Türkiye Ekonomisi ve Makroekonomik Göstergelerin Yorumlanması. Ümit Özlale Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Mayıs 2013

Transkript

1 Türkiye Ekonomisi ve Makroekonomik Göstergelerin Yorumlanması Ümit Özlale Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Mayıs 2013

2 1. Bölüm: Dünya Ekonomisi Kısa ve uzun dönemli gelişmeler

3 Sanayileşmiş ve gelişen ülkeler yakınsıyor mu? Adam Smith ünlü The Wealth of Nations kitabını yazdığında dünyadaki en zengin ülke en fakir ülkeden sadece dört kat daha büyüktü. Oysa, World Development Indicators raporuna göre

4 En fakir X 4 X 4 Kişi başı gelir SAGP Congo, Dem. Rep Burundi Guinea-Bissau Eritrea Haiti Guinea Bangladesh Kenya Cape Verde Turkmenistan Ecuador Morocco X 4 Turkey Chile Mexico Croatia Czech Republic

5 Kişi başı gelir Piyasa fiyatları SAGP X 4 Australia Belgium Germany Canada En zengin Hong Kong, China Switzerland United States Japan Norway ABD Kongo Demokratik Cumhuriyeti nden 387 kat daha zengin

6 Tarihsel perspektiften Türkiye ekonomisi Turkiye nin kişi başı gelirinin Batı Avrupa ve ABD ye oranı Sanayi Devrimi Küreselleşme Dalgası Slide 6

7 Son 40 yıldaki büyüme performansları CHN BWA IDN IND LKA LSO PAK SDN NPL NGA BFA BGD RWA KEN MWI MLI GHA BEN GMB TCD BDI SLE KOR SGP HKG THA MYS IRL DOM VCT EGY TUN BLZ LVA LUX SYC HUN CHL PRT FIN ISL NOR GRC BRA ESP AUT JPN COL TUR ISR SYR MAR CRI TTO BEL PAN ITAFRA NLD AUS GBR ECU URY CANSWE DNK USA COG PRY IRN MEX PHL FJI HND DZA GTM ARG NZL CHE CMR SLB GEO SLV PER GAB SAU GUY PNG BOL JAM ZAF BHS GDP per capita (constant 2000 US$), L40

8 Son 10 yıldaki büyüme performansları AGO ALB ARG AUS AUT BEL BEN BFA BGD BGR BHS BIH BLR BLZ BOL BRA BTN BWA CAN CHE CHL CHN CMR COG COL CPV CRI CZE DEU DJI DMA DNK DOM DZA ECU EGY ESP ETH FIN FJI FRA GBR GEO GHA GIN GMB GRC GRD GTM GUY HKG HND HRV HUN IDN IND IRL IRN ISL ISR ITA JAM JOR JPN KAZ KEN KGZ KHM KIR KNA KOR LAO LBN LCA LKA LSO LTU LUX LVA MAC MAR MDA MDG MDV MEX MHL MKD MLI MNE MNG MOZ MUS MWI MYS NAM NER NGA NIC NLD NOR NPL NZL PAK PAN PER PHL POL PRT PRY ROU RUS RWA SAU SDN SEN SGP SLE SLV SRB SUR SVK SVN SWE SWZ SYC SYR TCD THA TJK TON TTO TUN TUR TZA UGA UKR URY USA UZB VCT VEN VNM VUT WSM YEM ZAF ZMB TUR G10YPC GDP per capita (constant 2000 US$), L10 v

9 How much will it contribute to world growth? yılı projeksiyonları CHN IND USA BRA RUS IDN KOR MEX DEU IRN TUR TWN AUS CAN ESP FRA GBR JPN ITA GDP at constant 2005 prices How big will the economy be? Source: Calculations based on projections by the Economist Intelligence Unit

10 Dünya Ekonomisi: Güncel Gelişmeler

11 CONSENSUS TAHMİNLERİ Consensus Forecasts Temmuz Ekim Kasım Aralık WEO-Ekim Temmuz Ekim Kasım Aralık WEO-Ekim Dünya 2,5 2,5 2,5 2, ,9 2,8 2,7 2,6 3.6 Gelişmiş Ülkeler ABD 2,1 2,1 2,2 2, ,3 2,0 1,9 1,9 2.1 Euro Bölgesi -0,5-0,5-0,5-0, ,5 0,2 0,0-0,1 0.2 Almanya 0,9 0,8 0,8 0, ,3 0,9 0,8 0,7 0.9 Fransa 0,2 0,1 0,1 0, ,7 0,3 0,2 0,1 0.4 İtalya -2,0-2,4-2,4-2, ,3-0,7-0,7-0,9-0.7 İspanya -1,7-1,6-1,5-1, ,9-1,6-1,6-1,6-1.3 Yunanistan -6,8-6,7-6,5-6, ,6-3,6-3,8-4,5-4.0 İrlanda -0,3-0,1 0,1 0, ,9 1,1 1,0 1,0 1.4 Portekiz -3,4-3,3-3,2-3, ,2-2,3-2,1-2,3-1.0 İngiltere 0,1-0,2-0,1-0, ,6 1,2 1,2 1,1 1.1 Japonya 2,5 2,3 1,8 1, ,4 1,3 0,8 0,6 1.2 Gelişmekte olan Ülkeler Asya-Pasifik 6,4 6,1 6,0 6, ,9 6,6 6,6 6,6 7.2 Çin 8,1 7,7 7,7 7, ,4 8,1 8,1 8,1 8.2 Hindistan 6,3 5,8 5,6 5, ,2 6,8 6,6 6,5 6.0 Latin Amerika 3,3 2,9 2,9 2, ,0 3,8 3,8 3,7 3.9 Doğu Avrupa 2,7 2,8 2,8 2, ,4 3,3 3,3 2,6 2.6

12 Risk alma iştahı ve temerrüt riski Risk Appetite Default prob: EMBI+ 6 Credit Suisse Endeksi VIX Endeksi (sağ eksen, ters çevrilmiş) Asya Avrupa Latin Amerika

13 Gelişmekte olan ülkelere giren sermaye akımları 10 Short-term capital flows (weekly, billions USD) Hisse Senedi Fonları VIX Endeksi (Sağ eksen) Borçlanma Senedi Fonları

14 EURO ZONE: DÜNYA EKONOMİSİNİN YUMUŞAK KARNI

15 Oca.08 Tem.08 Oca.09 Tem.09 Oca.10 Tem.10 Oca.11 Tem.11 Oca.12 Tem.12 Oca.08 Tem.08 Oca.09 Tem.09 Oca.10 Tem.10 Oca.11 Tem.11 Oca.12 Tem.12 PROBLEMLİ ÜLKELERDEKİ ÖNCÜ GÖSTERGELER 65 Italy PMI Spain PMI 40 İmalat Hizmetler İmalat Hizmetler

