BÖLÜM 1: BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE BİLGİSAYAR KAVRAMI 1.1 GİRİŞ 1.2 BİLGİSAYARIN TARİHÇESİ BÖLÜM 1 1

Transkript

1 : BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE BİLGİSAYAR KAVRAMI. GİRİŞ Bilgi teknolojileri, insanlar tarafından hazırlanarak verilen bilgileri, yine verilen komutlar dizisine uygun bir biçimde, istenen düzeyde ve şekilde işleyen, işlenmiş bilgilerin sonuçlarını veren veya daha sonra kullanılmak üzere depolayan, talep edildiğinde ilgili yerlere sunan elektronik cihazlara bilgisayar denir. Buna karşılık düşünme ve duygusal yeteneği olmadığı için insanın yaptığı bir çok şeyi ve yapmadığı hiçbir şeyi yapamaz. Bu nedenle bilgisayarların kullanım ve işlevine göre her aşamada ne tür işlemler yapacağını insanoğlu belirler. Komutlar yardımıyla çok sayıda ve karmaşık verileri kısa sürede doğru olarak işleyebilen, saklayabilen ve gerektiği zaman geri verebilen mekanik ve elektronik parçalardan oluşan makineye BİLGİSAYAR adı verilir. Başka bir ifade ile; kullanıcı tarafından giriş araçları aracılığıyla girilen verileri, merkezi işlem birimi ile makine dili çevirip işleyen ve gerektiğinde tekrar kullanılmak üzere depolama araçları ile depolayan, ürettiği sonucu çıkış ara yüzü ile kullanıcının anlayabileceği dile dönüştüren, elde edilen bilgiyi ihtiyaç duyulduğunda ilgili birimlere ileten ve görsellik sağlayan cihazlardır. Günümüzde bilgisayarlar ve bilgisayar yazılımları elektronik sektörünün gelişimine paralel olarak hızlı bir şekilde ilerlediği görülmektedir. Özellikle 20. yüzyılın sonlarına çok hızlı bir gelişm göstererek nano teknolojinin ortaya çıkması ile bilgisayarların işlemcileri ve yapıları da gelişmiş ve günümüzün bilgisayar teknolojisine ulaşılarak çok küçük hacim içerisine çok hızlı ve görsel işlem yapabilen bilgisayarlar elde edilmiş ve edilmeye devam edilmektedir..2 BİLGİSAYARIN TARİHÇESİ Günümüze kadar ilerleme kaydedilen bilgisayarların tarihçesine bakıldığında aşağıdaki kronolojik sıra verilebilir. - MARK-I, 937 yılında otomatik hesap makinesi,

2 2- ENIAC (Elektronik Sayısal Doğrulayıcı ve Bilgisayar), 946 yılında matematiksel işlemler yapabilen 30 ton ağırlığındaki makinedir. 3- EDVAC (Elektronik Soyut Değişken Otomatik Bilgisayar): Bu bilgisayar ENIAC dan on kez daha küçük ve yüz defa daha hızlı çalışabiliyordu. Edvac, komutların diğer veriler gibi bilgisayara dışarıdan girilmesini sağlıyordu. Bu özellik programcılıkta büyük kolaylıklar sağlamıştır. 4- UNIVAC 95 yılında UNIVAC isimli bilgisayar yapıldı. UNIVAC, ENIAC bilgisayarlarını yapan kişiler tarafından geliştirildi. UNIVAC ilk defa manyetik teyp kullanarak verileri depolayan bilgisayar idi. 5- IBM 700 SERISI: 950 den sonra vakum tüplerinin sık olarak kullanılmaya başlandığı dönemlerdir. Univac ve IBM 700 serisi vakum tüpler kullanılarak yapılan elektronik bilgisayarlardır. 6- PHILCO TRANSAC S-200 IBM 40: 947 yıllarında transistor ün kullanılmaya başladığı yıllardır. Transistorlar vakum tüplere göre az enerji harcayan, az yer kaplayan, fazla ısınmayan elektronik devre elemanlarıdır. Transistorların kullanılmaya başlanması bilgisayar dünyasına değişik bir renk kattı. 7- IBM 360 : 960 dan sonralar entegre devreler üretilmeye başlandı. Entegreler binlerce transistörü içerisinde bulunduran devre elemanları idi. Entegrelerin kullanılması; bilgisayarın boyutlarının küçülmesinin, maliyet azalmasına ve işlem hızının artmasına sebep oldu. 8- INTEL 4004 MIKRO İŞLEMCİSİ : 970 den sonra entegre devre teknolojisi gelişimine devam etti. Ve entegreler birleştirilerek chipler üretilmeye başlandı. Intel 4004 entegrelerin birleştirilmesiyle hızlanan ilk merkezi işlem birimi sayılabilir. 9- APPLE : 977 yılında piyasaya çıkan apple iki üniversite öğrencisi tarafından bir evin garajında üretilmiştir. Apple de klavye ve monitör bulunmuyordu. 0- IBM PC : Günümüzde de söz sahibi olan IBM firması ilk kişisel bilgisayarını 98 yılında piyasaya sürdü. Kısa bir zaman diliminde standart haline gelen IBM PC lerin 4 yıl sonunda bir milyonuncusu satıldı. Artık dünyanın her tarafında IBM uyumlu bilgisayarlar üretilmeye başlandı. Üretimi uzak doğu ülkelerinde daha yaygın olarak yapıldı. Yazılımlar da IBM PC uyumlu olarak yazılmaya başlandı. 2

3 Bu dönemden günümüze kadar bilgisayar teknolojisi akil almaz bir hızla ilerledi. İlk üretilen bilgisayarların kullanımı zordu. Fakat bilgisayarların donanımındaki gelişmeye parelel olarak yazılım alanındaki gelişmeler bilgisayarları bütün insanların kullanabileceği seviyeye gelmesine sebep oldu. Artık bilgisayar insan hayatının ayrılmaz ve vazgeçilmez bir parçası oldu. Bilgisayar sistemleri performans ve fiyat açısından olduğu kadar, görünüş ve boyutlar açısından da çeşitlilik gösterir. Bilgisayarlar, günümüze kadar geçirdiği evreler temel alınarak aşağıdaki şekilde gruplandırılır. - Birinci Kuşak (Vakum Tüplü) Bilgisayarlar ( ) İkinci Kuşak 2- (Transistorlu) Bilgisayarlar ( ) 3- Üçüncü Kuşak (Entegre Devreli) Bilgisayarlar ( ) 4- Dördüncü Kuşak (Mikroişlemcili) Bilgisayarlar (970-?) Kontrol ve işlem birimlerinin tümünün bir arada bulunduğu ve çhipler geliştirilen bu kuşak bilgisayarları i- Mikroişlemcilerle daha hızlı işlemler yapılmaktadır. ii- iii- iv- Daha fazla bilgi ve program saklanabilen disk ve CD'ler kullanılabilmektedir. Yapay zekâ kavramı hayata geçirilmiştir. Ağ sistemleri oluşturulup bilgisayarlar arasında iletişim sağlanabilmiştir. v- Bilgisayarlar fiziksel olarak küçülerek kullanışlı ve taşınabilir hale gelmiştir. 5- Beşinci Kuşak (Yapay Zekâlı) Bilgisayarlar (990- ) Yapay zeka yapma yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Bilgisayar teknolojisinde yeni bir araştırma konusu olan yapay zekâ "kendi kendini denetleyebilen, daha akıllı ve insanlarla tam bir uyum içerisinde olabilen zeki makineler yapmak" şeklinde tarif edilebilir. Bu alanda yapılan çalışmalar henüz istenilen düzeyde değildir. Bu kuşaktaki bilgisayarlardan beklenen hedefler şunlardır: - Üretkenliğin düşük olduğu alanlarda, üretkenliği arttırmak amacıyla pratik metotlar geliştirmek 2. Kalkınmada ve gelişmede, uluslar arası dayanışmaya katkıda bulunmak 3. Enerji ve kaynak tasarrufunda bulunmak 4. Toplumun sorunlarına pratik çareler bularak, toplumsal huzur ve güveninsağlanmasında katkıda bulunmak 3

