Kalkınma İlişkisi. Recep Kızılcık. Uzakdoğu Kaplanlarında Kamu Yönetimi ve

Transkript

1 Uzakdoğu Kaplanlarında Kamu Yönetimi ve Kalkınma İlişkisi Recep Kızılcık Özet: Son zamanlara kadar onların yeryüzü sahnesinde sahip oldukları değişik yerleşim alanları, orta düzey yapıları, orta ölçekli nüfusları, sınırlı doğal kaynakları ve göreceli olarak küçük coğrafi yapıları göz önüne alındığında, Pasifiğin batı yakasında yer alan dört politik kimlik, geçen on yıllarda gözle görülür derecede dikkat çekmişlerdir. Bunlar genellikle Asya 'nın Küçük Kaplanları veya Küçük Dragonları olarak isimlendirilmektedirier. Bunların sahip oldukları ortak değerlerin neler olduğuna baktığımızda, şüphesiz, gayrı safi milli hasıla, kişi başına düşen milli gelir, ortalama büyüme oranı, dünya ticareti ve gelirinden alınan pay gibi kriterlerle ölçülen beklenmedik büyüklük ve rekor sayılabilecek hızda gerçekleştirilen ekonomik gelişmenin olduğu görülmektedir. Bunların başarılarının ana sebebinin araştırılması, geçerli olabilecek bazı ekonomi dışı faktörlerin de incelenmesi gf!reğini doğurmuştur. Örneğin, Latin Amerika kültürel değerlerinin bölgedeki ekonomik gelişmeyi engellediği, buna karşılık, gelişmekte olan Konflçyüsçü çalışma etik değerlerin ise, Japonya ve Yeni Gelişmekte olan. Ülkeler dahil, çok sayıdaki Doğu Asya ülkesinde ekonomik başarının sağlanmasında pozitif etki yaptığı öne sürülmüştür. Bugüne kadar görmezlikten gelinen konu, birbiri ile bağlantılı idari ve politik ulusal sistem düzenlemelerinin, muhtemel bağlantılarının ve ulusal gelişme hedeflerinin gerçekleştirilmesinde elde edilen başarı ve başarısızlıkların, sistematik olarak incelenmemesindedir. Bu çalışma, anılan çizgi doğrultusunda dört Küçük Kaplan üzerinde yoğunlaşarak gerçekleştirilen bir denemenin ürünüdür. Anahtar sözcf:lkler: Uzakdoğu kaplanları, kamu yönetimi, değişim, gelişim, politik yapı. Giriş Kamu yönetimi, her biri farklı çözümler isteyen ve önemli problemler ihtiva eden çok farklı alanlarda faaliyet göstermektedir. Toplumlan etkin olarak yönetebilmek için, faaliyetler durumun gerektirdiği şekilde yürütülerek, kurumlar dizayn edilmekte ve politikalar uygulanmaktadır. Her zaman açık olmasa da kamu yönetimi, politikalann belirlenmesi ve bunlann uygulama stratejilerinin önerilmesinde önemli ro1 oynamaktadır. Bunun sonucu olarak, bir ülkede önemli bir gelişme veya aksaklıklar baş gösterdiğinde kamu yönetimine aynntılı olarak e ğilme gerekliliği vardır. Siyaset ve idare alanındaki birçok akademisyen, bir toplumun ekonomik ve sosyal gelişiminin temelleri ve yönetimi için kamu yönetiminin bir araç olduğu kanısındadır. Galbraith'e (1967) göre, modem toplumlarda gerçekleştirilen yeni -Dr., Başbakanlık. Kanunlar ve Kararlar Genel Müdür Yardımcısı. Amme İdaresi Dergisi, caı 39 Sayı 1 Mart 2006, s

2 '62 Amme İdaresi Dergisi buluşlar ve bunlann yeni teknolojiler olarak uygulanması, bürokrasi tarafından yeni düzenlemelerin yapılmasi zorunluluğunu doğuran ve onlar tarafından pek de istenilmeyen değişikliklere ne,den olmaktadır. Son yıllarda, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler çeşitli problemlerle karşı karşıya iken, Uzakdoğu Kaplanlan (Hong Kong, Singapur, Tayvan ve Güney Kore) önemli gelişme kaydetmişlerdir. Dünya çapındaki ekonomik depresyon ve yaşam kalitesinde yaşanan düşmeye rağmen, bölge, yaşam standardının yükseltilmesi ve ekonomik büyüme alanında büyük gelişmeler kaydetmiştir. Bu manada, kişi başına düşen milli gelir önemli oranda artmış, işsizlik oranı düşmüş ve hayat standardının yükselmesinin yanında, sosyal ve politik istikrar sağlanmıştır. Kaplanlann bu başansının arkasındaki en önemli unsur, iyi işleyen bir kamu yönetimidir. Uzakdoğu Kaplanlan'nın dikkatle incelenmesi için sadece ekonomik ve sosyal alanda gerçekleştirilenler değil, aynı zamanda yönetim sistemlerinin modernize edilmesi de önemli bir nedendir. Kamu yönetimi, genellikle içinde bulunduğu çevre ve politik sistemin etkisi altındadır. Literatürdeki bu deterministik yaklaşımın aksine, Uzakdoğu Kaplanlan deneyimi, siyasi sistemin etkinleştirilmesi ve çevrenin şekillendirilmesi açısından, kamu yönetiminin olumlu etkide' bulunduğuna iyi bir örnek teşkil etmektedir. Bu çalışmada; gelişmekte olan ülkelerde karşılaşılan eskimiş yönetim sistemleri ve esnek olmayan bürokrasileri suçlama alışkanlığından uzaklaşarak, yönetim mekanizması ile Uzakdoğu Kaplanlannın başansı arasında bir ilişki kurulmaya çalışılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, değişen toplumlarda karşılaşılan bütün sorunlann kamu yönetimi tarafından çözümlenebileceğini öne sürmek değildir. Fakat, devletlerin gelişmesinde kamu yönetiminin genellikle engeloluşturduğu yönündeki görüşlere tam olarak katılmak da mümkün değildir. Amaç, kamu yönetiminin kurtulunması gereken 'diğer şeytan' olmadığını ortaya koymaktır. 0, Uzakdoğu Kaplanlannın kalkınmasında önemli roloynamıştır. Gelişmenin belirli aşama oluşturulması ve sında kamu yönetimi, politikalann yalnız uygulanması değil, formüle edilmesinde de etkili olmaktadır. Karşılaşılan problemlerin çözümünde yeni yöntemlerin geliştirilmesi, yolsuzluklann sınırlanması ve yok edilmesi, sosyal yardımlann desteklenmesi ve sunulması, ekonominin desteklenmesi ve kamu düzeninin sağlanmasına büyük ihtiyaç duyulmuştur. Yaşanan bu tecrübelerin, kamu yönetim sistemini yeniden yapılandırma sürecinde bulunan ülkemiz için de bir perspektif oluşturabileceği değerlendirilmektedir. Kamu Yönetimi ve pontik Düzen Yönetimin görevleri kamu düzeninin kurulması ve bu düzenin devam ettirilmesini de ihtiva eder (Steward and Ranson, 1994: 60). Aslında, siyasi rejimin sürdürülmesinde kamu yönetimi çok önemli bir role sahiptir. Devletin yönetim

3 Uzakdoğu Kaplanlarında Kamu Yönetimi ve Kalkınma ilişkisi 63 şeklinin çerçevesi anayasayla belirlenir. Kurallar ve politikalar da uygulama prosedürlerini belirler. Kurumsal düzenleme, görevlerin organize edilmesi ve bunların gerçekleştirilmesinde en rasyonel yoldur. Vatandaşlar sistemin yapısını belirleyen mekanizmalann, araçların, normlann, prosedürün ve kurumlann düzenli bir şekilde organize edilmesinden dolayı, devlete güven duyarlar. Diğer taraftan, yönetim de vatandaşların karşılaştıklan problemleri ve onlar tarafından benimsenen eğilimleri, açıkça anlama kapasitesine sahip olmalıdır. Kamunun beklentileri, arzulan ve ihtiyaçları ile bu alanda yaşanan değişim ve gelişmeler dikkatlice takip edilmelidir. Bu anlayış, idareye, sistemin güç kullanılarak değiştirilmesi veya kamu düzeninin gayn memnunlar tarafından ciddi olarak tehdit edilmesi durumlan ile karşı karşıya kalmaması için, politika ve programlannı ayarlama ve değişiklik yapma perspektifi sağlar. Birçok gelişmekte olan ülkenin şehirlerinde yaşayan orta sınıfın memnuniyetsizliğine sıkça atıf yapılmaktadır. Bu sınıfın memnuniyetsizliği, yönetimleri koltuğundan edecek hareketleri başlatabileceği endişesiyle; yönetimler, genellikle bu sınıfı memnun kılmak için olanca gücüyle çaba sarf etmektedir. Gelişmekte olan ülkelerdeki hükümetler, tecrübeli ve etkin kamu görevlilerinin hizmetine ihtiyaç duyarlar. Bürokrasi enstrümanı, programlann uygulanması ve kamu politikalannın yürütülmesinde önemli bir yer teşkil eder. Bunun sonucu olarak hükümetler, kamu görevlilerinin arzusuna aykın olacak reformlara genellikle kayıtsızkalmaktadır. Bununla beraber, kamu görevlilerinin yakınmalanna ve bunun sistem üzerindeki muhtemel etkilerine pek önem verilmez. Gelişmekte olan ülkelerdeki hükümetler, vatandaşlar ve kamu görevlilerinin yaşamlannı devam ettirmeleri için gerekli olan temel ihtiyaçlan karşılama hususundaki yetersizlikleri nedeniyle, huzursuzluklarla karşı karşıya kalmalan muhtemeldir. Üretilen katma değerin dağıtımı, ilgili taraftann göreceli gücüne göre yapılmaktadır. Çıkarların dengelenmesi ve ortak değerlerin oluşturulması görevi kamu alanının sorunudur. Diğer gruplar kendi çıkarlarını maksimize etmeye çalışmalarına rağmen, kamu alanında hiçbir çıkar grubuna ayncalık tanınamaz. Çıkar gruplan arasında kabul edilebilir bir denge sağlandığında bu gruplardan hiç biri diğeri için bir tehdit olarak ortaya çıkmaz ve kamu düzeninin sağlanması da üstesinden gelinebilir bir problem olarak varlığını sürdürür. İstikrann, sistemin devamı ve ilerlemenin ön şartlarından biri olması hasabiyle kamu görevlileri, vatandaşlar ve hükümet bakımından büyük önemi haizdir. Hükümetin görevi~ kamu düzeninin gerekleri ve kanunlar çerçevesinde adaletin gerçekleşmesine olanak sağlamaktır. Bu süreçte kamu görevlileri kanunlann uygulanmasını ve yönetimin gerçekleşmesini sağlayarak kilit bir fonksiyon görmektedir.