16 Oca.08 Tem.08 Oca.09 Tem.09 Oca.10 Tem.10 Oca.11 Tem.11 Oca.12 Tem.12 Oca.08 Tem.08 Oca.09 Tem.09 Oca.10 Tem.10 Oca.11 Tem.11 Oca.12 Tem.12 Ayrışma? İrlanda ve Yunanistan 65 Ireland PMI 60 GreecePMI (manufacturing) İmalat Hizmetler

17 İşsizlik en büyük problemlerden biri Euro Bzone Unemployment Rates (percentage) Yunanistan Portekiz 20 İrlanda İspanya 15 İtalya

18 Kamu harcamaları çok yavaş düşüyor Public expenditure as a percentage of GDP Euro area 48,0 46,0 51,2 49,4 49,0 Germany 48,2 43,5 48,1 45,6 45,2 Ireland 33,9 36,6 48,8 48,7 43,1 Greece 44,8 47,6 53,8 50,1 50,6 Spain 39,9 39,2 46,3 43,6 42,0 France 52,6 52,6 56,8 55,9 56,2 Italy 47,9 47,6 51,9 49,9 49,4 Cyprus 36,7 41,3 46,2 47,3 45,2 Portugal 41,5 44,4 49,8 48,9 46,1 Slovenia 46,2 42,5 49,3 50,9 47,9 United Kingdom 38,9 43,9 51,5 49,1 47,7 United States 34,2 36,7 44,0 41,4 39,2 Japan 36,3 33,3 40,0 40,7 40,3 Canada 42,0 39,2 44,1 42,7 41,3 G 7 39,3 39,5 45,7 43,9 42,4 Sources: AMECO, IMF

19 Kamu borcu halen yükselmekte Public debt as a percentage of GDP Euro area 71,6 66,3 79,9 88,0 92,6 Germany 61,3 65,2 74,4 81,2 80,7 Ireland 48,0 24,8 65,1 108,2 120,2 Greece 94,9 107,4 129,4 165,3 168,0 Spain 62,4 36,2 53,9 68,5 87,0 France 58,9 64,2 79,2 85,8 92,5 Italy 113,0 103,1 116,0 120,1 121,8 Cyprus 59,3 58,8 58,5 71,6 78,1 Portugal 49,4 68,3 83,1 107,8 117,1 Slovenia 24,1 23,1 35,3 47,6 58,1 United Kingdom 43,7 44,4 69,6 85,7 94,6 United States 60,8 67,2 89,9 102,9 110,2 Japan 131,9 183,0 210,2 229,8 241,1 Canada 91,4 66,5 83,6 85,0 82,0 G 7 78,7 83,5 107,1 120,1 125,8 Sources: AMECO, IMF

20 Germany=100 Rekabetçilik ve işgücü maliyetleri Germany Ireland Greece Spain France Italy Cyprus Portugal Slovenia Source: AMECO

21 (1999=100) Gayrimenkul fiyatları: Germany France Italy Spain Ireland Portugal Source: ECB - Statistical Data Warehouse (July 2012)

22 Sonuç olarak Dünyada ama özellikle de AB de küresel kriz sonrası ekonomiler kırılgan ve alınan önlemler sanayileşmiş ülkeler için yeterli değil Gelişmekte olan ülkeler ise yüksek büyüme oranlarını yakalamak üzere. Türkiye: en büyük dış ticaret ortağı AB olduğu için ciddi bir dezavantaj var. Türkiye: Ama kamu finansmanında 2001 sonrasında yaşanan iyileşme Türkiye yi en azından kısa dönemde güvenli liman yapıyor. Cari açık ve rekabet gücü gibi ciddi problemler halen mevcut

23 EK: Önemli göstergeler

24 Önemli göstergeler: Reel sektör PMI Endeksi: Satın almadan sorumlu yöneticilerin beklentilerini ve siparişlerini dikkate alıyor. Reel sektör beklentisi için çok önemli bir gösterge. Consensus Forecast: Daha formal bir tahmin belirtiyor. PMI daha iyi bir öncü gösterge.

25 Örnek: Consensus, Beklentileri Consensus Forecasts IMF WEO Temmuz Ağustos Temmuz Ağustos Nisan Temmuz Nisan Temmuz Dünya Gelişmiş Ülkeler ABD Euro Bölgesi Almanya Fransa İtalya İspanya Yunanistan İrlanda Portekiz İngiltere Japonya Gelişmekte olan Ülkeler Asya-Pasifik Çin Hindistan Latin Amerika Doğu Avrupa

26 Örnek: PMI gerçekleşmeleri (Satın alma yöneticileri endeksi) Çeyrek 2. Çeyrek 3.Çeyrek 4.Çeyrek Haziran Temmuz Ağustos Eylül Beklenti ABD Euro Bölgesi Japonya Çin Hindistan Brezilya Meksika Polonya Çek C Macaristan Rusya Türkiye G. Afrika JP Morgan Küresel İmalat Sanayi Hizmetler

27 Önemli göstergeler: Mali tablo Ülke tahvili Alman tahvili farkı: Euro bölgesindeki ülkelere özel riski yansıtması açısından önemli. CDS (Credit Default Swap): Kredi temerrüt riski. Tahvil ve kredi piyasası için algılanan riski anlatması açısından önemli. Fakat algılanan risk manipülasyona açık olduğu için bu türev aracı spekülasyona açık.

28 Örnek: Finansal göstergeler Ülke Tahvillerinin Alman Tahvilleriyle Getiri Farkı (10 yıl vadeli, %) Bankacılık Sektörü CDS Gelişmeleri (5 yıl, Baz puan) 20 Portekiz Portekiz (Banco Comercial) İrlanda İspanya İtalya İrlanda (Bank of Ireland, 10 yıl) İspanya (BBVA) İtalya (Intesa) 8 4 Yunanistan (sağ eksen) Yunanistan (Alpha)

29 Önemli göstergeler: Enflasyon Çekirdek Enflasyon: Orta ve uzun dönemli enflasyon eğilimini göstermesi açısından önemli. G&S SP Emtia endeksi: Emtia yatırımları açısından da önemli bir gösterge ama özellikle maliyet yönlü enflasyon için önemli bir öncü değişken. TIPS nominal tahvil farkı: Enflasyon endeksli tahvil getirileriyle nominal arasındaki farkı ölçtüğü için finansal yatırımcının enflasyon telafisini ölçmesi açısından anlamlı.

