1. B LG SAYAR A G R!

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "1. B LG SAYAR A G R!"

Transkript

1 1. B LG SAYAR A G R Bilgisayar k saca verileri i leyen sistemdir. Kendisine verilen komutlar do rultusunda verileri çok h zl bir ekilde i leyen makinelerdir. Fiziksel yap s genel anlamda elektroniktir. Elektronik olmayan bile enlere de sahiptir. Örne in sabit disk elektroni in yan nda, hem mekanik hem de elektromekanik yap dan olu maktad r. Bilgisayar n elektronik ve elektromekanik k sm na donan m(hardware) ad verilir. Donan m üzerinde, bir i i yapmak üzere haz rlanm komutlar içeren, program parçalar çal r. Bu programlara yaz l m(software) denilir. Bu yaz l m parçalar kullan c ile donan m aras nda i leri kotar r. Günümüzde bilgisayar yaz l mlar, bilgisayardaki temel i levleri çocuklar n dahi kullanabilmesine imkan verir derecede geli mi lerdir. Bilgisayar üzerindeki en önemli yaz l m parças i letim sistemidir(os). letim sistemi bilgisayardaki en temel i lemleri yapmak için gereklidir. Dosya kopyalama, dosya silme, program çal t rma, haf za yönetimi, disk yönetimi, donan mlar ayarlama ve kullanmaya imkan verme gibi birçok hayati i levi yerine getiren yaz l m parças d r. Bilgisayar bile enlerini yöneten en temel yaz l md r. Tüm di er programlar i letim sistemi taraf ndan çal t r l r ve sonland r l r. Dolay s yla i letim sistemi ile kulland m z program uyumlu olmas gerekir. Yayg n i letim sistemlerinden Windows98, Windows2000, WindowsXP, Windows2003, WindowsVista, çe itli Linux sürümleri, Unix ve MacOS i letim sistemleri say labilir. Dünyada genel anlamda iki farkl yap da bilgisayar sistemi vard r. Birincisi IBM PC uyumlu bilgisayarlar di eri Apple Macintosh uyumlu bilgisayarlar. Ülkemizde daha çok IBM PC yap ya sahip bilgisayarlar kullan l r. Bu bilgisayarlar üzerinde Windows ve Linux i letim sitem çe itleri çal rlar. Ülkemizde Apple Macintosh uyumlu bilgisayarlar genelde matbaa ve çe itli foto raf stüdyo hizmetlerinde kullan lmaktad r. Bilgisayar ikili say düzenini kullanarak aritmetik (toplama, ç karma, çarpma, bölme, atama ) ve mant ksal (ve, veya, de il ) i lemleri gerçekle tirir. Tüm veri tipleri say sal, sözel, resim veya ses... bilgisi içerse de, temelde bu veriler say sal ve mant ksal e de erine çevrilerek i lenirler. Bilgisayar n, h zla geli erek bu günlere ula mas nda, üphesiz bilim dünyas n n ve di er teknoloji(sava, a r sanayi ) sahalar n n ba etmek istedi i zorlu problemleri hesaplama ihtiyac vard r. Modern bilgisayar n temeli kabul edilecek modeller, 1940 l y llarda yap lmaya ba lanm t r. Günümüzde ise birçok üretici ve geli tirici firma, bilgisayar teknolojisini çok daha h zl bir ekilde farkl farkl alanlarda geli tirmektedir.

2 ekil 1. Bilgisayar, yaz l m, donan m ve kullan c ili kisi Bilgisayar Çe itleri Microcomputer/PC(Personal Computer=Ki isel Bilgisayar) Tek ki inin kulland bilgisayar ifade eder. letmelerde kullan lanlara göre daha küçük yap dad r. Günümüzde iki çe it yap da PC vard r. Birisi IBM uyumlu di eri Macintosh uyumlu bilgisayarlard r. Macintosh(Mac) bilgisayarlarda asl nda PC olmas na ra men, günümüzde Windows i letim sisteminin çal t ki isel bilgisayarlara PC denilmektedir. Ki isel bilgisayarlar 3 farkl yap da bulunabilmektedir. Masaüstü Bilgisayarlar(Desktop) Sabit bir konsol veya masa üzerine uygun yap daki bilgisayarlard r. Ta n p kald r lamazlar. Boyutlar büyük ve a r olmas ndan çevresel faktörlerden daha az zarar görür. Yüksek güç harcarlar ve daha az maliyete sahiptirler. Kasa, klavye/fare ve ekran ayr olarak bulunur. Dizüstü Bilgisayarlar(Laptop/Notebook) Tüm donan m birimi ayn kasa içerisindedir. Masaüstü bilgisayarlara göre daha az enerji harcar, fakat daha hassast r.

3 PDA(Personal digital assistants) Sabit disk yerine flash haf zan n kullan ld daha küçük cep boyutlar nda yap ya sahip bilgisayard r. Daha çok randevu, not tutmak, internet ve ofis uygulamalar için kullan l r. PalmTop, el veya cep bilgisayar olarak ta bilinir. Birçok modelde klavye ve fare yerine dokunmatik ekran(touch screen) bulunur. HTPC(Home Theater PC) Ev sinema sistemi bilgisayar anlam na gelmektedir. Yap s temelde PC+TV kart + Büyük LCD ekran ve geli mi ses sisteminden olu ur. Daha çok televizyon izlemek/kaydetmek, DVD, HD, DIVX filmler izlemek, müzik dinlemek veya dijital resim görüntüleme amaçl kullan l r. Kendilerine has kasa yap lar vard r. Baz lar nda uzaktan kumanda ve kasa önünde ayd nlat lm LCD bilgi ekran bulunur. ekil 2. HTPC ekil 3. Soldan sa a s rayla masaüstü, dizüstü ve cep bilgisayarlar

4 Workstation( stasyonu) Çok geli mi bir i lemciye sahip, belirli bir görevi yerine getirmek için optimize edilmi bilgisayarlard r. Üzerinde PC lerde olmayan belirli bir i veya performans için donan m birimleri kullan l r. Server(Sunucu) Ba ka bilgisayarlara a üzerinden hizmet üretmek amac yla güçlü i lemci, büyük RAM ve disk boyutlar ile yap land r lm bilgisayarlard r. Mainframe Eskiden hayati hesaplamalarda bir oda veya daha büyük kapal alana s acak kadar büyük olan bu yap lar günümüzde toplu sunucu yap (server enterprise) olarak kar m za ç kmaktad r. Büyük birçok ticari irkette bu yap i lemlerin yürütülmesi ve verilerin depolanmas gibi görevler için kullan lmaktad r. Süpercomputer(Süper bilgisayarlar) Büyük bilimsel çal malarda, nükleer enerji ara t rmalar nda, hareketli animasyonlarda, ak kanlar n karakteristiklerini hesaplamada ve meteoroloji gibi alanlarda gereken hesaplamalar için kullan l r. Mainframe ile aras ndaki fark süper bilgisayarlar i lemci gücüne dayal tek bir çal maya has iken mainframe çoklu kullan c yap ya sahiptir. ekil 4. Soldan sa a s rayla i istasyonu, mainframe ve süper bilgisayar

5 Bit ve Byte Kavramlar Bilgisayarlar ikili düzene sahip say larla çal maktad r. kili düzendeki her bir rakama(1 yada 0) bit denir. Dolay s yla ikili düzendeki her basamak bir bittir. A a daki say 8 basamak dolay s yla da 8 bit uzunlu undad r. Onluk sistemde 155 say s na e ittir. ( ) 2 =(155) 10 Bir anlam ifade eden en küçük say sal veri miktar na byte denir. Byte 8 bitten olu an, ikili say kümesidir. Yukar daki ( ) 2 say s 1 byte uzunlu undad r. SI Standard IEC Standard Sembol Ad Çarpan Sembol Ad kili Çarpan Fark K Kilo Ki Kibi =2 10 % 2,40 M Mega Mi Mebi =2 20 % 4,86 G Giga Gi Gibi =2 30 % 7,37 T Tera Ti Tebi =2 40 % 9,95 P Peta Pi Pebi =2 50 % 12,59 E Exa Ei Exbi =2 60 % 15,29 Z Zetta Zi Zebi =2 70 % 18,05 Y Yotta Yi Yobi =2 80 % 20,89 Bilgisayar dünyas nda al lagelmi in d na ç k larak 2 nin 10 lu kuvvetleri çarpan olarak kullan l r. A a da bir çevrim örne i verilmi tir Bayt = KB = 7860,2 MB = 7.67 GB Baz donan m üreticileri özellikle haf za(sabit disk) ürünlerinde çarpan olarak 1000 ve katlar alarak haf za boyutunu daha fazla gösterme çabalar na girmi tir. Tablo 1 de çarpan de eri artt kça aradaki fark n yüzde olarak artt n görmekteyiz. Örne in bir 40GB diye sat lan sabit diskin toplam byte büyüklü ü olarak görünmektedir. Windows i letim sistemi 1024 ün katlar n kulland için diskin kapasitesini 37,28GB olarak görmektedir. Ama üretici bu diski 40GB olarak satmaktad r. IEC (Uluslararas elektroteknik toplulu u) standard na göre yukar daki tabloda da yer ald üzere 2 nin çarpanlar na örne in kilo yerine kibi gibi sonuna bi tak s eklenerek isimler verilmi tir. Bu standart yayg n olarak kullan lmamaktad r.

6 Harf ve Karakterler Nas l lenir? Bilgisayar temelde aritmetik ve mant ksal i lemler yapabildi ine göre matematiksel bir anlam olmayan harf ya da karakterler nas l i leme al n yor? Tüm bilgisayar dünyas nda standart olarak kabul edilen ve her bir karaktere kar l k gelen say sal de erlerin belirlendi i ASCII(American Standart Code for Information Interchange) isminde karakter tablosu kullan l r. Tüm bili im dünyas nda ASCII standard n n kullan lmas, farkl yörelere ve kurumlara ait uygulamalara ortak bir zemin sunar. Bu tablo 1963 y l nda ANSI taraf ndan olu turulmu tur. ASCII, ki isel veya kurumsal tan mlamalar nda önüne geçen bir standartt r. Temelde 128 adet olan (33 adet bas lamayan 95 adet bas labilen) karakter say s, geni letilmi ASCII tablosunda toplamda 256 adete ula m t r. Bu geni letilmi tablo dahi birçok dildeki çe itli karakterleri tan mlamada eksik kalmaktad r. Bu eksiklikleri kar lamak için ASCII karakter tablo varyasyonlar kullan lmaktad r. Örne in Kuzey Amerika, Bat Avrupa, Avustralya ve Afrikaya ait uygulamalarda ISO olarak bilinen ASCII tablosu kullan lmaktad r. Tablo 1. Baz karakterlerin ASCII say sal kar l klar Karakter Say sal Kar l Karakter Say sal Kar l A B a b 98 * 42

7 2. DONANIM B R MLER Band Geni li i (Bandwidth): ki donan m aras nda gerçekle en veri al veri inin birim zamandaki büyüklü ünü gösterir. Chip: Tümle ik devre. Entegrenin di er ad d r. DMA(Direct Memory Accesss):Do rudan haf za eri imi anlam na gelir. Haf za ile I/O kanallar aras ndaki ileti imi CPU yerine DMA kontrolcüsünün yapmas na imkan verir. Örne in ses kart na gidecek veriler i lemci yerine DMA kontrolör yard m yla gönderilerek i lemci bo yere me gul edilmez. CPU, DMA kontrolöre aktaraca verinin, ba lang ç adresini, uzunlu unu ve ne h zda transfer etmesi gerekti ini söyleyerek transferi ba latt r r. DRM(Digital Rights Management): Say sal Hak Yönetimi anlam na gelir. Dijital ortamlardaki verinin kopyalanmas, çal nmas genelde masrafs z ve kolay oldu u için bunlar önleme ad na veri trafi inin izlenmesi ve k s tlanmas yöntemlerine verilen isimdir. ESD: Elektrostatik yük bo almas na kar hassas cihazlar için kullan l r. Bu tip cihazlar ç plak el ile tutmak sak ncal d r bozulabilir. Hot Plugging/Hot Swapping: Bir donan m biriminin sistem çal rken sökülüp tak labilece ini gösterir. OnBoard: Anakart üzerindeki donan m birimlerini ifade eder. Örne in anakart üzerinde tümle ik olarak bulunan ses, ekran, ethernet kartlar na onboard kartlar denilir. Pin: Portlar n her bir iletken telin ba lant s n sa lamak amac yla sahip oldu u i neye benzer yap lard r. ekil 5. Port ve pin yap lar

8 PnP(P&P): (Plug and Play) Tak çal t r anlam ndad r. Yaz l m n, donan mla ilgili temel ayarlar (IRQ numaras, I/O adresi, DMA ) yapabilmesine imkan veren bir özelliktir. Ancak biosun, i letim sisteminin ve donan m n bu özelli e sahip olmas gerekir. Günümüzde USB, CDROM, HDD, Klavye gibi hemen tüm donan mlar bu özelli e sahiptirler. Port: Bilgisayara özellikle harici donan m ürünlerini ba lamak için kullan lan soket yap ya sahip giri ç k kap s. Günümüz bilgisayarlar Paralel (LPT), USB, Seri, RJ45 gibi portlara sahiptir. Veriyolu (Bus): Donan mlar aras iletimi sa layan hat. Bu hat iletken tellerden olu ur. Bilgisayar Nas l Çal r? Bilgisayarda tüm donan m birimleri anakart üzerine do rudan veya dolayl ba lan rlar. Do rudan ba lananlara internal(dahili), dolayl (kablo ile veya kasan n d ndan) ba lananlara external(harici) donan m denilir. Dahili donan mlar kasan n içinde, dolayl ba lan donan mlar ise genelde bir kablo yard m yla kasan n d nda yer al r. lemci kendisine haf za veya giri ç k portlar ndan gelen verileri, üzerinde çal t r lan programlar yard m yla i ler ve elde edilen verileri yine program do rultusunda, gerekirse haf za birimlerine veya giri ç k portlar na gönderirler. Bilgisayardaki i lenen veriler istenirse dosya denilen veri kümeleri halinde kal c haf zalara da kaydedilebilir. Bilgisayardaki komut i leme performans veriyollar n n band geni li ine, veriyollar n n h z na ve disk eri imini azaltan RAM büyüklü üne ba l d r. Disk eri imi performans ise daha çok sabit diskin eri im ve yazma h z na ba l d r. lemci(cpu) üzerinde çal acak kodlar, mutlaka 16 l k (hexadecimal) yap dad r. Bu biçimdeki i lemci kodlar na makine kodlar denir. Her bir kod i lemci üzerinde ayr ayr tan ml d r. Programlar sadece i lemciden, i lemci üzerinde tan mlanm komutlar çal t rmas n isteyebilirler. Zaten programlar, i lemcide tan ml kodlar n belirli bir mant k yoluyla problemleri çözebilecek ekilde s ralanmas yla olu an, komut bloklar d r. lemci, tüm donan m birimleri ile dolayl yada dolays z etkile im halindedir. Tüm donan m birimleri i lemcinin isteklerini yerine getiren birer hizmetçi olarak çal r. Baz donan mlar kendilerine has i lemciye sahiptir. Bu tip donan mlara ak ll donan m denmektedir. Bunlar i lemciye daha az yük olmaktad r. lemci artakalan zamanda ba ka görevlerini yaparak zaman kazanmaktad r.

9 ANAKART(MAINBOARD) Tüm donan m birimlerinin dolayl ya da dolays z ba land elektronik kartt r. Elektri i geçirmeyen fiberglas malzemeden yap lm lard r. Üzerinde chipleri ve konektörleri birbirine ba layan metal yap da, ince ve iletken ba lant yollar vard r. Bu ba lant yollar n küçük boyutlarda tasarlamak için anakart n fiberglas olan ana maddesi katmanlardan(layer) olu arak her bir katmandan ayr ayr iletkenlerin geçirilmesi ile boyutlar küçültülür. Bu ba lant yollar iki uç aras nda güç iletimi(gerekli elektrik enerjisi) veya da elektriksel veri i aretlerini ta makla görevlidirler. Elektriksel veri i aretlerini ta yan iletken yap lara veriyollar denilmektedir. En önemli görevleri, yap lar farkl donan m birimlerini, birbiri ile haberle tirmek ve ihtiyaçlar olan elektrik enerjisini sa lamakt r. Anakart n performans tüm donan m birimlerini do rudan etkilemektedir. ekil 6. Anakart ve bile enleri Anakartlar çok çe itli yap da ve boyutta üretilirler. Daha çok iki standart yap söz konusudur. Bu standartlar kart üzerindeki bile enlerin yerle iminden, boyutlar na kadar her türlü fiziksel özellikleri tan mlamaktad r. Bu standartlar örne in anakart üzerindeki slotlar n yerle imi, vida yerleri, anakart boyutlar, fan ve anakart güç kablo konektörleri gibi yap lar tan mlar.

