MÜZİK EĞİTİMİNDE BİLGİSAYAR TEKNOLOJİSİ

Transkript

1 MÜZİK EĞİTİMİNDE BİLGİSAYAR TEKNOLOJİSİ Yrd. Doç. Dr. Serhat YENER Giriş Günümüz iletişiminde teknoloji sınırlarını zorlayan tek güç o- lan Bilgisayar, eğitim ve öğretime yeni bir boyut kazandırmıştır. Bilgisayar, bir çok öğrenme modeli oluştururken, bireylerin öğrenme stratejilerine ve motivasyonlarına farklı bakış açıları getirmiştir. XX. yüzyılın ikinci yarısındaki hızlı teknolojik gelişmeler tüm dünyada düşüncenin değişmesine ve çeşitlenmesine neden olmuştur. Bu duruma bağlı olarak, kitle iletişiminin de büyük boyutlara ulaşması ile gelişen teknoloji, toplumları yeniden biçimlendirmeye başlamıştır. Hızlı teknolojik gelişim her alanda olduğu gibi sanat alanını da yoğun bir biçimde etkilemiştir. Etkileme sonunda sanat anlayışında ve estetik değerlerde önemli değişiklikler olmuş ve hayatımıza girmiştir. Gelişen teknolojinin en çok etkilediği ve değişime uğrattığı sanat dallarından biri de müzik ve dolayısı ile müzik eğitimidir. 1 Dünyanın değişik toplumlarında yaşayan tüm bireyler için müzik, bir yaşam şekli ve kültürünün ayrılmaz bir parçasıdır. Bilgi ve iletişimin olağanüstü birleşimini toplumlara yansıtan bilgi teknolojileri, dünyayı yeni bir çağın eşiğine getirmiştir. Bilgi toplumu olarak bu çağa adım atabilen toplumlarla, buna ulaşamayan toplumlar arasında insanlık tarihinin belki de şimdiye kadar görmediği bir uçurum oluşacaktır. Atatürk Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Müzik Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesi 1 ÇAKIRER, Serdar., Türkiye de Müzik Eğitiminde Teknoloji., Gazi Üniv., Fen Bilimleri Enst. Yayımlanmamış Doktora Tezi, s: 1, Ankara,

2 Yrd. Doç. Dr. Serhat YENER Gelişmiş toplumlar yıllardır kendilerini bu dönüşüm içinde hissettikleri için, ayrıntılı planlar yaparak, toplumsal dönüşümlerini hızlandıracak yolları aramaktadırlar. Yurdumuzda da bilgi ve bilgi teknolojileri, insan aklını her açıdan sınırsız uyaran yönleriyle benimsenmeli ve toplumsal yaşantımıza aktarılmalıdır. Ülkemizin düşünen, bilgi üreten ve bilgi kaynaklarını kullanan, zihinsel üretimi yüksek insanlardan oluşan bir kimlikle, küreselleşen dünyamızda gelişmiş bir ülke konumuna gelmesi için bütün bilim dallarında bir değişim yaşanması gerekmektedir. Hayatın önemli bir bölümünü oluşturan güzel sanatlar ve onun bir alt dalı olan müziğin de bu değişim rüzgarlarından etkilenmemesi mümkün değildir. Günümüzde nota yazma, besteleme, düzenleme, seslendirme, müzik bilgilerini yayınlama, müzik yazılımı yaratma, müzik bilgilerini organize etme, internet vasıtası ile her türlü bilgiyi paylaşma v.b. temel fonksiyonlar, gelişen teknoloji yardımıyla kolay hale gelmiştir. Bu noktadan hareketle bilgisayarların başlangıçtan günümüze gelişim sürecini kısaca şöyle özetleyebiliriz. Kişisel Bilgisayarların (PC ) Tarihinde Bazı Ö- nemli Kilometre Taşları İskoç matematikçi Charles Babbage bilgisayarın babası dır. Mekanik hesap makinelerini başkaları ondan daha önce geliştirmiş olsa da, Babbage bir makinenin nasıl farklı türde birçok hesap yapabileceğini ve bunların sonuçlarını saklayabileceğini gösteren ilk kişidir te Babbage analitik makine adını verdiği ilk makinesini tasarlamaya başladı. Bu makine günümüz bilgisayarlarıyla aynı ilkelere dayanıyordu; ama veriler makineye mantık geçitleri yerine bir dizi dişli ve tekerlek aracılığıyla veriliyordu. Babbage ile çalışan Ada Lovelace makine için programlar yapıyordu. Bu programlar delikli kart desteleri biçimindeydi. 