30 Önemli göstergeler: Risk İştahı VIX: Chicago Opsiyon Borsası ndaki algılanan belirsizliği (S&P 500 opsiyon piyasasına dayanarak) ölçüyor. Aynı zamanda risk iştahı göstergesi. EMBI spread: Ülke tahvillerinin ödenmeme riskini ölçen endeks. Özellikle mali tabloyu yansıtması açısından önemli. TED Spread: Kredi riskini göstermesi açısından önemli. Artması, piyasada likiditenin azaldığını ve/veya yatırımcıların bankalararası borçlarda bir risk artışı gördüğü anlamına gelir.

31 2 Bölüm: Türkiye nin dış ekonomik performansı

32 Tarihsel perspektiften Türkiye ekonomisi Türkiye nin kişi başı milli gelirinin Batı Avrupa ve ABD ye oranı Sanayi devrimi öncesi ve sonrası Küreselleşme Dalgası Slide 32

33 Türkiye ekonomisinde yaşanan gelişmeler GSYH (milyar $) Kişi başı GSYH (USD) 1,500 2,906 9,977 Şirket sayısı 90, ,503 1,325,749 İhracat (USD milyar) Çalışan başına ihracat (USD) 65 1,456 5,040 İhracatta sanayinin payı 10% 92% 92% İhracatçı sayısı 1,000 25,000 50,350 Turizm gelirleri (milyar $) 0, GSYH açısından dünyadaki sıralama Slide 33

34 Sektörel dönüşüm tamamlanmış GSYH nin Sektörel Dönüşümü (%) Hizmet Sanayi Tarım Slide 34

35 Fakat sanayi batıdan doğuya kayıyor. İller bazında İSO 1000 de yer alan şirket sayısındaki değişim, Tekirdağ + 6 İstanbul Kocaeli + 40 Sakarya + 4 Samsun + 8 Ordu + 1 Trabzon + 3 İzmir - 37 Denizli 0 Balıkesir + 2 Manisa + 7 Antalya + 2 Bursa + 28 Bolu + 2 Eskişehir + 1 Karaman - 1 Ankara + 18 Konya + 12 Kayseri + 10 Adana + 7 Mersin - 3 K.Maraş + 11 Hatay + 8 Gaziantep + 15 Slide 35

36 Bu coğrafi kayma Anadolu Kaplanlarının resme dahil olması demek. İSO 1000 de 5 ya da daha fazla şirket bulunuduran iller

37 90% 80% 70% 60% Birinci nesil reformlar: 1980 reformları Fiyat reformu Finansal serbestleşme Ticari serbestleşme TL nin konvertibilitesi GDP per capita of Turkey and Arab Countries, as percentage of French GDP per capita, % 2001 reformları ve AB süreci Bankacılık reformu Özelleştirme Bağımsız kurullar Mali ve parasal disiplin 50% 40% Turkey 30% 20% 10% 0% Slide 37 Arab Countries

38 Ama diğer gelişen ülkelerin gerisinde 100% GDP per capita of Turkey as percentage of French GDP per capita, % 80% 70% 60% 50% 40% Turkey 30% 20% 10% 0% Slide 38

39 Bardağın boş tarafı GDP per capita of Turkey, Korea and Arab Countries, as percentage of French GDP per capita, % % 80% 70% S. Korea 60% 50% 40% Turkey 30% 20% 10% 0% Slide 39 Arab Countries

40 İkinci nesil reformlar: Kamu maliyesi reformu& yerelleşme GDP Verg, per reformu capita of Turkey, ve Korea and Arab Countries, as percentage of French GDP per capita, % 2010 kayıtdışılık İşlevsel bir hukuk sistemi Eğitim ve mesleki yeterlilik İşgücü piyasasında düzenlemeler 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% S. Korea Turkey 20% 10% 0% Slide 40 Arab Countries

41 Türkiye Ekonomisi: Güncel Gelişmeler

42 2013 beklentileri Dış ticaret performansı Mali dengeler Para politikası ve finansal istikrar Slide 42

43 2013 beklentileri Büyüme oranı ikinci yarıda yükselecektir. Faizlerde indirim bir süre daha devam edecek gibi duruyor. Kredi artışı bu hızla devam ederse merkez bankası müdahale edebilir. Yüksek cari açık ve kötüleşen dış ticaret performansı halen en büyük risk. Bütçe performansında şimdilik bir risk yok.

44 Yüksek cari açık düşük tasarruf da demek * 2012** 2013** 2014** Kamu Tasarruf Dengesi Özel Tasarruf Dengesi Cari İşlemler Dengesi

45 20 Hanehalkı anketleri çok düşük tasarruf oranlarını göstermekte Ortalama Tasarruf Medyan Tasarruf

46 Dış Ticaret Dinamikleri Slide 46

47 Tarımdan imalata Turkey s top-5 export items (1980, share %) Turkey s top-5 export items (2010, share %) 13,57 5,45 11,09 3,47 7,95 3,01 6,16 2,93 4,48 2, Slide 47 Source: UN COMTRADE

48 İhracat büyümesi geleneksel pazar ve geleneksel ürünler sayesinde sağlanabiliyor INTENSIVE MARGIN Export growth decomposition: Export Growth in Existing Products, in Markets and by Firms; 65,6% Export Growth in New Firms; 11,0% Export Growth in New Markets; 14,7% Export Growth in New Products; 8,7% EXTENSIVE MARGIN Yüksek gelir seviyesindeki ülkeler geleneksel olmayan pazar ve ürünlerde daha fazla ihracat büyümesi yaşıyor Örn: Fransa: yeni firmalardan % 27; yeni pazarlardan % 20; yeni ürünlerden % 13 48

49 Türkiye bölgenin imalat ihracatı açısından en önemli ülkesi Share in exports of the region and level of industrialization (1996) 35% 30% 25% Country s share in total manufacturing exports of the region Russia 20% 15% Turkey Israel 10% Saudi Arabia Greece Romania 5% 0% Bulgaria Egypt Algeria Azerbaijan 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Share of manufacturing in Country s total exports (%) Slide 49 Source: UN COMTRADE, TEPAV Calculations

50 Bunda Gümrük Birliği ve AB nin payı büyük Share in exports of the region and level of industrialization (2012) 35% 30% Country s share in total manufacturing exports of the region Turkey 25% Russia 20% Israel 15% 10% UAE Romania Egypt Greece Bulgaria Serbia Moldova Armenia Georgia 5% Qatar Kazakhstan Tunisia Jordan Malta 0% 0% Azerbaijan 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Share of manufacturing in Country s total exports (%) Slide 50 Source: UN COMTRADE, TEPAV Calculations

51 Rekabetçilik bir başka önemli sorun: EU-12 ile karşılaştırma Business sophistication Market size (140%) Innovation Institutions 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Infrastructure Macroeconomic stability Health and primary education Technological readiness Higher education and training Financial market sophistication Goods market efficiency Source: WEF ( ), REF Calculations Labor market efficiency Turkey wrt EU-Accession 12 average EU-Accession 12 average Slide 51