10 ATX(Advanced Technology Extended): 1995 y l nda Intel taraf ndan ç kar lm t r. matx e göre daha büyüktür. Kendine has güç giri i ve port bile enlerinin da l m vard r. 30,5 x 24,4cm uzunlu a sahiptirler. microatx(matx): ATX yap ya %100 uyumludur. Yani ATX yap ya uygun her türlü kasaya, matx anakartlar sorunsuzca montaj edilebilir. matx in sahip oldu u vida delikleri ATX ile uyumludur. Boyut olarak yakla k %25 daha küçüktür. Birçok ATX kasada rahatl kla kullan labilir. ATX ile ayn güç giri ini kullanmaktad r. Aralar nda slot ve I/O say lar nda farkl l klar vard r. ATX anakartlardan daha az geni leme slotlar na sahiptir x 24,4 cm boyutlar na sahiptir. ekil 7. ATX ve matx anakart yap lar Yayg n anakart üreticilerinden Asus, Intel, Giga-Byte, FoxConn, MSI ve BioStar isimlerini sayabiliriz. ekil 8. Chipset yap s ve ana veriyollar (

11 Anakart Bile enleri Bus Bilgisayardaki veriyoluna verilen isimdir. Paralel iletken tellerden olu ur. lemci, RAM ve di er giri ç k ayg tlar n birbirine ba layan yap d r. Anakart üzerindeki bu yap bus mimarisi olarak isimlendirilir. Anakart üzerinde ta nacak verilerin miktar n (bant geni li ini) ve h z n belirler. Anakart üzerinde bir çok çe it bus yap s vard r. Bu farkl l k her bile enin farkl ihtiyac ndan kaynaklanmaktad r. Çünkü donan m birimlerinin h zlar ve bant geni likleri birbirlerinden farkl d r. Örne in haf za veriyolu(memory bus), kuzey köprü(haf za kontrolcusu) ile haf za aras ndaki veriyoludur. Yeni nesil bilgisayarlarda(günümüzdeki) haf za ile CPU aras ndaki veriyoluna FSB(front side bus), CPU ile level2 bellek aras ndaki veriyoluna BSB(back side bus) ismi verilmektedir. Chipset Anakart üzerinde fakl donan mlar n birbiri ile ileti imini sa layan chiplerdir. Norhbridge(kuzey köprü) ve Soutbridge(güney köprü) ad nda iki bile enden(chip) olu ur. Norhbridge h zl bile enleri(cpu, RAM, PCI Express ve AGP) birbirine ba lar. SouthBridge ise yava bile enleri birbirine ba lar(ide, USB, PCI ). Günümüzde southbridge baz ek onboard denilen kartlar (ses, ekran, ethernet ) bar nd rabilir. Önemli chipset markalar ndan Intel, SIS, VIA ve NVIDIA say labilir. BIOS Basic Input Outpu System kelimelerinin k saltmas d r. Temel giri ç k sistemi anlam na gelir. Bilgisayar ilk aç ld nda bu sistemin sahip oldu u program kodlar ile ba lat l r. Bu kodlar eeprom veya flash haf za denilen yap larda saklan r. Biosun ilk i i sistem elemanlar n (ekran kart, sabit disk, Ram ) tan mlamak ve onlar kontrol etmektir. Donan m birimleri denetlendikten ve ba lang ç parametreleri yüklendikten sonra BIOS i letim sistemini ça rarak kontrolü ona b rak r. Anakart üzerinde güncellemeye ve bozulmaya kar n kolay müdahele etmek için rahatl kla ç kar labilecek ekilde genelde slot yap daki yuvalara yerle tirilir. ekil 9. Bios çipi ve CMOS pili

12 BIOS, donan m için ba lang ç parametrelerini, CMOS denilen haf zadan okuyarak ayarlar. CMOS haf zan n içerdi i parametreler(saat, ifre, disk parametreleri ) kullan c taraf ndan rahatl kla de i tirilebilir. CMOS parametrelerini de i tirmek için setup program denilen bir arayüz program kullan l r. Bu programa ula mak için bilgisayar açt ktan hemen sonra Del veya baz bilgisayarlarda F2 tu una basmam z gerekir. Bu tu lar BIOS çe idine göre de i ir. Önemli baz BIOS üreticileri Award, Phoenix ve American Megatrends(AMI) firmalar d r. ekil 10. CMOS parametrelerini de i tirmek için kullan lan setup program Veriyollar (Buses) Donan m ayg tlar aras ndaki ileti imi sa lar. Veriyollar na ba lanacak donan m ayg tlar slot veya soket denilen geçmeli konektörlerle anakarta ba lan rlar. Veriyollar h z, zeka ve band geni li i aç s ndan birbirinden ayr l rlar. Günümüzde PCI, AGP, PCI Express, USB,SCSI, firewire ve PCMCIA gibi veri yollar vard r. Verileri baz lar seri baz lar ise paralel olarak iletir. Her bir veriyolu yap s kendisine has bir konnector(ba lay c ) slot veya soket yap s na sahiptir. Veriyollar ayg t sürücüleri yard m yla kontrol edilir. SCSI(Small Computer System Interface): Birçok farkl donan m birimini(yaz c, cd-rom, sabit disk, taray c ) destekleyen, 20 y l a k nd r bilgisayar dünyas nda kullan lan ve ayn veriyoluna birçok donan m biriminin ba lanmas na imkan veren bir veriyolu yap s d r. SCSI bugün hala genel geçer bir standarda oturmam t r. Sistemden sisteme, konektörü, kablosu, veri yolu geni li i, arayüzü ve h z de i mektedir. Uzun süredir kullan lan SCSI yap s tarihsel geli imi aç s ndan h z, bit geni li i ve ayn hatta desteklenen donan m say s ile çe itli tiplere sahiptir. Bir bilgisayara SCSI arayüzünü destekleyen bir donan m takmak için SCSI kartlar(adaptör) tak lmas gerekmektedir. Baz anakartlar üzerinde SCSI yap s onboard olarak bulunabilmektedir. A a da SCSI kart ve tak labilecek kablo gösterilmektedir.

13 ekil 11. SCSI kart ve kablo konektör yap lar. SCSI veriyoluna ba lanan her bir donan m n tekil bir numaras (ID) olmas gerekmektedir. Ana ba l klar halinde SCSI tipleri a a da aç klanm lard r. SCSI-1: Desteklenen donan m say s 8, veriyolu h z 5Mhz ve veriyolu geni li i 8 bittir. SCSI-2: Wide, Fast, Fast/Wide olarak üç çe idi vard r. Wide çe idi 16 bit geni lik, 5Mhz h zda ve 16 donan m desteklerken, Fast, 8 bit geni lik, 10 Mhz h zda ve 8 donan m desteklemektedir. Fast/Wide tipi ise 16 bit geni lik, 10Mhz h zda ve 16 donan m desteklemektedir. SCSI-3: Ultra/1/2/3 ve bunlar n wide versiyonlar n içine alan çe itleri vard r. Burada maksimum veri yolu geni li i 16, veriyolu h z 80Mhz ve desteklenen donan m say s 16 d r. SCSI yap lar önceleri paralel çal rken onun seri olarak çal an tipleri geli tirilmi tir. Seri olanlar komutlarla çal makta ve bant geni li i 3Gbite kadar ç kabilmektedir. Desteklenen donan m say s ise 128 adettir. SCSI sürücüleri her iki uçta da sonland r c ya ihtiyaç duyarlar. IEEE1394 Firewire: Daha çok video, ses, görüntü i leme ve DVD dünyas nda kullan lan yüksek h zlarda seri veri aktaran bir yap d r. -Link(Sony) ve DV(Panasonic) olarak ta isimlendirilmektedir. SCSI n n daha da geli mi eklidir. Günümüz bilgisayarlar nda paralel SCSI nin yerini alm t r. Ayn veriyoluna 63 adet donan m biriminin ba lanmas na imkan verir. Bu donan m birimlerinin SCSI da oldu u gibi tekil bir adresi veya ba ta ve sonda sonland r c olmas na gerek yoktur. Sistem tüm donan m birimini istedi i adresi atayabilmektedir. Firewire bant geni li i 400, 800 ve 3200 Mbit de erlerinde olabilmektedir. En önemli özelli i ise h z n n yan nda yüksek gerilim(30v) ve elektriksel güce(port ba na 45W) sahip olmas d r. Firewire HotPlugging yap ya sahiptir.

14 ekil 12. IEEE1394 Firewire kablo ve port konektörleri PCMCIA veya PC Card (Personal Computer Memory Card International Association): Dizüstü bilgisayarlarda kullan lan geni leme yuvalar n n ba land veriyoludur. Dizüstü bilgisayarlarda geni leme yuvalar d ar dan ç kar l p tak lacak ekilde tasarlanm t r. Dizüstü bilgisayarlara donan m eklemek için kullan lan geni leme yuvalar d r Mbit bant geni li ine sahiptir. ekil 13. PCMCIA/PC yap da; solda, kablosuz a kart ve sa da, dizüstü bilgisayara tak lm bir ses kart PnP özelli ine sahip bu veriyoluna uyumlu donan m birimleri, masaüstü bilgisayarlarda da PCMCIA geni leme kart ile kullan labilir. Bu kart a a da gösterilmi tir. ekil 14. PCMCIA/PC kartlar masaüstü bilgisayarlarda kullanmak için gerekli geni leme kart

15 PCMCIA veriyolu yap s 4 adet farkl standarda PnP özelli e sahiptir. Tip I: 3.3 mm kal nl kta, 16 bit veri uzunlu una sahip ve 68 pinli yap d r. Daha çok bellekler(ram) için kullan l r. Tip II: 5.4 mm kal nl a, bit veri uzunlu una ve TipI ile ayn fiziksel özelliklere sahiptir. Ethernet kart, modem gibi donan m birimleri bu yap y kullan r. Tip III: 10.5mm kal nl a ve bit veri uzunlu una sahiptir. TipI ve II ile uyumludur. Ta nabilir diskler bu yap y kullan rlar. Tip IV: Toshiba taraf ndan geli tirilmi ve henüz yayg n olmayan 16mm kal nl a sahip yap d r. USB(Universal Serial Bus): Evrensel seri veriyolu anlam ndad r. PnP özelli e sahiptir. Tek bir bilgisayara 127 adet donan m ba lamaya izin veren bir yap d r. Harici donan m birimlerini bilgisayara ba lamak için kullan l r. Günümüzde monitör, klavye, fare, TV kart, Ses kart, sabit disk gibi birçok donan m birimi bu veriyolunu kullanmaktad r. Veri aktar m seri olarak yap l r Mbit bant geni li ine sahiptirler. stenirse bilgisayara USB-HUB denilen donan m tak larak daha fazla USB port elde edilebilir. HotPlugging yap ya sahiptirler. ekil 15. Solda USB kablo ve port sa da ise USB-HUB gösterilmektedir. USB veriyolunda trafi i kontrol eden yap ya USB Host kontroler denilmektedir. USB Host kontroler aktif oldu unda(bilgisayar aç ld nda) kendisine ba l tüm USB cihazlar kontrol ederek onlara adres numaralar n atar. Ayr ca host kontroler donan m n nas l haberle mek istedi ini de saptar. Bu haberle me ekli 3 biçimde olmaktad r. Kesme(Interupt) Modu: Fare ve klavye gibi dü ük miktarlarda verilerin aktar lmas s ras nda kesme modu kullan l r. Y n(bulk) Modu: Burada gönderilen veri üzerinde hata düzeltme i lemi yap l r. Yaz c gibi büyük boyutta kesintili verilerin iletimi bu mod yard m yla gerçekle tirilir.

16 E zamanl (Isochronous): Sürekli veri ak oldu unda(hoparlör gibi) bu mod kullan l r. Burada hata düzeltme yap lmaz. Host kontroler kendisine ba l donan m birimlerinin harcad klar toplam band geni li ini denetleyerek kesme ve e zamanl moddaki ileti ime bazen izin vermeyebilir. Çünkü bunlar band geni li inin %90 kadar n kullan rlar. Kontrol amaçl gönderilen komut paketleri ve y n moda ait veri paketleri bant geni li inin %10 kadar n kulland için genelde sorun olmaz. USB port yap lar dü ük güçle çal an sistemlere harici güç kayna ba lamaks z n gerekli gücü sa lamak amac göz önüne al narak üretilmi tir. Ayr ca bir çok üründe üreticinin donan ma ait sürücü dosyalar olmaks z n i letim sistemi taraf ndan tan nmas na olanak k lan yap ya sahiptirler. USB port ve kablo konektör yap lar, çe itli büyüklüklerde ve tiplerde cihazlar n büyüklü üne göre üretilebilmektedir. Konektörler büyüklüklerine göre mikro, mini, B ve A diye isimlendirilmektedir. Cep telefonlar ndaki bir konektörle yaz c lardaki elbette ayn boyutta olamazlar. USB h z ve bant geni li i olarak a a daki farkl yap larda bulunabilmektedir. USB1.0 Dü ük h zl ve 1.5 Mbit bant geni li ine sahip USB yap d r. USB1.1 Orta h zl ve 12 Mbit bant geni li ine sahip yap d r. USB2.0 Yüksek h zl ve 480Mbit bant geni li ine sahiptir. USB3.0 Çok yüksek h zl olup 4.8Gbit bant geni li ine sahiptir. USB yap da donan m cihazlar n destekledikleri h zlarda kullanabilmek için USB kontrolöründe ayn h z destekliyor olmas gerekmektedir. USB, donan m birimlerine, maksimum 5V ve yakla k 500mA ak m sa lamaktad r. Bir port için oldukça yüksek olabilecek bu güç, USB uyumlu farkl cihazlar kar m za ç kartmaktad r. Bu tür cihazlara örnek; masa lambas, vantilatör, kahve s koruyucular say labilir. ekil 16. Çe itli USB konektör yap lar PCI(Peripheral Component Interconnect): Daha genel bir yap ya sahiptir. Ses, ekran, tv ve a kartlar ba lanabilir. Paralel ileti imi kullan l r. Anakart üzerine onboard olarak veya slotlar

17 yard m yla ba lanan donan m yap lar n destekler. 33/66Mhz frekans de erini ve 32/64 bit band geni li ini kullanan modelleri vard r. AGP(Accelerated Graphics Port): Video kartlar için tasarlanm t r. Paralel ileti imi kullan r. 32 bit geni li e sahiptir. 1x, 2x, 4x ve 8x gibi sürümleri vard r. AGP yap s bir veriyolu olmas na ra men noktadan noktaya iletimi sa lar. Sabit 32 bit geni li in her bir çarpana 66Mhz eklenip çarp lmas yla band geni li i hesaplan r. Günümüzde standart olmayan bir çok AGP yap vard r ve AGP slotlar farkl yap larda kar m za ç kmaktad rlar. AGP veriyoluna ekran kart ndan ba ka kart ba lanmad için ayr lan tüm kayna kendisi kullan r. Ayr ca pipeline mimarisine sahip olup render yapmak için gerekli bilgileri bir seferde alarak bekleme yapmaz. PCI veri yolun da ise render için gerekli bilgiler parçalar halinde beklemeli olarak gelir. PCI veriyolunda bir veri paketi içerisine al c adresi konularak gönderilir ve her donan m birimi bu paketi açar ve adrese bakarak kendine gelip gelmedi ini anlar. AGP de ise adres veri paketi içerisine konulmaz ayr bir pakette tutulur. AGP veriyolu PCI ya göre, sistem kaynaklar n ve özellikle RAM haf zay daha az kullan r. PCI Express: En yeni bus yap s d r. Bus yap s ndan ziyade a mant ile çal r. Çarpanlar sahip oldu u hat say s n gösterir. Veriler paketler halinde iletilir. Veri seri olarak birkaç hattan gönderilip al nabilir. Bu hatlar n her birine kanal denmektedir ve çarpanla gösterilir. Veriler anahtarlama yöntemiyle istenen noktalara kanalize edilerek band geni li inden ba ms z iletim olu turulur. Yani her bir kanal için adanm bir yol anahtarlanarak sa lan r. Her bir hat say s 250MB/s band geni li ine sahiptir. Haberle me ekli seridir. Kartlara sa lad elektriksel güç AGP den yakla k iki kat fazlad r. Slot uzunlu u, çarpan say s ile do ru orant l d r(a a daki resimde gösterilmi tir).

18 ekil 17. PCI-Express veriyolu çal ma prensibi PCI-Express veriyolunun çal ma mimarisi ayn donan m birimlerini ortak çal t rmak için elveri lidir. Örne in PCI-Express slotlara tak lan iki adet ekran kart olu turulacak görüntüyü aralar nda payla arak yar s n birinci kart di er yar s n ikinci kart yapmaktad r. Mesela NVIDIA firmas n n Scalable Link Interface (SLI) ve ATI firmas n n CrossFire özellikli uyumlu ekran kart bu özelliktedir. ekil 18. ki PCI-Express ekran kart n n anakarta ba lanm ekli

19 Yukar da iki kart n e zamanl (senkron) çal abilmesi için iki kart resimde de görüldü ü üzere 3. bir kart(sli) taraf ndan birle tirilmesi gerekmektedir. ATI de ise crossfire denilen kablo ile birle tirilmeleri gerekmektedir. ekil 19. Çe itli veriyolu slot yap lar Ad AGP 1x AGP 2x AGP 4x AGP 8x PCI(32Bit, 33Mhz) PCI(64Bit, 33Mhz) PCI(64Bit, 66Mhz) PCI Express 1x PCI Express 2x PCI Express 4x PCI Express 8x PCI Express 16x PCI Express 32x EISA Band geni li i 266MB/s 533MB/s 1067MB/s 2133MB/s 132MB/s 266MB/s 533MB/s 250MB/s 500MB/s 1000MB/s 2000MB/s 4000MB/s 8000MB/s 32MB/s ekil 20. Günümüz bilgisayarlar nda kullan lan yayg n veriyollar ve çe itlerine göre parametreleri Donan m ayg tlar bu slotlara uygun yönde üzerine yerle tirilip üzerine az bir kuvvet uygulayarak tak labilir.

20 Pil CMOS haf zadaki parametrelerin kal c olmas için gerekli elektrik enerjisini sa lar. Bitti inde CMOS üzerindeki parametreler s f rlan r. Özellikle BIOS ifresi unutulursa, bilgisayar n fi i çekildikten sonra pili k sa süreli ç kar p takmak yeterli olacakt r. Portlar Bilgisayar n d dünya(modem, kalvye, yaz c, kamera ) ile ileti imini sa layan giri ç k kap lar na port denir. Asl nda bunlarda birer veriyoludur. Seri, paralel, USB, PS/2 gibi çe itleri vard r. ekil 21. Anakart üstündeki port yap lar No Ad No Ad 1 Paralel port 8 Ön speaker(limon) 2 IEEE 1394 portu 9 Mikrofon(pembe) 3 Rj-45 Portu 10 USB2.0 4 Yan speaker(gri) 11 USB2.0 5 Arka speaker(siyah) 12 Seri(Com) port 6 Centrall/Bass(Portakal) 13 PS/2 Klavye(Mor) 7 Ses giri i (Aç k mavi) 14 PS/2 Fare(Ye il) Ba lant Pinleri Kasa üzerindeki ledleri(küçük diyot yap da lamba), anahtarlar, USB portlar n, ses ç k veya giri lerini ve sistem hoparlörünü ba lamak için kullan lan i nelerdir. Bilgisayar n kasas nda yer alan bir anahtar yard m yla bilgisayar açar, bir ba kas yla da resetleriz. Bilgisayar n çal p çal mad n veya sabit diskin okuma ve yazma yap p yapmad n kasadaki ledler yard m yla anlayabiliriz. Bu anahtar ve ledleri anakarta ba lamak için ba lant pinlerini kullan r z. Her anakarta göre bunlar farkl l k arzedebilir. Bu pinlerin aç klamas anakart üzerinde küçük harflerle yanlar nda veya kullan m k lavuzunda yaz l d r.

21 ekil 22. Anakart üzerinde güç ve reset buton ba lant pinleri ile HDD okuma/yazma ve güç aktif LED ba lant pinleri Anakart Parametreleri 1. CPU Deste i: Her anakart üzerindeki CPU pin yap s na uygun i lemcileri destekler. Dolay s yla CPU ve anakart uyumlu seçilmelidir. Anakartlar ba l ca yap olarak, AMD ve Intel uyumlu olarak ikiye ayr l rlar. Her biride kendi aralar nda soket yap lar na göre farkl l k arz edebilir. Örne in Intel in baz i lemcileri LGA775 ve baz lar ise 478 pin yap lar na sahiptirler. Durum böyle olunca anakart veya i lemci al nmadan, bu durum ikisi içinde önem arz etmektedir. Çünkü i lemci pin yap s na göre anakartlar da farkl olacakt r. Farkl soketler farkl say da ve yap da pine(i ne) sahiptir. ekil 23. S rayla sa dan sola Intel LGA775, Intel 478 ve AMD AM2 940 pin soket yap lar 2. FSB H z : Front side bus=ön veriyolu anlam na gelir. System bus da denilir. Kuzey köprüsü ile CPU aras ndaki ba lant h z n gösterir. Günümüzde 1333, 1066, 800, 533 Mhz gibi h z de erleri vard r. 3. Bellek Deste i: Anakart n yap s na göre destekledi i RAM tipleri de de i iklik göstermektedir. Günümüzde desteklenen RAM tiplerinden SD, DDR, DDR2, DDR3 say labilir. Ayr ca ayn RAM çe idinin farkl h z seçenekleri de vard r. Anakarta uygun RAM seçimi yap lmal d r. Ayn tip fakat farkl h zlarda yap lacak, anakart ve RAM tercihinde sistem yava olan n h z nda çal r.

