Postpartum Depresyon ve Hemşirelik Yaklaşımı

Transkript

1 ARAŞTIRMA MAKALESİ Postpartum Depresyon ve Hemşirelik Yaklaşımı n Derya Yüksel KOÇAK 1 Nuriye BUYUKKAYACI DUMAN 2 1 Öğr.Gör. Hitit Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu, Hemşirelik Bölümü, Çorum 2 Yrd.Doç Dr. Hitit Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu, Hemşirelik Bölümü, Çorum Yazışma adresi: Öğr.Gör. Derya Yüksel KOÇAK, Hitit Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu, Çorum, Tel: , Fax: , deryayuksel.guvenc@gmail.com ABSTRACT ÖZET Postpartum dönem doğum sonu ilk 6 haftalık süreci kapsamaktadır. Depresyon doğum sonu ilk 1 yıl içinde başlamış ise postpartum depresyon (PPD) olarak tanımlanmaktadır. Postpartum dönemde üreme hormonlarındaki ani düşüş gibi fizyolojik etkiler ve annenin gebelik öncesi dönemde veya gebelik döneminde depresyon geçirmesi, ailede depresyon öyküsü, düşük sosyoekonomik düzey, sigara kulllanımı, stres yaratan kötü yaşam olayları, yenidoğan bebeğin bakım sorumluluğunun fazla olması, annede kendi bakımı ve yeni doğan bakımı ile yetersizlik hissi ve annelik rolünü yerine getiremeyeceği endişesi gibi psikolojik etkiler postpartum depresyon gelişmesinde etkili olabilmektedir. Duygu durum değişiklikleri, ağlama ve karamsarlık, değersizlik hissi, sinirlilik, sosyal izolasyon, cinsel istekte azalma, dikkat dağınıklığı, kararsızlık, intihar düşüncesi ve iştahta azalma, kilo değişikliği, uyku sorunları, bebek bakımında yetersizlik hissi, halsizlik, anksiyete, suçluluk hissi, unutkanlık postpartum depresyon belirtileri olarak belirtilmektedir. Postpartum süreçte verilecek hemşirelik bakımında annenin doğum sonu süreçte ev ziyaretleri ile izlenerek risk faktörlerinin ve postpartum depresyon belirtilerinin sorgulanması önem taşımaktadır. Ayrıca kadın doğum alanında çalışan hemşire ve ebelerin postpartum depresyon belirtilerini erken süreçte fark edebilmesi için eğitim almış olması gereklidir. Bakımda sağlık profesyonellerinin anneye ve yakınlarına destek sağlaması, sosyal destek sistemleri güçlendirilmesi önerilmektedir. Anahtar kelimeler: postpartum, depresyon, hemşirelik Postpartum Depression and Nursing Approach Postpartum period includes the first 6 weeks postpartum period. Postpartum depression is started within the first one year, is defined as postpartum depression (PPD). Physiological effects such as suddenly decline in reproductive hormones during the postpartum period and psychological effects such as the mother s undergo depression before pregnancy or during pregnancy, family history of depression, low socioeconomic status, smoking, experience stressful life events, responsibility newborn care, feelings of inadequacy self-care for mothers and newborn care, worrying about not fulfill the parental role may also influence the development of postpartum depression. Symptoms of postpartum depression are mood changes, crying and sadness, feelings of worthlessness, irritability, social isolation, decreased sexual desire, attention deficit, instability, suicidal thoughts, and decreased appetite, weight changes, sleep problems, feeling of inadequacy in baby care, fatigue, anxiety, guilt, forgetfulness. given to nursing care following the postpartum period, home visit is important to questioned the risk factors of the mother and symptoms of postpartum depression. In