4 .3. BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ Bilgisayarlar kullanım yerlerine ve alanlarına göre iki sınıfa ayırmak mümkündür. Bunlar özel amaçlı ve genel amaçlı bilgisayarlardır. i- Özel amaçlı bilgisayarlar: Amaçlandığı alana göre hizmet veren bilgisayarlardır. Müzik setleri, robotlar elektronik çamaşır, bulaşık makineları buna örnektir. ii- Genel amaçlı Bilgisayarlar: Programlanabilen ve her türlü iş yapabilen bilgisayarlardır. Üzerine yüklenen programa ve işlevlerine göre bilgisayarın kullanım amacı değişmekte olup özellikle kullanım yerlerine göre üç çeşittir. - Büyük boy bilgisayarlar: Kullanıcı sayısının çok fazla olduğu yerlerde ve çok yüksek işlem hızı gerektiren bilimsel çalışmalarda kullanılır. 2- Ana Bilgisayarlar: Bir çok işi aynı zamanda aynı anda yapabilen bilgisayarlardır. Aynı anda yüzlerce kişi tarafından kullanılabilir. Bilgi işlem merkezlerinde, araştırma kurumlarında kullanılır. 3- Orta ve küçük boy bilgisayarlar: Aynı anda birden fazla kullanıcı tarafından kullanılabilen bilgisayarlardır. 4- Kişisel Bilgisayarlar(Personel Computer, PC): Tek kişi tarafından ve küçük çaplı işlerde kullanıldığı için kişisel bilgisayarlar olarak adlandırılır. 5- Mini Bilgisayarlar: Fiziksel olarak küçültülmüş olup günümüzde kullanımı yaygınlaşan avuç içi bilgisayarlardır..4 BİLGİSAYARIN TEMEL PARÇALARI Bilgisayarı incelerken iki grup altında incelemek oldukça faydalıdır. Bu gruplara kısaca Hardware (Donanım) ve Software(Yazılım) olarak adlandırılmaktadır. Donanım bilgisayarı oluşturan her türlü fiziksel parçaya verilen ad olup bir merkezi işlem biriminden ve bu birime bağlı çevre birimlerinden oluşur. 4

5 .4. DONANIM BİRİMLERİ Bilgisayarı oluşturan fiziksel parçaların (Ekran, klavye, Sabit disk (sabit disk), fare, yazici, bellek, mikroislemci, tarayici vb.) tamamına verilen isim donanım olarak bilinmekte olup kendi içinde iki ayrı grupta incelenmesi yaygındır. Bunlardan birinci ve en önemli bölümü olan ve bir PC nin çalışabilmesi için gerekli olan parçalara Temel Birimler adı, diğer ise daha sonradan PC ye takılabilen ve çeşitli fonksiyonlar kazandıran parçalar olarak bilinen Çevre Birimleri dir. Bilgisayarın aktif olarak kullanabilmesi ve istenilen görevleri yapabilmesi için geliştirilen programlara verilen isime yazılım olarak bilinmekte olup kendi içinde iki ayrı gruba ayrılmaktadır. Bunlardan birincisi ve en önemlisi İşletim Sistemleri olup Donanım ve kullanıcı arasındaki haberleşmeyi sağlayan bir programdır. Diğeri ise uygulamalar olarak bilinen ve belirli işleri yapabilmesi amacı ile hazırlanan, çalışmak için bir işletim sistemine ihtiyaç duyan programlardır. Bilgisayar donanımı temel ve çevre birimleri olmak üzere iki bölümden meydana gelir. Temel donanım birimleri; Anakart, Merkezi İşlem Birimi, Bellekler Hafıza Birimleri, Ekran kartı, I/O Kartları, Diğer donanım kartları, Portlar, Genişleme yuvaları, Güç kaynağı olarak sıralanabilir. Çevre donanım birimleri ise; Klavye, Ekran, Fare, Yazıcı, tarayıcı, Modem, Işıklı kalem, Barkod Okuyucu, Optik okuyucu, Joyistik, Mikrofon, Hoparlör vb. olarak sıralanmaktadır. Çevre donanım birimleri ise kendi aralarında giriş ve çıkış birimleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bilgisayara bilgi girmek için kullanılan; Klavye, Fare, Tarayıcı, Kamera, Barkod Okuyucu, Joyistik, Işıklı kalem, Optik Okuyucu, Mikrofon giriş birimleri, bilgisayardan bilgi almak için kullanılan ekran, yazıcı hoparlör vb. gibi elemanlarda çıkış birimleri adı verilmektedir. Bir kişisel bilgisayarın donanım yapısı Şekil. de görüldüğü gibidir. Bilgisayarı oluşturan elektronik devreler ve mekanik kısımların oluşturduğu donanım bileşenleri beş başlıkta toplanabilir. Bunlar; i- Giriş Birimleri 5

6 ii- Temel Donanım Birimleri (İşlem Birimleri) iii- Bellek ve Depolama Birimleri iv- Çıkış Birimleri v- İletişim Birimleri (Modem vb.) GİRİŞ BİRİMİ Klavye Fare.. MERKEZİ İŞLEM BİRİMİ ÇİKIŞ BİRİMİ Ekran, Yazıcı. HAFIZA BİRİMİ RAM bellek SABİT Disk Şekil. Bir kişisel bilgisayarın sembolik donanım yapısı.4.. GİRİŞ BİRİMLERİ Bilgisayar kullanıcısı tarafından veya bilgisayar tarafından oluşturulan verilerin bilgisayara girilmesini sağlayan birimlerdir. Bilgisayara girilen bu veriler, sayılar, harfler, sözcükler, ses sinyalleri biri ya da hepsi olabilir. Klavye, fare, tarayıcı, web kamera, mikrofon, Joystick, barkod okuyucu, optik okuyucu vb gibi elemanlar giriş birimler olarak isimlendirilir ve veri giriş bilgisayara bu birimler aracılığı ile yapılır Klavye Q ve F tipi klavye olarak bilinen iki çeşit klavye vardır ve bunların üzerlerindeki tuşlarda harfler, rakamlar ve simgelerin bulunduğu en önemli giriş birimi elemanı olup bilgisayarlara bilgi aktarmak ve komut girmek için kullanılır. Bir klavyenin üzerindeki tuş takımı grupları bulunmaktadır. Bunlardan 6

7 birincisi F'den F2'ye kadar olan tuşlar fonksiyon tuştakımı olarak bilinir ve her paket programda farklı kısa yol görevlerini üslerine alır. Yön Tuş Takımı imleci istenilen satır, sütuna, aşağı ve yukarı getirmek yada götürmek için kullanılır. Rakam tuşları ile rakamlar girilir. Harf tuş takımı ile harfler girilir. Klavyenin kullanımı çok kolay olup doğrudan tuşlara basılarak veriler girilir ve hangi tuşa basılmışsa o karakter ekranda gözlenir. Bunların dışında klavyedeki bazı tuşların üzerinde iki veya üçüncü karekter bulunur. Bu tuşların bu görevleri shift, Alt, Alt Gr vb tuşlara birlikte basılar karakterler yazdırılır. Klavyedeki Bazı Tuşların Özellikleri ENTER tuşu kullanılarak ekrana yazılan komutların işletilmesi sağlanır. SHIFT tuşu birlikte herhangi bir harf tuşuna basıldığında Caps Lock tuşunun aktif olup olmama durumunu göre harfin büyük yada küçük karakterde yazılmasını sağlar. CTRL tuşu birçok komutu yerine getirecek şekilde programlanmış olup kısa yol tuşlarının kullanımını gerçekleştirir. CAPS LOCK klavyeden sürekli büyük harfle yazılmak için bu tuşa basılır. ESC tuşu işlemi iptal etmek yada paket programlarda menüye dönmek içim kullanılır. SPACEBAR tuşu boşluk vermek için kullanılır. BACK SPACE imlecin bulunduğu noktadan itibaren geriye doğru hareket ederek geride bulunan karakterleri silmek için kullanılır. TAB tuşu kelime işlemcilerde imleci istenilen karakter sayısı kadar ileriye götürmek için kullanılır. INSERT tuşu kelime işlemcide satır aralarına yada karakter aralarına ekleme yapmak için kullanılır. PAGE UP tuşu açık olan bir belgede yada programda ekranı bir ekran boyu yukarı page down ekran boyu aşağı kaydırmak için kullanılır. DELETE tuşu imlecin bulunduğu noktanın sağındaki tüm karakterleri birer birer silmek için kullanılır. HOME tuşu kelime işlemci programlarında imleci bulunduğu satırın ilk karakter, END tuşu kelime işlemci programlarında imleci bulunduğu satırın son karaktere getirmek için kullanılır. NUM LOCK tuşu klavye üzerindeki rakam tuş takımını aktif hale getirmek için kullanılır. FONKSİYON TUŞLARI F,F2... F2 tuşlarıdır. Normalde kendi başlarına bir görevleri 7