22 4. Slot Tipleri ve Say s : Bilgisayara tak lacak kart çe idine ve say s na göre anakart n ayn yap da slotlara sahip olmas gerekir. Her anakart slot say s ve çe idi bak m ndan farkl l k gösterebilir. 5. OnBoard Kartlar: Baz anakartlar n üzerinde ses, ekran, IEEE1394, ethernet gibi kartlar tümle ik olarak üretilmektedir. Bu tip anakartlar al nd nda ayr ca bu kartlardan almaya gerek kalmamaktad r. Yaln z bu tümle ik kartlar genelde standart bir performansla çal r. stendi inde bunlar setup program ndan(bios) iptal edilerek daha geli mi kartlar tak labilir. ekil 24. Tümle ik olarak ekran, ses, ethernet ve modem kart görülmektedir. 6. Disk Arayüzü: Diskler SATA ve ATA(PATA) arabirimli olarak sat lmaktad r. Anakartlarda da bu yap ya olan uyumluluk aranmal d r. Günümüzde her anakartta mutlaka 1 adet ATA arayüzü bulunmaktad r. SATA çe itleri olsa da CDROM veya DVDROM yap lar n n bir ço u hala ATA soketlere tak lmaktad r. Kart n SATA deste i yoksa ATA soketi iki tanedir. E er SATA deste i varsa en az iki adet de SATA soket anakart üzerinde yer al r.

23 LEMC LER(CPU-Central Processing Unit-Merkezi lemci Birimi) Bilgisayar n en önemli bile enidir. Transistor denilen yar iletken elektronik malzemelerden olu urlar. Kendisine s ras yla verilen aritmetik ve mant ksal komutlar yapar. Tüm donan m birimlerini emrinde kullanabilir ve yönetebilir. lemcinin matematiksel ve mant ksal i lemleri yapan birimine ALU(Arithmetic Logic Unit) denir. lemcinin ALU dan geriye kalan yap s n, haf za birimleri, veriyolar, çe itli kontrol ve denetleme bile enleri olu turur. Günümüzde Intel, AMD, Motorola, VIA gibi i lemci üreticileri vard r. ekil 25. Rakip iki üreticiye ait modern i lemci resimleri lemcinin Temel Bile enleri 1. ALU(Aritmetik ve Mant ksal lem Birimi): Toplama ç karma, çarpma, bölme, mant ksal ve, veya, de il komutlar ve kayd rma komutlar. 2. Komut Çözücü(Instruction Decoder): lemcinin yapmas gereken kodlar n icras için gerekli i lemleri ba lat r ve komutun çal t r lmas için gerekli i lemleri belirler. 3. Kaydediciler(Registery): lemci içerisinde say lar depolamak için kullan lan haf za çe ididir. lemci veri uzunlu u kadar geni li e(32, 64 bit) sahiptirler. Literatürde test, EBX, EAX, BX, ES, IP gibi isimler alan kaydedici haf za gözleri vard r. 4. Bayraklar(Flags): lemlerin sonucuna göre 1 ya da 0 de erlerini alan 1 bit geni li e sahip haf za gözleridir. S f r, i aret, elde, e lik, ta ma gibi çe itleri vard r. Örne in bir ç karma i leminde sonuç s f r ç karsa s f r bayra 1 de erini al r. 5. Veriyollar (Buses): lemcinin di er donan m birimleri ile ba lant s n sa layan iletken elektriksel yollard r. Üç adet veriyolu bulunur. Bunlar veri(data), adres(address) ve kontrol(control) veriyollar d r.

24 ekil 26. lemcinin temel bile enleri ve çal ma ekli lemciler üretilirken kendilerine yüklenen komutlar istenildi inde yapabilme kabiliyetine sahiptirler. Bu komutlar genel i lemlerin icras için üç gruba ayr l rlar. Bir bilgisayar kendisinde tan ml olmayan komutlar icra edemez. Matematiksel ve Mant ksal lem komutlar. Toplama ç karma, çarpma, bölme, mant ksal ve, veya, de il komutlar ve kayd rma komutlar. Verilerin haf za veya kaydediciler aras nda transfer edilmesini sa layan komutlar. Haf za ve kaydediciler kendi aralar nda veya kar l kl veri transferi. Karar verme ve istenen komut sat r na dallanma komutlar. Say lar n kar la t r larak, pozitif, s f r, e itlik, negatif durumlar n n olu umuna göre istenen komuta dallanabilme. lemciler komutlar yürütürken öncelikle i letilen komut s ras n üzerinde tutan program say c n n(pc=program counter) gösterdi i adresteki komut RAM den al n r(fetch). Al nan komut, komut çözücü taraf ndan, nas l yürütülece i ve ne anlama geldi i belirlenir(decode). Sonunda ise çözülen komut do rultusunda ALU ya verilen direktifler yard m yla istenen i lemler yapt r l r(execute). Elde edilen sonuçlar istenen haf za gözlerine yaz l r(write Back). Bu i lemler bir sonraki komut için benzer ekilde devam ederek i letilmesi gereken komutlar bitene kadar sürer. Yukar da bahsedildi i üzere komutlar n icra edilmesi 4 a amada gerçekle mektedir. Fetch(F), Decode(D), Execute(E) ve WriteBack(WB) a amalar d r. E er bir komutun icras önceki komutun write back a amas ndan sonra ba larsa burada zaman kay plar olu ur. Çünkü i lemcinin

25 örne in fetch s ras nda ALU çal maz bo ta kalm olur. Zaman kay plar n önlemek için pipeline(kesintisiz i ak ) denilen bir yap kullan l r. Yani ayn anda i lemcinin bo ta kalan tüm birimleri kullan lm olur. Bu kay p a a da gösterilmi tir. 12 saat frekans nda sadece üç komut icra edilirken pipeline yap da 4 komutun icras 7 saat frekans nda halledilir. ekil 27. Pipeline yap s lemci Parametreleri 1. H z: lemcinin en önemli parametresi komutlar i leme h z d r. Birimi frekans olarak GHz katsay s ( ) ile de erlendirilir. lemcinin h zl olmas i lemlerini daha k sa sürede tamamlamas anlam na gelmektedir. Günümüzde 1.8, 2.0, 2.2, 2.4, 2.6, 3.0, 3.2, 3.6, 3.8 GHz h zlar nda olanlar vard r. 2. Bit Geni li i: lem yapabilme boyutunu gösterir. Günümüzde 64 ve 32 bit i lemciler vard r. lemcinin sahip oldu u kaydediciler, veri hatt ve adres hatt n n geni li ini gösterir. 3. FSB H z : lemcinin, kuzey köprüsü ile ileti im h z n gösterir. Günümüzde 1333, 1066, 800, 533 Mhz de erlerine sahip i lemciler vard r. 4. Level2(L2) Cache: lemciye yak nl ndan dolay bu isim verilir. En yak n olana L1, di erine L2, L3 gibi isimlendirmeler kullan l r. Yap s SRAM haf za tipindedir. SRAM haf zalar daha h zl fakat maliyetleri yüksek haf za çe itleridir. Yava olan RAM eri imlerini azaltmak için i lemci içerisinde yer alan daha h zl fakat küçük boyutlardaki haf zaya verilen isimdir. lemcinin haf za kontrol devresinden(mch) istekte bulundu u her kod bu belle e yaz l r. lemci ayn kodu RAM yerine daha h zl olan bu bellekten al r. E er bu bellekte olmayan bir kod iste i gelirse MCH uzun süre kullan lmayan kod yerine yenisini yerle tirir. Böylece cache belekte s k kullan lan kodlar kalarak, ortalama bellek eri imi h zlanm olur. Günümüzde Athlon 64 X2 Dual i lemcilerde 2x1MB, P4 lerde 2MB, Core2 Dualarda 4MB, Core2 Quad larda 8MB ve Celeron larda 1MB veya 512 KB L2 bellek miktar vard r. L2 miktar ne kadar fazla olursa o kadar çok

26 kod saklanabilir. Fakat uygulama belirli kodlar daha s k kullan yorsa bu büyük L2 kapasitesinin faydas olmayacakt r. RAM den tipik olarak 4 kat daha h zl çal maktad r. 5. Çekirdek(Core) Say s : lemci paketi içerisinde birbirinden ba ms z olarak komutlar çal t rabilen her yap ya çekirdek ismi verilmektedir. Gerçek zamanl olarak kendisine verilen i a k görevlerini ayn anda yerine getirerek performans art r r. Her çekirdek birbirinden ba ms z FSB ye sahiptir. Tüm çekirdekler L2 yi ortak kullan rlar. Günümüzde 2 ve 4 çekirdekli i lemciler bulunmaktad r. Intel Pentium Dual Core, Intel Pentium Core 2 Duo, Intel Quad Core ve AMD Athlon X2 serisi çok çekirdekli yap ya sahiptir. ekil 28. Tek ve çift çekirdekli yap y gösterir temsili resim 6. Soket Yap s : Anakartlar konusunda da de inildi i gibi i lemci pin yap s ile anakart soket yap s birbirinin ayn s olmas gerekir. Anakart konusuna bakabilirsiniz.

27 RAM(Random Access Memory=Rasgele Eri imli Bellek) Bilgisayarda verilerin geçici olarak depoland haf za birimidir. CPU nun ihtiyaç duydu u kodlar saklad için h zl ve kapasitesinin çok olmas performansa do rudan etki edecektir. Rasgele eri imli olmas sayesinde belle in s ra gözetmeksizin istenen adresindeki veriler okunup yaz labilir. Disk, CDROM ve I/O portlar ndan gelen ve giden veriler geçici olarak RAM üzerinde i lenmek üzere tutulur. RAMler üzerindeki bilgiyi tutabilmeleri için elektrik enerjisine ihtiyaç duyarlar. Elektrik enerjisi kesildi inde üzerlerindeki verilerde kaybolur. Örne in bir kelime i lem program n (word, lotus) kullan rken yaz lan her ey RAM e aktar l r. Kullan c onu diske kaydedene kadar RAM de kal r. imdi 1 sayfa yaz lm ve diske kaydedilmemi farzedelim. Bu bir sayfa RAM de tutulacakt r. Tam bu s rada elektrik kesilse yazd m z her ey(1 sayfa) kaybolacakt r. Önemli RAM üreticilerinden Kingston, HiLevel, Corsair, Bigboy ve Twinmos say labilir. ekil 29. Üstte DDR SDRAM ve altta SD RAM RAM ler dinamik haf za yap s na sahiptir. Her bir haf za hücresi(bir bit depolayan), bir adet yar iletken kondansatör ve transistordan meydana gelmi tir. Kondansatör bilgi depolar, transistor ise bilginin okunmas ve de i tirilmesi için kullan l r. Elektrik yükü prensibi ile çal r. Veriler elektrik yükleri ile temsil edilerek haf zada tutulur. Kondansatörde elektrik yükü varsa 1 yoksa 0 kabul edilir. Kondansatörler iki plaka aras na yal tkan malzeme konulmas yla elde edilir. Plakalar n alan n n(a) büyük olmas ve plakalar aras uzakl n(d) küçük olmas, depolayaca elektrik yükü miktar n art r r. Kondansatörler uçlar na gerlim uyguland nda s as kadar yükü depolar. Uçlar na bir yük ba land nda ise sahip olduklar elektrik yükünü bo alt rlar. S a ne kadar büyükse, o kadar uzun sürede de arj olurlar. Bir kondansatör uçlar na herhangi bir yük ba lanmasa da zamanla bo al r. Yar iletken malzemelerden yap lan ve boyutlar çok çok küçük olan kondansatör yap lar saniyede binlerce

28 kez, yap lar gere i, bo almalar laz md r. Ama haf za kontrol devresi(memory controller) yard m yla haf za hücresindeki yük bo almadan tekrar arj edilirler. Bu yap lar ndan dolay dinamik bellek olarak adland r l rlar. ekil 30.Solda kondansatör yap s ve sa da bir bit haf za gözü RAM, her bir hücresi bir transistor ve kapasitordan olu an 2 boyutlu(sat r ve sütunlardan olu an) matris yap ya sahiptir. Hücreler arj edilirken hücre hücre de il, sat r sat r edilir. Verileri tazeleme oran (refresh rate) sat r baz nda de erlendirilir. Örne in 2K tazeleme oran na sahip bir bellekte 2048 adet sat r tazeleniyor demektir. ekil 31. Haf za hücrelerinin yerle imi imdi RAM haf za yap lar ile ilgili önemli tan mlamalar ve parametre isimlerini verelim. Precharge: Okuma ve yazma öncesi haf za gözlerinin arj edilmesi için kullan lan bir terimdir. CAS(Column Address Strobe) Latency(Sütun Adresleme Darbe Gecikmesi): SDRAM üzerinde istenen bir sütunun adreslenmesi için harcanan darbe i aret(clock cycle) say s d r. Gecikmeyi ifade eder. CL2(CAS2) ifadesi, 2 saat darbesinde, CL3(CAS3), 3 saat darbesinde gerçekle ti i anlam na gelmektedir. Gecikme ne kadar az ise bellek o kadar h zl d r.

29 RAS(Row Address Strobe) Latency(Sat r Adresleme Darbe Gecikmesi): CAS gibi SDRAM üzerinde istenen bir sat r n aktif olabilmesi için gereken darbe i aret say s d r. Az olmas belle in h zl oldu unu gösterir. RAS to CAS: RAS ve CAS i lemleri aras ndaki bekleme darbe miktar n gösterir. Veri depolama performans ile ilgilidir. RAS Precharge: Precharge ve aktif komutlar aras ndaki darbe i areti cinsinden zaman fark n gösterir. Precharge komutu RAM i me gul gösterirken aktif komutu ise RAM in okuma yazmaya aç k oldu unu gösterir. Precharge durumundaki bir haf za gözü okuma ve yazma i lemlerine tepki gösteremez. Activ to Precharge: Aktif ve precharge durumlar aras ndaki toplam geçen süredir ve maksimum de eri a a daki e itlikle bulunur. Active to Precharge = CAS + Rast o CAS + RAS Precharge NOT: RAM in performans na ili kin verilen, bekleme süreleri a a daki formatta sunulur. Rakamlar n dü ük olmas RAM in h zl oldu unu gösterir. ekil 32. Haf za zamanlama belirtim biçimi SPD(Serial Presence Detect): RAM üzerinde bulunan ve içerisinde RAM le ilgili zamanlama ve frekans parametrelerini tutan EEPROM haf za yap d r. Amaç bilgisayar aç ld nda BIOS a RAM i tan tmakt r. Bank: Haf za soket veya modüllerinden olu an sanal bir birimdir. Bir bellek 2 veya daha fazla banka sahip olabilir. Günümüzde bellekler daha çok 4 banka sahiptir. Haf zada bir bilgiye ula mak için bank, sat r ve sütun adreslerinin bilinmesi gerekmektedir. Burada amaç e zamanl olarak bir bankta veriler i lenirken di er bank ayn anda tazelenebilmektedir( arj). Bu i lem dolay s yla bant geni li ini ve performans art rmaktad r. Bursting: Haf zaya ard k veri aktar m veya haf zadan ard k veri transferi s ras nda her bir haf za gözünün okunmas veya yaz lmas için onay verilmesini beklemeden belirli

30 uzunluktaki(burst length) verinin transferini gerçekle tirmeyi sa lar. Bu teknikle performans artm olur. Günümüzde DDR SDRAM(double-data-rate synchronous dynamic random access memory), DDR2 SDRAM, DDR3 SDRAM ve SDRAM yap da haf za ürünleri kullan lmaktad r. Anakart n deste ine göre RAM seçimi yap lmal d r. Bilgisayarda RAM ihtiyac oldu unda i letim sistemi taraf ndan HDD üzerinde RAM gibi kullan lmak üzere virtual memory(sanal bellek) diye adland r lan bir alan ayr l r. Bundan sonra bu alan, ek RAM olarak kullan l r. Bu durum tüm aç k uygulamalarda gözle görülür bir yava lamaya hatta donmalara neden olur. Bir i lemci RAM i 200 ns de i lerse HDD ayr lan bu alan ns de i ler. Bu demektir ki; i lemci RAM üzerinden 3.5 dakikada bitirdi i ayn i i, HDD ile 4.5 ayda bitirecekti. SDRAM(Synchronous Dynamic RAM): 64 bit veri geni li ine sahiptir. Günümüz bellek yap lar ndan en az band geni li ine sahiptir. DDR çe it RAM lerin temelini olu turur ve onlardan en az iki kat yava çal r. Dinamik bellek yap s ndad r. 168 pine sahiptir. DDR SDRAM: 64 bit veri geni li ine sahiptir. Veri transferi için, saat(clock) i aretinin alçalan ve yükselen kenarlar n kullanan yap ya sahip, SDRAM çe ididir. Dolay s yla SDRAM e göre iki kat h zl d r. 184pin yap dad r. Tablo 2. DDR SDRAM için band geni li i de erleri ADI RAM frekans Modül Ad Band Geni li i DDR MHz PC GB/s DDR MHz PC GB/s DDR MHz PC GB/s DDR MHz PC GB/s DDR2 SDRAM: 64 bit veri geni li ine sahiptir. DDR SDRAM ile ayn yap da olup ayn saat h z nda çal rlar. Aralar ndaki fark latency(istenen adrese ula mak için harcanan zaman) de erinin DDR da daha büyük olmas ve daha fazla güç gereksinimidir. Ayr ca burada belle in, I/O bus frekans DDR a göre iki kat h zda çal maktad r. 240 pin yap ya sahiptir. RAM ad RAM frekans Modül Ad Band geni li i DDR MHz PC GB/s DDR MHz PC GB/s DDR MHz PC GB/s

31 DDR MHz PC GB/s DDR MHz PC GB/s DDR3 SDRAM: 64 bit veri geni li ine sahiptir. DDR yap ya sahiptir. Fakat en az güç gereksinimine sahiptir. DDR2 ye göre dahili geçici haf za miktar büyüktür. DDR3 ün, I/O bus frekans DDR2 ye göre iki kat h zda çal maktad r. 240 pin yap ya sahiptir. Ad RAM h z Modül ad Band Geni li i DDR MHz PC GB/s DDR MHz PC GB/s DDR MHz PC GB/s DDR MHz PC GB/s Her üç RAM çe idinin farklar a a da kar l kl olarak verilmi tir. Özellik DDR DDR2 DDR3 Dahili clock 100 MHz 100 MHz 100 MHz I/O clock 100 MHz 200 MHz 400 MHz Veri Tranfer h z 200 MHz 400 MHz 800 MHz Paket tipi TSOP(-II) FBGA FBGA Prefetch Haf za uzunlu u 2 bit 4 bit 8 bit Pin say s Volt 2,5V 1,8V 1,5V RAM Parametreleri Kapasite: Bir bilgisayarda performans art rman n en temel kural ne kadar RAM o kadar performans demektir. Ayr ca benchmark(performans) testlerinde i letim sistemi ve veritaban yönetim sistemleri daha fazla RAM miktarlar nda disk eri iminin azald ve haf zaya daha fazla verinin al narak kullan ld görülmü tür. Böylece çal an veya çal t r lacak olan uygulamalar n tepki süresi k sal r. (Kingston 2007). Bilgisayar kullan m s ras nda uzun süre beklemeler, HDD nin, kullan c n n neden oldu u disk i lemi olmadan sürekli çal mas, uygulamalar n uzun yan t verme süreleri veya bir uygulaman n di erleri kapat lmadan çal mamas gibi durumlar RAM yetersizli inin belirtileridir. Bilgisayara eklenecek RAM miktar i letim sistemine göre de i iklik arz eder. Mesela ihtiyaç duyulan RAM miktar aç s ndan Win98<WinXP<WinVista d r. Daha sonra ise bilgisayar üzerinde kullan lacak uygulamalar baz al narak RAM miktar belirlenir. 3 boyutlu

32 oyunlar, çizim programlar, resim düzenleme programlar, tasar m programlar en fazla kapasite miktar na ihtiyaç duyan uygulamalard r. H z: Bir i lemci RAM üzerindeki veriye ihtiyaç duydu unda haf za kontrol devresine(mch=memory Control Hub) istekte bulunur. MCH bu iste i RAM e aktar r ve MCH veri okunmaya haz r oldu unda bunu CPU ya rapor eder. CPU-MCH-RAM-MCH-CPU aras nda gerçekle en bu i lemler RAM in ve veriyolunun yap s na göre de i iklik gösterebilir. RAM in ald bi talebe kar l k vermesi için geçen süreye Access Time denir. Haf za modülleri 80-50ns aras nda de i en Access Time sürelerine sahiptir. Sürenin k sa olmas modülün h z n gösterir.