addition, nurses and midwives must be trained to be able to realize of the symptoms of postpartum depression in the early process. In the care health professionals must provide social support to mother and the relatives of the mother, strengthening social support systems. Key words: postpartum, depression, nursing GİRİŞ Postpartum dönem doğum eylemi sona erdikten sonraki ilk 6 haftalık süreyi ifade etmektedir (Gereklioğlu ve ark. 2007; Tezel ve Gözüm 2005). Depresyon doğum sonu ilk 1 yıl içinde başlamış ise postpartum depresyon (PPD) olarak tanımlanmaktadır (Efe ve ark. 2009). PPD morbidite ve mortalite riski yüksek olan bir halk sağlığı sorunudur. PPD nin hem anne hem de çocuk sağlığını olumsuz etkilediği belirtilmektedir (Brummeltea ve Galeab 2015; Gereklioğlu ve ark. 2007; Erdem ve Bucaktepe 2012; Efe ve ark. 2009; Kolko ve Roth 2004). Örneğin; PPD anne ile bebek arasındaki bağlanmayı, duygusal bağı, çocuğun duygusal, sosyal ve bilişsel sağlığını olumsuz etkilemekte, anne daha sert ya da bozuk ebeveynlik davranış- 21

2 ları sergileyebilmektedir (Brummelte ve Galea 2015; Gereklioğlu ve ark. 2007; Erdem ve Bucaktepe 2012; Efe ve ark. 2009; Atasoy ve ark. 2004; Durukan ve ark. 2011; Kolko ve Roth 2004). PPD annenin kendine ve bebeğine zarar verme riskini artırmaktadır (Efe ve ark. 2009). PPD yaşayan kadınların çocuklarının hayatı boyunca anksiyete bozuklukları, majör depresyon yaşama riski daha yüksektir (Goodman ve Gotlib 1999). PPD tedavi edilmediği takdirde kronik ve ilerleyici bir hastalık olarak karşımıza çıkmaktadır. PPD kadının yaşam kalitesini düşürmektedir (Efe ve ark. 2009). PPD de aile sağlığı içinde annenin postpartum sürece uyumu sağlanmalıdır çünkü aile üyelerinden birinin fiziksel ve ruhsal sağlığı bozulduğunda bu aile sağlığını olumsuz etkilemektedir. Burada sağlığı bozulan kişi anne olduğu için hem anne/kadın sağlığı hem de çocuk sağlığı bozulacak bu durum aile ve toplum sağlığının bozulmasına neden olacaktır. Bu nedenle kadın sağlığının korunması ve yükseltilmesinde görevli olan ebe ve hemşirelerin annenin fiziksel ve ruhsal sağlığını bir bütün olarak ele alması gerekmektedir fakat günümüzde postpartum erken taburculuk bu süreçte annenin yaşayabileceği uyum sorunlarının ve psikolojik problemlerin erken tanılanmasını ve belirtilerin saptanmasını zorlaştırabilmektedir (Beydağ 2007). Postpartum süreçte annelerin erken taburcu edilmeleri ve bu dönemde daha çok yenidoğanın bakım sorunlarına odaklanılması postpartum süreçte sorun yaşayan annelerin yeterince bakım almasını ve bakım sorunlarının belirlenmesini engellemektedir (Balkaya 2002). 22 POSTPARTUM DEPRESYON SIKLIĞI Dünya da PPD ile yapılan çalışmalar incelendiğinde Literatürde PPD un görülme sıklığının %3-25 arasında değiştiği bildirilmektedir (Dennis et al., 2004). Avustralya da yapılan güncel bir çalışma sonucuna göre postpartum 12 aylık süreçte kadınların depresif semptomlar yaşama sıklığı %16.1 olarak rapor edilmektedir (Woolhouse et al. 2014). Yine bir başka çalışmada yeni doğum yapan kadınların yaklaşık %10-15 inde PPD geliştiği bildirilmektedir (Bloch ve ark.2006; Robertson ve ark. 2004). Konuyla ilgili Kuzey Amerika, Avrupa, Avustralya ve Japonya yı kapsayan geniş çaplı bir metaanalizde dünya genelinde PPD prevelansı %13 olarak bildirilmektedir. (WHO 2008). Doğum sonrası depresyon yaygınlığı