52 BRIC ülkeleriyle karşılaştırma Business sophistication Market size Innovation Institutions 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Infrastructure Macroeconomic stability Health and primary education Technological readiness Higher education and training Financial market sophistication Goods market efficiency Labor market efficiency Turkey wrt BRIC average BRIC average Slide 52 Source: WEF ( ), REF Calculations

53 İhracatta ise coğrafi çeşitlilik önemli Geographical distribution of Turkey s exports: % 9% 15% 24% 16% 16% 9% 22% 18% 13% 18% 28% Other MENA 76% 69% 67% 63% 66% 56% Europe Slide 53

54 Slide 54 Ama Asia; 4% MENA; 12% Europe; 78% Bursa USD 11.2 billion İstanbul USD 51 billion Kocaeli USD 10 billion Asia; 27% Other; 12% MENA; 10% Europe; 51% Other 17% MENA 33% Asia 11% Europe 39% MENA 18% other 13% Asia 8% İzmir USD 6.6 billion Konya USD 1 billion Other 16% Asia 7% Kayseri USD 1.1 billion Gaziantep USD 3.6 billion Asia; 8% Other; 8% Europe; 24% Europe 61% MENA 44% Europe 33% MENA; 60% Source: TURKSTAT

55 Slide 55 Burada Türkiye deki ulaştırma altyapısı önemli Turkey s exports (transport modes) Tekirdağ + 6 İstanbul Kocaeli + 40 Sakarya + 4 Samsun + 8 Ordu + 1 Trabzon + 3 Air 7% İzmir - 37 Balıkesir + 2 Manisa + 7 Bursa + 28 Bolu + 2 Eskişehir + 1 Ankara + 18 Konya + 12 Kayseri + 10 Adana + 7 K.Maraş + 11 Ground 40% Rail 1% Maritim 52% Denizli 0 Antalya + 2 Karaman - 1 Mersin - 3 Hatay + 8 Gaziantep + 15

56 AB nin bir başka önemi de ihracatımızdaki teknoloji yoğunluğu AB ye ihracatımız sofistikasyon derecesi daha yüksek ürünler Bu açıdan MENA bölgesinden fazla birşey beklememek lazım Ayrıca DYY ın 80% I halen AB den gelmekte Export Sophistication Index (EXPY) Turkey and selected countries ( ) China Turkey India 9000 Slide 56 Source: COMTRADE, TEPAV calculations

57 SONUÇ OLARAK 57

58 Top-10 Türkiye 2023 yılında dünyanın en büyük 10 ekonomisinden biri olabilir mi? GSYH (milyar USD) 1 USA 14, China 5, Japan 5, Germany 3, France 2, UK 2, Brazil 2, Italy 2, India 1, Canada 1, Russia 1, Spain 1, Mexico 1, S. Korea 1, Australia Netherlands Turkey Indonesia Çalışan başı üretim (bin USD) 19 Switzerland Slide Poland Source: The World Bank World Development Indicators and TEPAV calculations

59 Büyümenin diğer dinamikleri Average age of the population Female labor force participation (%) Average years of education 1 USA China Japan Germany France UK Brazil Italy India Canada Russia Spain Mexico S. Korea Australia Netherlands Turkey Indonesia Switzerland Poland 38.5 Slide Kaynak: WDI ve TEPAV

60 2023 yılında kişi başı gelir Dolar olabilir mi? Countries with population > 10 million per capita income > $25K Per capita income in 2011 When did it have $ 10K per capita? When did it reach $25K per capita? How many years to jump from 10K to 25K? 1 USA Netherlands Canada Australia Belgium Germany Taiwan United Kingdom Japan France Spain Italy Greece Korea Slide 60 Kaynak: gapminder.org, TEPAV hesapları

61 Bölüm 3: Maliye Politikası, Bütçe ve Borç Dinamikleri

62 5018 Sayılı Kanuna Göre Türkiye de Genel Yönetim

63 MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ BÜTÇE HARCAMALARI BÜTÇE GELİRLERİ BÜTÇE AÇIĞI FAİZ DIŞI BÜTÇE DENGESİ BÜTÇE AÇIĞI / GSYH FAİZ DIŞI BÜTÇE DENGESİ/ GSYH

64 Merkezi Yönetim Bütçesi Harcama Kalemleri HARCAMALAR BÜTÇE ORANLARI (%) (Bin TL) Harcamalar 178,126,0 204,067,6 227,030,5 268,219, Faiz Dışı Harcamalar 132,163,3 155,314,7 176,369,2 215,018, I. Personel Maaşları 37,812,2 43,568,8 48,856,3 55,946, II. Sosyal Güvenlik Primleri 5,075,0 5,804,5 6,407,5 7,208, III. Mal ve hizmet alımları 19,001,4 22,257,9 24,411,5 29,798, IV. Faiz Harcamaları 45,962,7 48,752,8 50,661,3 53,200, V.Cari transferler 49,851,2 63,291,8 70,360,4 91,975, VI. Sermaye Harcamaları 12,097,7 13,003,4 18,515,8 20,071, VII. Sermaye Transferleri 2,637,0 3,542,3 3,173,7 4,319, VIII. Borç Verme 5,688,6 3,845,7 4,643,7 5,697, IX. Diğer Harcamalar

65 Merkezi Yönetim Bütçesi Gelir Kalemleri I-Toplam Vergi Gelirleri 137,480,2 152,835,1 168,108,9 172,440, Gelir ve Kardan Alınan Vergiler 40,140,68 48,198,18 54,935,03 56,468, a) Gelir Vergisi 28,982,97 34,447,31 38,029,98 38,445, b) Kurumlar Vergisi 11,157,71 13,750,87 16,905,04 18,022, Mülkiyetten Alınan Vergiler 3,117,182 3,645,438 4,088,064 4,663, Dahilde Alınan Vergiler 59,408,21 63,589,73 67,258,42 73,136, a) Dahilde Alınan KDV 15,911,29 16,793,06 16,804,60 20,852, b) Özel Tüketim Vergisi 36,926,17 39,110,50 41,831,72 43,619, c) BSMV 2,624,254 3,149,146 3,695,158 4,003, d) Şans Oyunları Vergisi 368, , , , e) Özel İletişim Vergisi 3,577,724 4,210,517 4,550,775 4,264, İthalde Alınan Vergiler 27,562,84 28,970,32 32,781,44 28,651, a) Gümrük Vergisi 2,080,930 2,440,594 2,770,001 2,465, b) İthalde Alınan KDV 25,425,51 26,492,64 29,972,30 26,134, c) Diğer 56,403 37,092 39,135 51, Damga Vergisi 3,148,694 3,642,047 3,945,061 4,169, Harçlar 3,958,239 4,743,577 5,050,209 4,755, Diğer Vergiler 144,435 45,801 50, , II-Vergi Dışı Gelirler 7,530,999 8,239,102 7,422,167 9,948,