33 EKRAN KARTI(Graphic Card, Video Card) Ekranda gösterilecek resimleri olu turmakla sorumludur. lemciden ald verileri(ikili), resme dönü türerek ekrana yollar. Ekran kart asl nda CPU ile ekran aras nda çevrim i i yapar. Ekran kartlar küçük bir bilgisayar gibi kendine has i lemci ve haf za birimine sahiptir. Günümüzde SVGA ve daha geli mi i XGA ekran kart standartlar kullan l r. Aralar nda çözünürlük ve desteklenen renk miktar nda farkl l klar vard r. Yayg n ekran kart üreticilerinden Asus, Giga- Byte, Biostar, Leadtek, Sparkle ve Sapphire say labilir. ekil 33. Ekran kart ve önemli bile enleri Özellikle 3 boyutlu görüntülerde, resimler her bir noktas xyz düzleminde bir de ere sahip olan çizgilerden olu an modele sahiptir. Çizgilerin olu turdu u bu model nesnenin, yüzeyi birle tirilerek 3 boyutlu görünür ve gerçe e yak n resimler elde edilir. Hatta bu nesneye doku giydirme, renklendirme, gölgelendirme ve kland rma i lemleri uygulanabilir. Tüm bunlar matematiksel anlamda, ondal kl say i lemlerinin çokça kullan ld karma k fonksiyon çözümleri ile elde edilir. Özellikle üç boyutlu oyunlarda, bu tür sahnelerden saniyede birçok kez(fps) olu turulma ihtiyac vard r. Bu yükü i lemciden almak için geli mi CPU ve haf za deste i olan ekran kart seçimi yap lmal d r.

34 Ekran Kart Parametreleri lemci(gpu=graphic Processing Unit): Ekran kart nda i lenen komutlar icra eden grafik i lemcidir. Amaç i lemcinin(cpu) yükünü hafifletmektir. 3D fonksiyonlar nda s kça kullan lan ondal kl say i lemleri için optimize edilmi lerdir. CPU için belirlenen kriterlerin ço u bunun içinde geçerlidir. Yayg n GPU üreticilerinden NVIDIA ve ATI say labilir. Haf za: GPU nun, daha büyük ve karma k i lemler gerektiren verileri h zl bir ekilde i leyebilmeleri için büyük haf za miktar na sahip olmalar gereklidir. A a da ekran kartlar nda bulunan haf za tipleri ve band geni likleri verilmi tir. Tip Saat H z (MHz) Band Geni li i (GB/s) DDR ,4 DDR GDDR ,4 GDDR ,6 Günümüzde baz ekran kartlar, hem kendi üzerindeki hem de anakart üzerindeki haf zay beraberce PCI Expressin sa lad yüksek band geni li i sayesinde kullanabilmektedir. Bu konuda her iki i lemci firmas n n kendine has teknolojileri; ATI nin HyperMemory ve NVIDIA n n Turbo Cache dir. RAMDAC: Analog monitörler için ç k üreten üç adet DAC ve bir SRam den meydana gelen yap d r. SRam renk paletini olu turan üç ana renk(k rm z, ye il ve mavi) de erlerini depolamak ve DAC ise her bir renk kanal için monitöre uygun analog voltaj de erini olu turmada kullan l r. RAMDAC n h zl olmas performans art r r. Ç k lar: Bilgisayardaki görüntüyü aktarmak istedi imiz ortama uygun kart ç k lar n n olmas gerekmektedir. Günümüzde a a daki ç k lar vard r. Ç k SVGA DVI Aç klama CRT monitörler için kullan l r. Baz LCD ve plazma monitörlerde desteklemektedir. Fakat elektiksel gürültü ve resim bozma gibi dezavantajlar vard r. SVGA n n yerini almaktad r. Dijital cihazlar(lcd, Plazma ve projeksiyon) için üretilmi tir. Ama hem dijital hemde analog olarak çal abilmektedir. SVGA n n eksikleri burada görülmez. Üç farkl tipi vard r. DVI-D: Sadece dijital DVI-A: Sadece analog

35 S-VIDEO DVI-I: Hem analog hem de dijital TV, DVD oynat c, oyun konsolu gibi ürünlerde kullan l r. Bilgisayardaki görüntüyü TV ye aktarmak için kullan l r. ekil 34. S rayla soldan sa a do ru, S-Video, DVI ve SVGA/XGA ç k lar

36 SAB T D SKLER(DRIVERS=SÜRÜCÜLER) Verileri kal c olarak depolayan haf za birimidir. Bundan dolay d r ki; en önemli donan m birimidir. Ar zaland nda kendi maliyetinden çok daha fazla önemlidir. Tüm donan m birimi ar zalansa maliyeti kadar zarar verir ama sabit disk ar zaland nda veri kayb ve daha fazlas anlam na gelmektedir. Sistem programlar n n birço u diskler üzerinde ar za onar m ve veri kurtarma üzerinde yaz lmaktad r. Sabit diskler bu gün, ta nabilir olmalar ile geli en teknolojiye ayak uydurmaktad r. 3 farkl yap da sabit disk vard r. Yayg n sabit disk üreticilerinden Seagate, WesterDigital, Samsung, ve Maxtor say labilir. HDD(Hard Disc Driver): Verileri bir eksen etraf nda dönebilen manyetik disk üzerinde tutan yap ya sahiptirler. Yap s nda elektronik ve elektrik bile enlerin yan nda mekanik bile enler de vard r. Mekanik yap sabit disklerin bant geni li ini s n rlamaktad r. Çünkü dönü h zlar ve eksensel hareket kabiliyetleri, elektronik yap lara göre oldukça dü üktür. Fakat veri kurtarma kabiliyeti en iyi sabit disk modellerdir. SSD(Solid State Driver): Verileri SDRAM ve Flash haf za yap lar nda tutan sürücülerdir. Mekanik parçalar olmad için performans daha iyi ve güç gereksinimi daha dü üktür. Veri kurtarma olanaklar çok dü üktür. Mekanik yap lar olmad için sessiz çal rlar. HHD(Hybrid Hard Driver): SSD ve HDD kar m melez yap ya sahiptirler. Flash haf za içeren yüksek boyutta tampon belle e sahiptirler. Böylece mekanik sisteme göre daha h zl olan flash yap kullan larak disk eri imlerindeki bekleme süreleri azalt l r. A. HDD=Hard Disk Drive Manyetik yüzeye sahip genelde alüminyum veya seramik katk l cam malzemeden olu an disklere sahiptirler. Bu diskler sabit bir h zla döner. Okuma/yazma kafas dönen disk üzerindeki dosya sistemine göre hareket ederek verilen komutlar icra etmeye çal r. Manyetik yüzey eski disklerde demir oksit, imdiki disklerde ise kobalt denilen malzeme ile kaplan r. Veriler h zla dönen diskler üzerinde arkal önlü olarak, dijital formatta tutulmaktad r.

37 ekil 35. Sabit diskin iç yap s ve teme bile enleri HDD Çe itleri Fiziksel olarak tüm HDD çe itleri birbirine benzerler ve ayn boyutlardad r. Bunlar birbirinden ay rt etmek için, güç ve veri kablo soketlerine bak l r. Ba land klar arayüz aç s ndan farkl l k gösterirler. A- PATA(IDE): Parallel Advanced Technology Attachment aç l m ndad r. Paralel ileri teknoloji eklentisi anlam na gelmektedir. Bu kelime ATA, IDE, ATAPI olarak ta birçok yerde geçmektedir. Paralel olarak veri iletimine sahiptir. Sahip olunan arabirim CDROM, DVDROM ve HDD ler için de ayn d r. 40 ve 80 iletkenli kablo(ribbon kablo) ile anakarta ba lan r. 80 iletkenli kablo daha yüksek band geni li ine sahiptir. ekil 36. IDE(ribbon) ve sata sabit disk data kablosu

38 B- SATA(Serial ATA): Seri olarak veri al veri i yapan yeni bir modeldir. Band geni li i daha fazla ve kablo boyutlar uzun ve incedir. C- SCSI(Small Computer System Interface): Daha çok sunucularda kullan lan disklerdir. Disklerinin dönü h zlar ve performanslar çok yüksektir. Bu yüzden fiyatlar ev kullan m için uygun de ildir. SCSI arabirimi disklerin d nda birçok farkl donan m (taray c, DVDROM ) ile de beraber çal abilir. Seri ve paralel çal an tipleri vard r. Band geni li i 640MB/s ye kadar ç km t r adet HDD yi birbirine ba lanabilir. Kablo iletken say lar 68 veya 50 adettir. A a da IDE, SATA ve SCSI disklerin önemli parametrelerinin karl kl olarak verildi i tablo yer almaktad r. PATA(IDE) SCSI SATA Max H z 100 MB/s 133 MB/s 320, 640 MB/s 150, 300, 600 MB/s Kablo uzunlu u 45 cm 1,5-25 m 100 cm Kablo pin say s 40 50, 68, 80 7 Güç giri i Disk Bile enleri 1. Disk Plakalar (Platters): Üzerinde manyetik ortam bulunan, dairesel biçimdeki metal veya seramik katk l cam malzemeden yap lm disklerdir. Her bir diskin iki yüzü de kullan l r. Her bir disk için iki adet okuma/yazma kafas (head) vard r. z ve sektör denilen veri bile enleri plakalar üzerinde yer al r. ekil 37. Plakalar n disk üzerindeki yerle imi 2. Okuma/Yazma Kafas : Disklerin üzerinde de meden gezen ve istenen adrese verileri yaz p, istenen adresten de verileri okuyan kafad r. Günümüzde bu kafa üzerinde okuma ve yazma k s mlar birbirinden ayr yap ya sahiptirler. Eski disklerde okuma ve yazma kafas ayn olup C eklinde demir yap dan olu maktayd. Bu disklerde okuma yazma kafas okuma i leminde manyetik i areti elektrik i aretine, yazma i leminde ise elektrik i areti manyetik i arete

39 çevirerek okuma yazma yapard. Günümüzde yazma i lemi için ayn yap kullan l r. Bu kafan n sarg lar n n üzerinden geçen ak m n yönüne göre olu an farkl yönlerdeki manyetik alan n etkisi ile veriler disk üzerine yaz l r. Veriler okunurken ise manyetik koruyucu içerinde yer alan GMR(Giant magnetoresistance) denilen sensor yard m yla bitlerin manyetik durumu alg lan r. GMR manyetik alan n durumuna göre direnci de i en bir alg lay c d r. ekil 38. Okuma yazma kafas ve sa da bile enleri( 3. Silindir(Cylinder): Birden fazla disk tabakas için dü eyde ayn hizadaki tüm izleri içine alan silindir eklindeki tan mlamad r. Okuma yazma kafalar hep birlikte hareket ederler. Bir okuma yazma kafas 4. iz üzerinde ise di erleri de ayn iz üzerindedir. Okuma yazma kafas n n konumunu de i tirmeden, okuma yazma yapabildi i tüm izler silindir yap y olu turur. E er sabit disk tek bir disk tabakas ndan olu sayd silindir ve track ayn anlama gelecekti. 4. Sektör: 256, 512Byte gibi büyüklüklere sahip ard k veri depolama kümeleridir. A a daki resimde B harfi ile gösterilmi tir. 5. z(track): Verilerin kaydedilmesi amac yla iç içe halkalar eklinde disk üzerinde olu turulmu veri kay t bölümleridir. Merkeze ayn uzakl kta iç içe dairesel halkalardan olu ur. Bir iz üzerinde ard k sektör parçalar yan yana dizilmi lerdir. Okuma yazma kafas bir iz üzerine konumlanarak istedi i sektörleri okuyup yazabilir. 6. Kümeler(Cluster): Disk üzerinde varsay lan bir büyüklüktür. letim sisteminin disk yönetimi ile alakal d r. Dosya ve dizinlerin yerle tirildi i en küçük disk alan na denir. Boyutu dosya sistemine göre de i ir.

40 ekil 39. Solda disk yap s ve sa da sabit diskin d tan görünü ü Disk Parametreleri Disk Dönü H z (RPM=Rotate Per Minute): Diskin dakikadaki dönü h z n gösteren bir parametredir. Günümüzde , , 7200, 5400rpm de erlere sahip diskler bulunmaktad r. Tampon Bellek(Cache veya Buffer): Disk eri imi bellek eri iminden daha yava oldu u için disk performans n art rmak için HDD üzerine bellek haf za birimleri yerle tirilmi tir. Amaç eri ilmesi öngörülen verileri bellekte haz r bekletmektir. E er istenen veri bellekte varsa disk eri imi olmadan veriler do rudan bellek üzerinden gönderilir. Konumlanma Süresi(Seek Time): Disk üzerinde okuma yazma kafas n n, istenen adrese yazma veya okuma amaçl ula mak için harcad süredir. Kafan n disk üzerindeki konumuna göre bu süre k sal p uzayabilir. Bunun için ortalama konumlanma süresinden(average seek time) bahsedilir. K sa olmas diskin okuma ve yazma performans n n daha iyi oldu unu gösterir. Kapasite: Depolayaca veri miktar n gösterir. Günümüzde 750 GB, 1TB ve hatta 4TB kapasiteli diskler bulunmaktad r. Master/Slave Ayar Diskler anakart üzerine kendilerine has data ve güç kablosu ile ba lan rlar. IDE HDD ler için, anakart üstündeki tek bir IDE sokete iki adet HDD ba lanabilir. Bu ba lant ekline paralel ba lant denir. Günümüz anakartlar nda iki adet IDE yuvas vard r. Dolay s yla bir bilgisayara en fazla 4 adet (IDE)PATA disk ba lanabilir. SATA diskler için ise anakart üzerinde kaç adet soket varsa o kadar disk ba lanabilir. Bunlarda paralel ba lant (ayn kabloya iki adet) söz konusu de ildir. A a da IDE ve SATA anakart ba lant soketlerini gösterilmektedir.

41 ekil 40. Anakart üzerindeki IDE ve SATA veri kablosu ba lant soketleri Bir IDE kablosuna iki adet HDD ba lanabilir. kisi de birbirine paralel ba land için birisi için gelen veri ve okuma yazma komutu, di erine de gelecektir. Bu durumda gelen veriler ve komutlar hangi disk için oldu u anla lamaz. Bu karga ay önlemek için disklerden birisi birincil(master), di eri ikincil(slave) olara ayarlanmal d r. ekil 41.PATA diskler için master/slave ayar yap l ve jumper resimleri Her PATA diskin üzerinde master/slave ayar n n nas l yap laca na ili kin bir tablo vard r. Bu tabloya bakarak jumper denilen iletken birle tiricileri uygun pinlere takar z. Her IDE kablosuna ba lanan iki HDD den biri master di eri slave olmak zorundad r. E er master/slave ayar yap lmazsa diskler sistem taraf ndan görülmezler. ekil 42. Master slave ayar tablosunun disk üzerindeki yerle imi

42 NOT: Master/slave ayar na alternatif olarak e er 80 iletkenli kablo kullan l yorsa paralel ba lanan her iki IDE diskin, Cable Select pinlerine jumper tak l rsa bu durumda master/slave ayar na gerek kalmadan disklerin birisi master di eri slave olarak otomatik ayarlanacakt r. Disklerin Montaj PATA disklerin montaj n yaparken önce Master/Slave ayar gerekiyorsa yap lmal d r. Bahsedildi i üzere SATA disklerde bu ayara gerek yoktur. Sonra sabit disk kasa içerisindeki yuvalara vida ile her iki taraftan s k ca oynamayacak ekilde vidalanmal d r. Son olarak veri ve güç kablolar tak larak montaj tamamlan r. A a da PATA ve SATA sabit disklerine ait veri ve güç kablolar n n ba l oldu u resimler görülmektedir. PATA disklerde veri kablosunun bir kenar nda kablo boyunca genelde k rm z (a a da beyaz) renkte bir erit bulunur. Kablo disk üzerine ba lan rken, bu renkli erit taraf mutlaka güç kablolar na bakmal d r. ekil 43. IDE ve SATA diskler için kablo ba lant lar B. SSD(Solid State Drive) HDD disklerin yerini almaya ba layan kay t birimidir. Mekanik(motor, disk, okuma yazma kafas ) yap ya sahip olmad için arama ve bekleme gibi mekaniksel gecikmeler burada görülmezler. Veriye ula m daha h zl d r. Yap s n SDRAM veya Flash haf za tipleri olu turur.

43 ekil 44. Solid State Driver kal c haf za birimi. D ve iç yap s HDD disklere göre daha h zl, sars nt ile zarar görmeyen, daha az güç harcayan, daha az yer kaplayan bir yap lar vard r. Fakat veri kurtarma olanaklar, kullan m ömürleri, çal mas n etkileyecek elektriksel faktörlere kar hassasiyeti ve fiyatlar ile imdilik HDD lerin gerisindedir. HHD(HYBRID HARD DRIVER) Fiziksel olarak HDD ye benzerler. Hem disk hem de flash haf zaya sahiptirler. Dolay s yla SSD ve HDD kar m melez yap ya sahiptirler. Flash haf za içeren yüksek boyutta tampon belle e sahiptirler. Böylece mekanik sisteme göre daha h zl olan flash yap kullan larak disk eri imlerindeki bekleme süreleri azalt l r. Böylece performans(boot gibi) ve h z art r lm olur. WindowsVista taraf ndan yaz l mla ReadyDrive ile adland r lan yap yla desteklenmektedir. HHD sürücülerde manyetik disk iki durumda çal mak zorundad r. Birincisi üzerindeki flash bellek doldu unda di eri ise flash bellekte olmayan bir veriye ula lmak istendi inde. Dolay s yla birim zamanda diskin dönme gereksinimi azalt larak performans art r l r. Bu durum güç gereksinimi de azaltmaktad r.