Afro-Amerikan kadınlarda% 35 gibi yüksek depresif belirtilerin oranları tarama ile % 10 den% 15 arasında değişmektedir (Kolko ve Roth 2004). PPD ile ilgili meta-analizde minör- majör depresyon sıklığı % 19,2 doğum sonrası ilk 12 hafta içinde olarak majör depresyon prevalansı % 7.1 olarak belirlenmiştir (Gaynes ve ark. 2005). Hassani ve ark. (2015) yaptıkları 18 çalışmanın meta-analizinde, doğum sonrası depresif semptomların sıklığını % 20 olarak belirlemiştir. Ülkemizde PPD ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde; Sünter ve ark. (2006) Samsun ilinde yaptığı çalışmada PPD sıklığını %23.1; Danacı ve Ark. (2002) yaptığı çalışmada PPD sıklığını % 14; Efe ve ark. (2009) yaptıkları çalışmada PPD sıklığı % 23.4; Durukan ve ark. (2011) PPD sıklığını %15; Atasoy ve ark. (2004) PPD sıklığını %19.5; Ayvaz ve ark. (2006) yaptığı çalışmada PPD sıklığını %28.1; Çeber ve ark. (2002) yaptıkları çalışmada PPD sıklığını %29; Erbay ve ark. (2002) yaptıkları çalışmada PPD sıklığını %36.9; İnandı ve ark., (2002) %17.5 Eren ve ark. (2007), %33.2 Ege ve ark. (2008) olarak belirlemiştir. POSTPARTUM DEPRESYON BELİRTİLERİ Postpartum depresyonda ortaya çıkan belirtiler; duygu durum değişiklikleri (Tezel ve Gözüm 2005; Sünter ve ark. 2006; Gereklioğlu ve ark. 2007; Robertson et al., 2004), ağlama ve karamsarlık (Tezel ve Gözüm 2005; Sünter ve ark. 2006; Robertson et al., 2004; Beydağ 2007), değersizlik hissi (Tezel ve Gözüm 2005), sinirlilik (Robertson et al., 2004), sosyal izolasyon, cinsel istekte azalma (Tezel ve Gözüm 2005; Gereklioğlu ve ark. 2007), dikkat dağınıklığı (Tezel ve Gözüm 2005; Sünter ve ark. 2006; Gereklioğlu ve ark. 2007; Robertson et al., 2004; Beydağ 2007), kararsızlık (Tezel ve Gözüm 2005), İntihar düşüncesi ve iştahta azalma (Tezel ve Gözüm 2005; Gereklioğlu ve ark. 2007; Robertson et al., 2004), Kilo değişikliği (Tezel ve Gözüm 2005; Gereklioğlu ve ark.

3 2007), uyku sorunları (Tezel ve Gözüm 2005; Gereklioğlu ve ark. 2007; Robertson et al., 2004; Beydağ 2007), bebek bakımında yetersizlik hissi, halsizlik, anksiyete (Sünter ve ark. 2006; Gereklioğlu ve ark. 2007; Robertson et al., 2004), suçluluk hissi (Gereklioğlu ve ark. 2007; Robertson et al., 2004), unutkanlık (Sünter ve ark. 2006; Gereklioğlu ve ark. 2007) olarak sıralanmaktadır. PPD doğumu takip eden 1 yıl içerisinde ortaya çıkabilir. Bu nedenle PPD belirtilerini sadece doğum sonu 6 hafta ile sınırlamak yanlış olacaktır (Tezel ve Gözüm 2005). Kadınlarda erkeklerden daha fazla oranda depresyon görüldüğü ve özellikle doğurganlık çağında üreme olaylarında depresyon sıklığının daha ciddi artış gösterdiği belirtilmektedir (Erdem ve Bucaktepe 2012; Atasoy ve ark. 2004; Durukan ve ark. 2011). Depresyon sıklığında cinsiyet farkının özellikle üreme yıllarında daha fazla olduğu ve cinsiyet hormonları ile üreme olaylarının depresyon gelişiminde rol oynadığını düşünülmektedir (Brummelte and Galea, 2010, Gutierrez- Lobos et al., 2002, Hammarstrom et al., 2009 and Sloan and Kornstein, 2003). Örneğin; doğum sonu dönemde annenin yaşadığı hormonal değişimler annenin hipotalamik pituitary adrenal (HPA) ve hipotalamik pituitary gonadal (HPG) eksenlerde yaşanan steroid ve peptid hormonları değişiklikleri ile ilişkili olarak ortaya çıkmaktadır. Bu endokrin eksenlerde yaşanan hormonal değişimler duygudurum bozuklukları ile gebelik ve