2 Babbage yaşamının son 37 yılını bu makineyi yapmaya adadı; ancak tamamlayamadan öldü. Aslında yüz yaşına kadar yaşamış olsaydı bile makinenin yapılması olanaksızdı. Makinesi, girintili çıkıntılı hareketli parçalarıyla çok karmaşıktı ve o zamanın teknolojisi böyle bir makineyi gerçekleştirmeye yetecek gelişkinlikte değildi. 2 STEPHENS Margaret TREAYS Rebecca., Bilgisayarlar., Tübitak yay., s: 6,7.,İstanbul,

3 Büyük kurumlarda anaçatı bilgisayarlar kullanılıyordu Yonganın (parçanın-mikroçipin-belleğin) geliştirilmesiyle bilgisayarlar çok küçük hale geldi. Kişisel kullanıma yönelik ilk PC satıldı. Kendi monitörü yoktu, televizyon ekranını kullanıyordu Bir ekranı ve klavyesi olan monte edilmemiş haldeki ilk PC satıldı. Bilgisayara, Uzay Yolu adlı televizyon dizisindeki bir gezegenden esinlenerek Altair adı verilmişti PC kullanıcıları için ilk yazılım tasarlandı. Bu, sadece kendi programlarını yazabilen uzmanların değil herkesin kişisel bilgisayarları kullanabilmesini sağladı Bir ABD şirketi olan IBM ilk PC sini üretir. Kısa bir süre sonra diğer bilgisayar şirketleri IBM PC yi temel alarak kendi kişisel bilgisayarlarını tasarlar. Bu bilgisayarlar arasındaki benzerlik, farklı markalardaki PC lerin birbirleriyle iletişim kurabildikleri anlamına geliyordu Apple, faresi olan bir PC olan Macintosh u üretir. Bilgisayar grafikleri kullanılmaya başlanır Tüm dünya üzerinde milyonlarca bilgisayar kullanımda. Birçok insan onları evde onları kullanmak üzere alıyor. Teknoloji geliştikçe, modeller daha da küçülüyor. 3 Sayılar ve Vurumlar 1930 larda delikli kartlar hesap makinelerinde ve basit bilgisayarlarda yaygın olarak kullanılıyordu. Tüm bu bilgisayarlar onlu sistemi ( 0-9 arasındaki sayılar ) kullanarak hesap yapıyordu de Kondrad Zuse adlı bir Alman mühendis ikili kodu ( 0 ve 1 ) kullanarak çalışan bir bilgisayar yaptı te veriyi elektrik vurumları olarak kodlayan ilk bilgisayar üretildi. Bu buluşlar, modern bilgisayar çağının başlangıcını belirlemiştir. Bu bilgilerin ışığında eğitim teknolojisinin insanlık tarihi kadar eski olduğunu söylemek mümkündür. Ancak, bu alandaki dikkat çekici gelişmelerin 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yaşandığı ve daha da hız kazanarak günümüze ulaştığı görülmektedir. Bugünün modern eğitim sisteminde etkin rol oynayan eğitim teknolojileri çağdaş eğitimin ayrılmaz bir parçasıdır. Teknoloji destekli çağdaş eğitim öğrenciyi, görsel ve işitsel araçlarla donatılmış eğitim ortamında yetiştirip, yaparak yaşayarak öğrenen, düşünen, a- raştıran ve araştırmalarının sonucunu toplum yararına sunan bi- 3 STEPHENS Margaret TREAYS Rebecca., A.g.e., s:38 43