4 64 Amme Idaresi Dergisi Kamu Yönetimi ve Ekonomik Durumun Önemi Ekonominin durumu bir ülkenin iyiliği ve gelişmişliğini ölçmede önemli göstergelerden biri olarak kabul edilmektedir. Ekonomi, devletlerin yönetiminde çok uzun zamandır önemli bir yer tutagelmiştir. Michel Foucault 'ekonomi' kelimesinin 16. yüzyılda bir yönetim şeklini ifade ettiğini, 18. yüzyılda ise tarihte çok önemli bir yer tutacak şekilde, bir dizi kompleks aşamadan geçerek, bir müdahale alanı ve belirli düzeyde gerçeklik anlamına geldiğini ifade etmiştir (1994:.15). Sosyal ve politik gelişmeye büyük önem verilmekle beraber, modem yönetimler ekonomik durumun iyileştirilmesi için önemli çaba sarf etmektedir. Genellikle kabul edilmektedir ki, yetenekli politikacılar, etkin yöneticilerin de yardımıyla, ekonominin gelişmesine katkıda bulunan etkin politikalan oluştururlar. Özel sektör yetenek ve kaynaklann ideal bir şekilde kaynaştınldığı alan olarak görülmektedir. Ekonomik gelişme, ticari ve sanayi kuruluşlarının başansı sonucu sağlanmaktadır. çoğu durumda kamu yönetimi, sanayileşmeyi zorlaştırdığı ve ekonominin yumuşak işleyişini engellediği, gereksiz sınırlamalar getirdiği, gerekçeleri ile engelolarak görülmektedir. Riggs ekonomik gelişmede kamu yönetiminin bir faktör olarak görülmemesini esefle karşılamaktadır (1964: ). Manchu Hanedanı ve sonraki dönemlerden bazı örnekler vererek, ekonomik gelişmede kamu yönetiminin destekleyici ve engelleyici konumuna işaret etmiştir. Enteresandır, ekonomik durumun iyi olması bireylerin yaşam kalitesini etkilediği gibi, iktidardaki partileijn geleceğini de etkilemektedir. Bunun için kamu yönetimi ekonomik durumun iyileştirilmesi için zamanının önemli bir kısmını bu alana teksif etmelidir. Ekonomik gelişmede devletin rolünü açıklayan neo- klasik ve devlet yanlılan, devletin yokluğunda Pazar ekonomisinin işleyemeyeceği olumlu ortamın o luşturulması ve devam ettirilmesin hususuna dikkati çekmişlerdir. Bu ortam, politik istikrarın sürdürülmesi, Pazar ilişkileri için istikrarlı yasalortamın oluşturulması, enflasyonun kontrol altına alınması için makro politikaların kullanılması ile iş dünyası ve ticaretin genişlemesi için hayati önemi haiz olan pahalı fiziksel altyapı projelerinin finanse edilmesinden ibarettir (Clarke and Chan, 1994: 334). Açıkça ifade edilmeli ki, ekonomik gelişmenin gerçekleştirilmesinde kamu yönetimi önemli bir role sahiptir. Şöyle ki, yöneticiler kamu politikalannın arkasındaki itici güçtür. Onlar bilgilerin toplanması, analiz edilmesi, ana noktalann birleştirilmesi ve bunların politika oluşturmak üzere yetkili otoritelere sunumu gibi önemli fonksiyon görürler. Yasal süreç tamamlanır tamamlanmaz, uygulanabilir programlann geliştirilmesi ve bunların hayata geçirilmesi için kamu yönetiminin tekerlekleri dönmeye başlar.

5 Uzakdoğu Kaplanlarında Kamu Yönetimi ve Kalkınma ilişkisi 65 Aslında kamu yönetimi, kamu politikalarının şekillendirilmesi ve uygulanmasında da önemli görevler üstlenmektedir. Bu fonksiyonların görülmesi esnasıiıda çalışanların güvenliği yanında, optimum faydanın sağlanmasına katkıda bulunur. Aynı şekilde idari birimler; sanayiinin, ticaretin ve ticaret imkanlannın ve fırsatlarının geliştirilmesi ve desteklenmesine katkı sağlamaktadır. Kısaca hükümetler, iş alemi, çeşitli çıkar grupları ve uzmanlann yardımı ile ekonomik politikaların geliştirilmesi için uğraşmaktadır. Buradaki amaç, onlann faaliyetlerini yumuşak bir şekilde sürdürmeleri için gerekli imkanlan ve desteği saptamaktır. Alt yapının ve diğer yan hizmetlerin geliştirilmesi, büyük oranda politik arzu ve yönetim kapasitesine bağlıdır. Bu konularda kamu yöneticilerinin görüşleri alınır ve özel sektörün gelişimine de katkıda bulunulur. Kamu Yönetimi ve Sosyal Çıkarlar Toplumdaki istikrar, doğrudan doğruya vatandaşlara sunulan imkanlann genişliği ve halkın bunlardan istifade etme oranı ile bağlantılıdır. Medeniyetin i lerlediği ve hükümetlerin daha da önemli roloynamaya başladığı modern dünyada, bununla bağlantılı sayısız problemler de ortaya çıkmıştır. Sanayileşme ve kentleşme, konut, sağlık, eğitim, iş ve emeklilik gibi destekleyici hizmetlerin doğması gibi çok geniş yelpazedeki destekleyici hizmetlerin sunumu ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. İşverenlerin bu hizmetleri sunmaya yanaşmadıklan veya sunamadıklan durumlarda bu görev hükümete kalmaktadır. Sosyal hizmetlerin sunumuna dahilolması, kamu görevlilerinin de bu sürece katılımını zorunlu kılmaktadır. Tarihselolarak, temel sosyal hizmetlerin sunumu için kaynaklann dağıtımında, hükümet, pazann alternatifi bir kurum olarak kabul edilegelmiştir (Wringley and McKevitt, 1994: 76). Talep, arzı aştığı için, sosyal hizmetler hükümetler için çoğu zaman büyük problem kaynağıdır. Vergi ödeyenler yükü taşırken, hizmetler genellikle karşılıksız olarak sunulmaktadır. Arz ve talep anlamında hizmetlerin mantıksalolarak sunulacağı sistemin araçlannın ve yollannın bulunma zorunluluğu vardır. Bu durum, kamu görevlileri için çok hassas bir a landır. Çünkü kamu görevlileri, politik öncelikler ve hedeflerden, muhtemel çatışma alanlarından ve politik zorluklann kökenlerinden haberdar olmak zorundadır (Steward, 1989: 171). İdari örgütlenme, hizmetlerin ihtiyaçlarını ve bu hizmetleri alma -yeterliliğine sahip olmayan grup ve kişileri belirleyecek şekilde olmalıdır. Gelenekselolarak, kamu yönetimi etkinlik, verimlilik ve gereklilik 'üzerinde durmuştur. 'Etkinlik' belirli maliyet sınırları içinde daha yüksek verimlilik ile sonuçlanacak bir alternatifin önerilebildiği bir orandır. 'Rasyonellik' ise, bilgiyi öne sürmek ve savunmak için, açık gerekçelere dayanan önermeleri kullanan kendi içinde tutarlı bir süreçtir (Dunn, 1994: ). 'Ekonomiklik' ise, herhangi bir görevin en düşük maliyette yapılmasıdır. Faaliyetlerin bu değerler akılda tutularak yürü