8 yoktur. Ancak bu tuşların özelliği programlanabilir olmalarıdır. Yani fonksiyon tuşları, kullanıcının değişik amaçlara yönelik olarak tanımlayabilmesi için hazırlanmış olup değişik yazılımlar bu tuşlara değişik görevler yüklerler. ALT tuşunun kendi başına hiçbir etkisi yoktur ve herhangi bir tuşlarına birlikte basıldığında anlamlı olur. ALT GR tuşu alfa nümerik tuşlar üzerindeki üçüncü karakteri yazdırmak için kullanılır. BREAK tuşu kendi başına bir anlamı yoktur. CTRL ile basıldığında yapılmakta olan işin yarıda kesilmesini sağlar. PAUSE tuşu PC nin yapmakta olduğu işi dondurur. Herhangi bir tuşa bastığınızda, işlem devam eder. PRINT SCREEN ekranında mevcut olan görüntüyü, yazıcı aracılığıyla kâğıda aktarmaya yada hafızaya almaya yarar. Klavyenin benzeri işlev gören fakat ondan daha pratik kullanılabilen bir birimdir. Farenin ekranda görünen bir işaretçisi vardır; bu işaretçi biz fareyi hareket ettirdikçe hareket eder Fare İsmi görüntüsünden kaynaklanan ve klavye yerinede kullanılabilen, bilgisayarda çizim yapmak, oyun oynamak, komut seçmek ve çalıştırmak gibi işlemlerde kullanılan giriş ve çıkış birimidir. Bilgisayar ekranında gözüken imleç (işaret) yardımıyla komut girişi yapmayı sağlayan ve işaretleme, tıklama ve sürükleme işlemi yapan giriş elemanı olup bilgisayarla iletişim sağlamaya olanak tanır. Ekranda görülen nesnelerin üzerine farenin işaretçisini getirip sonra da farenin tuşlarına basarak istediğimiz işlemleri yapabiliriz. Çeşitli fare tipleri vardı. Bunlar; i- seri fare olup, bilgisayardaki seri çıkışların birine bağlanır (COM veya COM2). ii- PS/2 fare olup yuvarlak bir çıkışı vardır. iii- USB çıkışına bağlanan fareler olup yaygın olarak kullanılmaktadır. iv- Bilgisayara hiçbir kablo bağlantısı olmayan pil ile çalışan fare çeşidi ve radyo teknolojisi sayesinde oda içinde herhangi bir noktadan bilgisayara komut vermek için kullanılabilir. 8

9 Mikrofon Bilgisayarların sabit aksesuarlarından biri olan ve ses kartına takılı olan mikrofon, ses kaydetmek için kullanılır. Özellikle Internet in yaygınlaşması ile birlikte kullanıcıların rağbet ettikleri hizmetlerden biri olan sohbet (chat), yazılı olmaktan çıkıp sesli ve görüntülü hale geldikten sonra, mikrofonlar da bilgisayarın olmazsa olmazları arasına girmiştir. Çok çeşitli tipleri olmakla beraber özellikle masa üstüne konulan, yakaya takılan veya kulaklık ve mikrofonun bir arada olanı yaygın olarak kullanılmaktadır Tarayıcı (Scanner) Yazılı yâda basılı herhangi bir belgeyi tarayarak fotokopisini alıp sonucu bir bilgisayara aktarmaya yarayan elektronik cihazlara tarayıcı adı verilir. Bu cihazların en önemli özelliği her türlü belgenin sayısal ortama aktarılmasının yanı sıra aktarılan bu belgelerde istenilen değişiklikleri yapmak ve tekrar yazıcıdan almayı mümkün kılar. Bu tür işlemleri gerçekleştirmek için özel yazılımlar kullanılması gerekir PC Kamera İnternet ortamında bilgisayar kullanıcılarının birbirleri ile görüntülü biçimde sohbet etmesini sağlayan cihazlara PC yâda Web Kamera denilmektedir. Görüntüyü bilgisayara giriş yaptığından dolayı bu elektronik alete de bilgisayarlarda giriş birimi olarak kullanılmaktadır. Ayrıca bu cihazla bilgisayarlara görüntü kaydetmek yaygın bir biçimde kullanılmaktadır Çubuk Kod Okuyucu Belirli standartlara göre siyah-beyaz farklı kalınlıklı çubuklar halinde basılmış olan işaretleri okuyarak sayısal veri biçiminde otomatik olarak ve hatasız bir biçimde başka bir ortama aktarılması için kullanılan elektronik cihazlara çubuk kod okuyucu adı verilir. Bu değişik kalınlıktaki çizgilerden ve bu çizgiler arasındaki boşluklar bir ürününün kodunu oluşturur ve 9

10 ürün ile ilgili açıklamaları içermekte olup bir ürüne ait referans numarası içermektedir. Bu referans numarası bilgisayara aktarılarak herhangi bir ürüne ait detaylı bilginin bilgisayarda tutulmasını mümkün kılar Oyun Çubuğu (Joystick) Oyun Çubuğu, bilgisayarda oynana bir oyun içindedeki hareketleri veya farklı konumları algılayarak oyunların rahat ve gerçeğe yakın oynanması için kullanılan bir giriş birimidir. Oyun çubuğu bilgisayara bağlandtı kurulduğu yer genellikle ses kartlarının üzerinde bulunan game port adı verilen bağlantı noktasından gerçekleştirilir ve üzerinde bulunan tuşlar kullanılarak bilgisayara komut verilmesi sağlanır Optik Okuyucu Optik olarak hazırlanmış formlara kurşun kalem ile kodlanan bilgilerin infraruj veya kızılötesi yansıyan ışık metodu kullanılarak sayısal veriye dönüştüren ve bu şekilde hazırlanmış sınav kâğıtlarını okuyabilen bilgisayar giriş birimine optik okuyucu denir. Ülkemizdeki eğitim sektöründe sınav, anket vb gibi durumları, sağlık sektöründe hastalık tanı vb testlerin değerlendirilmesinde ve diğer kurumsal çalışmalarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Özellikle ÖSYM ve diğer kurumların yaptığı sınav sonuçları optik okuyucular yardımıyla tespit edilir ve sınava giren kişilere bu sonuçlar kısa sürede ilan edilir. Bunun dışında özel bir biçimde tasarlanarak yazılmış harf ya da rakamları doğrudan doğruya okuyabilen donanım gurubu da vardır. Bu elektronik cihaz ise optik karakter okuyucu olarak adlandırılır Işıklı Kalem Işıklı kalem, bir sistemdeki noktaları ve klikleri ekran üzerinden bilgisayara aktarmak için kullanılan giriş birimidir. Işıklı kalem, kâğıda çizer gibi ekran üzerinde çizdiğimiz resimleri bilgisayara aktarılmasını sağlayan elektronik bir cihazdır Dokunmatik Ekran 0