66

67 Kamu Harcamaları 60 Genel Yönetim Harcamaları/GSYH ,3 P 5,2 3,2 2,7 2,7 3,9 2, ,9 7,2 6,1 5,8 5,7 5,4 Faiz Harcamaları ,1 33,6 25,6 27,1 27,5 27,5 28,6 45,1 44,2 43,1 44,1 37,1 38,2 Faiz Dışı Harcamalar 0 TÜRKİYE AB OECD

68 Merkezi ve yerel yönetim harcamaları Yerel yönetim harcamaları merkezi yönetim harcamalarına göre düşük Yerel Yönetim Harcamalarının Merkezi Yönetim Harcamalarına Oranı ( ortalama değerler) 31,5 38,5 32,1 14,5 13,7 0 Tüm Örneklem Ülkeleri Gelişmiş Ülkeler Geçiş ekonomileri Gelişmekte Olan Ülkeler Türkiye (68) Kaynak: UN Public Administration Network 16 Mart 2011

69 6,0 Mahalli İdare Gelir ve Harcamalarının GSYİH'ya Oranı 5,0 4,0 3,0 2,9 2,6 3,3 2,5 3,6 2,8 3,6 3,5 3,4 3,1 3,2 4,0 3,4 4,3 3,7 3,9 4,6 4,2 4,7 4,3 4,9 5,2 3,8 4,0 3,7 3,6 4,2 3,7 3,7 4,1 3,2 3,3 3,6 3,1 3,5 3,5 3,5 3,2 2,0 1,0 0, Gelirlerin GSYİH'ya Oranı Harcamaların GSYİH'ya Oranı Kaynak: Bümko

70 Peki Bütçe Açığı ve Borç Stoku Neden Önemli? Yatırımların aşınması: Yüksek bütçe açığı, yüksek reel faiz, yatırımlar yerine hazine bonolarına giden tasarruflar. Enflasyonist baskı: Yüksek bütçe açığı, bütçe açıklarının kısmen ya da tamamen para basarak kapatılması Finansal riskler: Yüksek bütçe açığı, borcun sürdürülememe riski, artan risk primi, kırılgan mali piyasalar

71 Risk primini nasıl ölçeriz? EMBI spread (Emerging Market Bond Index) JP Morgan tarafından hazırlanan ve bir ülkenin hazine bonosu ya da devlet tahvilinin ödenmeme riskini hesaplayan endeks. CDS (Credit Default Swap) Elinde tuttuğunuz bonoyu sigortalamanız halinde ödeyeceğiniz sigorta primi Bundan başka: Ortalama borçlanma vadesi

72 Bölüm 4:Para Politikası

73 TCMB Anonim Şirket Kar ve zarar ediyor Hazine her zaman en az 51% hissesine sahip. Para politikası ile ilgili kararların alındığı kurul Para Politikası Kurulu.

74 İki ayrı para politikası dönemi 2001 öncesi; Yüksek bütçe açıkları Hazine nin TCMB den doğrudan borçlanması Sonuç olarak: Mali baskınlık, yüksek enflasyon 2001 sonrası; Düşük bütçe açıkları, faiz dışı fazla Hazine nin TCMB den doğrudan borçlanamaması Bağımsız merkez bankası (2006 sonrası enflasyon hedeflemesi) Sonuç olarak: Düşük enflasyon

75 Merkez Bankalarının Amaçları Merkez bankalarının amaçları ne olmalı? Fiyat istikrarı Finansal istikrar, balonları engellemek Üretimi potansiyeline yaklaştırmak

76 Amaç: Mevcut Para Politikası Rejimi: Enflasyon hedeflemesi Enflasyonun hedeflenen enflasyondan sapması ve Üretim düzeyinin potansiyel üretim düzeyinden sapmasının en aza indirilmesi amaçlanıyor. Araç: Birincil araç: Politika faizi Yardımcı araçlar: Zorunlu karşılıklar, kur müdahaleleri, iletişim politikası

77 Enflasyon hedeflemesi Merkez bankasının politika faizi çok kısa vadeli bir faiz: Türkiye de bir haftalık repo faizi. Bu faiz nasıl oluyor da daha uzun vadeli faizleri (mevduat, kredi, tahvil gibi) belirliyor? Bunun olabilmesi için her şeyden önce politika faizinin bankalararası piyasadaki kısa vadeli faizi etkilemesi gerekiyor.

78 Enflasyon hedeflemesi Merkez bankaları bunu likidite yönetimi ile sağlıyorlar. Likidite yönetiminin amacı, bankaların kendi aralarında yaptıkları işlemlerde ortaya çıkan kısa vadeli piyasa faizinin, politika faizine yakın bir düzeyde belirlenmesi. Bunun için öncelikle koridor faiz sistemi uygulanıyor.

79 Enflasyon Hedefleri ve Gerçekleşmeleri

80 TCMB: Enflasyon Hedeflemesi Hedef Gerçek

81 TCMB PARA POLİTİKASINI NASIL YÜRÜTÜYOR? KISA VADELİ FAİZ HADDİ VE KORİDOR (KANAL) SİSTEMİ BANKACILIK SİSTEMİNİN LİKİDİTE TALEBİ VE LİKİDİTE ARZI LİKİDİTE YÖNETİMİ İLETİŞİM POLİTİKASI DÖVİZ KURU POLİTİKASI ARAÇLARI 81

82 Likidite Yönetimi Temel amaç: Kısa vadeli fon piyasasında belirlenen faizin merkez bankasının politika faizine (hedef faizine) yakın bir düzeyde belirlenmesi. Finansal sistem sorunlu bir dönemden geçiyorsa, likidite yönetimi finansal istikrarı sağlamaya odaklanıyor. 82

83 Likidite Yönetimi Açık piyasa işlemleri Repo: İlk ayakta merkez bankası bankalardan tahvil satın alıyor: Bankalara likidite sağlanıyor. Bankalar geri almak vaadiyle tahvillerini ilk ayakta merkez bankasına veriyorlar. İkinci ayakta (vade bitiminde) işlem tersine dönüyor: Sağlanan likidite geri çekiliyor. Ters repo: Reponun tam tersi. İlk ayakta sistemden likidite çekiliyor. İkinci ayakta çekilen likidite geri veriliyor. 83

84 Likidite Yönetimi Açık piyasa işlemleri Doğrudan tahvil alımı: Kalıcı likidite verilmesi. Doğrudan tahvil satımı: Kalıcı likidite çekilmesi Bankalara depo verilmesi (mevduat satmak: i v faizi): Likidite veriliyor. Bankalardan depo almak (mevduat almak: i a faizi): Likidite çekiliyor. 84