6 66 Amme İdaresi Dergisi tülmesi ve görevlerin en hızlı ve en düşük maliyetle yerine getirilmesi gerekli dir. Zamanla bu değerler kamu yöneticilerinin de davranışlannı etkisi altına almış ve her ne pahasına olursa olsun etkinlik, ekonomiklik ve rasyonellik ilkelerinin hayata geçirilmesi yönünde büyük çabalar görülmektedir. Bununla beraber, Yeni Kamu Yönetimi hareketiyle birlikte etkinlik, ekonomiklik ve rasyonellik ilkeleri üzerinde durmanın da bir takım sınırlan olduğu hususu gündeme gelmiştir. Liberal düşünceler literatürde ve kamu yönetiminde kendini kabul ettirmiş ve bunun sonucu olarak eşitlik ve sosyal adalet ilkeleri desteklenmeye başlanmıştır. 'Eşitlik' konsepti yasal ve sosyal rasyonellik ile yakından ilişkilidir ve toplumdaki kaynaklann daha adil dağılımı ile sonuçlanacak bir alternatifin ileri sürülmesine olanak sağlayacak bir kriterdir (Dunn, 1994: 286, 329). Kamu yönetiminin sosyal değişikliğin gerçekleştirilmesindeki rolü genelolarak kabul edilmektedir. Hiç şüphesiz sosyal hizmetlerin sunumu ve dağıtımında kamu görevlileri proaktifbir rol üstlenmelidirler. Frederickson en üretken, en etkin ve en ekonomik yönetimlerin bile yoksulluk, fırsat eşitsizliği ve adaletsizlikle karşılaşabileceğine işaret etmiştir. Kamu yöneticilerinin, 'vatandaşlann kamu hizmetlerinden eşit olarak istifade etmeleri ile ilgili bireysel haklan' hususunda bilgilendirilmeleri gereği, gelecek on yılda kamu yönetiminin karşılaşacağı ana problemlerin işareti olmuştur (Frederickson, 1980: 121). Kamu Yönetimi ve Gelişim Kamu yönetiminin temel görevlerinden birisi de var olan yapılann kuruluş amaçlanna uygun hizmet etmelerini sağlamaktır. Kamu yönetimi ve bürokrasi nin en fazla eleştirilme nedeni mevcut yapının devamı amacıyla kurallara ve prosedüre uymaya atfedilen aşın değerdir. Hiç şüphesiz hükümet adına yürütülecek büyük çaplı hizmetlerin yürütülmesine olanak sağlamak için belirli davranış ve prosedür düzenlemelerine ihtiyaç vardır. Bu tür düzenlemeler, karmaşanın önlenmesi ve politikalann adil, etkin ve rasyonel bir şekilde yürütülmesine olanak sağlar. Bununla beraber, toplumlar modem dünyada hızla değişmektedir. Buna paralel olarak, karşılaşılan yeni problemlerle baş edebilecek yeni mekanizma ve yöntemlerin geliştirilme zorunluluğu vardır. Bazı yeni problemler için çözüm önerileri sunmadan önce yoğun araştırma ve tartışmaya ihtiyaç duyulur. Bazı durumlarda, mevcut yapı, karşılaşılan problemlerin çözümünde yetersiz kalmaktadır. Kamu yönetimi, problemleri daha maliyet duyarlı çözebilmek için yeni teknik' ve prosedürler bulma arayışı içinde olmalıdır. Bir başka deyişle, kamu yönetimi, yalnız karşılaşılan problemlerin çözümü ile uğraşmamalı, eski problemlerin üstesinden gelebilmek için daha iyi ve yeni yöntem arayışında olmalıdır.

7 Uzakdoğu Kaplanlarında Kamu Yönetimi ve Kalkınma ilişkisi 67 Kamu yönetiminde yeni ve daha iyi tekniklerin geliştirilmesi için bir çok neden vardır. Demokratik toplumlarda, yönetirnde yaşanan değişim, buna bağlı olarak ideolojik eğilimler ve rejim değerlerinde, toplumdaki güç dengelerinde ve politika önceliklerinde de değişimi beraberinde getirir. Kamu yönetimi devam eden bir süreç olduğu için, bütün bu ayarlamalar, olağan kamu yönetimi sürecini sekteye uğratınadan ve vatandaşlara sunulan hizmetlerin kalitesinde a zalma yaşanmadan yapılmalıdır. Şüphesiz kamu yonetiminin kendisinden kaynaklanan problemlerle de karşılaşılabilecektir. Doğalolarak, kamu hizmetlerinin içinde birçok bölüm ve birimler vardır. Kamu yönetimi alanında yapılan ciddi bir araştırma, uzmanlar ile genelciler arasında yaşanan çatışmayı çarpıcı bir şekilde ortaya koymuştur (Ridley, 1968). Araştırmaya göre, kamu hizmetlerinin organizasyonu ve işleyişinde açıklık ve demokratikliğe verilen önem, yaşanan problemlerin daha da karmaşık hale gelmesine neden olmuştur. Buna ek olarak, etkinlik, verimlilik, ekonomiklik ve yeni ortaya çıkan diğer değerler üzerinde fazla durulması, ortaya çıkan yeni sorunlann çıkmasına neden olmuştur. Bu ilkelerin her birini aynı anda uygulamak mümkün değildir, çünkü bunlann bazılan birbiri ile çelişebilmektedir. Geleneksel yöntem ve mekanizmalar, yeni ortaya çıkan sorunlann çözümlenmesinde yeterli olmamakla birlikte, bunlann yerine tümden yeni yöntem ve kurallann konulması da mümkün değildir. Bu durumda, karşılaşılan sorunlann çözümü, ancak yeni icatlar ile sağlanabilir. Riggs yeni icatlan, ilk defa bulunan ve uygulanan bazı yeni yapılar ve davranış kurallan ve sonuç olarak bunlan, düzenli uygulamalann içine katına süreci olarak tanımlamıştır. Şu da unutulmamalı ki yerleşmiş kurallar, düzenlemeler ve uygulamalar kamu yönetimindeki modem organizasyonlann kendilerini yenilemelerine pek olanak sağlamaz. Yeni yöntemlerin uygulanması, onun göreceli avantajlan, yerleşik yapı ve ihtiyaçlarla uyumuna vurgu yapılarak sağlanabilir. Gelişimeilik sonuç odaklı, meydan okuyan çalışma ortamı ve keşfediciliği ifade eder (Odom et al, 1990: 158). Gelişirncilik, Uzakdoğu Kaplanlannın kamu yönetimi alanında karşılaştıklan bazı sorunlann çözümünde etkili olmuştur. Ekonomik ve endüstriyel sıçramalardan kaynaklanan hızlı değişim, şok ve travınalann yatıştınlabilmesi için bir takım düzenlemelere gidilmiştir. Bu tür toplumlann ihtiyaçlan ve beklentileri tahmin edilmeli ve tatmin edici düzeyde karşılanmalıdır. Toplumun bütün kesimleri ekonomik ve endüstriyel gelişmeden aynı oranda istifade edemeyeceği için huzursuzluklar beklenmelidir. Kamu yönetimi aynı zamanda bu huzursuzluğun sınırlandınıması hususunda da görev üstlenmelidir.

8 68 Amme idaresi Dergisi Uzakdolu Kaplanlarının Kamu Yönetimlerinde GeçekleştirUenler Kompleks modem kamu yönetiminin anlaşılması için, Uzakdoğu Kaplanlannın geçirmiş olduğu tecrübeler, oldukça faydalı bir fonksiyon görecektir. Şüphesiz, Uzakdoğu Kaplanlan kamu düzeninin sürdürülmesi, ekonomik durumun geliştirilmesi ve d~steklenmesi, kamu ve sosyal hizmetlerin sunumu, yolsuzluklarla mücadele ve yeni yöntemlerin geliştirilmesi hususundaki isteklilik ve kapasite konulannda dikkate değer gelişmeler kaydetmişlerdir. Bu çalışmanın temel iddiası, daha önce de ifade edildiği gibi, Uzakdoğu Kaplanlannın ilerlemelerinin sağlanmasında kamu yönetimi k:urumlan, personeli ve birimlerinin oynadığı olumlu roldür. Başannın sağlanmasına katkı sağlayan bir veya az sayıdaki spesifik adımlara bakmaktansa, bütün süreci açıklayacak şekilde bütüncül (holistik) bir yaklaşımı izlemenin daha yararlı olacağı değerlendirilmektedir. Bu ülkeler üzerinde yapılacak çalışmanın çok dikkatle ele alınmasında yarar vardır. Çünkü, bu ülkelerin karşı karşıya olduklan problemlerin yapılan birbirinden farklıdır. Hong Kong daha yeni denebilecek bir zamanda İngiliz kolonisi olmaktan kurtulmuş ve komünist Çine devredilmiştir. Singapur Malezya federasyonundan aynlmış ve bağımsızlığı süresince güçlü bir anti komünist çizgi takip edegelmiştir. Güney Kore kapitalist ABD desteği ile kuzey komşusunun tehdidi altında yaşayagelmiştir. Tayvan, anavatan Çin'den ayn kalmaya dayanamamakla beraber, komünist Çin Partisi rejiminin yönetimi altına girmek istememektedir. Singapur, önceleri yüksek işsizlik oranı, çalışma hayatında yaşanan huzursuzluklar, ciddi konut açığı, şehir merkezlerindeki bozulma ve etnik çatışmalar gibi problemlerle karşı karşıya iken (Chen, 1983: 3), siyasi iktidar ile kamu yönetiminin uyumlu ve etkin çalışmalan sonucu anılan sorunlann üstesinderi gelinmiştir. Güney Kore uzun zamandır içinde bulunduğu geri kalmışlık, sanayileşememe, yüksek oranlı nüfus artışı, tasarruf etme alışkanlığının düşük oluşu ve artan olumlu adımlarla işsizlik gibi sorunlarla uğraşmasına rağmen, hükümetin attığı kalkınmada mucizevi denilebilecek başanlar elde etmiştir (APCC, 1992: 246). Bununla beraber, yaşanan hızlı değişim ve gelişmeler, beraberinde, geleneksel değerlerin aşınması ve yaygın işsizlik gibi sorunlan da beraberinde getirmiştir. Bu tür sorunlann üstesinden gelebilmek için bütün halkı kapsayacak sosyal güvenlik sistemi oluşturulmuştur. Tayvan eğitilmemiş işgücü, kıt sermaye ve teknik uzman sıkıntısı içindeki ekonomisini büyük oranda değiştirmiştir. Bu değişim sürecinde yaşanan sosyal huzursuzluklan yatıştırabilmek için sosyal güvenlik sistemi sağlam tutulmaya çalışılmıştır. Aynca, gerçekleştirilen hızlı büyüme ve sosyal değişim sonucunda