11 Giriş birimi olarak kullanılan ve ekran görünümündeki bu elektronik cihaz, üzerindeki belirli noktalara parmak yada bir kalem kullanarak veri girişinde kullanılmak için tasarlanmış cihazdır. Özellikle günümüzde bankacılık ve resim tasarımcılığında çok yoğun olarak yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Ayrıca bu anlatılanın dışında, kişiye özel niteliklerden olan ve kişileri tanımakta ve belirlemekte kullanılan göz retinası izi, parmak izi, el izi sensörler, kredi kartı benzeri kartlar üzerinde bulunan manyetik kaplamaya kaydedilmiş olan verileri okuyabilen manyetik kart okuyucular da bilgisayarlara verilerin girilmesi için giriş birimi olarak yaygın bir biçimde kullanılmaktadır TEMEL DONANIM BİRİMLERİ (SİSTEM BİRİMLERİ) Temel donanım birimi giriş birimi parçaları tarafından girilen verilerin işlendiği ve ekrana aktarıldığı bölüdür. Bu birimdeki donanım elemanları bilgisayar kasanın içerisinde yer alırlar Kasa Bilgisayarın örtülü çatısı anlamına gelen ve anakart, sabit disk, bellek, ekran kartı gibi bütün parçalarını içinde bulunduran parça kasa olarak bilinmektedir. Günümüzde kullanılan hemen hemen bütün bilgisayarlarda, ATX kasalar yaygın olarak kullanılmaktadır. Bilgisayarın çalışması ve performansı üzerinde hiçbir etkisi olmayan kasalarda bulunması gereken en önemli özellik yeterli sayıda genişleme yuvasına sahip olmalarıdır. Bu özellik, standart donanım içinde olmayan ancak kullanıldığında bilgisayara farklı bir özellik ekleyen bir kartın bilgisayara sonradan ilave edilmesine imkân sağlamış olur.

12 Ana Kart(Mainboard) Bir bilgisayarın hangi özelliklere sahip olabileceğini belirleyen ve bilgisayara ait olan çoğu parçalarını üzerinde bulunduran ve bu parçalar arasında iletişimini sağlayan elektronik devre elemanına ana kart denir. Fiberglas olarak biline plastiğin sert bir türevinden yapılmış olup üzerinde bakır yollar bulunan ve genellikle koyu yeşil bir levha olarak hazırlanır. Bilgisayarın en önemli donanım parçası olan ana kart üzerinde, mikro işlemci yuvası, bellek, genişleme yuvaları, BIOS, diğer kartlar için genişletme yuvaları ve diğer yardımcı devreler (sistem saati, kontrol devreleri gibi) yer almaktadır. Ana kart üzerinde bulunan elektronik bileşenler; bilgisayara hangi tür işlemciler takılabileceğini, maksimum bellek kapasitesinin ne kadar olabileceğini, bazı bileşenlerin hangi hızlarda çıkabileceğini belirlediği gibi yeni donanım teknolojilerine de destekleme yapabilmektedir. Ana kart hem üstüne monte edilen parçalar arasında ilişki sağladığı gibi hem de bilgisayarın bazı fonksiyonlarını yerine getirmesini sağlayan elektronik parçaları da üzerinde bulundurur. Ana kart konusunda bilinmesi gereken önemli nokta her bir ana kartın her parçayla çalışmayacak olmasıdır. Ayrıca bazı ana kartlar Ekran kartı, Ses kartı gibi bazı parçaları üzerlerinde sabit olarak bulundururlar. Ana kartların bu özellikleri on-board özelliği olarak adlandırılır ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Bir PC nin hangi özelliklere sahip olabileceğini ölçüsü anakarta bağlı olup aşağıdaki bileşenler bulunmaktadır. Bunlar bileşenleri; i- Bıos: Aygıtlarla ilgili bilgileri içeren ve anakart üzerinde bulunan bir hafıza ünitesi olup iki guruba ayrışlır. Bunlar; a)rom BIOS : Üretilen anakart ve üzerindeki tüm elamanların bilgilerini içeren sabitdeğişmez hafıza birimi olarak bilinir. Elektrik kesintisi halinde dahi bilgilerini korur ve ayrıca pil ile beslenme ihtiyacı duymaz. 2

13 2- CMOS BIOS : ROM BIOS taki bilgilere ek olarak daha sonra bilgisayara eklenen birimlere ait konfigürasyon bilgilerini içeren ve pil ile beslenmektedir. CMOS BIOS bilgileri istendiği zaman değiştirilebilen bir bellek ünitesi olup bilgisayarın ilk açılmasını sağlayan ROM hafızadaki programdır. iii- Yonga Seti (Chipset) : Anakartın beynini oluşturan ve kişidel bilgisayar (PC) içindeki tüm veri akışını kontrol eden bütünleşik devredir. Günümüzde bir çok firma Chipsetler üreterek Chipset teknolojisinin gelişmesine katkıda bulunmaktadır. iii Veri Yolu : Anakart üzerindeki bileşenlerin birbiri ile haberleşmesini sağlayan devrelere verilen en genel isime veri yolu denir. Veri yolu iki gruba ayrılır. Bunlar, standart ve adres veri yolu olup standart veri yolu bilgi, adres veriyolu ise bilginin hangi adrese gideceğini belirler. iv- Portlar Ve Konnektörler : Çevre birimleri bilgisayara bağlamak için kullanılan, kasanın arkasındaki bağlantı noktalarına port denir. AT anakartlarda bu portlar kablo ile anakarta bağlanırken, günümüzde ise bu portlar ATX anakartlara doğrudan bağlantı sağlanmaktadır. Günümüz yaygın olarak kullanılan ATX anakartlarında genellikle fare ve klavye portu (PS/2), 2 seri port (COM ve COM2), bir paralel port (LPT ) ve 2 USB portu bulunur. Bunların dışında onboard olan parçaların portlarıda bulunur. Ayrıca anakart üzerinde işlemcileri takmak için soket ve slot olmak üzere 2 (iki) çeşit yuva vardır. v- Önbellek: İşlemci üzerinde olup ve işlemcinin sık kullandığı bilgilerin depoladığı belleğe denir. Küçük kapasiteli L önbellek ve L2 önbellek olmak üzere iki çeşidi vardır. L önbellek L2 ye göre oldukça küçük kapasitelidir. İşlemci bir bilgiye ihtiyaç duyduğunda ilk olarak L önbelleğe bakar ve bilgiyi bulamazsa L2 önbelleğe bakar. Şayet bilgi bulunmazsa diğer belleklere bakar. RAM, Sabit Disk, CD- ROM ve bunun gibi diğer bellek ünitelerine önbellek bakar. vi- Kesme: Klavye ve fare kullanırken bir yandan da ekrana bilgi gönderir ve sabit diskten okuma yapar. Fakat işlemciye işini yapması için ihtiyaç duyan bir aygıtın ona 3

14 sinyal gönderebilmesi için ayrı bir hatta ihtiyacı duyulmakta olup, bu hatlara kesme hattı denir. 0 dan 5 e kadar çok sayıda kesme hattı bulunmaktadır. vii- ISA (Industry Standard Architecture): Ana kartın kenarına yakın yerde bulunan uzun yuvaları ISA yuvası adı verilmektedir. Bugün ISA veri yolu olmayan ana kartlar da bulunmakta ve yaygın olarak kullanılmaktadır. viii- PCI (Peripheral Component Interconnect): Ana kartta PCI yuvaları, ISA yuvalarının hemen yanında bulunur ve boyları ISA' dan biraz daha kısa olanıdır. PCI veri yolunun en önemli özelliği tak-çalıştır desteklemesidir. ix- GP (Advanced Graphics Port): Bilgisayar teknolojisinde sadece ekran kartları için çıkarılmış bir veri yolu olup grafik için daha gelişmiş bir veri yolu olduğundan AGP kartları tercih edilmekte ve kulanılmaktadır Merkezı İslem Birimi (Central Processing Unit - Cpu) Anakart üzerinde bulunan ve bilgisayarın çalışmasını düzenleyen ve programlardaki komutları sırası ile işleyen birim olup tek bir yonga üzerinde bir tümleşik elektronik cihazdır. Aritmetik, mantık ve kontrol işlemlerini yerine getirme özelliğine sahiptir. Bu nedenle aritmetik, mantık ve kontrol ünitesinden meydana gelir. Aritmetik ve mantik birimi: Matematiksel dört işlem, verilerin karşılaştırılması, karşılaştırma sonucuna yeni işlemlerin seçilmesi ve kararların verilmesi ilgili işlemler bu birimin görevidir. Kontrol Birimi: İşlem akışını düzenlemek, komutları yorumlamak ve bu komutların yerine getirilmesini sağlamak bu birimin görevi olup mikroişlemci veya diğer adı ile CPU olarak da adlandırılan işlemciler, bilgisayarın beyni olup her türlü işlemin yapıldığı yerdir. 4