doğum sonrası dönemde anne ruh halini etkilediğinden gebelik ve doğum sonu dönemde kadınlarda depresif belirtilerin görülme riski artmaktadır (Brummeltea ve Galeab 2015). PPD için doğum sonu 1 yıl yüksek riskli dönemdir ve bu artmış risk doğum sonu 2 yıl boyunca devam etmektedir (Erdem ve Bucaktepe 2012; Atasoy ve ark. 2004; Durukan ve ark. 2011). PPD doğum sonu 2-8 hafta içinde ortaya çıkmakta en az iki hafta sürmekte ve birkaç ayda sona ermektedir (Bingöl ve Tel 2007). PPD belirtileri ortalama doğum sonu ilk 6 haftada ortaya çıkmaktadır (Gereklioğlu ve ark. 2007). Ayrıca önce PPD geçiren bir kadının yaşamının ilerleyen yıllarında tekrar PPD geçirme olasılığı da artmaktadır (Atasoy ve ark. 2004; Durukan ve ark. 2011). PPD gelişiminde doğum sonu süreçte annenin yaşanılan hormonal ve fiziksel değişimlerin yanı sıra postpartum süreçte yaşanılan biyo-psiko ve sosyal değişimlerde etkili olmaktadır (Balkaya 2002; Beydağ 2007). Örneğin; 9-14 beden imajının bozulmasının (Balkaya 2002 yansıra annenin yeni doğan bebeğin bakımını üstlenmesi (Balkaya 2002; Beydağ 2007; Tezel ve Gözüm 2005), Yeni doğan bebekle iletişim sağlaması ve güvenli çevrede bakım vermesi, bebekle ilgili yaşanan bakım problemlerine çözüm yolu araması (Beydağ 2007) annelik rolünü öğrenmesi gerekliliği (Balkaya 2002; Beydağ 2007), annede kendi bakımı ve yeni doğan bakımı ile yetersizlik hissi ve annelik rolünü yerine getiremeyeceği endişesi (Balkaya 2002) yaratabilmektedir. günlük yaşam düzeninin değişmesine bağlı olarak (Tezel ve Gözüm 2005) yorgunluk (Balkaya 2002) uyku düzeninde değişiklik (Balkaya 2002; Tezel ve Gözüm 2005; Lee ve Hwang 2015) yaşayabilmektedir. Bunların dışında PPD için risk faktörleri, PPD gelişiminde istenmeyen/planlanmamış gebelik (Gereklioğlu ve ark. 2007; Erdem ve Bucaktepe 2012; Efe ve ark. 2009), sigara kullanımı (Gereklioğlu ve ark. 2007; Erdem ve Bucaktepe 2012; Lee ve Hwang 2015), düşük sosyoekonomik düzey, adölesan gebelik, çocuk sayısının fazla olması (Gereklioğlu ve ark. 2007; Erdem ve Bucaktepe 2012; Bingöl ve Tel 2007; Clout and Brown 2015), gebelikte veya gebelik öncesinde depresyon varlığı (Beck, 2001; Kesebir ve Aksoy 2010; Gereklioğlu ve ark. 2007; Erdem ve Bucaktepe 2012; Bingöl ve Tel 2007), sosyal destek azlığı (Gereklioğlu ve ark. 2007; Erdem ve Bucaktepe 2012; Bingöl ve Tel 2007; Balkaya 2002; Beydağ 2007; Hassani ve ark. 2015; Clout and Brown 2015; Lee ve Hwang 2015; Tezel ve Gözüm 2005; Buist and Bilszta 2005; Kesebir ve Aksoy 2010; O Hara and Swain, 1996; NHMRC 2000; Robertson et al., 2003; Robertson et al., 2004; Selix and Goyal 2015), bebekte beslenme sorunu veya sağlık sorunu olması (Gereklioğlu ve ark. 2007; Erdem ve Bucaktepe 2012; Beydağ 2007), eş ve aile ile ilişkilerin kötü olması, (Buist and Bilszta 2005; Bingöl ve Tel 2007; Kesebir ve Aksoy 2010; O Hara and Swain, 23

4 1996; NHMRC 2000; Robertson et al., 2003; Robertson et al., 2004; Selix and Goyal 2015; Gereklioğlu ve ark. 2007; Erdem ve Bucaktepe 2012; Beydağ 2007; Clout and Brown 2015; Lee ve Hwang 2015; Hassani ve ark. 2015), evli olmamak, erken taburculuk, premenstrual disforik bozukluk, doğumda anestezi kullanımı (Gereklioğlu ve ark. 2007; Erdem ve Bucaktepe 2012), kötü yaşam olayları Bingöl ve Tel 2007; Clout and Brown 2015; Hassani ve ark. 2015), obstetrik risk faktörleri yardımcı üreme teknolojilerinin