44 ekil 45. HHD disk d tan görünü ve sa da bile enleri RAID(Redundant Array of Independent Disks) Ba ms z disklerin art kl dizisi anlam na gelmektedir. Ayn veriyi farkl disklerde saklama teknolojisidir. Art kl kelimesi ise veri güvenli ini ifade etmektedir. Yani farkl diskler birbirlerindeki verilerin parametre art klar n tutuyor anlam na gelmektedir. Bu teknoloji disk bozulmalar na, hatal kodlamalara, büyük disk boyutlar elde etmeye ve performansa pozitif etkisinden dolay özellikle sunucularda s kça kullan lan bir yöntemdir. letim sistemi RAID arayüzü ile birbirine ba lanm diskleri tek disk gibi görmektedir. Yedekleme i lemi is etim sisteminin ço unlukla haberi olmadan donan m baz nda yedeklenmektedir. RAID teknolojisinde SATA, PATA ve SCSI diskler kullan labilmektedir. Çe itli RAID konfigürasyon seviyeleri a a da verilmi tir. PATA disklerle yap lan RAID seviyeleri RAID0, RAID1 ve RAID0+1 dir. RAID 0: E lik biti(hata tolerans için) olmaks z n performans art r c özelli e sahip RAID türüdür. Hata düzeltme etkisi yoktur. Herhangi bir diskin bozulmas tüm diskleri kullan lmaz yapar. Bilgi bloklara ayr larak her blo un farkl disklere yaz lmas sa lan r. Ba l disklerin boyutlar toplanarak diskin kapasitesini olu turur. Örne in 360GB l k iki adet disk RAID0 konfigürasyonunda toplamda 720GB l k bir kapasite sa layacakt r. Bu seviye için en az iki disk gereklidir. RAID 1: Burada performans yerine veri güvenli i esas al nm t r. Disklerdeki veriler birbirinin ayn s d r(mirrorng=aynalama). Toplam disk boyutu en küçük disk kadard r. Bu seviyede disk okuma h z artar fakat yazma h z tek disk h z kadard r. Veri güvenli i çok çok önemli oldu u durumlarda kullan l r. Disklerden birinin bozulmas sistemin çal mas n etkilemez. Bozulan diskin yerine yenisi tak larak yedekleme i lemi di er disk üzerinden yeniden yap labilir. Bu seviye için en az iki disk gereklidir.

45 RAID 2: Bit seviyesinde her bir diske yay lm veri bloklar na kar l k birden fazla ECC(hata bulma&düzeltme) sürücüleri kullan larak olu an yap d r. Burada disk performans ve güvenlik orta seviyede olsa da veri boyutunun dü ük olmas verimi azaltmaktad r. Ayr ca diskten okuma yaparken her bir veri ECC disklerindeki e lik bitlerine bak larak kontrol edilmesi gerekir. RAID3 e göre bir avantaj yoktur ve ticari anlamda kullan m yeri hemen hiç yoktur. Rasgele okuma ve yazma h zlar dü üktür. Bu seviye için en az 10+4 veya 32+7 disk gereklidir yap da 10 disk veriyi 4 diskte ECC kodlar n tutmaktad r. RAID 3: Burada veriler byte büyüklü ünde farkl disklere yaz l r. Veriye ait ECC kodlar ayr bir diske yaz l r. Bir anda tüm sürücüler ayn adreste olmak zorundad r. S ral yazma ve okuma performans oldukça yüksektir. Rasgele okuma h z iyi fakat yazma h z dü üktür. Ayr disk üzerine e lik bitlerinin yaz lmas yazma i lemi s ras nda darbo az olu turur. Yüklü tek parça dosya(video) uygulamalar için çok uygun bir çözümdür. Bu seviye için en az üç disk gereklidir.

46 RAID 4: RAID3 e göre verilerin boyutu art r lm t r ve RAID ile s kça kar t r l r. Veriler bloklar halinde ayr ayr disklere yaz l r. S ral ve rasgele okuma performans RAID3 e yak nd r. RAID3 e göre tek avantaj veriler bloklara ayr ld için uygulamaya göre bloktaki veri miktar n n yüksek performans için ayarlanabilmesidir. RAID3 teki gibi ayr disk üzerine e lik bitlerinin yaz lmas yazma i lemi s ras nda darbo az olu turur. yi bir performans ve hata düzeltmeye sahiptir. Bu seviye için en az üç disk gereklidir. RAID 5: RAID seviyelerinin en çok kullan lan popüler seviyesidir. Veriler farkl disklere bloklar halinde yaz l rlar. Fakat ECC kodlar için ayr bir disk bulunmaz ve her bir veri diskine veriye ait ECC kod parçalar yaz l r. Bu seviyede RAID3 ve 4 seviyelerindeki yazma i leminde meydana gelen darbo az en aza indirilmi tir. Veritaban ve sunucu uygulamalar nda s kça kullan l r. Bu seviye için en az üç disk gereklidir.

47 RAID Aç klama Ayr herbir veri parças disklere 2 da t l r. Kullan lan diskler 2 iki erli kopyad r Min Gerekli Sürücü Ayr herbir veri parças bit seviyesinde ayr 14, disklere yaz larak 39 ayr disklerde ECC kodu tutulur. Ayr herbir veri parças byte seviyesinde ayr 3 disklere yaz larak ayr disk üzerinde ECC kodu tutulur. Ayr herbir veri parças blok seviyesinde ayr 3 disklere yaz larak ayr disk üzerinde ECC kodu tutulur. Ayr herbir veri parças bit seviyesinde ayr disklere yaz larak 3 veri diskleri üzerinde ECC kodu tutulur. Ar zalanma Durumu Bir disk bozulursa tüm veri gider. De erlendirme 0 veri güvenli i fakat en iyi performans Film üretim Bir disk bozulursa veri Orta performans %100 veri gitmez ama ayn gruptaki güvenli i iki disk bozulursa veri Bankac l k ve finans bozulur. Bir disk bozulursa sistem durmadan hata onar l r. Sistem çal rken hata düzeltme fakat yüksek fiyat Ticari de ildir Birden fazla disk bozulsa Yüksek okuma yazma veri dahi sistem kendini eski transferi haline getirir. Resim ve film haz rlama Birden fazla disk bozulsa Yüksek okuma dü ük yazma dahi sistem kendini eski h z haline getirir. Genel amaçl Yüksek okuma dü ük yazma Birden fazla disk bozulsa h z dahi sistem kendini eski Web, veritaban ve sunucu haline getirir. hizmetleri

48 SES KARTI(Sound Card, Audio Card) Bilgisayara, ses giri ve ç k yapmak için kullan lan kartt r. D ar dan verilen ses sinyallerini almak ve program taraf ndan gönderilen sesleri d ar ya vermek için kullan l r. Birçok anakart üzerinde tümle ik olarak bulunmaktad r. Yayg n ses kart üreticilerinden Creative Labs, Realtek, C-Media, Asus, M-Audio say labilir. ekil 46. Ses kart D ardan analog(örne in mikrofondan) olarak al nan sesler ses kart taraf ndan dijitale çevrilir. Dijitale çevrilen ses bilgileri bilgisayarda i lenebilir veya kaydedilebilir. Bilgisayardan hoparlöre gönderilen ses bilgisi ise mutlaka dijitalden analog biçime çevrilmesi gerekir. Surround Ses: Çok kanall ses anlam na gelir. Ses kaydetme ve dinlemek için günümüzde birçok teknik geli tirilmi tir. Ev sinema sistemlerinde kullan l r. Her bir surround kanal ayr ayr birbirinden ba ms z olarak ses verebilme kabiliyetine sahiptir. 5.1, 6.1 ve 7.1 gibi çe itleri vard r.

49 ekil 47. Surround ses sistemleri yerle imi Ses Kart Parametreleri DSP(Say sal i aret i leyici): T pk ekran kart nda oldu u gibi ses verilerini i leyecek bir i lemciye ihtiyaç duyulur. Bu i lemciler ayn anda birçok sesi i leyebilirler. CPU, DSP ye sahip olmayan ses kart i lemlerini kendisi yürütür. Bellek: DSP nin i lemlerini yürütürken gereksinim duydu u geçici haf za miktar d r. Büyük olmas performans art r r. Port Say s : Normalde standart olarak bir ses kart n n üç adet portu vard r. Bunlar Ses giri i, mikrofon giri i ve ses ç k d r. Ev sinema sistemleri gibi ses ürünleri daha çok ses ç k na sahip ses kartlar na ihtiyaç duyarlar. Ev sinema sistemleri birbirinden ba ms z ses kanallar yard m yla daha gerçekçi ve zevkli bir sinema keyfi sunabilir. Örne in bir sava sahnesinde at lan kur unlar arkan zdan geliyormu hissini verebilirler. ADC ve DAC Çevrim Hassasiyetleri: Analog ses dijitale çevrilirken hangi hassasiyetle çevrilece i, sesin kalitesi aç s ndan önemlidir. Benzer durum dijitalden analog biçime çevrilirken de geçerlidir. Bu hassasiyet bit olarak de erlendirilir. Örne in ses kayd i lemi için, 16 bit ses kart, 24 bit ses kart na göre daha az kalitede ve gerçek sesi daha az temsil ederek dijitale çevrim yap lacakt r. Örnekleme Aral : Analog ses dijitale çevrilirken, orijinal sesten bir örnek al n r ve dijitale çevrilir, sonra bir daha örnek al narak bu ekilde tüm ses dijitale çevrilir. Birim zamanda orijinal sesten ne kadar çok örnek al n rsa, dijitale çevrilen ses o kadar çok orijinal ses parças n içerecektir. Dolay s yla disk üzerinde kaplad alan ve ses kalitesi fazla olacakt r. Birimi Kbps(kilo bit per sample) olarak belirlenir.

50 ekil 48. Örnekleme aral n n kaliteye etkisi Frekans Cevab : Ses kart n n ç k n n farkl frekanslarda ne kadar kuvvette ses verebilece ini gösterir. Daha net ve hissedilir sesler için yüksek olmas gerekir. Sertifikalar: Ses s k t rma, üretimi, ve da l m için geli mi teknolojik standartlar belirler. Dolby Master ve THX sertifikalar s kl kla ses kart üreticileri ve film yap mc lar taraf ndan kullan l rlar. : Sesin yüksek kalitede, en dü ük gürültü seviyesi ile kaydedilmesi, s k t r lmas ve iletimi gibi teknik konularda standartlara sahiptir. : Ev ve genel sinema sistemleri için mükemmel ses ve görüntü kalitesi sunar. Ses kaydetme ve üretiminden ziyade sinema ortamlar nda özellikle akustik performans art rmak için standartlar getirir. Farkl yerlerdeki hoparlörleri ortam n durumuna göre denetleyerek kontrol eden bir standartt r.

51 EKRANLAR(MONITORS) Programlar n ç kt s n göstermek ve kullan c ile programlar n etkile imini sa lamak için kullan l r. Günümüzde yayg n olarak CRT ve LCD monitörler kullan l r. Yayg n monitör üreticilerinden Phillips, Nec, Dell, LG, Vestel, Samsung, Viewsonic firmalar say labilir. ekil 49. CRT ve LCD ekranlar Ekran Parametreleri Çözünürlük: Ekranlar n ç kt lar (resim, video, program ara yüzü ) gösterirken kullanaca nokta say s n gösterir. Bu noktalara piksel denmektedir. Örne in gösterilecek bir resim için ekran n çözünürlü ü ne kadar büyük olursa resim daha fazla ayr nt yla gösterilir. Yayg n çözünürlük de erlerinden 800x600, 1024x768, 1280x1024 de erleri vard r. Masaüstü bilgisayarlarda yayg n olarak 800x600 ve 1024x768 de erleri kullan lmaktad r. Çözünürlük azald kça ekrandaki resimler daha büyük ve kalitesiz görülecektir. Çözünürlük aç s ndan en avantajl CRT tip ekranlard r. Çoklu Çözünürlük: CRT ekranlar çoklu çözünürlük de erlerini desteklerken di erleri bunu desteklemez. Destekleseler de görüntü bir çözünürlük de erinde en iyi di erlerinde ise çok kötü olur. LCD ve Plazmalarda çözünürlük geni bir aral a sahip de ildir. Ekran boyutu: Ekran n kö egen uzunlu unu gösterir. inç olarak ifade edilir. 17, 19, 21, 23, 101 gibi de erler vard r. Ekran boyutu için LCD ler de görülebilir alan(kasa hariç) kastedilirken CRT ekranlarda kasa dahil edilmektedir. Not: 1 inç = 2.54 cm de erindedir.

52 ki Piksel Aras Uzakl k(dot Pitch): Ekranda iki piksel aras en yak n uzakl belirler. Uzakl n az olmas daha fark edilebilir, keskin renk geçi lerinin oldu u görüntüler anlam na gelir. Günümüzde 0.21, 0.24, 0.25, 0.27, 0.28 mm gibi de erler vard r. ekil 50. CRT monitörlerde kullan lan maske tiplerinde iki nokta aras uzakl k gösterimi. En/Boy Oran (Aspect Ratio): Ekran n en ve boy oranlar n gösterir. Genelde bu oran 4:3 dür. Mesela 1024x768 çözünürlü e sahip bilgisayarda en boy oran görüldü ü gibi 4:3 dür. Ama günümüzde 16:9, 16:10 gibi oranlarda mevcuttur. 16:9 oran na WideScreen(geni ekran) ekran denilmektedir. Ekran Tazeleme Oran (Refresh Rate): Ekran n ba tan a a ya saniyede taranma say s n gösterir. Ba ka bir deyi le ekrandaki görüntünün saniyedeki olu turulma say s d r. Dü ük orana sahip ekrandaki görüntüler titrer ve dolay s yla kullan c n n gözünü yorar. Günümüzdeki hemen tüm CRT ekranlar NEC firmas na ait MultiSync özelli ine sahiptir. Bu özellik ekran n farkl tazeleme ve çözünürlük de erlerine sahip olabilece ini gösterir. Ölü Pikseller: Ölü pikseller görüntü de i ti i halde rengi de i meyen ekran üstündeki noktalard r(piksel). Özellikle LCD ekranlarda baz pikseller özelli ini üretim a amas nda yitirebilmektedir. Bu durumda ekran n belirli noktalar görüntü içerisinde s r tmaktad r. Birçok üretici ölü piksellerin birkaç adedini garanti kapsam na dahi almamaktad r. LCD ekran almadan önce mutlaka ölü pikseller aç s ndan kontrol etmek yararl olur. Ç k lar: Ekranlar, ekran kartlar na ba land na göre ba lant noktalar aras nda uyumluluk olmas gerekir. Günümüzde DVI ve D-SUB tipi ç k lar vard r. Ekran kart DVI ç k a sahipse daha iyi resim kalitesi sundu u için DVI ç k l bir ekran kar al nmal d r. Çünkü DVI dijital olarak çal r ve dolay s ile analog çevrime gerek kalmaz. Bilinmelidir ki analogdan dijitale veya dijitalden analoga çevrim yap l rken veriler azda olsa bozulmaktad r. ekil 51. Ekran ç k portu tipleri

53 Tepki Süresi: Özellikle LCD ekranlar n seçiminde önemlidir. Bir pikselin istenen rengi almas için geçen süre onun tepki süresidir. Ekranlardan bu sürenin az olmas istenir. Tepki süresi h zl de i en video ve oyun sahnelerinde hayalet görüntülerin olu mamas için önemlidir. Daha net görüntüler elde etmek için dü ük tepki süresine sahip LCD ekranlar al nmas gerekir. ekil 52. Tepki süresinin görüntüye etkisi(plazma-lcd.tv) Görü Aç s : Ekrana belirli bir aç dan bak ld nda olu an renk kayb d r. CRT ve Plazma ekranlarda görü aç s daha iyidir. ekil 53. Görü aç s na göre LCD ve Plazma fark (plazma-lcd.tv) CRT(Cathode Ray Tube) Monitörler Küçük boyutlarda binlerce k rm z, ye il ve mavi fosfor kapl tabakadan olu an bir ekrana, elektron demetinin çarpt r lmas yla görüntü olu turulur. Elektron demeti fosfor tabakaya

54 çarpmadan önce ince metal bir maskeden(shadow mask veya aperture grill) geçirilir. Amaç elektronlar ayn noktaya odaklamak ve ba bo elektronlar n ekran üzerinde görüntüyü bozmalar n engellemektir. Shadow mask, küçük deliklerden olu an ekildeki ince film tabakad r. Aperture Grill ise Sony taraf ndan shadow mask a rakip olarak ç kar lm maske yöntemidir. Dü ey do rultuda küçük tellerden olu ur. Burada daha az bozulma olmaktad r. Birçok aperture gril ekran düz(flat) eklindedir. A a daki ekilde CRT monitörlerin çal ma prensibi gösterilmektedir. ekil 54. CRT içyap s ve bile enleri ( LCD(Liquid Crystal Display) LCD ekran, plastik bir tabaka içindeki s v kristalin yans tmas ilkesi ile çal r. LCD ekranlarda kullan lan s v kristaller, gerilim uyguland nda düz biçimde s ralan rlar. Gerilim verilmedi inde ise s v kristallerin en üst tabakas ile en alt tabaka, 90 derece k vr lm ekilde dizilmi tir. Bu duruma twisted nematics(tn) denilir. TN durumdaki s v kristaller içerisinden geçen k, polarizatör içerisinden geçebilir. Polarizatörün görevi kendisine gelen duruma(yatay veya dikey) göre geçirmek veya absorbe etmektir. ekilde a polarizatörü dikey, b polarizatörü de yatay k demetlerini geçirmektedir. Elektrotlara gerilim uyguland nda ise TN yap bozularak dikey k demeti yatay forma girmedi inden polarizatör üzerinden kar tarafa geçemeyecektir.

55 ekil 55. LCD ekranlar n bir piksel için çal ma ekli LCD ekranlarda hareketli görüntüler bulan kt r. Bu durumda ekran tepki süresi önemlidir. Plazma Ekranlar CRT monitörlerin çal mas na benzer bir yöntem kullan rlar. ki cam aras nda düzgün da lm, içerisinde xenon ve neon gazlar n n bulundu u binlerce fosfor kapl hücreler vard r. Elektrotlar n farkl gerilimle arj edilmeleriyle hücre içerisine, iyonize edilmi gaz üzerinden ak m giri i olur. Bu ak m UV fotonlar n n olu mas na neden olan, yüksek h za sahip yüklü parçac k hareketine neden olur. UV fotonlar fosfor tabakaya çarparak fosfor atomlar n yüksek enerji ile yüklerler. Bu enerji atomlar n s nmas na neden olur. Sonras nda ise atomlar görülebilir sahip oldu u enerjiyi, k fotonu eklinde ortama yayar.