9 Uzakdoğu Kaplanlarında Kamu Yönetimi ve Kallanma ilişkisi 69 sivil toplum örgütlerinin sayısında önemli artışlar yaşanmış ve bunun sonucu olarak da politik değişiklik kaçınılmaz olmuştur (Tien, 1988: 7-8). Ayrıca, Uzakdoğu Kaplanlannın genelinde kalkınma yanında sosyal güvenlik alanında da önemli ilerlemeler kaydedilmiştir; okuma yazma oranı yükseltilmiş, imkansızlıklar içerisinde olanlara yapılan yardım yaygınlaştınlmış ve yaşam standardı yükseltilmiştir. Kamu yönetim sistemi, değişimden kaynaklanan ihtiyaç ve sorunlara etkin olarak cevap verebilecek şekilde modernize edilmiş ve yeniden yapılandınlmıştır. Uzakdoğu Kaplanlarının Benzer Özellikleri Anılan pazar farklılıklanna rağmen, bu ülkelerin birçok benzerlikleri de vardır. Özellikle aynı bölgede bulunduklan için, ekonomik performanslan onlan dünya ülkeleri arasında ayrı bir yere koymaktadır. Kısıtlı doğal kaynaklar ile gerçekleştirilen ve belirli süre devam ettirilen bu başandan dünya ülkeleri etkilenmiştir. Benzer kültürel çizgiler ve yabancı işgali de akılda tutulması gereken diğer benzerliklerdir. Söz konusu ülkelerin en açık benzerliği, toplumlannın Çin kültürünün etkisinde olmalandır. Hong Kong ve Tayvan, Çin toplumlan olarak ifade edilebilirken, büyük çoğunluğu Çinli olmakla beraber Singapur'un etnik yapısı çeşitlidir. Güney Kore, Japonlann yanında ÇinIilerden de etkilenmiştir. Toplumlar, antik çağlardan kalma ve saygı duyulan bir düşünür olan Konfıçyüs'ün düşüncesinin etkisi altındadır. Konfıçyüzmde bireylerin hayatında ailenin çok ayrı ve önemli bir yeri vardır. Aile onuru ve saygıya verilen önem büyüktür. Görünüş ne pahasına olursa olsun korunmalı ve zayıf ile fakirlerin bakımı ve korunması varlıklılann ve zenginlerin görevidir. Konfıçyüsçü gelenek bu toplumlan yönlendiren ana güç olduğu için, bu toplumlann sağlamış olduklan başannın da arkasındaki temel unsur, Konfıçyüs geleneğidir diyebilir;iz. Bireyler, ortak çıkar doğrultusunda emirleri yerine getirmek, gözetim altında tutulmak, korunmak, desteklenmek, ödüllendirilrnek ve yeri geldiğinde azarlanmak için vardır. Bu toplumlann başansında, katı otorite ruhu ve tatlı sert disiplin çok önemli bir yer tutar. Bu toplumlann ortak özelliklerinden birisi de yüksek nüfus yoğunluğuna sahip olmalandır. İnsanlar, mevcut kaynaklar ve arazi ile etkin olarak desteklenecek düzeyin üzerindedir. Nüfusun aşın bir şekilde artmasının nedeni, göç ve politik huzursuzluklardır. Göçmenler bilgi, belirli kapital ve yeni ortamda yeşerip gelişecek girişimci ruha sahiptir. Güney Kore, hızlı sanayileşmesini sağlayan Amerikan yardımı alırken, Hong Kong ve Singapur ticari alt yapılannı güçlendirmişler, Tayvan ise kısa sürede sanayi alt yapısını oluşturmuştur. Enteresandır, bu toplumlann tamamı dış güçlerin koloniyel uygulaması ve Japonya'nın işgaline maruz kalmışlardır. Bu işgaller çalışma alışkanlıklan ve

10 70 Amme İdaresi Dergisi gelecek beklentileri üzerinde olumsuz etkiler bırakmamıştır. Aksine, bunlar isteyerek olmasa da Batılı değerler ve metotlar ile organizasyon mekanizmalannın öğrenilmesini sağlamıştır. Modem dünyada kamu yönetiminin karşılaştığı sorunlar nelerdir? Bir makalede, Perry kamu yönetiminin karşı karşıya olduğu problemleri sıralamıştır. Bunlar: 1) anayasal düzenin sürdürülmesi, 2) teknik yeterliliğe ulaşma, 3) kamu beklentilerini karşılayabilme, 4) değişim, belirsizlik ve kompleks yapının yönetimi ve 5) etik davranış (1998: 4). Perry'nin analizi, Amerikan tecrübesine dayansa da benzer sorunlar bütün modem toplumlar için geçerlidir. Uzakdoğu Kaplanlan siyasi sistemlerinin değişik yapısı ve modernleşme kervanına sonradan katılmalan nedeniyle daha fazla problemlerle karşı karşıyadır. Kamu ve anayasal düzenin sürdürülmesi bütün toplumlar için önemli bir görevdir. Bu ülkelerin, sistem için büyük önemi haiz olan ekonominin kesintiye uğramadan büyümesi gibi ekstra sorumluluklan da vardır. Sosyal güvenlik harcamalan sisteme karşı gelişebilecek şiddetli kamu rahatsızlığını önleyecek ve toplumdaki alt gelir gruplannın da istifadesini sağlayacak şekilde eşit bir şekilde dağıtılmalıdır. Ekonomik gelişmeyle beraber ortaya çıkan zenginlik ve güç, yolsuzluğa neden olabilmektedir. Bu ülkelerin kamu yönetimleri faaliyetlerini etkili bir şekilde yürütebilmek için gelişirnci yöntemler geliştirmek ve bunlan uygulamanın yanında, anılan problemlerle de uğraşmak zorundadırlar. Uzakdoğu Kaplanlannda Kamu Yönetiminin Rolü Dwing Waldo, yönetimi, hükümetlerin temeline yerleştirmekte ve ona yeterli önemin verilmediğinden yakınmaktadır (Waldo, 1991: iii). Uzakdoğu Kaplanlannın kalkınmasında kamu yönetiminin çok önemli bir fonksiyon gördüğünün tekrar vurgulanmasında fayda vardır. Yirminci yüzyılın ilk yansında Uzakdoğu Kaplanlan politik, idari ve ekonomik sorunlann pençesinde yaşam mücadelesi veriyorlardı. Hong Kong, maceraperest turistler için egzotik bir yer olmaktan ileri bir anlam taşımıyordu. Singapur, sivrisinek antreposu konumundaydı. Güney Kore ise, bugünkü dolarla, Togo ve Eritea'nın sahip olduğu kişi başına düşen gelire sahipti (Newsweek, 1994). Tayvan bugün olduğu gibi kendi kimliğini oluşturmaya çalışırken, anavatan Çin'in büyük öfkesini çekiyordu. Bölgedeki bu ülkelerin kabul edilebilir bir kalkınma modeli ile kalkınmalan çok zor olarak görülmekteydi. Bu ülkelerin kalkınmasında etkili olan unsurlann neler olduğuna bakılacak olursa, genellikle kültürel değişkenlikle açıklanmaya çalışılmaktadır. Çin kültürünün baskın etkisi (Güney Korede Japon etkisi) ve Konfıçyüs kültürünün etkileri Uzakdoğu Kaplanlannın halklannı disiplinli, yoğun,etkin ve rasyonel çalışmaya yönlendirmiştir..