kullanımı vb. (Beck, 2001, Britton 2008, McMahon ve ark., 2011, Fisher, et al., 2012 ve Ystrom, 2012; Selix and Goyal 2015; Clout and Brown 2015), multiparite, örseleyici yaşam olayları (şiddet vb) (Selix and Goyal 2015), iş stresi ve fiziksel egzersizde azalma (Selix and Goyal 2015) annede stres yaratmakta eş ve aileden alınan destek yetersiz olduğunda ise hem fiziksel hem de ruh sağlığı olumsuz etkileyerek PPD gelişimine sebep olabilmektedir. POSTPARTUM DEPRESYON TANILANMASI PPD, psikiyatrik tanı sistemlerinde (DSM- V ve ICD 10) gebelikte ve postpartum dönemde görülen psikiyatrik bozukluklar ayrı bir klinik tanı olarak tanımlanmamıştır (American Psychiatric Association 2013 ve 2014; Köroğlu 2013; Öztürk 2014). PPD, DSM-V de Duygu Durum Bozuklukları içinde yer almaktadır. DSM-V de Postpartum depresyon (PPD), Postpartum Başlangıç Belirleyicisi olarak postpartum dört hafta içinde epizotun başlaması şeklinde tanımlanmaktadır (American Psychiatric Association 2013 ve 2014; Köroğlu 2013; Öztürk 2014). ICD- 10 da ise F50-F59 Fizyolojik Bozukluklar ve Fiziksel Etkenlerle Bağlantılı Davranış Sendromları başlığı altında Lohusalıkla Bağlantılı ve Başka Yerde Sınıflandırılmamış Ruhsal ve Davranışsal Bozukluklar olarak sınıflandırılmaktadır (TC Sağlık Bakanlığı ICD 10 kodları). Burada önemli olan yaşanan depresif belirtiler doğum sonrası 4 haftanın da ötesinde gelişebilmektedir. Bu durumda ne yazık ki DSM-5 bu depresif belirtileri dikkate almamakta ve depresyonun prenatal veya postnatal başlangıçlı olduğu arasında 24 herhangi bir ayrım yapmamaktadır (Brummeltea ve Galeab 2015). POSTPARTUM DEPRESYONDA HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI Postpartum süreçte hemşirelerin sorumlulukları annenin fiziksel rahatlığını sağlamak ve kadının annelik rolüne geçişi kolaylaştırmak üzerine odaklanmalıdır. Verilen bakımın aile merkezli olması yani aile destek ağı ile kadının bakım ihtiyaçlarını değerlendirip birlikte ele almak önemlidir (AWHONN). Postpartum dönemde sağlık personeli düzenli aralıklarla yapacakları ev ziyaretleri yolu ile postpartum süreçte bakım sağlayabilirler (Gereklioğlu ve ark. 2007; Balkaya 2002; Beydağ 2007; Bingöl ve Tel 2007; Tezel ve Gözüm 2005). Postpartum süreçte yapılacak ev ziyaretlerinin ilk saat içinde yapılmalı sonraki ziyaretler ise 2-6 hafta sonrasına planlanmalıdır. Görüşmeye öncelikle anne değerlendirilmelidir (Balkaya 2002). Kadının doğum ve doğum sonrası döneme ilişkin duygusal tepkileri değerlendirilmeli, eşlerin ve diğer bireylerin ebeveynliğe ilişkin emosyonel duruma adaptasyonu değerlendirilmeli, daha önce ruhsal durumlar için ilaç kullanımı sorgulanmalı, önceki prenatal yada postpartum depresyon öyküsü, ailede depresyon öyküsü, antidepresan kullanımı, önemli tıbbi veya obstetrik sorunlar doğum sonrası psikoz, şizofreni, anksiyete bozuklukları, kişilik bozuklukları ya da intihar düşüncesi gibi belirtiler PPD için sorgulanmalıdır (WHO 2007; Perinatal Services BC, 2011). Annenin fiziksel ve psikolojik sağlık durumunu değerlendirmeli (Efe ve ark. 2009; Beydağ 2007; Tezel ve Gözüm 2005), kişisel ve ailesel tıbbi öyküsü, obstetrik hikayesi sorgulanmalı ve fiziksel muayenene ve laboratuvar bulgularını değerlendirilmeli (Balkaya 2002), erken tanılama (Efe ve ark. 2009; Bingöl ve Tel 2007), annenin tıbbi öyküsü dâhilinde olası risklerin belirlenmeli (Efe ve ark. 2009; Bingöl ve Tel 2007; Beydağ 2007), postpartum depresyon belirtilerini izlemeli (Tezel ve Gözüm 2005), tedavi/ sevk etme basamakları (Efe ve ark. 2009; Bingöl ve Tel 2007), bu belirtileri erken süreçte fark edebilmek için bakımdan sorumlu olan ekibe eğitim vermeli (Tezel ve Gözüm