56 ekil 56. Plazma ekran içyap s CRT, LCD ve Plazma Kar la t rmas CRT ekranlar görüntü kalitesi olarak di erlerinden asla a a de ildir. En büyük dezavantajlar kaplad alan, gözleri fazla yormas ve harcad güçtür. Bu gibi dezavantajlar ndan dolay ekran boyutlar art r lmak istendi inde CRT monitörler hiçte iyi seçim olmayacakt r. A a da CRT ekranlar n alternatifi, iki ekran tipinin kar la t rmas verilmi tir. Plazma LCD Parlakl k Çok fazla Orta Kontrast Fazla Orta Kullan m Ömrü saat saat Harcanan Güç Orta Dü ük Tepki süresi Çok iyi Orta-iyi zleme Aç s Çok iyi Orta - iyi Renk Derinli i yi Orta Ekran Büyüklü ü Ekonomik Pahal

57 OPT K D SKLER I k(optik) yard m yla bilgileri dijital olarak kaydedip yine k yard m yla bu bilgileri okuyan ve yazabilen donan m birimleridir. Kullan lan disklerin ta nabilir olmas kullan m alanlar n art rm t r. Üç çe it optik sürücü(cd-rom, DVD-ROM ve Blu-Ray-ROM) ve optik kay t ortam (CD, DVD ve Blu-ray) vard r. ekil 57. Disk yap lar ( Optik diskler, DVD-RAM çe itleri hariç verileri sarmal izler eklinde, zincirleme olarak kaydederler. Yayg n sürücü üreticilerden LG, Samsung, Plextor, Asus, Sony ve Phillips say labilir. ekil 58.Optik disk ve veri kay t biçimi

58 CD-R(Recordable) ve CD-RW(ReWritable) Her ikisi de optik verilerin kay t ortam d r. CD-R, bir kere yaz labilir ve üzeri kay t yap lamaz ve silinemezken, CD-RW, tekrar tekrar üzeri kay t alabilir. CD ler ilk olarak ses kay t ortam için üretildiklerinden, büyüklükleri günümüzde halen iki ekilde ifade edilir. Günümüzde en çok kullan lan CD-R ler ve CD,RWler 700MB kapasitesine sahiptir. Kal nl klar 1.2mm ve boyutlar 8-12 cm de erindedir. Her CD nin kald rabilece i bir yazma h z aral vard r. Bunun üzerinde bir h zla yaz l rlarsa yazma i lemi ba ar s zl kla sonuçlan r. CDler üzerinde 52X, 16X gibi rakamlarla CD nin yazd r laca maksimum yazma h z belirtilir. Bunun anlam bu CDyi en fazla bu h zda yazd rabilirsinizdir. H z ifadesindeki X çarpan 150KBayt/s de erindedir. Yayg n üreticilerden TDK, Verbatim, Phillips, Sony ve Maxell firmalar vard r. ekil 59. CD üzerindeki parametreler Boyut Tip Kaydedilebilen Ses Süresi(dk) 8 cm 210 MB cm 650 MB cm 700 MB cm 800 MB cm 900 MB 99 CDleri ve DVDleri uzun y llar kullanmak için, a a daki konulara dikkat etmek gerekir. Üzerini sert olmayan keçeli kalemle yazmak, Güne ten ve s cak ortamdan uzak tutmak Tozlu ortamlarda tutmamak

59 CD-ROM, CD Yaz c lar CD-ROM(Compact Disc Read Only Media=Sadece Okunabilir Optik Disk). CD-ROM lar, CDleri yazamayan fakat okuyabilen donan m birimleridir. CD Yaz c lar CD-R leri okuyabilir ve yazabilir, CD-RW leri ise ayriyeten silip, tekrar yazabilen, donan m birimleridir. ngilizcede CD yazmaya burning(yakmak) denilir. CD yaz c lardan gönderilen k z lötesi nlarla, CD lerde bu na duyarl k s mlar n veri kümesi olu turacak ekilde optik disk üzerine yak lmas (yakla k 400 o C) ile veriler disk üzerine kaydedilir. ekil 60. Optik Sürücü Tüm optik disklerin çal ma yap s benzerdir. Temel fark kullan lan n dalga boyudur. Lazer k kayna, veri yüzeyini(parlak k s m) sabit bir aç ile tarar. Disk üzerindeki çukur ve düz sat hlara çarpan bu k, optik alg lay c taraf ndan alg lan r. I k e er optik alg lay c üzerine yans rsa çukura(1), yans mazsa yükseltiye(0) rastlam t r. Yüzeyde aç lan çukurlar birleri yükseltiler ise s f rlar temsil etmektedir. Bu yap a a da gösterilmi tir. ekil 61. Optik disk okuma i lemi Okuma i leminde k dü ük güçlü yazma ve silme i leminde ise yüksek güçlüdür. Yüksek güçlü n odakland yerde çukur olu mas prensibi ile kay t i lemi yap l r. CD-RW diskleri, silme i leminde ise sabit süre ile homojen s t larak tüm yüzeydeki kay t ortam eski kristal yap s na s s n kaybedince tekrar kavu ur. Böylece disk fabrikadan ç km ki halini al r. Optik diskleri okurken ve yazarken, okuma yazma kafas en içte iken en h zl, en d ta iken en yava döner.

BELLEK BİRİMLERİ BELLEK BİRİMLERİ

BELLEK BİRİMLERİ BELLEK BİRİMLERİ BELLEK BİRİMLERİ BELLEKLER BELLEK BİRİMLERİ Bellek Nedir İşlemcinin istediği bilgileri en hızlı şekilde işlemciye ulaştıran ve bilgileri geçici olarak saklayan depolama birimidir Belleğin Görevi İşlemcinin

Detaylı

Genel bilgiler Windows gezgini Kes Kopyala Yapıştır komutları. 4 Bilinen Dosya Uzantıları

Genel bilgiler Windows gezgini Kes Kopyala Yapıştır komutları. 4 Bilinen Dosya Uzantıları İÇERİK 2 Dosya ve Klasör İşlemleri 3 Giriş BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE UYGULAMALARI Windows 7 - Devam ÖĞR. GÖR. HASAN ALİ AKYÜREK http://www.hasanakyurek.com Sürümler Sürüm Karşılaştırmaları Masaüstü Görev

Detaylı

RAM ÇEŞİTLERİ... İLK RAM... ROM (Read Only Memory-Sadece Okunabilir Bellek)... ROM ÇEŞİTLERİ... CHIPSET (Yonga Seti)... İŞLEMCİ...

RAM ÇEŞİTLERİ... İLK RAM... ROM (Read Only Memory-Sadece Okunabilir Bellek)... ROM ÇEŞİTLERİ... CHIPSET (Yonga Seti)... İŞLEMCİ... ANAKART 06.11.2012 İçindekiler Tablosu ANAKART NEDİR?... ANAKART ÇEŞİTLERİ... BAŞLICA ANAKART ÜRETİCİLERİ... PORTLAR... PS/2 PORTU... PARALEL PORT... USB (Universel Serial Bus-Evrensel Seri Veriyolu):...

Detaylı

BLG2109 BİLGİSAYAR DONANIMI DERS 2. Öğr. Grv. Aybike ŞİMŞEK

BLG2109 BİLGİSAYAR DONANIMI DERS 2. Öğr. Grv. Aybike ŞİMŞEK BLG2109 BİLGİSAYAR DONANIMI DERS 2 Öğr. Grv. Aybike ŞİMŞEK Haftanın Konuları Bit ve Byte Kavramları Temel Kavramlar Bilgisayar Nasıl Çalışır? Anakart Bit ve Byte Kavramları Bilgisayarlar ikili düzene sahip

Detaylı

Topoloji değişik ağ teknolojilerinin yapısını ve çalışma şekillerini anlamada başlangıç noktasıdır.

Topoloji değişik ağ teknolojilerinin yapısını ve çalışma şekillerini anlamada başlangıç noktasıdır. Yazıyı PDF Yapan : Seyhan Tekelioğlu seyhan@hotmail.com http://www.seyhan.biz Topolojiler Her bilgisayar ağı verinin sistemler arasında gelip gitmesini sağlayacak bir yola ihtiyaç duyar. Aradaki bu yol

Detaylı

USB KVM Switch. Ses özellikli ve 2 portlu USB KVM switch. Ses özellikli ve 4 portlu USB KVM switch

USB KVM Switch. Ses özellikli ve 2 portlu USB KVM switch. Ses özellikli ve 4 portlu USB KVM switch USB KVM Switch Ses özellikli ve 2 portlu USB KVM switch Ses özellikli ve 4 portlu USB KVM switch Kullanma Kılavuzu DS-11403 (2 Portlu) DS-12402 (4 Portlu) 1 NOT Bu cihaz FCC kurallarının 15. Bölümü uyarınca,

Detaylı

Bilgisayarın Tarihi Gelişimi ve Tanımı

Bilgisayarın Tarihi Gelişimi ve Tanımı Bilgisayarın Tarihi Gelişimi ve Tanımı Bilgisayar, uzun ve karmaşık hesapları bile büyük bir hızla yapabilen mantıksal bağlantılara dayalı karar verip işlem yürüten makinadır. Bilgisayarın Gelişim Süreci

Detaylı

BİLGİSAYAR DONANIMI. Ebubekir YAŞAR

BİLGİSAYAR DONANIMI. Ebubekir YAŞAR BİLGİSAYAR DONANIMI Ebubekir YAŞAR 2008 ÖNSÖZ Bilgisayarcı olarak, hızla gelişen teknolojiyi yakından takip etmek günümüzde neredeyse imkansız. Kullandığımız yapıların literatürü elimize gelmeden başka

Detaylı

Sorunsuz Masaüstü Deneyimi için Mükemmel Çözüm. Genel Bakış. Gelişmiş, Yüksek Performanslı Teradici işlemci. Tüm çevresel aygıtlar için esneklik

Sorunsuz Masaüstü Deneyimi için Mükemmel Çözüm. Genel Bakış. Gelişmiş, Yüksek Performanslı Teradici işlemci. Tüm çevresel aygıtlar için esneklik Sorunsuz Masaüstü Deneyimi için Mükemmel Çözüm 24" (23.6" Görüntülenebilir) Zero Client Monitör Genel Bakış ViewSonic SD-Z245 22 inç (23,6 inç görüntülenebilir) zero client monitör, donanım hızlandırmalı

Detaylı

3. HAFTA Bilgisayar Kasası ve Anakartlar

3. HAFTA Bilgisayar Kasası ve Anakartlar 3. HAFTA TMYO Bilgsayar Teknolojileri Uzaktan Eğitim Bölümü Bilgisayar Donanımı Zafer YAVUZ zaferyavuz@ktu.edu.tr Statik Elektriğin Zararı ve Topraklamanın Önemi Yürürken ayağınızı yere sürttüğünüzde oluşan

Detaylı

1. Yapılan ayarları kontrol etmek 2. Hataların doğru anlaşıldığından emin olmak 3. Donanıma uygun işletim sistemini belirlemek İŞLEM ANALİZ FORMU

1. Yapılan ayarları kontrol etmek 2. Hataların doğru anlaşıldığından emin olmak 3. Donanıma uygun işletim sistemini belirlemek İŞLEM ANALİZ FORMU MESLEĞİN ADI Bilişim Teknolojileri İŞLEMİN ADI Bilgisayarın ilk açılış ayarlarını İŞLEM NUMARASI 2.1 İşletim sisteminin kurulumunu Montajı tamamlanmış bilgisayar, klavye, fare, monitör Sistemin ilk açılış

Detaylı

Ham Veri. İşlenmiş Veri Kullanıcı. Kullanıcı. Giriş İşleme Çıkış. Yazılı Çizili Saklama. Doç.Dr. Yaşar SARI-ESOGÜ-Turizm Fakültesi

Ham Veri. İşlenmiş Veri Kullanıcı. Kullanıcı. Giriş İşleme Çıkış. Yazılı Çizili Saklama. Doç.Dr. Yaşar SARI-ESOGÜ-Turizm Fakültesi Kullanıcı Ham Veri İşlenmiş Veri Kullanıcı Giriş İşleme Çıkış Yazılı Çizili Saklama Server PC Laptop PDA (Personal Digital Assitance) Netbook Tablet PC BİLGİSAYAR DONANIM YAZILIM Scanner (Tarayıcı)

Detaylı

ÖĞRENME FAALĠYETĠ 7. 7. GELĠġMĠġ ÖZELLĠKLER

ÖĞRENME FAALĠYETĠ 7. 7. GELĠġMĠġ ÖZELLĠKLER ÖĞRENME FAALĠYETĠ 7 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ 7 Bu faaliyette verilen bilgiler ile hazırlamıģ olduğunuz belgeye uygun baģvuruları (Ġçindekiler Tablosu, Dipnot/sonnot, Ģekil tablosu, resim yazısı vb.) hatasız

Detaylı

Windows VISTA Ultimate Kurulumu ve Yönetimi

Windows VISTA Ultimate Kurulumu ve Yönetimi Windows VISTA Ultimate Kurulumu ve Yönetimi Windows Vista Ultimate, Vista'nın tüm özelliklerini içinde barındırıyor ve en pahalısürüm olarak listede yerini alıyor. SİSTEM GEREKSİNİMLERİ 1 GHz 32-bit işlemci

Detaylı

1-Sabit diskler 2-Hafıza kartları 3-USB flash Diskler 4-CD-ROM- DVD-Blueray 5-Hafıza ölçümü 6-Bilgisayar performansı DEPOLAMA

1-Sabit diskler 2-Hafıza kartları 3-USB flash Diskler 4-CD-ROM- DVD-Blueray 5-Hafıza ölçümü 6-Bilgisayar performansı DEPOLAMA 1-Sabit diskler 2-Hafıza kartları 3-USB flash Diskler 4-CD-ROM- DVD-Blueray 5-Hafıza ölçümü 6-Bilgisayar performansı DEPOLAMA İÇ ve DIŞ DİSKLER Sabit Diskler Dahili (İç) sabit diskler Harici (Dış) taşınabilir

Detaylı

BİLGİSAYAR DONANIMI. *** Gerçekleştirdikleri görev bakımından donanım birimleri ikiye ayrılır.

BİLGİSAYAR DONANIMI. *** Gerçekleştirdikleri görev bakımından donanım birimleri ikiye ayrılır. BİLGİSAYAR DONANIMI Donanım : Bilgisayarı meydana getiren fiziksel parçalara donanım denir. Bilgisayar donanımı ikiye ayılır. 1. Dış Donanım: Bilgisayar kasasının dışında bulunan, kablolar ya da bağlantı

Detaylı

BQTEK SMS Asistan. Kullanım Kılavuzu. Doküman Versiyon: 1.0 09.05.2016 BQTEK

BQTEK SMS Asistan. Kullanım Kılavuzu. Doküman Versiyon: 1.0 09.05.2016 BQTEK Kullanım Kılavuzu Doküman Versiyon: 1.0 09.05.2016 BQTEK İçindekiler İçindekiler... 2 Genel Bilgi... 3 Uygulamanın İndirilmesi... 3 iphone için... 3 Android için... 3 Windows ve Mac için... 3 Uygulamanın

Detaylı

Bilgisayar Uygulamaları PSİ105

Bilgisayar Uygulamaları PSİ105 Bilgisayar Uygulamaları PSİ105 Yrd.Doç.Dr. Serdar YILMAZ Kaynak: Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Bilgisayar Kursu Ders Notları, Kasım 2007 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Başlat Düğmesi Bilgisayarınızı

Detaylı

Yedi Karat Kullanım Klavuzu. Yedi Karat nedir? Neden Karat?

Yedi Karat Kullanım Klavuzu. Yedi Karat nedir? Neden Karat? Yedi Karat Kullanım Klavuzu Yedi Karat nedir? Karat, fiziksel dünya ile iletişim ve etkileşim kurulabilmesini sağlayan, elektronik prototip geliştirme kartıdır. Karat, tek başına çalışabilen interaktif

Detaylı

Bilgisayar Nedir? Anakart ve Bileşenleri

Bilgisayar Nedir? Anakart ve Bileşenleri Bilgisayar Nedir? Kendisine verilen komutlar doğrultusunda verileri çok hızlı bir şekilde işleyen makinelerdir. Bilgisayar Çeşitleri 1. PC(Personal Computer=Kişisel Bilgisayar): Tek kişinin kullandığı

Detaylı

Anonim Verilerin Lenovo ile Paylaşılması. İçindekiler. Harmony

Anonim Verilerin Lenovo ile Paylaşılması. İçindekiler. Harmony Anonim Verilerin Lenovo ile Paylaşılması İçindekiler Anonim Verilerin Lenovo ile Paylaşılması... 1 Harmony... 1 Lenovo Companion 3.0... 2 Lenovo Customer Engagement Service... 3 Lenovo Experience Improvement

Detaylı

5/8 Bağlantı Noktalı Gigabit Ethernet Anahtarı

5/8 Bağlantı Noktalı Gigabit Ethernet Anahtarı 5/8 Bağlantı Noktalı Gigabit Ethernet Anahtarı Kullanım Kılavuzu Onay FCC Beyanı Bu test edilmiş ve FCC Kuralları Kısım 15 de belirtilen teknik özelliklere göre B Sınıfı aygıtların sınırları ile uyumlu

Detaylı

DONANIM KURULUMU. Öğr. Gör. Murat YAZICI. 1. Hafta.