11 Uzakdoğu Kaplanlarında Kamu Yönetimi ve Kalkınma ilişkisi 7 ı öne sürülen diğer bir argüman da izlenen sert anti komünist çizginin varlığıdır. Hong Kong vetayvan, 1949 yılında Çin Halk Cumhuriyeti'nin komünistler tarafından ele geçirilmesinden sonra kaçanlar tarafında yönetilmiş ve sürüklenmişlerdir. Singapur her zaman için anti komünist bir çizgi izlemiştir. Aynı şekilde Güney Kore de komşusu ile olan ilişkilerinden dolayı daima Batının yanında yer almıştır. Komünizme karşı her zaman ABD'nin müttefikleri olan Japonya, Tayvan, Güney Kore ve Singapur açıkça yardım ve yatınmlarla desteklenmişlerdir (Newsweek, 1994). İngiltere'nin son uzakdoğu limanı olan Hong Kong ise, Komünist Çin'in ticaretten dışlanmak istenmesi nedeniyle kapitalist ülkelerden istifade etmiştir. Anti komünist açıklama çok su götürür, çünkü dünyanın birçok bölgesinde benzer durumdaki ülkeler aynı başanyı gösterememişlerdir. Bu hızlı kalkınmada coğrafi bölgenin etkisi olmuş mudur? Bu ülkelerin Asya-Pasifik bölgesinde bulunmalan Batı dünyası ile Doğunun buradan ilişki kurmalanna olanak sağlamıştır. Bu da artan ilgi ve yatınm sonucunu doğurmuştur. Süper güçlerin gövde gösterilerine sahne olduklan için bu bir dezavantaj o larak da görülebilir. Ülkenin i~tiyaçlan gözetilmeksizin büyük güçler tarafından Güney ve Kuzey Kore olarak ikiye ayrılması bunun örneğidir. Muhtemelen bölgedeki büyümeye, coğrafi durum, anti komünist duruş, Konfiçyüsçü inanış ve kültürel faktörler yardımcı olmuştur. Bununla beraber, bu imkanlar personelin, birimlerin ve kurumlann organize bir şekilde örgütlenmesi ve kamu politikalannın düzenli olarak gözden geçirilmesi ile mümkün olmaktadır. Toplumlann bir çoğunda kamu bürokrasisinin, dolaylı veya doğrudan, bu görevi üstlenmesi istenir. Uzakdoğu Kaplanlan da bu kuralın istisnası değildirler. Bunun için bu ülkelerdeki kamu personeli ya Singapur, Güney Kore ve Tayvan' da olduğu gibi yönetici elitin açık desteğini alarak veya Hong Kong' da olduğu gibi valinin kontrolünde kendi yetki ve sorumluluklanna göre faaliyet yürütmek durumunda kalmışlardır. Uzakdoğu Kaplanlan, ekonomik politika ve stratejilerdeki ayarlamalar yoluyla, değişikliklere anında adapte olabilmenin avantajlannı yaşamıştır. Rekabet oranı yüksek olduğu için, önerilen değişiklikler üzerinde derinlemesine tart1şmalar yapmak için yeterli zaman olmamıştır. Singapur ve Güney Kore'deki gibi uzak görüşlü hükümetler, yaşanan değişikliklere anında cevap verirken, Hong Kong ve Tayvan'da özel sektörün rekabeti devam ettirmeleri için az da olsa hükümet müdahalesine izin verilmiştir. Kamu yönetimi, karmaşık kurallar ve düzenlemeler yoluyla istenmeyen engellemeler yapmak yerine, toplumun bütün amaçlannın gerçekleştirilmesi için gerekli desteği sağlamıştır. Uzakdoğu Kaplanlanna yöneltilen eleştirilerden birisi de politik sistemde demokratik değerlerin eksikliğidir. Bu eleştiriyi, demokrasinin kalkınmayı engelleyici bir yönünün de olabileceği şeklinde algılayabiliriz. Demokrasi eksikli

12 72 Amme İdaresi Dergisi ği, toplum için gerekli olan doğru ve hızlı kararların alınmasında faydalı olmuştur. Uzakdoğu Kaplanlan demokratik kurallann olmadığı süreçte iyi bir performans göstermişlerdir; fakat bu yönde yapılan değişikliklerden sonra da olumsuz yönde etkilenmemişlerdir. 90 ülkeyi kapsayan bir araştırmaya göre, sivil ve politik özgürlüklerle birlikte, ekonomik özgürlük büyümeyi desteklemektedir. Aslında, toplum değişirken, kamu yönetimine büyük görevler düşmektedir. Gelenekselolarak, istikrarın sağlanması ve değişimin yönetilmesinde kamu yönetiminin önemi kabul edilmektedir. Uzakdoğu Kaplanlan, protesto gösterileri ve toplum yürüyüşleri yoluyla, kamu düzeninin bozulması tehdidi ile karşı karşıya kalmışlardır. Kamu düzenine yönelik tehditlerin etkin olarak savuşturulması ekonomik faaliyetlerin sürdürülmesi bakımından önemlidir. Birçok ülkede hükümetlerin ve kamu yönetimlerinin başarısızlığa uğramasının nedeni olan yolsuzluklann önlenmesi bakımından da kamu yönetimi önemlidir. Hong Kong ve Singapur'da kalkınmanın ilk safhalarında yolsuzluk sorununun varlığı kabul edilip, gerekli önlemlerin alınması yoluna gidilmiştir. Bütün bu ülkelerde yolsuzluk gelişmenin önündeki bir engelolarak kabul edilmiştir. Kamu yönetimi ekonomik gelişme ve siyasi istikrann sağlanmasının yanında, artan sosyal hizmetlere olan talebin karşılanması görevini de yürütmüştür. Eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik hizmetlerinin sunumu ve yaşam kalitesinin yükseltilmesinde gözle görülür ilerlemeler kaydedilmiştir. Singapur' da bu tür değişiklikler, iktidardaki partinin gözetiminde hükümet tarafından başlatılmıştır. Hong Kong da ise İngiliz sosyal güvenlik sisteminin de etkisiyle, Konfiçyüsçü anlayışta bulunan güçlü toplum bilinciyle birleştirilerek bir sosyal güvenlik sistemi oluşturulmuştur. Güney Kore ve Tayvan'da kamu düzeninin sağlanması ve ilerlemenin sürdürülebilmesi için büyük önemi haiz olan bu hizmetler kamu tarafından sunulmuştur. Gelişmekte olan ülkelerin birçoğunda, bağımsızlık kazanılmadan önce. güçlü milliyetçilik akımlan yaşandığı ve bürokrasi, sömürülmenin bir aracı olarak görüldüğü için, bürokrasi eleştirilerin odak noktasını da oluşturmaktadır (Huque, 1990: 9-11). Bağımsızlık sonrası yürütülen kamu yönetiminin yeniden yapılandınlması çalışmalarında, bürokrasinin azaltılması ve ayncalıklann kaldırtıması eğilimi yaşanmıştır. Sonuç olarak, politik liderler ile kamu bürokrasisi arasında öne geçmek için büyük mücadele yaşanmaktadır. Uzakdoğu Kaplanlannın izlediği yol, bürokrasi ile mücadeleye girmekten ziyade, onlann tecrübe ve bilgilerinden yararlanma şeklinde olmuştur. Genel o larak, gelişmekte olan ülkelerde kamu görevlileri en organize grubu teşkil etmekte ve en yetenekli insan gücünü oluşturmaktadır. Kamu görevlilerine politik idarecilerin müdahalesinden uzak bir çalışma ortamı sağlandığında ve performansı ödülle~diren bir sistem oluşturulduğunda, iyi motive edilmiş bürokrasiden istifade etme ihtimali yüksektir. Singapur, çok sayıda iyi yetişmiş personeli