5 2005), anneye ve yakınlarına destek sağlamalı, sosyal destek sistemleri güçlendirilmeli (Gereklioğlu ve ark. 2007; Beydağ 2007; Bingöl ve Tel 2007; Tezel ve Gözüm 2005), mevcut bakım gereksinimlerini belirleyip hemşirelik süreci doğrultusunda uygun hemşirelik bakımını sağlamalı (Beydağ 2007; Balkaya 2002; Tezel ve Gözüm 2005), eğitim, danışmanlık ve bakım verici rolleri yerine getirilmesi (Gereklioğlu ve ark. 2007; Beydağ 2007; Balkaya 2002; Bingöl ve Tel 2007; Tezel ve Gözüm 2005), bireysel ve grup terapileri (Gereklioğlu ve ark. 2007), anne ve eşinin olumlu deneyim yaşamasını sağlama ve kriz anında yönetimi sağlama yapılmalıdır (Beydağ 2007). Yapılan çalışmalarda postpartum ev ziyaretlerinin hem anne hem de yenidoğan sağlığını olumlu etkilediği postpartum sağlık problemlerini ve tekrarlayan doğum sonu hastane yatışlarını azalttığı ve annenin memnuniyet düzeyini arttırdığı belirlenmiştir (Balkaya 2002). Postpartum depresyonun tanılanması için hemşirelerin doğum sonrası depresyonu diğer ruh sağlığı hastalıklarından ayırt etmesi ve hızlı ve doğru tanı koyabilmesi için postpartum duygu durum ve anksiyete bozuklukları arasında ayrımlar hakkında bilgi edinmesi, annenin ruh hali ile ilgili yolunda gitmeyen farklı durumları belirleyebilmek için anneyi gözlemlemesi, Postpartum duygu durum değişikliği, anksiyete ve depresyon gibi bozuklukları ile ilişkili risk faktörlerini bilmesi, risk altındaki kadınların duygu durum ve anksiyete bozukluklarını belirlemeye yardımcı tarama metodolojileri geliştirmesi, annelerin doğum sonrası duygu durum veya anksiyete bozukluğu sona erecek umudunu sağlanması, annenin yaşadığı değişiklikleri ve duygu durum değişikliklerini anlaması, tedavi seçenekleri hakkında bilgi sahibi olması, kadını ve ailesini / postpartum duygu durum ve anksiyete bozukluklarının tedavisi için uygun sevk bilgilerini içeren destek sistemlerinin sağlanması, kadınlar hamilelik sırasında ya da doğumdan sonra olumsuz duygular yaşadığında sağlık kuruluşuna başvurup profesyonel yardım istemeleri için bilgilendirme ve cesaretlendirme gereklidir (AWHONN 2008; Beck 2008). Ülkemizde postpartum depresyonun doğum sonu tanısında Edinburgh Ölçeği Kullanım Kılavuzu (EPDS) kullanımı önerilmektedir. Ölçekten toplam 12 ve üzerinde puan alan anneler tedavi için sevk edilmelidir (T.C. Sağlık Bakanlığı). KAYNAKÇA American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Washington, DC. American Psychiatric Association. (2014). Highlights of Changes From DSM-4-TR to DSM-5. American Psychiatric Publication. Atasoy N, Bayar Ü, Sade H, Konuk N, Atik L, Barut A, ve ark. (2004) Doğum sonrası dönemde depresif belirti düzeyini etkileyen klinik ve sosyodemografik risk etkenleri. Türkiye Klinikleri J Gynecol Obst; 14, S Ayvaz, Hocaoğlu Ç, Tiryaki A, Ak İ (2006) Trabzon İl Merkezinde Doğum Sonrası Depresyon Sıklığı ve Gebelikteki İlişkili Demografik Risk Etmenleri Türk Psikiyatri Dergisi; 17 (4) : Beck C.T. (2001) Predictors of postpartum depression: an update Nurs. Res; 50 (5) : Beydağ KD. (2007) Doğum sonu dönemde anneliğe uyum ve Hemşirenin Rolü TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni; 6 (6) : Bingöl TY, Tel H (2007) Postpartum Dönemdeki Kadınlarda Algılanan Sosyal Destek Ve Depresyon Düzeyleri İle Etkileyen Faktörler. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi; 10 (3) :1-6. Bloch M, Rotenberg N, Koren D, Klein E (2006) Risk Factors For Early Postpartum Depressive Symptoms. Gen Hosp Psychiatry; 28:3-8. Britton JR (2008) Maternal anxiety: course and antecedents during the early postpartum period. Depression Anxiety; 25: Brummelte S, Galea LA (2015) Postpartum depression: Etiology, treatment and consequences for maternal care Hormones and Behavior Available online 28 August Buist A, Bilszta J (2005) Beyondblue National Postnatal Depression Program. Volume 1: National Screening Program. Retrieved from Clout D, Brown R (2015) Sociodemographic, pregnancy, obstetric, and postnatal predictors of postpartum stress, anxiety and depression in new mothers. J Affect Disord; 188: Çeber TE, Pektaş İ, Dikici İ (2002) İzmir ili Bornova ilçesinde doğum yapmış kadınların doğum sonrası depresyon durumları ve bu durumu etkileyen etmenlerin incelenmesi. VIII. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Kitabı, Danacı AE, Dinç G, Deveci A, Şen FS, İçelli İ (2000) Manisa il merkezinde doğum sonrası depresyon yaygınlığı ve etkileyen etmenler. TürkPsikiyatri Dergisi; 11 (3) : Dennis CL, Janssen PA, Singer J. (2004) Identifying women at-risk for postpartum depression in the immediate postpartum period. Acta Psychiatr. Scand; 110: Durukan E, İlhan MN, Bumin MA, Aycan S (2011) 22 Hafta-18 Aylık Bebeği Olan Annelerde Postpartum Depresyon Sıklığı ve Yaşam Kalitesi. Balkan Med J; 28: Efe ŞY, Taşkın L, Eroğlu K (2009) Türkiye de postnatal depresyon ve etkileyen faktörler. J Turkish German Gynecol Assoc; 10: Ege E, Timur S, Zincir H, Geçkil E, Sunar-Reeder B. (2008) Social support and symptoms of postpartum depression among new mohters in Eastern Turkey. J 25

6 Obstet. Gynaecol Res; 34 (4) : Erbay DP (2002) Yarı kentsel bir bölgede postpartum depresyon prevalansı ve risk faktörleri. VIII. Ulusal Halk Sağlığı Kongre Kitabı, 8: Erdem Ö, Bucaktepe G (2012) Postpartum depresyon görülme sıklığı ve tarama yöntemleri. Dicle Tıp Dergisi; 39 (3) : Eren Tİ. (2007) Postpartum depresyon prevalansı ve sosyo demografik risk faktörleri. Uzmanlık Tezi, İstanbul: Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği. Fisher J, Cabral de Mello M, Patel V, Rahman A, Tran T, Holton S, Holmes W. (2012) Prevalence and determinants of common perinatal mental disorders in women in low-and lower-middle-income countries: a systematic review. Bull. World Health Organ; 90 (2) : Gaynes BN, Gavin N, Meltzer-Brody S, Lohr KN, Swinson T, Gartlehner G, Brody S, Miller WC (2005) Perinatal depression: Prevalence, screening accuracy, and screening outcomes. Agency for Healthcare Research and Quality; 119:1 8. Gereklioğlu Ç, Poçan AG, Başhan, İ (2007) Annelerin Doğum Sonrası Psikiyatrik Sorunları. Türkiye Klinikleri J Gynecol Obst; 17: Goodman SH, Gotlib IH (1999) Risk for psychopathology in the children of depressed mothers: a developmental model for understanding mechanisms of transmission. Psychol. Rev; 106: Gutiérrez-Lobos K, Scherer M, Anderer P, Katschnig H. (2002) The influence of age on the female/male