4 Yrd. Doç. Dr. Serhat YENER reyler haline getirirken öğretmenin de pozisyonunu değiştirmeye başlamıştır. Bilgi çağının öğretmeni, öğrenciye bilgiyi ezberletmekten ziyade kendini sürekli yenileyen ve bildiklerini öğrenciye sağladığı rehberlik yoluyla sunabilen, öğrencinin hangi bilgiyi nereden nasıl bulabileceğinin yolunu gösteren, günün şartlarına uygun bilgi ve teknik donanıma sahip, ufku açık öğretmen modelidir. 4 Bilgisayar destekli müzik eğitimi sınırlarını neler teşkil etmektedir? Bu yazılım ve donanım kullanımlarındaki kazanımlar nelerdir? Midi standardı ile neler yapılabilir? Bilgisayar destekli eğitim çalışmasına başlamadan önce hangi donanım elemanları oluşturulmalıdır? Bireysel ya da grup çalışmalarında hangi kriterlere dikkat edilmelidir? Temel müzik eğitiminde bu programların rolü nedir? Müzik eğitiminde hangi programlar tercih edilmelidir? Bu programlar müziğin hangi dallarında daha etkili kullanım alanına sahiptir? Türk müziği açısından programların önemi ne derecededir? Bu programların olumsuz etkileri var mıdır? Özellikle müzik üretiminde bu etkiler ne derecededir? Gelecekte bu alandan beklenenler nelerdir? Bütün bu sorular temel problemler olarak karşımıza çıkmaktadır? Bilgisayar destekli müzik eğitimine ( Computer Assisted İnstruction in Music-CAI ) genel olarak bakıldığında bu proğramların; müzik teorisi, beste yapma, nota okuma, dikte, Midi yapısı ile notasyon, kulak eğitimi, enstrümantal performans, ritmik çalışmalar, müzik sembolleri ve terminolojisi, dinleyerek müzik analizi yapma, yaratıcılık, perde ve ritm tanıma alıştırmaları, dizi ve arpej çalışmaları vb. gibi konuları ile ilgili müziğin çeşitli alanlarında uygulamalar yapmaya olanak sağladığı görülmektedir. 5 Bilgisayar destekli müzik yazılımlarının genel özelliklerine bakıldığında; programları çeşitli gruplara ayırmak mümkündür; Müzik eğitim programları (instructional Software), Pratiğe ve uygulamaya dayalı yazılımlar (Practice/Accompaniment Software), Nota yazım proğramları (Notation/Scoring Software) Sequencer sistemleri ( Sequencing Software ) Bir Çeşit devinim oluşturarak müzik yapmaya yarayan masaüstü sistemleri 6 4 LEVENDOĞLU, Oya., Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öğretmeni Yetiştirme Sempozyumu Bildirisi, S.D.Ü, 7-10 Nisan 2004, İsparta KOÇ, Adnan., Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öğretmeni Yetiştirme Sempozyumu Bildirisi, S.D.Ü, 7-10 Nisan 2004, İsparta 44

5 Bilgisayarlar ve etkileşimli iletişimli ağları sayesinde uzak mesafeler arasında hem sesli hem de görüntülü olarak müziksel bilgi ve mesaj iletişiminde ilerlemeler sağlanmıştır. Diğer taraftan bilgisayarların ve bir çok konuda müzik öğretmeninin fonksiyonlarını üstlenmeye başlamış olan interaktif yazılımların müzik eğitimindeki ağırlıkları günden güne artmaktadır. Teknolojinin müzik eğitimi alanlarındaki çeşitliliği, yapılan her türlü üretimi geniş kitlelere en iyi şekilde taşımasıyla birlikte, bireyde bulunan müzik yeteneğini ortaya çıkarması