15 İşlemciler, adres yolları, veri yolları ve kontrol yolları donatılmış olup görevlerini bu yollar kanalı ile yerine getirmektedir. Bütün bir kişisel bilgisayar sisteminin hangi performans sınıfına ait olacağını belirleyen mikroişlemciler olup en önemli bir faktör saat frekansı veya hızıdır. Burada saat frekansı saniyedeki darbe sayısı ile ölçülür ve Megahertz (MHz) birimi ile gösterilmektedir. 00 MHz saniyede 00 milyon darbeye karşılık gelir. Buna göre 333MHz saat frekansında çalışan bir CPU bir işi saniyede 333 milyon defa yapabilir Ekran Kartı Ekran kartları, diğer bir adıyla grafik kartları, bilgisayar monitöründeki her türlü yazı, grafik, resim, film gibi şekillerin oluşturulmasında işlemci ile monitör arasında görev yapan ara devre elamanıdır. Bilgisayarın yaptığı işlerin sonucu, ekranda görüntülenir. Çıkış ünitesi olarak bilinen ve bilgisayar tanıtılırken, elde edilen işlemlerin sonuçlarının alındığı ortam veya cihazlardan birisi monitördür. Bu itibarla, çıkış birimlerinde görüntülenen sonuçlar, ekran kartından gelen bilgilerdir. Günümüzde kullanılan kartların çoğu içlerinde 2D ve 3D işlemlerinde hızlandırma yapan bir işlemciye sahiptir olup büyük miktarda görüntü kapasitesi gerektiren oyun ve programlarda işlemciye düşen görevi azaltmaktır. Ekran kartlarından istene özelliklerden ve en önemlisi üzerinde bulunan bellek miktarının fazla olmasıdır. Bu da görüntü işlemenin çok hızlı olması, dolayısıyla da bilgisayarın performansının yüksek olması anlamına gelmektedir. Bazı ekran kartları anakartla tümleşik olarak yapılırlar. Bu tür ekran kartlarına ONBOARD ekran kartı adı verilir ve yaygın olarak kullanılır Ses Kart Ses kartları bilgisayarlarda sayısal olarak üretilen ses bilgisinin hoparlörlere aktarımını gerçekleştiren veya analog olarak dış ortamdan alınan sesleri sayısal olarak bilgisayarda depolamaya yarayan bir donanım elemanı olarak bilinir ve bir çıkış ünitesidir. Ses kartları anakartla bütünleşik olarak yapılmakta 5

16 olup yaygın olarak kullanılmaktadır I/O (Input / Output) Kartları Bilgisayarın dış dünya ile iletişimini sağlayan tüm giriş çıkışlar bu yolla gerçekleştirilir. Klavye, fare, ekran kartı, modem, monitör, disk sürücüler bu yolla bilgisayarın anakarta bağlanır. Günümüz bilgisayarlarında dört farklı I/O bus çeşidi olup, bunlar ISA, PCI, AGP ve USB dir. Günümüz bilgisayarlarında USB bus, en yeni veri aktarım yolu olarak kullanılmaktadır. Web kameraları, yazıcılar, tarayıcılar ve yeni üretilen bazı donanım parçaları bu veri yolunu kullanarak bilgisayar üzerine ilave edilmektedir Bağlantı Noktaları (Paralel-Seri Ve Usb Ports) Bağlantı noktaları genel anlamda giriş-çıkış ünitelerinin bağlandığı birimlerdir. Bağlantı noktaları Bilgisayar ile çevre bilimleri arasında ilişkinin kurulması ve gerekli bilgilerin taşınmasını sağlar. Bu nedenle bağlantı noktası, farklı iki sistem arasında veri aktarımını sağlayan en önemli unsurlardan birisi olup paralel, seri ve yeni üretilen usb portlarınıu içerir. Paralel bağlamada birkaç bilgi biti (8 bit) ayrı iletkenlerden aynı anda transfer edilmesi ile mümkün olurken, eeri bağlama aynı anda sadece bit veri alabilir yada aktarabilir. Bu nedenle seri bağlantıda bitler ardarda veya seri halde transfer edilir. Bu nedenle paralelde veri iletimi daha hızlı gerçekleşmekte olup seri bağlantının veri iletiminin hızından 0 kat daha hızlı meydana gelmektedir. Paralel port daha hızlı bilgi aktardığı için bu porta genellikle yazıcı bağlanmaktadır. Ancak yazıcı kablosunun uzun tutulması halinde veri iletimi güvenliğinde sorunlar meydana gelebilir. Seri porta ise fare, yazıcı ve modem vb cihazlar takılabilir. Normalde bir bilgisayarda paralel port (LPT) ve 2 seri port (COMİ ve COM2) bulunur. Maksimum olarak da, bir bilgisayarda en çok üç paralel bağlantı ( LPT, LPT2, LPT3) ve dört seri bağlantı noktası olabilir (COMİ, COM2, COM3, COM4). Usb portlar ise yeni teknolojidir ve hız bakımından diğer portlardan oldukça performanslıdırlar. Pek çok aygıt artık usb port üzerinden bilgisayara bağlanabilmekte ve bu port knalı ile bilgi alış verişi sağlanmaktadır. 6

17 Güç Kaynağı Bir bilgisayar için olmazsa olmaz bir parça sorarsanız o kesinlikle güç kaynağıdır. Güç kaynağı olmadan bilgisayar plastik ve elektronik cihazlardan dolu bir kutu olmaktan ileri gidemez. Çünkü bilgisayarlarda güç kaynağının yaptığı iş evinize gelen alternatif akımı doğru akıma çevirmektir. Bilgisayarlarda kullanılan güç kaynağı voltajlar genelde 3.3 volt, 5 volt, 2 volt mertebelerindedir BELLEK VE DEPOLAMA BİRİMLERİ Bilgisayar sistemlerinde bilgilerin geçici veya daimi olarak saklandığı alanlar için kullanılan isim bellek olarak bilinir. Başka bir deyişle, bilgisayarda çeşitli programların çalıştırılma işlemlerinin yapıldığı, geçici veya kalıcı bilgilerin depolandığı alan hafıza birimleri adı da verilir. Bilgisayarlarda veri birimine BYTE adı verilir ve bir () Byte 8 Bite karşılık gelir. Bu nedenle byte bilgisayarlar için en temel veri birimidir. 0 yada bilgisi bir bit e karşılık gelmekte olup, alfabede bulunan her harf yine bilgisayarda BYTE ile gösterilir. Bu yüzden bilgisayar dilinde her harfin bir numarası vardır. Bilgisayarlarda bir BYTE ile en fazla 255 sayısı yazılabildiğine göre bir bilgisayar 256 değişik harfin saklanması mümkündür. Byte veri biriminin gruplanmasıyla daha büyük birimlere ulaşmak mümkündür. Hafıza birimleri RAM bellek ve ROM bellek olmak üzere iki guruba ayrılır. Bilgi ölçü birimi Hafızadaki Karşılığı BYTE 8 Bit 024 BYTE KiloByte'dır. (KiloByte = KB) 024 KB MegaByte'dır. (MegaByte = MB) 024 MB GigaByte (GigaByte = GB) 024 GB TeraByte (TeraByte = TB) 7