85 Likidite yönetimi (koridor sistemi)

86 Likidite yönetimi (koridor sistemi) Merkez bankası piyasada belirlenen faizi koridor içinde tutmak için: Faiz, koridorun alt sınırının altına düşme eğilimi gösterirse bankalardan borç (mevduat) alıyor. Faiz, koridorun üst sınırını aşma eğilimi gösterirse bankalara borç (mevduat) veriyor. TCMB bu koridor içinde politika faizi açıklıyorlar. Likidite sıkıntısı varsa, gidermek için bu faizden repo ihalesi açıyorlar (haftalık borç veriyorlar)

87 Likidite yönetimi (koridor sistemi) Bu nedenle, piyasadaki faizin repo faizi civarında belirlenmesi için merkez bankalarının kendilerinden talep edilen kısa vadeli likiditeyi bankalara vermesi gerekiyor. Aksi takdirde enflasyon hedefi çerçevesinde belirlenen politika faizinin bir anlamı kalmıyor. Dolayısıyla, likidite yönetimi başarılı olmazsa enflasyon hedeflemesi de anlamsızlaşıyor.

88 Döviz Kuru Politikası Araçları Döviz alım ve satım müdahaleleri Sürpriz döviz alımı: Kurun değerini bir süreliğine yukarı iter (yan etki: piyasaya yerli para çıkar). Sürpriz döviz satımı: Kurun değerini bir süreliğine aşağı iter (yan etki: piyasadan yerli para çekilir). Sürpriz biçiminde olmadan da yapılabilir. Sinyal etkisi ve algı yönetimi 88

89 Bölüm 5: Sanayi ve Dış Ticaret Politikası

90 Türkiye nin bölgedeki yeri: İmalat sanayinde 1990 lu yıllardan itibaren hızlı büyüme Bölgede ihracatın dağılımı ve sanayileşme seviyesi (1996) 35% 30% 25% Bölgedeki imalat sanayi ihracatında ülkenin önemi Russia 20% 15% Turkey Israel 10% Saudi Arabia Greece Romania 5% 0% Bulgaria Egypt Algeria Azerbaijan 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ülkedeki toplam ihracat içinde imalat sanayinin yüzdesi (%) Slide 90 Source: UN COMTRADE, TEPAV Calculations

91 Bugün Türkiye bölgenin en büyük imalat ihracatçısı Bölgede ihracatın dağılımı ve sanayileşme seviyesi(2010) 35% 30% Bölgedeki imalat sanayi ihracatında ülkenin önemi Turkey 25% Russia 20% Israel 15% 10% UAE Romania Egypt Greece Bulgaria Serbia Moldova Armenia Georgia 5% Qatar Kazakhstan Tunisia Jordan Malta 0% 0% Azerbaijan 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ülkedeki toplam ihracat içinde imalat sanayinin yüzdesi (%) Slide 91 Source: UN COMTRADE, TEPAV Calculations

92 İhracat büyümesi geleneksel pazar ve geleneksel ürünler sayesinde sağlanabiliyor INTENSIVE MARGIN Export growth decomposition: Export Growth in Existing Products, in Markets and by Firms; 65,6% Export Growth in New Firms; 11,0% Export Growth in New Markets; 14,7% Export Growth in New Products; 8,7% EXTENSIVE MARGIN Yüksek gelir seviyesindeki ülkeler geleneksel olmayan pazar ve ürünlerde daha fazla ihracat büyümesi yaşıyor Örn: Fransa: yeni firmalardan % 27; yeni pazarlardan % 20; yeni ürünlerden % 13 92

93 Toplam ihracatın % 88 ine yakını en büyük 10 ihracatçı tarafından gerçekleştiriliyor. Figure 5.2: Exporters concentration, measured in export value, employment and revenues, 2008 Figure 5.3: Concentration of export values in top 10% and 25% exporters in Turkey and peer countries 100% 95% 90% 85% 10% top exporters 25% top exporters 80% 75% BRA CHL COL CRI MEX PAK TUR ZAF 93

94 Pazar paylarında ciddi artışlar sağlanmadan 2023 hedeflerine ulaşmak zor gözüküyor. İthalat talep trendlerine bağlı Türkiye ihracat büyüme projeksiyonu 94

95 2011 Q2 Export Level (2008Q2=100) AB yle entegrasyon: İyi mi kötü mü? Australia Peru India 135 Indonesia China 125 Low Growth High Export Growth S.Korea Brasil Thailand Argentina Hong Kong 115 Greece Mexico S.Africa United States Switzerland Chile Taiwan Singapore High Growth High Export Growth 105 Ireland Russia Czech R. Netherlands Malasia Israel Poland 95 Japan Spain Belgium Italy France Germany Sweden Hungary Austria United Kingdom Denmark Canada Turkey 85 Low Growth High Growth Norway Low Export Growth Low Export Growth Q2 GDP Level (2008Q2=100) Slide 95 Sources: TEPAV calculations, WTO, Eurostat, EIU, BEA, Statistics Canada, Bank of Israel, Banco de Brasil, tradingeconomics.com

96 İhracat piyasaları için piyasa çeşitlendirmesi: AB nin azalan, MENA nın artan önemi 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 12% 12% 12% 13% 13% 13% 4% 7% 4% 3% 4% 12% 4% 4% 4% 8% 6% 11% 4% 9% 14% 19% 19% 21% 11% 7% 10% 12% 12% 10% Other North America North Africa Middle East Non EU Europe 30% 20% 54% 56% 56% 48% 44% 46% EU-27 10% 0% Source: UN COMTRADE

97 Fakat, IMF e göre MENA bölgesi ithalat taleplerinde ciddi bir düşüş var Seçilmiş bölgelerde ithalat talep trend ve tahminleri 20,0 18,0 17,8 16,0 14,0 13,0 12,0 10,0 8,0 6,8 8,9 7,2 7,9 9,9 8,6 8,8 6,0 4,0 2,0 2,3 4,1 3,8 - EU +EFTA MENA ECA EAP avg avg forecast 97

98 Birçok firma diğer pazarlara ihracatını sabit tutarken MENA ya da açıldı Exporters presence in MENA vs. presence in other world regions 98

99 Source: UN Comtrade data İhracatta sektörel çeşitlendirme dikkat çekici Number of product groups with above $ 500 million exports (HS4 classification, 2 digit, 2008)

100 İhracatta coğrafi çeşitlendirme daha da dikkat çekici Number of export destinations (non-energy) over $ 500 million volume, An overview of Turkey s developmental journey Slide 100 Source: UN COMTRADE, TEPAV Calculations