ve geliştirilmesini de sağlamaktadır. Bilgisayarların ucuzlayarak evlerimize kadar girdiği ilk kullanım alanlarının genellikle Bilgisayar oyunları, Kelime işlem tabanlı programlar (Microsoft Word), Hesap tabanlı programlar (Microsoft Exel), Slayt sunum programlar (Microsoft Power Point), İnternet kullanımına ilişkin programlar (İnternet Explorer/Outlook Express), olduğunu görmekteyiz. Bu genel bilgisayar kullanıcısı aşamasından sonra artık kendi mesleksel alanlarındaki ihtiyaçlarına cevap verebilecek program ve yazılımlara yönelen bireyi farkında olmadan özel bilgisayar kullanıcısına dönüşmektedir. Bu aşamada bireyin bu yönelimine müzik eğitimi alanına yönelik üretilen nota yazımı programları ( Finale, Encore, Sibellius v.b.), çok kanallı MIDI ve Audio kayıt programları ( Cakewalk, Cubase, E Magic v.b.), müziğin tarihsel gelişimini çalgı gelişimlerini, bestecilerini, form yapılarını, ve müzik içinde gelişen yapılanmayı anlatan pek çok interaktif CD- ROM lar kullanıcıların hizmetine sunulmuştur. 7 Yazılımlara ve işlevlerine bakacak olursak; 1-MIDI Teknolojisi ve Kullanım Alanları: MIDI olarak adlandırılan standartlaşmış evrensel arabirimin açılımı "Musical Instrument's Digital Interface" yani "Müzik Enstrümanları Dijital Arabirimi " dir.bu arabirim sayesinde elektronik müzik enstrümanları ve bilgisayarlar birbirleriyle haberleşebiliyorlar. Genelde tüm synthsizer'lar model farkı gözetmeksizin birbirleriyle haberleşebilecekleri MIDI donanımına sahiptirler. Midi protokolü yılları arasında ilk temelleri oluşturulduğundan beri müzisyenler ve aranjörler arasında yaygın olarak kabul görmüş ve kulla- 7 YÜKSEL, Adil Levent., Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öğretmeni Yetiştirme Sempozyumu Bildirisi, S.D.Ü, 7-10 Nisan 2004, İsparta 45

6 Yrd. Doç. Dr. Serhat YENER nılmıştır. Bu protokol sayesinde müzikal sunumlar yapmak o kadar kolaydır ki sadece müzisyenler değil, bilgisayarla multimedya sunumları yapan ve sunumlarında müzik kullanmak isteyen programcılar da MIDI' ye sıkça başvururlar. Bir midi sistemi oluşturmak sanıldığı kadar zor değildir. Bunun için ses kartı olan standart bir bilgisayar bile tek başına yeterli olmaktadır. Buna ek olarak bir midi kablosu ve bir midi klavye olması işimizi çok daha kolaylaştıracaktır. Diyelim ki bir beste yaptınız ve bunu arkadaşlarınıza dinletmek istiyorsunuz. Bu işi tek bir gitarla, piyanoyla ya da herhangi bir müzik aletiyle kolaylıkla yapabilirsiniz. Peki ya kafanızda daha komplike, çok sesli bir müzikal yapı varsa ve bunu aklınızdaki gibi insanlara sunmak istiyorsanız! Böyle bir durumda normalde bir orkestraya ihtiyacınız olacaktır ve bu orkestra elemanlarına parçayı nasıl çalacaklarını tek tek öğretmeniz gerekecektir. İşte burada MIDI teknolojisi devreye girecek ve gerekli yazılım ve donanımla işinizi kolayca bitirmenizi sağlayacak. MIDI temellerini bir kez öğrenip işin pratiğini, püf noktalarını da öğrendikten sonra, yaratıcılığınız parmaklarınızın ucundan akarak dijital dünyada hayat bulur. Kısaca MIDI kullanarak çok sesli düzenlemeler yapabilir bu düzenlemelerdeki tüm sayısal verilerin üzerinde en ince ayrıntısına kadar oynamalar yapabilirsiniz. Günümüzde yazılmış pek çok uygulama programı, müzik bilginiz yeterli olmasa da, kolaylıkla düzenlemeler yapmanıza olanak sağlayacak özelliklere sahiptir. Böylece zihninde müzik yaratabilen pek çok insan bestelerini diğer insanlarla paylaşma imkanına kavuşmuştur. 