DONANIM KURULUMU. Öğr. Gör. Murat YAZICI. 1. Hafta. 1. Hafta DONANIM KURULUMU Öğr. Gör. Murat YAZICI www.muratyazici.com Artvin Çoruh Üniversitesi, Artvin Meslek Yüksekokulu Bilgisayar Teknolojisi Programı Dersin İçeriği Temel Kavramlar, Anakart, Anakart

Detaylı

01 OCAK 2015 ELEKTRİK AKIMI VE LAMBA PARLAKLIĞI SALİH MERT İLİ DENİZLİ ANADOLU LİSESİ 10/A 436

01 OCAK 2015 ELEKTRİK AKIMI VE LAMBA PARLAKLIĞI SALİH MERT İLİ DENİZLİ ANADOLU LİSESİ 10/A 436 01 OCAK 2015 ELEKTRİK AKIMI VE LAMBA PARLAKLIĞI SALİH MERT İLİ DENİZLİ ANADOLU LİSESİ 10/A 436 ELEKTRİK AKIMI VE LAMBALAR ELEKTRİK AKIMI Potansiyelleri farklı olan iki iletken cisim birbirlerine dokundurulduğunda

Detaylı

ANAKART (MOTHERBOARD)

ANAKART (MOTHERBOARD) ANAKART (MOTHERBOARD) ANAKART (MOTHERBOARD) Anakart, bir bilgisayarın tüm parçalarını üzerinde barındıran ve bu parçaların iletişimini sağlayan elektronik devredir. Anakartın Yapısı ve Çalışması Anakart

Detaylı

SÜRE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÜNİTE 1: : BİLGİ VE TEKNOLOJİ DERS SAATİ: 7

SÜRE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÜNİTE 1: : BİLGİ VE TEKNOLOJİ DERS SAATİ: 7 7. 30Ekim - 2Kasım 202 6. AFTA 22-23Ekim 202 5. 5-9 Ekim 202 4. 8-2 Ekim 202 3. -5 Ekim 202 EYLÜL 2. 24-28 Eylül 202 EYLÜL. 7-2 Eylül 202 202 203 ÖĞRETİM YILI BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÜNİTE : : BİLGİ VE TEKNOLOJİ

Detaylı

B02.8 Bölüm Değerlendirmeleri ve Özet

B02.8 Bölüm Değerlendirmeleri ve Özet B02.8 Bölüm Değerlendirmeleri ve Özet 57 Yrd. Doç. Dr. Yakup EMÜL, Bilgisayar Programlama Ders Notları (B02) Şimdiye kadar C programlama dilinin, verileri ekrana yazdırma, kullanıcıdan verileri alma, işlemler

Detaylı

İşaret Aygıtları ve Klavye Kullanıcı Kılavuzu

İşaret Aygıtları ve Klavye Kullanıcı Kılavuzu İşaret Aygıtları ve Klavye Kullanıcı Kılavuzu Copyright 2007 Hewlett-Packard Development Company, L.P. Microsoft ve Windows, Microsoft Corporation şirketinin tescilli ticari markalarıdır. Bu belgede yer

Detaylı

BİT ini Kullanarak Bilgiye Ulaşma ve Biçimlendirme (web tarayıcıları, eklentiler, arama motorları, ansiklopediler, çevrimiçi kütüphaneler ve sanal

BİT ini Kullanarak Bilgiye Ulaşma ve Biçimlendirme (web tarayıcıları, eklentiler, arama motorları, ansiklopediler, çevrimiçi kütüphaneler ve sanal BİT ini Kullanarak Bilgiye Ulaşma ve Biçimlendirme (web tarayıcıları, eklentiler, arama motorları, ansiklopediler, çevrimiçi kütüphaneler ve sanal müzeler vb.) Bilgi ve iletişim teknolojileri, bilgiye

Detaylı

BQ360 Modbus Dijital Giriş 24 Kanal. Kullanım Kılavuzu. Doküman Versiyon: 1.2 01.02.2016 BQTEK

BQ360 Modbus Dijital Giriş 24 Kanal. Kullanım Kılavuzu. Doküman Versiyon: 1.2 01.02.2016 BQTEK Modbus Dijital Giriş 24 Kanal Kullanım Kılavuzu Doküman Versiyon: 1.2 01.02.2016 BQTEK İçindekiler İçindekiler... 2 1. Cihaz Özellikleri... 3 2. Genel Bilgi... 4 2.1. Genel Görünüm... 4 2.3 Cihaz Boyutları...

Detaylı

Donanımlar Hafta 1 Donanım

Donanımlar Hafta 1 Donanım Donanımlar Hafta 1 Donanım Donanım Birimleri Ana Donanım Birimleri (Anakart, CPU, RAM, Ekran Kartı, Sabit Disk gibi aygıtlar, ) Ek Donanım Birimleri (Yazıcı, Tarayıcı, CD-ROM, Ses Kartı, vb ) Anakart (motherboard,

Detaylı

İşletim Sisteminin Katmanları

İşletim Sisteminin Katmanları İşletim Sistemi Bilgisayar donanımının doğrudan denetimi ve yönetiminden, temel sistem işlemlerinden ve uygulama yazılımlarını çalıştırmaktan sorumlu olan sistem yazılımıdır. Bütün diğer yazılımların belleğe,

Detaylı

C: Kaydırma ruleti D: Pil yuvası E: Aç/Kapa anahtarı F: Bağlantı düğmesi G: Optik hareket algılayıcısı

C: Kaydırma ruleti D: Pil yuvası E: Aç/Kapa anahtarı F: Bağlantı düğmesi G: Optik hareket algılayıcısı Ürün bilgileri Alıcı Fare Miniklavye A: Gösterge B: Bağlantı düğmesi Kurulum C: Kaydırma ruleti D: Pil yuvası E: Aç/Kapa anahtarı F: Bağlantı düğmesi G: Optik hareket algılayıcısı H: Pil yuvası I: Bağlantı

Detaylı

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün Veri Toplama Yöntemleri Prof.Dr.Besti Üstün 1 VERİ (DATA) Belirli amaçlar için toplanan bilgilere veri denir. Araştırmacının belirlediği probleme en uygun çözümü bulabilmesi uygun veri toplama yöntemi

Detaylı

http://alikoker.name.tr

http://alikoker.name.tr ANAKART(MAINBOARD) Tüm donanım birimlerinin dolaylı ya da dolaysız bağlandığı elektronik karttır. Elektriği geçirmeyen fiberglas malzemeden yapılmışlardır. Üzerinde chipleri ve konektörleri birbirine bağlayan

Detaylı

Dosya sistemi (File system), dosyaların hard disk üzerinde nasıl yerleşeceğini ayarlayan bir sistemdir. Diğer bir tanıma göre dosya sistemi, bir

Dosya sistemi (File system), dosyaların hard disk üzerinde nasıl yerleşeceğini ayarlayan bir sistemdir. Diğer bir tanıma göre dosya sistemi, bir Dosya Sistemleri DOSYA NEDİR? Dosya;disk üzerinde depolanmışverilerin bütününe verilen isimlendirmedir. İşletim sistemi tipik olarak iki çeşit dosya içerir. Birincisi; bir sistem görevi yerine getirirken

Detaylı

Hızlı Başlangıç Rehberi. Türkçe VTE-1016

Hızlı Başlangıç Rehberi. Türkçe VTE-1016 Hızlı Başlangıç Rehberi Türkçe VTE-1016 7025693 1 Artık başlayabiliriz! Kontrol cihazınızı PlayStation TV sisteminize bağlama PS TV sisteminizle birlikte DUALSHOCK 3 veya DUALSHOCK 4 kablosuz kontrol cihazınızı

Detaylı

KWorld PlusTV Hybrid Stick

KWorld PlusTV Hybrid Stick KWorld PlusTV Hybrid Stick PlusTV Hybrid Stick Kurulum Kılavuzu İçindekiler V1.3 Bölüm 1 : PlusTV Hybrid Stick Donanım Kurulumu...2 1.1 Paket İçeriği...2 1.2 Sistem Gereksinimleri...2 1.3 Donanımı Kurulumu...2

Detaylı

Uzaktan Kumanda (Yalnızca Belirli Modellerde)

Uzaktan Kumanda (Yalnızca Belirli Modellerde) Uzaktan Kumanda (Yalnızca Belirli Modellerde) Kullanıcı Kılavuzu Copyright 2006 Hewlett-Packard Development Company, L.P. Microsoft ve Windows, Microsoft Corporation kuruluşunun ABD'de tescilli ticari

Detaylı

İstemci Yönetimi ve Mobile Printing (Mobil Baskı) Çözümleri

İstemci Yönetimi ve Mobile Printing (Mobil Baskı) Çözümleri İstemci Yönetimi ve Mobile Printing (Mobil Baskı) Çözümleri Kullanıcı Kılavuzu Telif Hakkı 2006 Hewlett-Packard Development Company, L.P. Microsoft ve Windows, Microsoft Corporation kuruluşunun ABD'de

Detaylı

ETKİLEŞİMLİ TAHTA KORUMA SİSTEMİ KURULUM

ETKİLEŞİMLİ TAHTA KORUMA SİSTEMİ KURULUM 1. Sistem 3 bileşenden oluşur a. Sunucu b. Koruma yazılımı c. Mobil anahtar ETKİLEŞİMLİ TAHTA KORUMA SİSTEMİ KURULUM Sunucu yazılımı: sunucu yazılımı öncelikle yerel ağda et (etkileşimli tahtaların) bağlı

Detaylı

İSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ LABORATUARI YÜZEY DOLDURMA TEKNİKLERİ

İSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ LABORATUARI YÜZEY DOLDURMA TEKNİKLERİ İSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ LABORATUARI YÜZEY DOLDURMA TEKNİKLERİ Deneyde dolu alan tarama dönüşümünün nasıl yapıldığı anlatılacaktır. Dolu alan tarama

Detaylı

Bilgisayar (Computer) Bilgisayarın fiziksel ve elektronik yapısını oluşturan ana birimlerin ve çevre birimlerin tümüne "donanım" denir.

Bilgisayar (Computer) Bilgisayarın fiziksel ve elektronik yapısını oluşturan ana birimlerin ve çevre birimlerin tümüne donanım denir. Bilgisayar (Computer) Bilgisayarın fiziksel ve elektronik yapısını oluşturan ana birimlerin ve çevre birimlerin tümüne "donanım" denir. Bilgisayar ve Donanım Ana Donanım Birimleri Anakart (Motherboard,

Detaylı

SÜREÇ YÖNETİMİ VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME H.Ömer Gülseren > ogulseren@gmail.com

SÜREÇ YÖNETİMİ VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME H.Ömer Gülseren > ogulseren@gmail.com SÜREÇ YÖNETİMİ VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME H.Ömer Gülseren > ogulseren@gmail.com Giriş Yönetim alanında yaşanan değişim, süreç yönetimi anlayışını ön plana çıkarmıştır. Süreç yönetimi; insan ve madde kaynaklarını

Detaylı

Harici Ortam Kartları

Harici Ortam Kartları Harici Ortam Kartları Kullanıcı Kılavuzu Copyright 2007 Hewlett-Packard Development Company, L.P. Java, Sun Microsystems, Inc. Kuruluşunun ABD de tescilli markasıdır. Bu belgede yer alan bilgiler önceden

Detaylı

II. Bölüm HİDROLİK SİSTEMLERİN TANITIMI

II. Bölüm HİDROLİK SİSTEMLERİN TANITIMI II. Bölüm HİDROLİK SİSTEMLERİN TANITIMI 1 Güç Kaynağı AC Motor DC Motor Diesel Motor Otto Motor GÜÇ AKIŞI M i, ω i Güç transmisyon sistemi M 0, ω 0 F 0, v 0 Makina (doğrusal veya dairesel hareket) Mekanik

Detaylı

O N E T OUC H B A C K U P 3 P O R T S U S B 2. 0 H U B

O N E T OUC H B A C K U P 3 P O R T S U S B 2. 0 H U B C O N N E C T I V I T Y S U P P O R T C O N N E C T I V I T Y S U P P O R T H A R D D I S K A D A P T E R I DC OE / MS BATA O UT SO B UH SU BB 2 1 - I N - 1 R E A D E R O N E T OUC H B A C K U P 3 P O

Detaylı

İÇİNDEKİLER SAYFA Önsöz 4 Stratejik Planlama ve Bütçe Yol Haritası 5 Örnek İşletme Hakkında 6 Gider Yükleme Sistemi 8 Satış Bütçesi Oluşturma 9 Faaliyet Gider Bütçesi Oluşturma 12 Bütçe Sistem Otomasyonu

Detaylı

FOTOĞRAFÇILIK HAKKINDA KISA NOTLAR

FOTOĞRAFÇILIK HAKKINDA KISA NOTLAR FOTOĞRAFÇILIK HAKKINDA KISA NOTLAR Fotoğraf çekimi esnasında farklı üç temel faktör fotoğrafın oluşumunu sağlar. Bunlar ISO ( ASA- DIN ) / DİYAFRAM -ENSTANTANE ( Shutter Obtüratör Perde ) olarak adlandırılır.

Detaylı

MAKÜ YAZ OKULU YARDIM DOKÜMANI 1. Yaz Okulu Ön Hazırlık İşlemleri (Yaz Dönemi Oidb tarafından aktifleştirildikten sonra) Son aktif ders kodlarının

MAKÜ YAZ OKULU YARDIM DOKÜMANI 1. Yaz Okulu Ön Hazırlık İşlemleri (Yaz Dönemi Oidb tarafından aktifleştirildikten sonra) Son aktif ders kodlarının MAKÜ YAZ OKULU YARDIM DOKÜMANI 1. Yaz Okulu Ön Hazırlık İşlemleri (Yaz Dönemi Oidb tarafından aktifleştirildikten sonra) Son aktif ders kodlarının bağlantıları kontrol edilir. Güz ve Bahar dönemindeki

Detaylı

VSG 1200_v2 Kurulum ve Kullanım Kılavuzu

VSG 1200_v2 Kurulum ve Kullanım Kılavuzu VSG 1200_v2 Kurulum ve Kullanım Kılavuzu 1 Kurulum Seçenekleri Aşağıdaki kısım farklı kurulum seçeneklerini tanımlamktadır. Not: Kurulum sırasında kurulum deliklerini kapatmayınız ve VSG nin ön ve arka

Detaylı

D E. G: Dürbün odak ruleti H: Göz düzeltme halkası I: Plastik vizör J: Pil bölümü K: SD / MMC bellek kartı yuvası L: USB bağlantısı

D E. G: Dürbün odak ruleti H: Göz düzeltme halkası I: Plastik vizör J: Pil bölümü K: SD / MMC bellek kartı yuvası L: USB bağlantısı DB-2180 Binocular LCD DigiCam Ürün bilgileri F D E L K J A B C G H I A: Dürbün mercekleri (8x sabit zum) B: Dijital kamera mercekleri (8x sabit zum) C: Dijital kamera odak ruleti D: LCD ekran E: İşlev

Detaylı

BCN 12..48V 15..50A MİKROİŞLEMCİLİ AKÜ ŞARJ CİHAZI

BCN 12..48V 15..50A MİKROİŞLEMCİLİ AKÜ ŞARJ CİHAZI BCN 12..48V 15..50A MİKROİŞLEMCİLİ AKÜ ŞARJ CİHAZI TANITIM DOSYASI *Bu dokümanda verilen resim,çizim ve diğer teknik bilgiler cihazların temel ortak özellikleri göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır

Detaylı

Digifresh Kullanım Kılavuzu

Digifresh Kullanım Kılavuzu DigiFresh programını çalıştırmadan önce bilgisayarınıza Net Framework kütüphanesinin yüklü olması gerekmektedir. Aşağıdaki linkten indirelebilir. http://www.microsoft.com/tr-tr/download/confirmation.aspx?id=17851

Detaylı

BÖL-1B. Fatih University- Faculty of Engineering- Electric and Electronic Dept.

BÖL-1B. Fatih University- Faculty of Engineering- Electric and Electronic Dept. SAYISAL DEVRE TASARIMI EEM122 Ref. Morris MANO & Michael D. CILETTI SAYISAL TASARIM 4. Baskı BÖL-1B Fatih University- Faculty of Engineering- Electric and Electronic Dept. İŞARETLİ SAYILAR Bilgisayar gibi

Detaylı

Modem ve Yerel Ağ Kullanım Kılavuzu

Modem ve Yerel Ağ Kullanım Kılavuzu Modem ve Yerel Ağ Kullanım Kılavuzu Telif Hakkı 2009 Hewlett-Packard Development Company, L.P. Bu belgede yer alan bilgiler önceden haber verilmeksizin değiştirilebilir. HP ürünleri ve hizmetlerine ilişkin

Detaylı

TS7200 PLATFORMU ÜZERİNDE SERİ PORT-ETHERNET DÖNÜŞTÜRÜCÜ UYGULAMASI

TS7200 PLATFORMU ÜZERİNDE SERİ PORT-ETHERNET DÖNÜŞTÜRÜCÜ UYGULAMASI TS7200 PLATFORMU ÜZERİNDE SERİ PORT-ETHERNET DÖNÜŞTÜRÜCÜ UYGULAMASI 22 Eylül 10 Ekim (3 Hafta) : TS-7200 gömülü sisteminin incelenmesi, çevrebirimlerin fonksiyonlarının araştırılması ve yazılım geliştirme

Detaylı

DIGIAC 2000 Deney Seti PAT 80286 İŞLEMCİ KARTI :

DIGIAC 2000 Deney Seti PAT 80286 İŞLEMCİ KARTI : DIGIAC 2000 Deney Seti Deney kitinde üç kart vardır. Bunların dışında program yazmayı sağlayacak ve deney kartı ile haberleşmeyi sağlayacak bir bilgisayar (PC) vardır. Bilgisayar üzerinde ayrıca asembler

Detaylı

Dell PowerVault MD3400/3420/3800i/3820i/3800f/3820f Depolama Dizileri Başlangıç Kılavuzu

Dell PowerVault MD3400/3420/3800i/3820i/3800f/3820f Depolama Dizileri Başlangıç Kılavuzu Dell PowerVault MD3400/3420/3800i/3820i/3800f/3820f Depolama Dizileri Başlangıç Kılavuzu Resmi Model: E03J and E04J Series Resmi Tip: E03J001 and E04J001 Notlar, Dikkat Edilecek Noktalar ve Uyarılar NOT:

Detaylı

Kis3 max Cep Telefonu Hızlı Başlangıç Kılavuzu

Kis3 max Cep Telefonu Hızlı Başlangıç Kılavuzu Kis3 max Cep Telefonu Hızlı Başlangıç Kılavuzu 23 YASAL BİLGİLER Telif Hakkı 2014 ZTE CORPORATION. Tüm hakları saklıdır. Bu yayının hiçbir bölümü ZTE Corporation'ın önceden yazılı izni olmadan fotokopi

Detaylı

RTX6_LRN Kod öğrenmeli Uzaktan kumanda

RTX6_LRN Kod öğrenmeli Uzaktan kumanda RTX6_LRN Kod öğrenmeli Uzaktan kumanda delab Deniz Elektronik Laboratuvarı Tel:026-348 65 2 Genel amaçlı, 6 Röle çıkışlı toggle (buton tip) geçici hafızalı (momentary) ve latch olarak çalışabilen alıcı,verici

Detaylı

ANALOG LABORATUARI İÇİN BAZI GEREKLİ BİLGİLER

ANALOG LABORATUARI İÇİN BAZI GEREKLİ BİLGİLER ANALOG LABORATUARI İÇİN BAZI GEREKLİ BİLGİLER Şekil-1: BREADBOARD Yukarıda, deneylerde kullandığımız breadboard un şekli görünmektedir. Bu board üzerinde harflerle isimlendirilen satırlar ve numaralarla

Detaylı

Tasarım Raporu. Grup İsmi. Yasemin ÇALIK, Fatih KAÇAK. Kısa Özet

Tasarım Raporu. Grup İsmi. Yasemin ÇALIK, Fatih KAÇAK. Kısa Özet Tasarım Raporu Grup İsmi Yasemin ÇALIK, Fatih KAÇAK Kısa Özet Tasarım raporumuzda öncelikle amacımızı belirledik. Otomasyonumuzun ana taslağını nasıl oluşturduğumuzu ve bu süreçte neler yaptığımıza karar

Detaylı

ÖĞRENME FAALĠYETĠ 6 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 6. 6. NESNE ĠġLEMLERĠ

ÖĞRENME FAALĠYETĠ 6 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 6. 6. NESNE ĠġLEMLERĠ ÖĞRENME FAALĠYETĠ 6 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ 6 Bu faaliyette verilen bilgiler ile belgeye uygun nesne iģlemlerini (Ģekil, resim, grafik, metin kutusu vb.) planlı ve hatasız yapabileceksiniz. ARAġTIRMA Kelime

Detaylı

ANA KART NEDİR? ANA KART (MAIN BOARD) ANA KARTIN GÖREVİ 07.10.2013

ANA KART NEDİR? ANA KART (MAIN BOARD) ANA KARTIN GÖREVİ 07.10.2013 ANA KART NEDİR? www.sukrukaya.org Bir bilgisayarın tüm parçalarını üzerinde barındıran ve bu parçaların birbiriyle iletişimine zemin hazırlayan elektronik parçadır. Bilgisayara takılan parçaların hangi

Detaylı

ANA KARTLAR ANA KARTLAR VE KASALAR

ANA KARTLAR ANA KARTLAR VE KASALAR ANA KARTLAR VE KASALAR ANA KARTLAR 2 ANA KART (MAIN BOARD) 3 ANA KART NEDİR? Bir bilgisayarın tüm parçalarını üzerinde barındıran ve bu parçaların birbiriyle iletişimine zemin hazırlayan elektronik parçadır.