18 RAM Bellek (Random Access Memory- Rastgele Erişimli Bellek) İşletim sisteminin, çalışan uygulama programlarının veya kullanılan verinin işlemci tarafından hızlı bir biçimde erişebildiği bellek birimi olarak bilinir. RAM, anakart üzerinde bulunduğu için bilgisayarlardaki CD-ROM, disket sürücü veya sabit disk gibi depolama birimlerinden daha hızlı işlem gerçekleştirir. Bilgisayar, çalıştırıldığı zaman RAM işlem yapmaya devam eder. Fakat bilgisayar kapandığı zaman ise RAM'de o an depolanmış olan ne kadar veri var ise silinir. Bu sebeplerden dolayı RAM ın asıl görevi, işlemcinin üzerinde işlem yapacağı verileri depolamak ve işlemci istediğinde bu verileri işlemciye göndererek işlemleri gerçekleştirmektir. Başka bir deyişle programlar çalışırken yadsa verilerin kullanıldıkları zaman geçici olarak depolandıkları bölgedir. Merkezi işlem biriminde işlemler yapılırken ana bellekte saklanan veriler kullanılır ve işlenen veriler RAM bellekte tutulmaktadır. Yapılan işlem sırasında şayet elektrik kesilirse ana bellekteki veriler kaybolur. Günümüzde RAM bellekleri Gigabyte (GB) mertebelerinde Kişisel bilgisayarlarda, 2, 4, 8, 6 GB ve katları şeklinde bellekler kullanılmaktadır. RAM ler birbirinden tamamen bağımsız ayrı hücrelerden meydan gelmiştir. Dolayısı ile her bir hücrenin kendine ait sayısal bir adresi mevcut olup çift yönlü bir çıkışı vardır. Bu çıkışlar veri yollarlı ile mikroişlemciye bağlanmıştır. Bu adresleme yöntemi kullanıldığı için RAM deki herhangi bir bellek hücresine istenildiği zaman diğerlerinden tamamen bağımsız olarak erişmek mümkündür. Bu nedenle rastgele erişimli bellek adı da verilmektedir. Ayrıca RAM de istenen kayda ya da hücreye istenildiği an erişilebilir. RAM' lar hem okunabildiği hem de yazılabildiği için kontrol girişine ek olarak okuma ve yazma girişleri de bulunması ve buna göre işlem yapmaları mümkündür. RAM genellikle ana kart üzerindeki SIMM (Single Inline Memory Modules) veya DIMM (Dual Inline Memory Modules) adı verilen yuvalara yerleştirilir. Gelişen teknoloji ile RAM üretimi farklaşmıştır ve çeşitli RAM bellekler olup bunlar; - SRAM (Static Random Access Memory): Statik Rastgele Erişimli Bellek 2- DRAM ( Dynamic Ramdom Access Memory): Dinamik Rastgele Erişimli Hafıza 3- FPM DRAM (Fast Page Mode DRAM): Hızlı Sayfa Modu DRAM 8

19 4- EDO DRAM (Extended Data Out): Genişletilmiş Veri Çıkışı) 5- SDRAM (Senkronize DRAM) 6- DDR SDRAM (Double Data Rate SDRAM) ROM Bellek (Read Only Memory) Bu bellek üretici firma tarafından hazırlanmış olup bilgileri okunabilir fakat üzerinde bir değişiklik yapılamadığı için sadece okunabilen bellek çeşidi olarak bilinir. Bu nedenle dolayı hafızasındaki bilgiler bilgisayarın kapatılması yada elektrik kesintisi durumunda etkilenmezler ve dolayısı ile silinmezler. Teknoloji gelişmiş olduğundan RAM belleğe göre oldukça pahalı olup gelişen teknoloji den dolayı ROM bellekler üç guruba ayrılır. Bunlar; - PROM (Programable Read Only Memory) : Programlanabilir Yalnızca Okunur Bellek 2- EPROM (Erasable Programmable Read Only Memory): Silinebilir Programlanabilir Yalnızca Okunur Bellek 3- EEPROM (Electrically Erasable Read Only Memory ): Elektiksel Olarak Silinebilen Programlanabilen Yalnızca Okunur Bellek SABİT DİSK (Harddisk) : Kalıcı hafıza birimi olarak da bilinen ve bilgisayarda bulunan bütün yazılımların (yani işletim sistemi, program ve belgelerin) kayıtlı olduğu bölgedir. Bu nedenle yazılımlar, programlar yada bilgisayar kapatılsa dahi, bilgisayar kullanıcısı silmediği sürece hard diskten bilgiler silinmez. Sabit disk sürücü, bilgisayarın bilgi depolamak için kullandığı en temel depolama birim olup verileri bir dizi dönen magnetik yapraklardan oluşturulmuş bölgede magnetik olarak saklar. Her magnetik yaprakta okuma ve yazma işlemini gerçekleştiren okuma yazma kafası mevcuttur. Bu diskin fizik yapısı, merkezlerinden geçen bir mil üzerine üst üste yerleştirilmiş plaklara benzemekte olup, bu plaklar mil ile beraber belirli bir hızda dönmektedirler. Bu dönme esnasında plakalar okunması veya üzerlerine yeni bilgiler yazılması mümkün olduğundan bilgilerin hızlı bir şekilde yazılıp okunması sağlanmış olur. Günümüzde erişim hızı ve kapasitesi oldukça yüksek olan sabit diskler olup bunlar 80 GB, 60GB, 250 GB, 500GB, TB.. gibi kapasitelere sahiptirler. 9

20 Bilgisayarın bilgi depolamak için kullandığı ve bu bilgileri kalıcı olarak saklandığı, elektriğin kesilmesiyle bilgilerin kaybolmadığı birim olan sabit diske dosya eklemek veya dosya silmek mümkündür. Günümüzde yaygın olarak üç çeşit sabit disk kullanılmaktadır. Bunlar; i- IDE (Intelligent Drive Electronics): Normal bir kişisel bilgisayarda IDE hard diskler daha yaygın olarak kullanılmakta olup, yaklaşık devir dakikada olanları mevcuttur. ii- SATA: Serial ATA, masaüstü bilgisayarlardaki, bazı sunuculardaki ve ağa bağlı depolama cihazlarındaki paralel ATA fiziksel depolama arabiriminin farklı hali olarak düşünülebilir ve bu şekilde kullanılması yaygındır. iii- SCSI (Small Computer System Interface): SCSI hard diskler daha hızlı fakat daha pahalı oldukları için, genellikle sunucu tipi bilgisayarlarda tercih edilmektedir. Yaklaşık devir dakikada olanları mevcuttur. Sabit diskler bilgisayarın ana kartına IDE (Integrated Drive Electronics), SCSI (Small Computer System Interface) veya EIDE (Enhanced IDE, geliştirilmiş IDE) diye adlandırılan kablolarla bağlanmaktadırlar. Sabit disk dışında kullanılan diğer bilgi depolama yada hafıza birimleri; Disket, Optik Disk, Yazılabilir-Okunabilir CDROM (CDRW), DVD ve Flash Belleklerdir Disket Sürücü Sabit disk gibi hem giriş birimi hende çıkış birimi olarak kullanılan bir birimi olup dosyalar disk sürücüde disket üzerindeki manyetik ortamlara kaydedilirler. Disk ve disketlerin kullandığı manyetik ortamlar bir teyp kaseti gibidir. CD, DVD ve Falaşh belleğin yaygın olarak kullanıma başlaması ile birlikte kullanımı oldukça azalmıştır Cd-Rom Sürücüler ( Compact Disk Read Only Memory ) 20