13 Uzakdoğu Kaplanlarında Kamu Yönetimi ve Kalkınma Ilişkisi 73 cezbedecek kamu hizmetinin oluşturulmasında, büyük başarı sağlamıştır. Bunun sonucu olarak, personelin geliştirilmesi, göreve devamı ve yeniden eğitimi hususunda yeni adımlar atılmıştır. Güney Kore, iyi yetişmiş çok sayıdaki profesyoneli tekrar ülke hizmetine kazandırmanın yolunu bulmuştur. Hong Kong kamu görevlilerini ülkenin kalkınmasında önemli bir kaynak olarak gördüğü için, onlara iyi muamele etmekte ve yeni nesil, kamu yönetimini çalışılabilecek en iyi alanlardan biri olarak görmektedir. Tayvan, kamu görevini cazip kılacak birçok düzenleme yapmıştır. Bütün bu çabalar kamu bürokrasisini zenginleştirmiş ve genel ulusal hedeflere ulaşılmasına katkı sağlamıştır. Kamu Yönetiminin Doğası Uzakdoğu Kaplanlannın kamu yönetimlerinin doğal yapısı ile ilgili çok sayıda unsur sayılabilir. Hong Kong serbest piyasa ekonomisinin parlayan yıldızı ve hükümet müdahalesinin olmadığı bir birim olarak bilinmektedir. Sistemin etkin işlemesi için, hükümet belirli bir mesafede durmakta ve düzenlemeler belirli düzenin sağlanması için varlığını sürdürmektedir. Sonuç, böyle bir sistemden beldenebileceği gibi, sistemin tamamen özel firmalar ve büyük holdingler tarafından domine edilmesi değil, tersine sistemin zaman zaman krize düşebileceği ve hükümet tarafından küçük müdahalelerle tekrar harekete geçebileceği bir yapıdır. Diğer taraftan Singapur ise, toplumun büyümesi ve yönetimin işleyişini planlayan ve yönlendiren bir sistemi benimsemiştir. Hükümet, sistemin istenilen yönde ilerlemesi için, politikalann belirlenmesi ve,bu politikalann uygulanması aşamalannda oldukça dikkatli davranmaktadır. Aşın kontrolün varlığı ve vatandaşların yeterince özgürlüğe sahip olmadığı yolundaki eleştirilere rağmen, sonuç vatandaşlar açısından kabul edilebilir görünmektedir. Singapur ticari faaliyetlerin liderlerinden biri olarak ortaya çıkmış ve vatandaşlan bir hayli yüksek yaşam standardına ulaşmıştır. Güney Kore'de sistemi sıklıkla askerler domine etmişlerdir. Askerler 1961 yılında yaptıklan darbeye gerekçe olarak sivil idarenin başarısızlığını göstermişler ve ülkenin komünizm, kaos ve yolsuzluktan kurtarılacağı sözünü vermişlerdir (Sohn, 1968: 106). Liderlerde değişiklik olmasına rağmen, uzun dönem askeri yönetim devam etmiştir. Liderler,. kamu yönetimi reformunu yolsuzluklann kökünü kazımak için başlatmışlardır. Heady'a (1991: 332) göre, askeri yönetim geçen süre zarfında, personelin kalitesinin ve verimliliğin artınlması için örgütsel yapıda gerçekleştirilen düzenlemelerde daha başarılı olmuştur. 0, bu başarıyı kamu görevi için hazırlananların yetiştirilmeleri için sarf edilen yoğun çabaya bağlamaktadır. Tayvan yaklaşık yanm yüzyıldır tek parti iktidarı tarafından yönetilmesine karşıya olduğu ta rağmen, ekonomik gelişmeyle beraber ilk zamanlarda karşı nınma ve yoksulluk problemlerini çözmüştür. Yeni gelişen orta sınıf, politik sis

14 74 Amme İdaresi Dergisi temi katılmak için zorlarken, kamu yöneticilerinin, medyada çıkan yönetimin etkinsizliği, israf, yolsuzluk, hukuksuzluk, aksayan kamu hizmetleri, farklı kanun uygulamalan, büyüyen eşitsizlik ve yetersiz alt yapı hizmetleri gibi konulardaki yakınmalan görmezlikten geldikleri gerekçesiyle, kamu yönetimin yeniden yapılandınlması konusu seslendirilmeye başlamıştır (Caiden, 1991: 99). Bu yakınmalann neticesi olarak,1985 yılında alternatif bir parti kuruldu ve vatandaşlann talepleri doğrultusunda idari sistemde değişiklikler yapıldı. Uzakdoğu.Kaplanlan demokratik sistem yönünde gözle görülebilir bir hareket başlatmışlardır. Son zamanlarda bu süreç doğru yönde ilerlemektedir. Uzakdoğu Kaplanları Kamu Yönetimlerinin Güçlü Yanlan Uzakdoğu Kaplanlannda kamu yönetiminin oynadığı önemli rolü nasıl açıklayabiliriz? Bunu bütün ülkeler için aynı derecede ortaya koymak mümkün değildir. Kendi özelşartlanna göre tarih, kültür ve toplumun yapısı gibi bir çok faktör bu ülkelerin başansına katkıda bulunmuştur. Hong Kong' da özel sektörün kamu hizmet sunumuna sokulması ve özel sektör yatınmlanna olanak sağlanması hükümetin yaptığı olumlu katkılardır. Ülke yönetiminde koloni yönetiminin almış olduğu kararlar, vatandaşlann hiçbir itirazı olmadan bürokratlar tarafından uygulanmıştır. Politik muhalefete rağmen, bürokratlar geçmişte kendiliğinden kontrollerini sürdürmüş olup, son zamanlarda ise daha duyarlı ve sorumlu bir idari sisteme doğru yöneliş söz konusudur. Yasama, hükümeti kamu hizmetlerinin sunumu ve kalitesi hususunda harekete geçirerek, demokratikleşmeye olumlu yönde etki yapmıştır. Kamu yönetimi özel sektör yatınmlannın önünü açma hususunda çok önemli katkı sağlamıştır. Kamu şirketlerinin özelleştirilmesi ve bazı hizmetlerin özel firmalara devri, gittikçe büyüyen kamu firmalannın hastalıklanndan olan yolsuzluklardan kamu görevlilerini korumuştur. Yolsuzluklarla mücadele konusunda yürütülen amansız mücadele sonucu kamu yönetiminin etkin ve verimli bir şekilde işlemesi sağlanmıştır. Hong Kong'un nev-i şahsına mahsus konumundan dolayı, onun tecrübesine dayanarak kesin yargıya varmak oldukça zordur. Hong Kong'un gelişmesinde etkili olan unsurlar; fabrika disiplinine alışmış iyi çalışan insan gücü, zayıf ve militan olmayan sendikal yapı, yabancı firmalara karşı aynmcılığın olmadığı bir ortam ve yetenekli insan gücünün ülkeye girişine olanak sağlayan liberal bir göç politikası, iyi bir iç ve dış haberleşme ağı, etkin hizmetler, düşük vergiler, ücretsiz limanlar, convertibl para ve kazançlann transferi konusunda herhangi bir sınırlamanın olmayışı, uygun bütçeleme politikası ile beraber istikrarlı ve etkin bir kamu yönetimi, hükümet emirleri ve prosedürün etkin olarak uygulanması, bağımsız jüriler tarafından uygulanan İngiliz hukuk sistemi ve iş dünyasına minimum hükümet müdahalesi ve kaliteli düzenlemelerdir (Miners, 1995: 45).

15 Uzakdoğu Kaplanlarında Kamu Yönetimi ve Kalkınma ilişkisi 75 Singapur kamu yönetimi, yalnızca kaliteye önem verdiği için değil, etkin ve başarılı yöneticilere ayrıca ödül verdiği için, kaliteli personelin çalışmayı tercih ettiği alan olmuştur. Kaliteli personel seçiminin faydalan görülmüş ve bunlann özel sektöre kaptırılmaması için de rekabetçi ücret ödemesine gidilmiştir. Böylece, hükümetin tam desteğine sahip olan kamu görevlileri, politikalann etkin olarak uygulanmasını temin etmişlerdir. Kore'nin performansına katkı sağlayan unsurlar eğitimli profesyoneller, modem teknoloji, merkezi planlama, sadakat ve çalışma arzusudur. Kore çalışma kültürü, otoriter ve aile ilişkilerini yansıtan bir yapıya sahiptir. İnsan ilişkilerine verilen büyük önem, kamu yönetimi üzerinde olumlu etki yapmıştır. Kore de Singapur gibi dışanya açık bir büyüme modelini benimsemiştir. Kamu yönetimi gelişim sürecine, hükümetin yol göstermesi ile uzun zamandır varlığını sürdüren ve resmi görevliler tarafından, Konfiçyüs ideali nedeniyle kabul edilen patemalistik davranış yoluyla, katkı sağlanmıştır (Griffin, 1998: 1). Kamu yönetimi alanındaki reform, 1986'dan bu yana devam eden bir uygulamadır. Çünkü bundan önceki dönemde kamu yönetimi yolsuzluk ve usulsüz uygulamalan ile bilinirdi (Heady, 1991: 320). Hükümet değişikliğinin gerçekleştirilmesinden bu yana yolsuzluk ve usulsüz uygulamalann ortadan kaldınlması için büyük çaba sarf edilmiştir. Tayvan'ın gelişmesinde etkili olan unsurlar, merkezileşmiş kamu yönetimi ve kamu görevlilerinin kapasitesi ile siyasi iktidarın desteğidir. Aslında, Kuomintag'tan (KMT) söz etmeden kamu yönetimini tam olarak açıklamış 01 mayız. İktidardaki parti, yönetimin sağlanmasında çok uzun bir süre belirleyici rol üstlenmiş ve kamu yönetimi üzerinde kontrol yetkisi kullanmıştır. Parti, üst düzey kamu görevlilerinin atanmasında etkin olduğu için, bu personel hükümetin de tam desteğini sağlamıştır. Kamu bürokrasisi, genel gelişme planının önemli bir parçası olarak organize edilmiş ve kullanılmıştır. Gelişmekte olan ülkelerde sıklıkla karşılaşılan toplumsal tansiyonlann düşürülmesinde yardımcı olduklan için, Uzakdoğu Kaplanlannda kamu yönetimine olan pozitif bakış açısı olumlu sonuçlar doğurmuştur. Kamu yönetimi değişim ihtiyacına etkin ve olumlu cevap vermiş ve sistemde istenilen değişikliklerin gerçekleştirilmesinde yardımcı olmuştur. Son olarak, kamu yönetiminin yeniden yapılandınlması çabaları ile takip edilen, kamu yönetiminin ihtiyaçları ve kapasitesinin gözden geçirilmesine yönelik sık sık çalışmalar yürütülmüştür. Uzakdoğu Kaplanları Kamu Yönetimlerinin Karşı Karşıya Bulunduğu Sorunlar. Her bir ülkenin kendi yapısına mahsus problemleri olmakla beraber, gelecekte daha fazla problemle mücadele edilmesi muhtemeldir. Lee (A. S Hugue, J. T. M Lam, J. C. Y Lee, 1996: 156) Hong Kong'un karşı karşıya olduğu aka