ratio of treated incidence rates in depression. BMC Psychiatry; 2 : 3. Hammarström A, Lehti A, Danielsson U, Bengs C, Johansson EE. (2009) Gender-related explanatory models of depression: a critical evaluation of medical articles.public Health; 123: Inandi T, Elci OC, Ozturk A, Egri M, Polat A, Sahin TK. (2002) Risk factors for depression in postnatal first year, in eastern Turkey. International Journal of Epidemiological; 31: Kesebir ve Aksoy (2010) Üreme Hormonları ve Duygudurum Bozuklukları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar; 2 (3) : Köroğlu E (2013). DSM-5 Tani Ölçütleri. Ankara: Boylam Psikiyatri Enstitüsü Lee JY, Hwang JY (2015) A study on postpartum symptoms and their related factors in Korea. Taiwanese Journal of Obstetrics and Gynecology; 54 (4) : McMahon CA, Boivin J, Gibson FL, Hammarberg K, Wynter K, Saunders D, Fisher J. (2011) Age at first birth, mode of conception and psychological wellbeing in pregnancy: findings from the parental age and transition to parenthood Australia (PATPA) study. Hum Reprod; 26 (6) : Moses-Kolko EL, Roth EK (1992) Antepartum and postpartum depression: healthy mom, healthy baby. Journal of the American Medical Women s Association; 2004, 59 (3) : NHMRC (2000). A systematic review of published scientific literature to 1999 O hara MW, Swain AM (1996) Rates and risk of postpartum depression - a meta-analysis. International Review of Psychiatry; 8 (1) : Öztürk O (2014) DSM-5 Türkçe Çevirisi Üzerine. Türk Psikiyatri Dergisi; 25 (1) : Perinatal Services BC, 2011 perinatal services bc obstetrics guideline 20 postpartum nursing care pathway march delines.standards/maternal/postpartumnursingcare- Pathway.pdf) Robertson E, Grace S. Wallington T, Stewart DE (2004) Antenatal risk factors for postpartum depression: a synthesis of recent literatüre. Gen. Hosp. Psychiat; 26: Selix NW, Goyal D (2015) Postpartum Depression Among Working Women: A Call for Practice and Policy Change. The Journal for Nurse Practitioners. 11 (9) : Sloan DM, Kornstein SG (2003) Gender differences in depression and response to antidepressant treatment. Psychiatr. Clin. N. Am; 26: Sünter AT, Güz H, Canbaz S, Dündar C (2006) Samsun il merkezinde doğum sonrası depresyonu prevalansı ve risk faktörleri. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi; 3 (1) : T.C. Sağlık Bakanlığı (2014) Doğum Sonu Bakım Yönetmeliği Ankara. T.C. Sağlık Bakanlığı ICD 10 kodları Tezel A, Gözüm S (2005) Postpartum Dönemde Kadınlarda Görülebilen Depresif Belirtiler ve Hemşirelik Bakımı. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi; Ystrom E (2012) Breastfeeding cessation and symptoms of anxiety and depression: a longitudinal cohort study. BMC Pregnancy Childbirth; 12 (1) :36 The Association of Women s Health, Obstetric and Neonatal Nurses (AWHONN) content.do?name=10_aboutus/10_aboutus_landing.htm. WHO (2007) WHO Reproductive Health Library; Geneva: World Health Organization. Woolhouse H, Gartland D, Perlen S, Donath S, Brown SJ (2014) Physical health after childbirth and maternal depression in the first 12 months postpartum: results of an Australian nulliparous pregnancy cohort study. Midwifery; 30 (3) : Cinsel Davranış Bozuklukları Cinsel davranış bozukluklarını geniş kapsamda ele alan eser Prof. Dr. Adnan ZİYALAR YÜCE reklam/yayım/dağıtım a.ş. Telefon: Faks: TL 26