8 2-MİDİ Yazılımlarının Gücü: Midi teknolojisiyle beraber bu teknolojiye uygun yazılımlar da hızla ilerlemeye başlamıştır. Bunların içinden özellikleri itibarıyla en popüler olanları ise Cakewalk, Cubase, Logic Audio ve Voyetra (Digital Orchestra Plus) gibi yazılımlardır. Bu programlar sayesinde evimizde veya işyerimizde küçük bir stüdyo kurabiliriz. Bu yazılımlarla beraber gelişen başka bir teknolojide Sound Font teknolojisidir. Sound Font teknolojisi sayesinde bilgisayarın ses kartında bulunan ROM seslerinden kurtulup gerçek ses kalitesine oldukça yaklaşılmıştır. Yani artık bilgisayarımızdan Kanun, Mey, Bağlama, Darbuka gibi çalgıların seslerini de klavyenin bir tuşuna basarak elde edebiliyor, bunların üzerine kendi vokalimizi de kaydedebiliyoruz. Sonuç olarak, müzik alanındaki pek çok kullanıcıya büyük kolaylıklar sağlayan bilgisayar, müzik öğretmeni nin mesleksel yaşantısına içinde bulunduğu müziksel yalnızlığına çare olabilecek yeterliliğe sahiptir. Özellikle görev yaptıkları okullarda gerek ders içi, gerek ders dışı etkinliklerde piano, keyboard gibi eşlikleme 8 AKKÜTÜN, Burçin., Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik Sempozyumu, Ekim 2003, İnönü Üniversitesi, Malatya, Bildiriler, s:

7 çalgısı bulunmayan müzik öğretmenlerinin bu duruma paralel olarak olumsuz yönde etkilendikleri, müzik öğretimi ortamlarının ülkemizde istenilen düzeyde olmadığı ve hatta hiç olmadığını da göz önünde bulundurursak, günümüzün müzik öğretmenleri adaylarına müzik teknolojisinin nimetlerini sunmamız gerekliliktir. KAYNAKÇA AKKÜTÜN, Burçin., Müzikte ve Müzik Eğitiminde Bilgisayar Kullanımı Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik Sempozyumu, Ekim 2003, İnönü Üniversitesi, Malatya, Bildiriler, s: ÇAKIRER, Serdar., Türkiye de Müzik Eğitiminde Teknoloji., Gazi Üniv., Fen Bilimleri Enst. Yayımlanmamış Doktora Tezi, s: 1, Ankara, 2002 STEPHENS Margaret TREAYS Rebecca., Bilgisayarlar., Tübitak yay., s: 6,7.,İstanbul, 2001 LEVENDOĞLU, Oya., Teknoloji Destekli Çağdaş Müzik Eğitimi, Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öğretmeni Yetiştirme Sempozyumu Bildirisi, S.D.Ü, 7-10 Nisan 2004, İsparta YÜKSEL, Adil Levent., Müzik Öğretmeni Adaylarının PC Ortamı İçin Yazılmış Olan Müzik Programları ve Yazılımlarını Kullanmalarının Gerekliliği, Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öğretmeni Yetiştirme Sempozyumu Bildirisi, S.D.Ü, 7-10 Nisan 2004, İsparta KOÇ, Adnan., Günümüzde Bilgisayar Destekli Müzik Yazılımlarının Müzik Eğitimine Katkıları Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öğretmeni Yetiştirme Sempozyumu Bildirisi, S.D.Ü, 7-10 Nisan 2004, İsparta 47