASAE 41(4): Topakc, M., Karayel, D., Canakc, M., Furat, S. ve Uzun, B Sesame Hll Droppng Performance of a Vacuum Seeder for Dfferent Tllage Practces. Appled Engneerng n Agrculture. 27(2):