101 Pazar çeşitliliği büyük firmalar tarafından sağlanıyor Market reach of Turkish exporters over time ( ) Values per firm (million $) Mean number of destination per firm Median number of destination per firm Mean number of firm per destination Median number of firm per destination Şirket başına ortalama ihracat değeri ve ihracat yapılan bölgeler yavaş da olsa arttı. 101

102 Buna rağmen AB en önemli küresel pazar Import demand by main markets and regions (US$m, 2010) Other; ; 25% US; ; 13% MENA; 830 ; 6% EU; ; 37% China (incl Hong Kong); ; 12% Japan and Korea; ; 7% Germany alone is a 30% larger market than all of MENA IMF forecasts substantial slowdown in MENA; to benefit from growth pull, Turkey will need to focus on Asia 102

103 2000 de konfeksiyon baskın sektör Source: : Hausman, R., Hidalgo, C.A., Bustos, S., Coscia, M. Chung, S., Jimenez, J., Simoes, A., and Yildirim, M.A The Atlas of Economic Complexity: Mapping Paths to Prosperity. Boston: MIT and Harvard University. 103

104 2010 yılında ekonomi sektörel olarak daha çeşitli 104 Source: : Hausman, R., Hidalgo, C.A., Bustos, S., Coscia, M. Chung, S., Jimenez, J., Simoes, A., and Yildirim, M.A The Atlas of Economic Complexity: Mapping Paths to Prosperity. Boston: MIT and Harvard University.

105 İhracatta ürün çeşitliliğini kimler sağlıyor? Büyük firmalar Küçük firmalar da büyük ihracatçıları takip ederek ihracat yapmaya başladılar Çeşitliliğin ne şekilde sağlanıyor: Dar ürün portföylerinde çeşitlilik Başta dinamik bir yapı, ürün sayısı 4-10 a ulaştığında çeşitlendirme duruyor Asimetrik şokların karşılanmasında firma bazında ürün çeşitliliği 105

106 İhracatta yüksek kalite ve zengin ithalat içeriği firmaların hayatta kalma şanslarını arttırıyor 5-year export survival for firms of different export quality and import content 106

107 Özetle Son 10 yılda Türkiye nin ihracat sepetinde önemli yapısal kaymalar gerçekleşti Pazar paylarındaki kazançlar düşen sektörlere yoğunlaştı Etkinlik ve üretkenlik kazancı potansiyeli metal, maline ve tekstilde daha yüksek 107

108 Özetle; Ürün portföyünün geliştirilmesinde ve yeni sektörlere yatırımlarda firma düzeyinde dinamizm azaldı. İhracat büyümesinin ana faktör çıktı kalitesi Çıktı kalitesi ve katma değer yaratımında girdi kalitesinin önemi çok fazla İthalat ve Doğrudan Yabancı Yatırımlar kalite artışında ve katma değer yaratımında ana etken

109 Odak grupların ürün çeşitliliği hakkında görüşleri: En önemli kısıtlar: İthal girdilerin maliyeti / Yüksek kalitede yerli girdinin bulunmaması Değer zincirinin gücü Düşük doğrudan yabancı yatırım seviyeleri Firma büyüklüğü 109

110 Dış Ticarette Rekabetçilik

111 Rekabet gücünün ana belirleyicileri ve Türkiye nin göreli konumu Rekabet gücü bileşenlerine göre yapılan sıralamada Türkiye nin 131 ülke içindeki yeri Piyasa büyüklüğü Özel sektör gelişmişliği Türkiye nin Küresel Rekabet Gücü Endeksindeki sıralaması 53 tür. Mal piyasaları etkinliği 43 İnovasyon Teknolojik hazırlık Kurumsal altyapı Fiziki altyapı Yükseköğretim ve mesleki eğitim Mali piyasaların gelişmişliği Sağlık ve ilköğretim 77 Makroekonomik durum İşgücü piyasası etkinliği Sanayi Sektörü Üzerine Bir Değerlendirme Slide

112 Türkiye uzun dönemli rekabetçiliği sağlayabilir mi? AB ye yeni üye 12 ülke ile karşılaştırma Business sophistication Market size (140%) Innovation Institutions 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Infrastructure Macroeconomic stability Health and primary education Technological readiness Higher education and training Financial market sophistication Goods market efficiency Source: WEF ( ), REF Calculations Labor market efficiency Turkey wrt EU-Accession 12 average EU-Accession 12 average Slide 112

113 Türkiye uzun dönemli rekabetçiliği sağlayabilir mi? BRIC ülkeleri ile karşılaştırma Business sophistication Market size Innovation Institutions 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Infrastructure Macroeconomic stability Health and primary education Technological readiness Higher education and training Financial market sophistication Goods market efficiency Labor market efficiency Turkey wrt BRIC average BRIC average Slide 113 Source: WEF ( ), REF Calculations

114 Düşük teknolojili mallarda azalma, orta teknolojili mallarda artma Technological composition of Turkey s exports % 50% 40% 30% 20% 10% 0% Turkey s economic transformation Source: UN COMTRADE database, TEPAV calculations (Based on UNIDO classification of products by level of technology)

115 Role of entrepreneurship in Turkish American relations Ama, yüksek teknolojili mal ihracatında Türkiye oldukça geride Technological composition of exports of Korea and Turkey ( ) Republic of Korea Turkey 60% 60% 50% 50% 40% 40% 30% 30% 20% 20% 10% 10% 0% % Slide 115 Source: UN COMTRADE database, TEPAV calculations (Based on UNIDO classification of products by level of technology)

116 Aynı seviyede başladığımız Kore ile farkımız GDP per capita in S.Korea and Turkey as percentage of GDP per capita in U.S., (SAGP, ) 70% 60% Korea 50% 40% 30% Turkey 20% 10% 0% Slide 116 Kaynak: EIU and TEPAV calculations

117 Mevcut üretim yapısı, ülkelerin sahip olduğu beceri ve yeterliliklerin aynasıdır Üretim çeşitliliği ve ürünlerin sıradanlığı Ürün çeşitliliği ile kişi başına gelir 117

118 Slide 118 Türkiye nin uzun dönemli riski: orta gelir tuzağı Faktör ekonomisi Verimliliğe dayalı ekonomi İnovasyona dayalı ekonomi Düşük maliyetli girdi prodüktivite Değer yaratma Source: WEF Türkiye nin durumu 2009 da, Türkiye inovasyona dayalı ekonomi olma yolunda ilerleyen bir ekonomi olarak kabul ediliyordu da ise WEF, Türkiye yi verimliliğe dayalı bir ekonomi olarak değerlendirdi. Peki inovasyona dayalı ekonomi olmak ne gerektiriyor? Daha geniş bir reform süreci Eğitim, hukuk, kamu yönetimi ve altyapı yatırımları Risk: reformsuz bir siyasi iklim 2013, 2014, 2015 te bekleyen seçimler