21 CD lerin bilgisayar ile birlikte kullanılmasına imkân tanıyan cihazlara CD sürücü denir. Bilgisayarda bulunan bir program veya belgeyi başka bir bilgisayara aktarmak yada depolamak için yaygın olarak kullanılan hafıza birimlerindendir. Bir CD ye kaydedilebilen veri miktarının en az MB olduğu dikkate alınırsa, CD-ROM sürücülerin sağladığı imkânın oldukça iyidir. Teknolojinin hızlı biçimde gelişmesi sonucu CD ROM sürücülerin sadece CD yi okuma özelliğine ve hem okuma hem de yazma özelliğine sahip olanları mevcuttur. CD üzerine yazma işlemi CD-Writer aracılığıyla yapılmakta olup CD yazıcılar, CD' lere bilgi kaydetmeyi sağlayan cihazlardır DVD Rom Çok yönlü sayısal disk anlamına gelen (Digital Versatile Disk), günümüzde DVD olarak bilinir. Aslında DVD yüksek kapasitede veri kayıt ve taşıma yapabileceğimiz bir elektronik cihaz olup yeni bir CD-ROM modeli olarak düşünülebilir. DVD diski üzerindeki yüksek kapasite sayesinde iki saat veya daha uzun süreli filmi yada belgeselleri çok daha kaliteli seyretme imkânı sağlamaktadıt Flashdisk Son yıllarda yaygın olarak kullanılan kullanılan bilgi depolama birimleri arasında olan Flashdisklerin kapasiteleri 52MB, GB, 2 GB, 4 GB, 6 GB, 32 BG, 48 GB vb. kadar olanları mevcuttur. USB portuna takılarak bilgisayarlarda çalışması mümkün olup, veri depolamada ve taşımada büyük rahatlık kazandıran flash disklerin çıkmasıyla disketleri tamamen ortadan kaldırmıştır. Ayrıca SD kart, Multi media kart, compact flash kart gibi çeşitli depolama birimlerde mevcuttur. 2

22 .4..4 ÇIKIŞ BİRİMLERİ Bilgisayar ortamına giriş birimlerinden girilen veriler üzerinde işlem yapıldıktan sonra, sayısal olarak elde edilen verilerin analog olarak bilgisayar kullanıcılarının algılamasını sağlayan bilgisayar çevre birimlerine bilgisayar çıkış birimleri adı verilir Ekran ( Monitör ) Bilgisayar ile kullanıcı arasında iletişimi sağlayan monitörler, bilgisayarın kullanıcıdan aldığı komut ya da bilgileri ekranı vasıtasıyla gösteren ve bu bilgi ya da komutlara göre elde ettiği sonuçları ekranında göstererek kullanıcıya aktaran bir elektronik cihazdır. Kısaca kullanıcı ile bilgisayar arasındaki iletişimi sağlayan, bilgisayarda yapılan işlemlerin izlendiği çıkış birimi olup televizyon teknolojisinin gelişimine paralel olarak hızlı bir şekilde gelişmektedir. Bir bilgisayar kullanıcısının sürekli olarak kullandığı ve baktığı bu çıkış biriminin kaliteli olması son derece önemlidir. Monitörler çalışma sistemlerine göre yaygın olarak kullanılan iki çeşiti vardır. Bunlar; - LCD (Liquid crystal) monitörler; dizüstü ve masaüstü bilgisayar ile kullanılabilen çeşitleri mevcuttur. Plastik bir tabaka içerisinde bulunan bir sıvının ışığı yansıması ile görüntü meydana gelir ve daha kaliteli görüntü oluşturmayı sağlar. 2- CRT (Cathode Ray Tube): Bu monitörlerde en önemli kısım tüptür. CRT ekranlar katot ışınları ile seri bir şekilde yollanan elektronların ekrana bombardıman edilmesi ile görüntü meydana gelir. Şekil olarak TV şekline benzer ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Bir monitörün grafik ekranında pikseller (nokta) bulunur ve bu pikseller ekrandaki görüntünün niteliğini belirler. Ekrandaki görüntü niteliği, görüntüyü sağlayan nokta 22

23 arasındaki uzaklık ile ilgili olup iki nokta arasındaki uzaklık ne kadar küçük ise o kadar iyi görüntü elde edilir. Bunun anlamı ise eğer bir ekrandaki nokta sayısı ne kadar çok ise ekrandaki görüntü o kadar net olur. Pikselleri birbirine yaklaştırmakla daha yüksek çözünürlüklü görüntü elde etmek mümkün olur. Monitörlerin büyüklüğü inç( ) ölçüsü ile belirtilir. Günümüzde büyüklükleri 4, 5, 7, 9, 2, 25 arasında değişen monitörler yaygın olarak kullanılmaktadır Yazıcı ( Printer ) Bilgisayar ortamındaki bilgileri kağıt gibi çeşitli yüzeyler üzerine yazabilen elektronik baskı cihazlarına yazıcı denir. Bu nedenle, yazıcılar bilgisayardaki herhangi bir belgenin kopyasını kâğıda yazmak için yaygın olarak kullanılan bilgisayar çıkış birimi olarak bilinir. Her yazıcı, kendi yapısına özgü bir mikroişlemci ve sınırlı miktarda karekter depolamasına olanak sağlayan bir tampon(ön) belek içerir. Günümüzde, bilgisayar kullanıcılarının farklı ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde üretilen üç yazıcı çeşidi mevcuttur. i- Nokta Vuruşlu Yazıcılar (Dot Matrix Printer) :Kişisel bilgisayarların kullanılmaya başlanmasıyla birlikte kullanımı yaygınlaşan yazıcı türüdür. Matris biçiminde dizilmiş baskı iğnelerinin bilgisayardan gelen veriler doğrultusunda elektromıknatıs yardımı ile kâğıt ile yazıcı kafası arasındaki gergin duran bir şeride nokta nokta vurarak baskı yapan bir yazıcıdır. Bu yazıcıların yazma kafasındaki iğne sayısına göre yazım kalitesi değişir. 9, 8 veya 24 iğnleli türler mevcuttur. İğnelerin mürekkepli şeride vurmaları sonucu, şeridin arka tarafından bulunan kâğıtta istenilen şekil veya karakterler oluşur. Genellikle baskı kalitesinin önemli olmadığı fatura, bordro gibi işler için kullanılmaktadır. ii- Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar (Ink Jet Printer) : Mürekkebi püskürterek yazma yaparlar. Bu yazıcıların yazma kafasının arkasında manyetize edilebilen özel bir mürekkep içeren kartuş bulunmaktadır. Nokta vuruşlu yazıcılardaki vurma yerlerinde yüksek hızda baskı ortamına püskürtülen boyar madde vardır. Sessiz 23

24 çalışırlar ve çıktı kalitesi yüksektir. Renkli çıktıda fotoğraf kalitesinde baskı yapabilirler. Genelde siyah-beyaz ve renkli olmak üzere iki kartuş kullanırlar. iii- Lazer Yazıcılar (Laser Printers) : Fotokopi makinesi ile aynı ilkede çalışır ve yazma işleminde toner kullanır. Diğer yazıcılara oranla daha hızlı, daha sessizdir ve daha kaliteli çıktı verir. Lazer yazıcılarda bir sayfayı tümüyle basmak için geniş bir belleğe sahiptir. İyi bir lazer yazıcıda yüksek belleğin yanı sıra, işlemci de bulunur. Bunlar, yazıcının çok hızlı bir şekilde baskı yapmasına imkân tanımaktadır Çizici ( Plotter ) : Çiziciler büyük boyuttaki kâğıtlara baskı yapabilen bir tür yazıcıdır. Özellikle mühendislik ve mimarlık alanlarında ayrıntılı planlar ve karmaşık tasarımların kâğıt çıktısını almak için kullanılırlar. Siyah beyaz ve renkli çizimler yapabilirler Hoparlör ( Speaker ) Bilgisayarınızda ses kartı var ise ve müzik dinlemek, film izlemek veya kaydettiğiniz sesi dinlemek isterseniz, tercih edebileceğiniz iki seçenek var: Hoparlör veya kulaklık. Eğer yüksek ve kaliteli bir ses istiyorsanız sadece hoparlörlerinizin kaliteli olması yeterli değil. Ses kartınızın da kaliteli olması gerekir. 24