16 76 Amme İdaresi Dergisi demik ve pratik problemlerin yanında politik faktörleri de tespit etmiştir. Quah (A. S Hugue, J. T. M Lam, J. C. Y Lee, 1996: 156), Singapur kamu yönetiminin etkin personelini muhafaza etmesi, geliştirmesi ve yeni yetişenleri cezbetmesi, kamu görevlileri arasında örgütsel dayanışmayı devam ettirmesi, kamu hizmetlerinin kalitesinin artınıması ve kamu görevlileri arasındaki yolsuzluk olaylannın minimize edilmesi hususlarında, devamlılık ve kararlılık sergilenmesi gereğine işaret etmektedir. Jun ve Yoon'a göre (A. S Hugue, J. T. M Lam, J. C. Y Lee, 1996: 157), Güney Kore, kamu görevlileri arasında güçlü bir etik duygusunun geliştirilmesi ve merkezileşme ile yerelleşme arasında etkin bir dengenin sağlanması problemi ile karşı karşıyadır. Chang ve Lam'a göre (A. S Hugue, J. T. M Lam, J. C. Y Lee, 1996: t57), Tayvan dışarıdan gelen sürekli baskı ve değişen taleplere cevap verebilme problemleri ile karşı karşıyadır. Uzakdoğu Kaplanları yaşam standardının yükseltilmesi ve ekonomik gelişme konulannda büyük başanlar göstermişlerdir. Mevcut sistemin yeni yönetim teknikleri doğrultusunda geliştirilebilmesi ve karşılaşılan yeni problemlerle baş edebilmek için gerekli altyapı mevcuttur. Bunun için Uzakdoğu Kaplanlarının karşı karşıya oldukları en önemli problem; gerçekleştirdikleri bu performansı devam ettirmektir. Bu ülkelerin ekonomik büyümelerini sürdürmeleri için gereidi olan yetişmiş insan gücü alanında yaşanabilecek eksiklikleri dikkate alma ihtiyacı vardır. (Far Estern Economic Review, 1994). Bu çerçevede, gelecekte ortaya çıkabilecek ihtiyaçlann karşılanabilmesi için yetişmiş insan gücünü kamu yönetiminde tutacak kapsamlı planlamaya ihtiyaç duyulmaktadır. Aynı zamanda ekonominin etkin olarak yönetiminin de devam ettirilme zorunluluğu vardır. Uzakdoğu Kaplanlan, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerden gelecek rekabet ile de karşılaşacaklardır. Nitekim, önde gelen bazı sanayileşmiş ülkeler bir araya gelerek bu ülkeler ile yanşmak için yeni stratejilerin oluşturulması için çaba sarfetmektedirler. Dahası, aynı bölgedeki Tayland, Malezya ve Endonezya gibi ülkeler de rakip olma durumundadırlar. Aynı zamanda, sanayileşmiş ülkelerin lehine ve onların ihtiyaçlanna uygun bir yapının oluşturulması için uluslararası bir baskı vardır. Sanayileşmiş ülkelerin, asıl Asya kaplanı olan Japonya'nın önünün kesilmesi için, uzun bir zamandır, çaba sarf ettikleri ve nihayetinde de başarılı olduklan görülmektedir. Uzakdoğu Kaplanlan, özellikle de Singapur, bu baskıya boyun eğmeme konusunda kararlıdır. Karşılaşılan sorunların büyük bir kısmı başarıyla berteraf edilmekle beraber, gelecekte, üstesinden gelinmesi gereken birçok sorunla da karşı karşıya kalınacaktır. Hong Kong'un Çin'e devrinden sonra yaşanan toplumsal huzursuzluklar, Singapur'da yaşanan etnik tansiyon, Güney Kore'de Kuzey ile birleşme konusunda yaşanan şiddetli anlaşmazlıklar ve Tayvan'ın Çin'den ayn bir kimlik 0

17 Uzakdoğu Kaplanlarında Kamu Yönetimi ve Kalkınma ilişkisi 77 luşturma arayışları, her bir ülke için üstesinden gelinmesi gereken sorunlar olarak ortada durmaktadır. Anılan sorunlann üstesinden gelmek için belirlenecek ve uygulanacak stratejiler, toplumun içinde bulunduğu durum, politik liderliğin yapısı ile hükümet ve kamu yönetiminin kapasitesine bağlı olacaktır. Tamamlayıcı Gözlemler MÖ yaklaşık 500 yıllarında, Platon'dan yüzyıl önce yaşamış olan Yunanlı filozof Heraklitus 'Bir insanın aynı nehre iki defa giremeyeceğini' ifade etmiştir (Jones, 1970: 14). Bu, her şeyin devamlı değişim halinde olduğunu ve bu değişimin, tıpkı büyük bir nehir akıntısında olduğu gibi, insan kontrolünün dışında olduğu gerçeğine işaret etmektedir. Heraklitus, değişimi doğal bir halolarak kabul etmiştir. Heraklitus'tan bu yana değişim üzerinde bağımsız ve büyük bir güç olarak durulması çağdaş insan varlığının önemli bir unsuru olarak görülmektedir. Yaklaşık aynı zamanda Çin'de 'l-ching' (Değişiklikler Kitabı) yazılmıştır. Bu kitapta, sosyal değişimin doğal ve kendiliğinden olduğu ifade edilmektedir. Değişimin yönü değişimin kanunu tarafından belirlenmektedir. İlk zamanlar Çin felsefesi sosyal ilişkilerin evriminde istikrarlı bir döngünün varlığını kabul etmiştir. Değişim hareketi, genelolarak, başladığı noktaya döner ve olayların tabii trendi belirli bir yolu takip eder. Değişimler Kitabı'nın Cennetteki ve Dünyadaki her ilişkinin şekil ve çapını ihtiva ettiği düşünüıürdü. Antik Doğu ve Batı, değişim konusunda paralel anlayışlar geliştirmişlerdir; devamlı değişim süreci Çinlilere göre, güneşin sabahları doğması ve ilk baharın kışı takip emesi gibi değişim de bir şekilde tahmin edilebilir. Bu zıt güçler arasındaki aktif bir mücadele sürecidir; büyüme belirli bir süre sonra dağılma ve yönetenlerin düşmesine neden olur. Heraklitus hayatın hareket olduğunu ve bunun karşıt güçlerin mücadelesi sonucu geliştiği görüşünde iken, Çinliler görüpüşte zıt olan iki gücün aslında tek olduğunu ve illa ki çatışma halinde olmaları gerekmediği inancındaydılar. Değişim, karşı görüşü anlayarak ve uyum ile düzeni sürdürerek gerçekleşir. Heraklitus ve antik Çin filozofları tarafından öngörülemeyen, amaçlı dizayn ve planlı değişimdir. Bunlar, bürokratların ve uzmanlann karmaşık toplumların yönetimi ve sosyal değişimin gerçekleştirilmesi hususlarındaki güçlü müdahalesini beklemediler. Dahası, çağdaş dünyada ayakta kalmanın yolu, bireyolarak, değişim ve problem çözmek için sorunlara ne derece karşı koyup, onunla ilgili stratejiler geliştirmeye bağlıdır. Değişim, organizasyonun olduğu kadar, bireyin de sorumluluğudur. Bugünün lider ve yönetimleri önceden belirlenmiş yöntemleri takip edemez, çünkü onlar anlık seçim ve tercihi gerektiren değişik alternatifler tarafından devamlı rahatsız edilmektedirler. Kamu yönetimi, belirli politikaların yürütülmesinde önemli role sahip olmasına rağmen, gerçekleştirilen ekonomik büyümedeki tek etken değildir. Bununla