Detaylı

Digitus un alışılmış kutu tasarımı Powerline Wireless 300N Access Point in kutusu için de geçerli. Ürünün ön kısmında yeşil ve beyaz renkler

Digitus un alışılmış kutu tasarımı Powerline Wireless 300N Access Point in kutusu için de geçerli. Ürünün ön kısmında yeşil ve beyaz renkler Digitus DN-15018-1 Tanıtımını gerçekleştireceğimiz sıradaki Digitus ürünü ise Powerline Wireless 300N Access Point. Kısaca Access Point in görevini sizlere aktaralım. Bu cihazın görevini birçok bilgisayar

Detaylı

ABKR ABK 1036 GALVANİZ SİLO ISI KONTROLÖRÜ KULLANMA KILAVUZU

ABKR ABK 1036 GALVANİZ SİLO ISI KONTROLÖRÜ KULLANMA KILAVUZU ABKR ABK 1036 GALVANİZ SİLO ISI KONTROLÖRÜ KULLANMA KILAVUZU ÖNSÖZ 1989 yılında Bandırma'da 150m2 alanda kuruldu. 2 mühendis ve 2 elektrik teknisyeni ile yem fabrikaları elektrik panoları ve kablo tesisatları

Detaylı

e er i iktar ile ortaya ç kar Kala e er i s ya d üştürülür eri lilikte çal şa bir üç kay ağ ele ald ğ da bir bil isayara

e er i iktar ile ortaya ç kar Kala e er i s ya d üştürülür eri lilikte çal şa bir üç kay ağ ele ald ğ da bir bil isayara İÇİNDEKİLER 1 x OCZ ZX Series Power Supply 1 x AC Güç Kablosu 1 x Modüler Kablo Paketi 1 x Vida Paketi 1 x Kulla K la u u Serti ika 80 PLUS SERTİFİKASI P S asaüstü bil isayarlarda e ser erlarda da a a

Detaylı

13 Kasım 2012. İlgili Modül/ler : Satın Alma ve Teklif Yönetimi. İlgili Versiyon/lar : ETA:SQL, ETA:V.8-SQL

13 Kasım 2012. İlgili Modül/ler : Satın Alma ve Teklif Yönetimi. İlgili Versiyon/lar : ETA:SQL, ETA:V.8-SQL 13 Kasım 2012 İlgili Versiyon/lar : ETA:SQL, ETA:V.8-SQL STOK BİLGİLERİNİ KULLANARAK TOPLU ALIM TALEP FİŞİ OLUŞTURMA Satın Alma ve Teklif Yönetimi modülü ile ihtiyaç duyulan stoklar otomatik belirlenip,

Detaylı

5. ÜNİTE KUMANDA DEVRE ŞEMALARI ÇİZİMİ

5. ÜNİTE KUMANDA DEVRE ŞEMALARI ÇİZİMİ 5. ÜNİTE KUMANDA DEVRE ŞEMALARI ÇİZİMİ KONULAR 1. Kumanda Devreleri 2. Doğru Akım Motorları Kumanda Devreleri 3. Alternatif Akım Motorları Kumanda Devreleri GİRİŞ Otomatik kumanda devrelerinde motorun

Detaylı

ATAÇ Bilgilendirme Politikası

ATAÇ Bilgilendirme Politikası ATAÇ Bilgilendirme Politikası Amaç Bilgilendirme politikasının temel amacı, grubun genel stratejileri çerçevesinde, ATAÇ İnş. ve San. A.Ş. nin, hak ve yararlarını da gözeterek, ticari sır niteliğindeki

Detaylı

Kablosuz (Yalnızca Belirli Modellerde)

Kablosuz (Yalnızca Belirli Modellerde) Kablosuz (Yalnızca Belirli Modellerde) Kullanıcı Kılavuzu Copyright 2007 Hewlett-Packard Development Company, L.P. Windows, Microsoft Corporation şirketinin ABD'de tescilli ticari markasıdır. Bluetooth,

Detaylı

YÖKAKADEMİK (Yükseköğretim Akademik Arama Sistemi)

YÖKAKADEMİK (Yükseköğretim Akademik Arama Sistemi) YÖKAKADEMİK (Yükseköğretim Akademik Arama Sistemi) YÖKAKADEMİK (Yükseköğretim Akademik Arama), Türk yükseköğretiminde görev yapan akademisyenlere ait kişisel akademik bilgilerin ve bilimsel / akademik

Detaylı

DİJİTAL FOTOĞRAF MAKİNELERİ VE KAMERALAR ÜRÜN E-EĞİTİMİ ÖZETİ

DİJİTAL FOTOĞRAF MAKİNELERİ VE KAMERALAR ÜRÜN E-EĞİTİMİ ÖZETİ DİJİTAL FOTOĞRAF MAKİNELERİ VE KAMERALAR ÜRÜN E-EĞİTİMİ ÖZETİ DİJİTAL FOTOĞRAF MAKİNELERİ Dijital Fotoğraf Makinesi Nasıl çalışır? Dijital fotoğraf makineleri 4 elemandan oluşur. Bu elemanlar Objektif,

Detaylı

Başbakanlık (Hazine Müsteşarlığı) tan: 30.11.2015

Başbakanlık (Hazine Müsteşarlığı) tan: 30.11.2015 Başbakanlık (Hazine Müsteşarlığı) tan: 30.11.2015 BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ HAKKINDA YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİĞİN UYGULANMASINA İLİŞKİN GENELGE (2015/50) Bu Genelge, 25.05.2015

Detaylı

Q-BIZ VIEWER KULLANIM KILAVUZU

Q-BIZ VIEWER KULLANIM KILAVUZU Q-BIZ VIEWER KULLANIM KILAVUZU 1 İçindekiler 1. Q-BIZ VIEWER NEDİR?... 3 2. Q-Biz Viewer a Giriş... 3 3. Q-Biz Viewer Ayarları... 3 3.1. Yerleşim... 4 3.1.1. Pencere Yönetimi... 4 3.1.2. Paylaş... 5 3.1.3.

Detaylı

PERKON PDKS Kurulum ve hızlı başlangıç rehberi

PERKON PDKS Kurulum ve hızlı başlangıç rehberi Oluşturma 02.11.2015 Revizyon: 02.11.2015 Rev No: 02 Yazan: Süleyman FAKİR Düzenleyen: Ferşad DELİRİ PERKON PDKS Kurulum ve hızlı başlangıç rehberi 1) PDKS Kurulumu, Lisans Onaylaması Ve Veri Tabanı Ayarları

Detaylı

YARDIMCI BELLEKLER VEYA DEPOLAMA BİRİMLERİ 1 HARD DİSKLER. Bilgilerin kalıcı olarak tutulduğu yerdir.

YARDIMCI BELLEKLER VEYA DEPOLAMA BİRİMLERİ 1 HARD DİSKLER. Bilgilerin kalıcı olarak tutulduğu yerdir. YARDIMCI BELLEKLER VEYA DEPOLAMA BİRİMLERİ 1 HARD DİSKLER Hard Disk Drive (HDD) Bilgilerin kalıcı olarak tutulduğu yerdir. Görevi, sayısal sinyallere çevrilmiş bulunan verileri manyetik ortamda saklamaktır.

Detaylı

Sound Bar. Başlangıç Kılavuzu HT-CT370

Sound Bar. Başlangıç Kılavuzu HT-CT370 Sound Bar Başlangıç Kılavuzu HT-CT370 İçindekiler Ayar 1 Kutunun içindekiler 4 2 Kurulum 5 3 Bağlantı 6 4 Sistemin açılması 8 5 Sesin dinlenmesi 9 Temel İşlemler Ses efektlerinin keyfini çıkarma 10 Sesin

Detaylı

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI ENGELLİLER DANIŞMA VE KOORDİNASYON YÖNETMELİĞİ (1) BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI ENGELLİLER DANIŞMA VE KOORDİNASYON YÖNETMELİĞİ (1) BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI ENGELLİLER DANIŞMA VE KOORDİNASYON YÖNETMELİĞİ (1) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (Değişik:RG-14/2/2014-28913) (1) Bu Yönetmeliğin amacı; yükseköğrenim

Detaylı

Uzem Eğitmen Girişi. Şekil 1. Sisteme girdikten sonra Şekil 2 deki ekran karşımıza çıkacak. Bu ekrandaki adımları kısaca tanıyalım.

Uzem Eğitmen Girişi. Şekil 1. Sisteme girdikten sonra Şekil 2 deki ekran karşımıza çıkacak. Bu ekrandaki adımları kısaca tanıyalım. Uzem Eğitmen Girişi Sisteme eğitmen olarak giriş yapabilmek için http://uzem.uskudar.edu.tr adresini internet tarayıcımızın adres satırına yazdıktan sonra Şekil 1 deki ekranda ilgili alanlara kullanıcı

Detaylı

Hotel Info TV. Kullanım Kılavuzu

Hotel Info TV. Kullanım Kılavuzu Hotel Info TV Kullanım Kılavuzu Info TV bilgisayarını network kablosu ile lokal networkunuze, VGA kablosu ile LCD monitörünüze veya televizyonunuza (PC girişinden) bağlayın. Bilgisayarı adaptör ile elektriğe

Detaylı

BÖLÜM 9. Sayıcılar, S7 200 CPU 212...226 serilerinde C ile gösterilir. Sayıcılar, S7 200 CPU 212...226 serilerinde: Yukarı sayıcı (Counter up CTU ),

BÖLÜM 9. Sayıcılar, S7 200 CPU 212...226 serilerinde C ile gösterilir. Sayıcılar, S7 200 CPU 212...226 serilerinde: Yukarı sayıcı (Counter up CTU ), BÖLÜM 9 SAYICILA ( Counters) ( C ) Sayıcılar, girişine verilen ve 0 sinyalinin belirli sayısından sonra çıkışını yapan elemanlardır Sayma işlemi yukarı olabildiği gibi aşağı da olabilir Sayıcılar, batarya

Detaylı

Uzaktan Kumanda Kullanım Kılavuzu Model Bilgileri

Uzaktan Kumanda Kullanım Kılavuzu Model Bilgileri Uzaktan Kumanda Kullanım Kılavuzu Model Bilgileri RG36F3/BGEF İÇİNDEKİLER Uzaktan kumanda... 1 Uzaktan Kumandanın Özellikleri... 2 Fonksiyon düğmeleri... 3 LCD göstergeleri... 4 Düğmelerin kullanımı...

Detaylı

MODÜL : 1 BİLGİSAYAR KULLANMA

MODÜL : 1 BİLGİSAYAR KULLANMA Kullanımı ( İşletmenlik ) Kursu Yıllık Planı Kurs Gün Hafta Ders Saati 1 1 4 2 1 4 3 1 4 4 1 4 5 1 4 6 2 4 7 2 4 8 2 4 KONULAR 1. Temel Bilgiler a. Donanım yazılım bilişim teknolojisi b. Bilgi ve iletişim

Detaylı

KAVRAMLAR. Büyüme ve Gelişme. Büyüme. Büyüme ile Gelişme birbirlerinden farklı kavramlardır.

KAVRAMLAR. Büyüme ve Gelişme. Büyüme. Büyüme ile Gelişme birbirlerinden farklı kavramlardır. KAVRAMLAR Büyüme ve Gelişme Büyüme ile Gelişme birbirlerinden farklı kavramlardır. Büyüme Büyüme, bedende gerçekleşen ve boy uzamasında olduğu gibi sayısal (nicel) değişikliklerle ifade edilebilecek yapısal

Detaylı

NE1A/DST1. DeviceNet Emniyet Sistemi

NE1A/DST1. DeviceNet Emniyet Sistemi DeviceNet Emniyet Sistemi Omron, 3 şekilde kullanılabilen DeviceNet uyumlu Emniyet Sistemi sunmaktadır: Tek başına kontrol cihazı, uzak I/O blokları ile genişletilebilir emniyet ağı veya DeviceNet ile

Detaylı

IBM System Storage. EXN4000 Kuruluş ve Ayar Yönergeleri

IBM System Storage. EXN4000 Kuruluş ve Ayar Yönergeleri IBM System Storage EXN4000 Kuruluş ve Ayar Yönergeleri TM Bu belge, IBM System Storage EXN4000 depolama genişletme birimine ilişkin kuruluş ve ayar yönergelerini içerir. EXN4000 ürününe ilişkin ek bilgileri

Detaylı

BÖLÜM 3 FREKANS DAĞILIMLARI VE FREKANS TABLOLARININ HAZIRLANMASI

BÖLÜM 3 FREKANS DAĞILIMLARI VE FREKANS TABLOLARININ HAZIRLANMASI 1 BÖLÜM 3 FREKANS DAĞILIMLARI VE FREKANS TABLOLARININ HAZIRLANMASI Ölçme sonuçları üzerinde yani amaçlanan özelliğe yönelik gözlemlerden elde edilen veriler üzerinde yapılacak istatistiksel işlemler genel

Detaylı

1. RESİM DÜZENLEME. Bir resmin piksel yoğunluğu yani PPI (Pixel Per Inches) 1 inç karede (1 inç = 2.54 cm) bulunan piksel sayısıdır.

1. RESİM DÜZENLEME. Bir resmin piksel yoğunluğu yani PPI (Pixel Per Inches) 1 inç karede (1 inç = 2.54 cm) bulunan piksel sayısıdır. 1.1. Temel Kavramlar 1.1.1. Piksel 1. RESİM DÜZENLEME Ekranda oluşturulan görüntüler noktalardan oluşur. Noktalar kare şeklindedir. Çok yakından bakıldığı veya resim büyütüldüğü zaman bu noktalar fark

Detaylı

Braille Star 40 Başvuru Kitapçığı Sürüm 4.0 Lütfen bu başvuru kitapçığıyla birlikte paketinizde bulunan kullanıcı kılavuzunu da gözden geçirin.

Braille Star 40 Başvuru Kitapçığı Sürüm 4.0 Lütfen bu başvuru kitapçığıyla birlikte paketinizde bulunan kullanıcı kılavuzunu da gözden geçirin. Braille Star 40 Başvuru Kitapçığı Sürüm 4.0 Lütfen bu başvuru kitapçığıyla birlikte paketinizde bulunan kullanıcı kılavuzunu da gözden geçirin. Cihazın ön tarafında orta kısımda 2 adet aralık tuşu yer

Detaylı

Yorka Yazılım Dokuma Otomasyonu Projesi. KONU : Dokuma Üretim Takibi ve Otomasyonu

Yorka Yazılım Dokuma Otomasyonu Projesi. KONU : Dokuma Üretim Takibi ve Otomasyonu KONU : Dokuma Üretim Takibi ve Otomasyonu GENEL TANIMLAMA: Projenin amacı, gerçek zamanlı üretim bilgisi sağlamak için fabrika bünyesinde hali hazırda çalışmakta olan muhtelif marka ve özellikte dokuma

Detaylı

MÜHENDİSLİK ve MİMARLIK FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUVARI DENEY FÖYÜ 1

MÜHENDİSLİK ve MİMARLIK FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUVARI DENEY FÖYÜ 1 MÜHENDİSLİK ve MİMARLIK FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUVARI DENEY FÖYÜ 1 LABORATUVARDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR Laboratuvara kesinlikle YİYECEK VE İÇECEK getirilmemelidir.

Detaylı

FOTOGRAMETRİK DEĞERLENDİRME - ÇİFT FOT. DEĞ. Analog ve Analitik Stereodeğerlendirme. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

FOTOGRAMETRİK DEĞERLENDİRME - ÇİFT FOT. DEĞ. Analog ve Analitik Stereodeğerlendirme. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ FOTOGRAMETRİ II FOTOGRAMETRİK DEĞERLENDİRME - ÇİFT FOT. DEĞ. Analog ve Analitik Stereodeğerlendirme BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF336 FOTOGRAMETRİ II DERSi NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz/

Detaylı

Temel Bilgisayar Programlama

Temel Bilgisayar Programlama BÖLÜM 9: Fonksiyonlara dizi aktarma Fonksiyonlara dizi aktarmak değişken aktarmaya benzer. Örnek olarak verilen öğrenci notlarını ekrana yazan bir program kodlayalım. Fonksiyon prototipi yazılırken, dizinin

Detaylı

K12NET Eğitim Yönetim Sistemi

K12NET Eğitim Yönetim Sistemi TEOG SINAVLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Yeni sınav sistemi TEOG, yani Temel Eğitimden Orta Öğretime Geçiş Sınavlarında öğrenciler, 6 dersten sınav olacaktır. Öğrencilere Türkçe, Matematik, T.C. İnkılap Tarihi

Detaylı

BÖLÜM 7 BİLGİSAYAR UYGULAMALARI - 1

BÖLÜM 7 BİLGİSAYAR UYGULAMALARI - 1 1 BÖLÜM 7 BİLGİSAYAR UYGULAMALARI - 1 Belli bir özelliğe yönelik yapılandırılmış gözlemlerle elde edilen ölçme sonuçları üzerinde bir çok istatistiksel işlem yapılabilmektedir. Bu işlemlerin bir kısmı

Detaylı

2 Gemi Kiralama ve Demuraj-Dispeç Hesapları

2 Gemi Kiralama ve Demuraj-Dispeç Hesapları GĠRĠġ Dünya ticareti insanlığın gereksinimleri, yaşam kalitesi ve refahı için vazgeçilmez bir unsurdur, dünya ticaretinin vazgeçilmezi ise ulaşım sistemleridir. Ulaşım sistemleri içinde, çok uzun, kıtalar

Detaylı

ÖLÇÜ TRANSFORMATÖRLERİNİN KALİBRASYONU VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

ÖLÇÜ TRANSFORMATÖRLERİNİN KALİBRASYONU VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR 447 ÖLÇÜ TRANSFORMATÖRLERİNİN KALİBRASYONU VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Hüseyin ÇAYCI Özlem YILMAZ ÖZET Yasal metroloji kapsamında bulunan ölçü aletlerinin, metrolojik ölçümleri dikkate alınmadan

Detaylı