25 .4..5 İLETİŞİM BİRİMLERİ Fax-Modem Kartı İnternete bağlanmak, bilgisayarı kullanarak fax çekmek veya almak için gerekli olan donanım elemanıdır. Modemler doğrudan veya telefon hatları ile bilgisayarları birbirine bağlarlar. Böylece dünyanın her yerindeki bilgisayarlar birbirleri ile veri alışverişinde bulunabilirler. Modemlerin hızları bps (bits per second / saniyede aktarılan bit sayısı) ile ölçülür. Standart olarak kbps sıralaması geçerli olsa da günümüzde en çok 56kbps hızındaki modemler kullanılmaktadır. Modemler bilgisayarın içine monte edilecek şekilde (dahili) veya dıştan takılabilecek şekilde (harici) olmak üzere iki çeşittir Ethernet Kartı Birbirine yakın olan bilgisayarlar arasında iletişim ve veri paylaşımı sağlamak istendiğinde, bu bağlantı ethernet kartları ile sağlanır. Örneğin bir hastanede bulunan bilgisayarlar birbirlerine bağlı ise yapılan tahlil sonuçlarından bütün doktorların haberi olacaktır..4.2 BİLGİSAYAR YAZILIMI Bilgisayarı fonksiyonel hale getiren, fiziksel yapısı dışında kalan her şeye yazılım adı verilir. Bir bilgisayar sistemi donanım ve yazılımdan oluşan bir bütündür. Fakat yazılım olmadan hiçbir bilgisayar çalışmaz. Bilgisayar donanımının hangi veri üzerinde, hangi işlemi, ne zaman ve nasıl yapacağını belirten komut gruplarının (program) bütününe yazılım denir. Program, belirli bir amaca yönelik olarak hazırlanmış, verilen komutlar doğrultusunda istenilen işlemleri belirli bir sıra içerisinde yerine getiren komutlar dizisidir. Yazılım, program ve veriden oluşan iki unsuru bulunan bir yapıdır. Yazılım bir programlar bütünü iken, bilgisayara girilen işlenmemiş durumdaki bilgiler ile işlem sürecinden sonra ortaya çıkan işlenmiş bilgilere ise veri adı verilmektedir. Yapılan tanımdan da anlaşılacağı gibi yazılımlar; 25

26 kullanıcıların bilgisayarda işlerini yapmalarına olanak veren program yada program gruplarıdır.bir bilgisayarı oluşturan donanımların çalışmasını, yüklendikleri görevleri yerine getirmelerini ve kullanıcı tarafından elde edilmek istenen sonuçların görülmesini sağlayan bu yazılımlar genel olarak iki gruba ayrılır. Bunlar; i- Sistem Yazılımları ii- Uygulama Yazılımları YAZILIM İşletim Sistemi Hizmet Programlar Derleyiciler Uygulama Yazılımları.4.2. Sistem Yazılımı Bilgisayar kullanıcılarının işlem yaptıkları, uygulama yazılımları ile bilgisayar donanımı arasında iletişim sağlayan ve bilgisayar sisteminin programlandığı biçimde çalışmasını sağlayan yazılımlara sistem yazılımları denir. Sistem yazılımları kendi içinde işletim sistemleri ve hizmet yazılımları olarak iki gurupta ele alınabilir. İşletim sistemi, uygulama yazılımları ile bilgisayar donanımı arasında bağlantıyı sağlayan özel bir yazılım olup; donanımın mikroişlemci, bellek, disk gibi parçaların kontrolünü elinde tutar ve uygulama yazılımlarına değişmez bir ara birim görevi yapar. İşletim sistemi, bu yönüyle hem donanımla hem de uygulama yazılımları ile doğrudan ilgilidir. İşletim sistemleri, bu işlemi nasıl yaptıklarına göre ayrılırlar. (Windows, Linux, Unix gibi) 26

27 Uygulama Yazılımları: Kullanıcıya kolaylık sağlayan ve hız kazandıran özelleştirilmiş program gruplarıdır. Uygulama yazılımı kullanıcıya, sistem yazılımının istenen fonksiyonları, donanıma nasıl yaptırması gerektiğini anlatan bir iletişim köprüsü kurmayı sağlar ve çok yaygın olarak günlük hayatta kullanılmaktadır. Uygulama yazılımı bazı türleri aşağıda verilmiştir. Bunlar; i- Kelime İşlemciler, ii- Hesap&Tablolama Programları, iii- Sunum Programları, iv- Veri Tabanı Yazılımları, v- Bilgisayar Destekli Tasarım Yazılımları, vi- Grafik ve Resim Yazılımları, vii- Ticari yazılımlar.5. BİLGİSAYAR PERFORMANSINI ETKİLEYEN ÖZELLİKLER Günlük hayatta bir çok birimde kullanılan bilgisayarın performansını etkileyen pek çok faktör bir arada bulunur. Bu faktörler şöyle sıralanabilir; İşlemci hızı, Önbellek miktarı, Anakart türü ve hızı, RAM bellek türü ve miktarı, Sabit disk kapasitesi ve diskin hızı, Ekran kartı türü ve hafıza miktarı. Bilgisayarın kullanıcının birim yada kişiye göre bilgisayarlara ait özelliklerin bazıları ön plana çıkarken bazıları önemsiz kalabilmektedir. Bir bilgisayarda hangi tür yazılımlar kullanılacaksa ona uygun olan donanım birimleri seçilmesi gereklidir..6 BİLGİSAYARIN KULLANIM ALANLARI Bilgisayar teknolojinin hızlı gelişmesine paralel olarak, günlük hayatta bilgisayarın kullanılmadığı çalışma alanı ve meslek grubunun olmadığı görülmektedir. Bilgisayarların kullanıldığı bu alanlar; 27

28 i- Eğitimde: Yazılan bu eğitim birimlerinde kullanımı ve özellikle yabancı dil ii- öğreniminden, astronomide, fizikte, tıpta ve ülkemizdeki bilimsel araştırmaların bilgisayar destekli yapılması. Ekonomik araştırmalarda: Ekonomik verilerinin hesaplanması, yorumlanması topluma katkısının belirlenmesinde. iii- Trafik ışıklarının kontrolünde: Trafik ışıklarının zamanlaması ve diğer trafik iv- işlemlerinin tamamlanması ve olayların kamaralarda bilgisayar ortamlarına aktarılarak değerlendirilmesi işlemlerinde kullanılması. Askeri ve savunma sanayi alanda: Özellikle savaş nedenlerinin belirlenmesi, silah yapım aşamalarının değerlendirilmesi, Nükleer silahların kontrolü, planlanması ve uzay çalışmalarının daha etkin olarak belirlenmesinde. v- İmalat sanayinde: Ülke insanlarının kullandığı yada kullanacağı üretim vi- malzemelerinin kalite kontrolünün yapılmasını sağlamak. Bu üretilen malların otomatik üretiminde kaliteyi artırmak. Kamu hizmetlerde: Özellikle Devlet hizmetleri, sağlık hizmetleri, banka hizmetleri, planlama hizmetleri vb bölümlerde kullanılması. vii- İletişimde : Dünyanın her noktasında bilgi alış verişini gerçekleştirmede. viii- Sanayi ve Ticaret yönetimde: Daha önceki yıllarda onlarca kışının yaptığı işi ix- bilgisayar kullanarak daha az kişinin yapması. Örneğin, muhasebe, bordro, satış, rezervasyon, stok kontrolü vb. işlemlerin gerçekleştirilmesinde. Masa üstü yayıncılıkta: Bilgisayarın daktilo gibi kullanılmasının yanı sıra yazılan yazıların bilgisayar ekrandan takip edilerek, yanlış yazılan yazının düzeltilmesi ve anında değişiklik yapılması, saklanabilmesi ve sonradan tekrar kullanılabilmesi işlemlerini gerçekleştirmesi. x- Mühendislik ve Mimarlık Uygulamaları: Aylarca süren mühendislerin ve mimarların çizimlerinin ve tasarımlarının kısa sürede gerçekleştirilmesi. Özellikle elektrik mühendislerinin endüstriyel tasarımları için bilgisayar yaygın bir şekilde kullanılmakta ve projelendirme işlem çok kısa sürede gerçekleştirilmekledir. Bu amaca hizmet eden çok sayıda bilgisayar yazılımları mevcuttur. xi- Ofis Uygulamalarında: Toplumda yaygın olarak eğitim, sağlık, sanayi, işletmeler vb birimlere de veya bu birimler arasında ofis hizmetlerinin bilgisayar aracılığıyla yürütülmesi işlemlerinin gerçekleştirilmesinde kullanılmaktadır. Bu ofis uygulamalarının başlıca türleri; 28