18 78 Amme İdaresi Dergisi beraber, kamu yönetimi belirli hassas politikalann uygulanması ve politik sistemin işleyişinde önemli destek fonksiyonu görmüştür. önceki bölümlerde de açıklamaya çalıştığımız gibi, her ülkenin kamu yönetim sistemlerinde eksiklikler vardır. Fakat kamu yöneticileri ilk ekonomik başan ile cesaretlenmişler ve olayların planlanmasında önemli rol oynamışlardır. Uzakdoğu Kaplanlarında yaşanan tecrübe, gelişmekte olan ülke kamu yönetimlerinin uygulamalan ve teorileri için önemli bir örnek teşkil etmektedir. Her devlet belirli bir gelişim evresinden geçmekte ve kademeli olarak modem topluma dönüşmektedir. Oldukça kısa denilebilecek zaman diliminde, bu Kaplanlar Asya-Pasifik bölgesinde toplumlann yöneticisi konumuna gelmişlerdir. Bürokrasinin gücü ele geçirme mücadelesi, sistemi bozmadığı gibi; bürokratik yetersizlikler, sistemin işleyişini etkilememiştir. Uzakdoğu Kaplanlannda uygulanan sistem, kamu yönetiminin başarısının siyasi sistemin yapısına bağlı olmadığını gösterir. Kamu yönetiminin esas görevleri, farklı politik sistemlerde de etkin bir şekilde yerine getirilebilir. Daha çok, kamu yönetimi politik karar verici'lerin desteğine ihtiyaç duymaktadır. Müdahale oranı ülkeden ülkeye değişmektedir. Politik ve idari yöneticiler görevlerin yerine getirilmesi için gerekli olan yetkinin yanı sıra, sistemin ihtiyaçlan ve kaynaklan konusunda da fikir birliğine vardıklarında, kamu görevlileri kabul. edilebilir bir düzeyde hizmet sunabilmektedirler. Başarının sağlanmasında en önemli unsurlardan birisi oynanan bu tamamlayıcı roldür. Çalışma, Uzakdoğu Kaplanlarının başarısı ile ilgili olarak literatürde bulunan bazı açıklamaları destekleyici mahiyettedir. Vatandaş ve yönetimin karakteristikleri, kültür ve gelenek ile birleşmiş tarihsel ve coğrafi faktörler, arzu edilen sonuçlara ulaşılmasında etkili olmuşlardır. Geleneksel kurumlann.ve hükümetin güçlü liderliği ve yol göstericiliği yararlı olmuştur. Uzakdoğu Kaplanları, hedefler ve bu hedeflerin gerçekleştirilme araçlan üzerinde kamu yönetimi ile hükümet arasında bir konsensüs sağlayarak, ikisi arasında güçlü bağlann kurulmasını sağlamıştır. Politikalar üzerinde tartışmalann yaşanmaması, hızlı karar alınması ve alınan bu kararlann da etkin olarak uygulanmasına olanak sağlamıştır. Personelin yanında, kamu sektörünün küçük oluşu, yeni fikirleri tecrübe etme arzusu ve kamu hizmetlerinin kalitesini artırma arzusu, başarının sağlanmasında ö nemli etkenler olmuştur. Yönetim karmaşık ve gittikçe daha da karmaşıklaşan bir süreçtir. Çünkü yeni problemler ortaya çıkmakta ve mevcut uygulamalar ya etkinliğini yitirmekte ya da etkisiz hale gelmektedir. Uzakdoğu Kaplanları örneği göstermektedir ki, öncelikleri belirleyerek ve bunları sırayla gerçekleştirmeye çalışarak yaşam kalitesini önemli oranda yükseltmek mümkündür. İhtimalen, bir çok kültürel, sosyal, politik, ekonomik ve prosedürel problemlerle karşılaşılacaktır. Hükümetler bu

19 Uzakdoğu Kaplanlarında Kamu Yönetimi ve Kalkınma ilişkisi 79 problemlerin üstesinden gelmek istediklerinde, kamu yönetimi de destekleyici rolünü oynayacaktır. Hong Kong yönetimi, genelde, kamu hizmetlerinin sunumunda etkin ve yoğun olarak özel sektörün rol alması için çaba sarf etmiş ve bunun sonucu olarak da bu işlerin kendisi tarafından yürütülme yükümlülüğünden kurtulmuştur. Performans yönetimi ile 1980 ve 1990'larda yürütülen finansal yönetimin geliştirilmesi ve kamu yönetiminin yeniden yapılandırılması çabaları sadece hükümetin iç yönetimini etkinleştirmeye yönelik olmayıp, politik geçiş sürecinin yönetimi olarak görülmüştür. Hükümet 'nasıl' sorunu ile ilgilenirken, siyasi temsilciler 'niçin' ve 'ne oranda' sorunu ile ilgilenmişlerdir. Hükümet görevlileri, Hong Kong'un ekonomik başarısının politik saiklerle hareket etmeyen, temiz ve yolsuzluğa bulaşmamış bürokrasi monopolü sonucu, rejimin politik ve sosyal istikrarın devam ettirilmesi ile ilgili olduğuna inanmaktadır. Bu durum, Hong Kong'un İkinci Dünya Savaşı sonrasında Doğu ve Güneydoğu Asya'daki durumu göz önüne alındığında, doğrudur. Hong Kong'un gelişme modeli, özellikle büyük çoğunluğu Çin' den kaçan mültecilerin mentalitesine de oldukça uygundur. Hong Kong'un devam eden başarısındcl,1980'den buyana kamu yönetiminin başarısı yalnızca ekonomik gelişme ile sınırlı olmayıp, sosyal ve politik gelişmede de görülmektedir. Demokratik ve duyarlı devlet konusunda artan talepler, göçmen nüfusun değişen yapısı ve artan ekonomik durgunluk, kamu yönetiminin önünde duran önemli engellerdir. Kamu yönetimi özel sektör yönetiminden oldukça farklı bir yapı arz eder. Kamu yönetimi, toplum içinde büyük bir organizasyonun yönetimi ile değil, aynı zamanda bizzat toplumun kendisinin yönetimi ile ilgilenmektedir. Modası geçmiş 'idareci-dominant' yönetim şekli artık tüm bu değişikliklere cevap verememektedir. İstenen sadece etkin bir yönetim değil, aynı zamanda daha açık ve duyarlı bir yönetimdir. Kamu yönetiminin 2000'li yıllardaki gündemi, kalite, seçim ve vatandaşlıktır. Kamu yönetiminin görevi, ekonomik gelişmeyi yönetmenin yanında aynı zamanda politik şeffaflığı geliştirmektir. Uzakdoğu halkları gibi, geleneksel ve hiyerarşik bir sosyal yapıya sahip olan ülkemizde, modernleşme ve yeniden yapılanma sancılarının yoğun olarak yaşandığı bu dönemde, kamu yönetimi ve dolayısıyla bürokrasimizin olumlu benzer katkıları sağlayabileceği değerlendirilmektedir. Kaynakça Chen,P. S. J (1983), "Singapore's Development Stratejies: A Model for Rapid Growth", in P. S. J. Chen (Ed), Singapor's Development Policies and Trends, Oxford University Press, Singopore.

20 80 Amme Idaresi Dergisi APCC, (Asian Pacific Cultural Centre) (1992), Handbook ofasian Pacific Countries and Regions, Asİan Pacific Cultural Centre, Taipei. Clark. C. and S. Chan ( 1994), "The Development Roles ofthe State: Moving Beyond the Developmental State in Conceptualizing Asian Political Economies", Governance: ANInternational Journal ofpolicyand Administration. Dunn, W. N. (1994), Public Policy Analysis: An Introduction, Second Edition, Printice Haıı,Englewood Cliffs, NJ. Foucault, M. (1994), 'Governmentality' in McKevitt and A. Lawton, Public Sector Management: Theory, Critique and Practice, Saga, London. Far Eastem Economic Review (1994),29 September. Frederickson, F. G. (1980), New Public Administration, The University of Alabama Press,Alabama. Galbraith, J. K. (1967), The New Industrial State, Hougthon Mufflin Company, Boston. Griffm T. J. (1988), Korea The Tiger Economy, Eoromoney Publications PLC, London. Hugue, A. S. J. T. M. Lam and J. C. Y. Lee (1996), Public Administration in the NISs, Macmiııan Press ltd, London. Heady, F. (1991), Public Administration, A Comparative Perspective, Fourth Edition, Mareel Dekker, Ine., New York. Jones,W. T. (1970), The Classical Mind, Harcourt Brace Jovonavich, New York. Miners, N. (1995), The Govemment and Politics ofhong Kong, Fifth Edition, with apdated aditions for the mid 1990s, Oxford Üni~ersity Press. Hong Kong. Newsweek (1994), 28 November. Perry, J. L. (1989), "Chaııenges Confronting Public Administrators", in J. L. Perry (Ed), Handbook ofpublic Administration, Jossey- Bass Publishers, San Francisco and London. Quah, J. S. T. (1983), "Public Bureaucracy, Social Change and National Development" in P. S. J. Chen, Singapore Development Policies and Trends, Oxford University Press, Singapore. Ridley, F. F. (1968), Specialists and Generalists: A Comparative Study ofthe Professional Civil Cervant at Home and Abroad, Aııen And Unwin, London. Riggs, F. W. ( 1964), Administration in Developing Countries, The Theory ofprismatic Society, Houghton Miffiin Company, Boston. Steward, J. and S. Ranson (1994), "Management in the Public Domain", in McKevitt and A. Lawton, Public Sector Management; Theory, Critique and Practice, Sage, London. Wrigley, L. and D. Mckevitt (1994), "Professional Ethics, Government Agenda and Differantial Information", in McKevitt and A. Lawton, Public Sector Management: Theory, Critique and Practice, Sage, London. Tien Hung- Mao (1988), "Social Change and Political Development in Taiwan", in H. Fieldman, M. Y. M. Kau and I. J. Kim (eds), Taiwan in a Time oftransition, Paragon Hause, New York.