119 Türkiye en büyük 10 ekonomiden biri olabilir mi? Ancak prodüktivite ikiye katlanırsa Nominal GDP Output per worker (1000 USD) 1 USA 14,582, China 5,878, Japan 5,497, Germany 3,309, France 2,560, UK 2,246, Brazil 2,087, Italy 2,051, India 1,729, Canada 1,574, Russia 1,479, Spain 1,407, Mexico 1,039, S. Korea 1,014, Australia 924, Netherlands 783, Turkey 735, Indonesia 706, Switzerland Slide 523, Poland 468,

120 Sonuç olarak Özellikle 2001 sonrasında önemli reformlar yapılsa da, sürdürülebilir büyümenin önünde hala yapısal problemler mevcut. Orta gelir tuzağından çıkmak için, önemli bir reform sürecine ihtiyaç var. E

121 Bölüm 6: İşgücü Piyasaları

122 Sunum İçeriği İşgücü piyasaları, istihdam, işsizlik, Türkiye deki işgücü piyasasının analizi, istihdam ve işsizlik verilerinin nasıl yorumlanması gerektiği, Türk işgücü piyasasının temel özellikleri, Politika önerileri

123 Hanehalkı İşgücü İstatistikleri TÜRKİYE KENT KIR Kurumsal olmayan nüfus (000) ve daha yukarı yaştaki nüfus (000) İşgücü (000) İstihdam (000) İşsiz (000) İşgücüne katılma oranı (%) 48,2 49,0 46,6 47,1 51,7 53,2 İstihdam oranı (%) 41,6 43,7 39,4 41,2 46,7 49,4 İşsizlik oranı (%) 13,7 10,8 15,6 12,6 9,7 7,1 Tarım dışı işsizlik oranı (%) 16,7 13,4 15,9 13,0 20,6 15,5 Genç nüfusta işsizlik oranı (1) (%) 24,6 19,3 26,4 21,2 20,4 15,2 İşgücüne dahil olmayanlar (000)

124 İşgücüne katılma oranı (İKO)üzerine İKO, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,8 puanlık artışla % 49 olarak gerçekleşmiştir. Erkeklerde işgücüne katılma oranı % 71, kadınlarda % 27,9 dur. İşgücünün eğitim ve yaş dağılımları ise; Toplam işgücünün % 16,5'ini yaş grubundakiler oluşturmaktadır(genç tanımı) Lise altı eğitimlilerde işgücüne katılma oranı; erkekler için % 69,1, kadınlar için % 24 tür. Yükseköğretim mezunu erkeklerde % 85,4 olan işgücüne katılma oranı, kadınlarda % 72'dir.

125 İstihdam üzerine İstihdam edilenlerin; % 71,3'ü erkek nüfustur. % 59,3'ü lise altı eğitimlidir. % 61,2'si ücretli veya maaşlı, % 25,6'sı kendi hesabına veya işveren, % 13,2'si ise ücretsiz aile işçisidir. % 58,8'i 10 kişiden az çalışanı olan işyerlerinde çalışmaktadır. Ücretli olarak çalışanların % 90'ı sürekli bir işte çalışmaktadır.

126 İşsizlik üzerine İşsiz tanımı: Referans dönemi içinde istihdam halinde olmayan kişilerden iş aramak için son üç ay içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve 2 hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olan kurumsal olmayan çalışma çağındaki tüm kişiler işsiz nüfusa dahildirler. İş aramayıp çalışmaya hazır olanlar 2 milyon 184 bin. İş bulma ümidi olmayanlar 796 bin Diğer 1 milyon 388 bin.

127 İşgücüne dahil olmayan nüfus İşgücüne dahil olmayan nüfus ,0 İş aramayıp, çalışmaya hazır olanlar ,0 İş bulma ümidi olmayanlar 796 2,9 Diğer ,1 Mevsimlik çalışanlar 100 0,4 Ev işleriyle meşgul ,3 Eğitim/öğretim ,0 Emekli ,6 Çalışamaz halde ,9 Diğer ,8

128 Toplam doğurganlık hızı, 1980 yılında 3,41 çocuk iken 2009 yılında 2,12 çocuktur. Ülkemizde ortanca yaş 29,2 dir. Ortanca yaş erkeklerde 28,7 iken, kadınlarda 29,8 dir yaş grubunda bulunan çalışma çağındaki nüfus, toplam nüfusun % 67,2 sini oluşturmaktadır de %56 idi. Keza aynı dönem içinde 0-14 yaş grubu bağımlı nüfusun toplam nüfusa oranı %40 dan %25 lere düşmüştür. Demografi, Kaynak:TÜİK , , , , , , , , , , , , ,41

129 Demografik değişim süreci Nüfus biliminde bu değişim üç evreli bir geçiş sürecidir. Doğurganlığın yüksek olduğu ilk dönem, 0-14 yaş grubu olan bağımlı çocuk nüfusun yüksek olduğu dönemdir. Genç nüfusun görece yüksek olduğu ikinci dönemde, doğurganlık oranı azalır, çalışabilir yaştaki aktif nüfus (15-64) artar. Bu ikinci geçiş dönemi literatürde demografik fırsat penceresi olarak tanımlanır. Türkiye bu dönemdedir. Demografik değişimin üçüncü evresi, aktif-üretken nüfusun yaşlandığı ve özellikle 65 yaş üstü bağımlı nüfusun görece arttığı ve bu yapının süreklilik kazandığı devredir. Avrupa ülkeleri ve gelişmiş ülkeler, yaşlılık krizi olarak da tanımlanan üçüncü evreye girmişlerdir.

130 Demografik fırsat penceresi Aktif/üretken nüfus bağımlı nüfusa göre daha hızlı büyümekte, bu durum; toplam üretimi, toplam istihdamı, toplam tasarrufu, toplam vergileri, toplam yatırımı, alt yapı stokunu, özetle ekonomik ve sosyal kalkınma hızını artırmaktadır. Ancak, bu süreç yani demografik değişimin fırsat penceresine dönüşmesi, kendiliğinden olmamaktadır. Bunun için ülkedeki sosyal, ekonomik ve kurumsal yapının bu değişimi sağlaması, destek olması gerekmektedir.

131 Demografik fırsat penceresi Başta eğitim sistemi olmak üzere, sağlık sistemi, işgücü ve mali piyasalar, siyasi istikrar ve yönetim kalitesi, bürokratik yapı gibi faktörler demografik fırsatın değerlendirilme ölçüsünü belirlemektedir. Örneğin, ABD, Avrupa ve Doğu Asya ülkeleri demografik fırsat penceresini iyi değerlendirirken Latin Amerika ülkeleri bu fırsatı ıskalamıştır.

132 Türk işgücü piyasasının temel özellikleri 1. Genç nüfus yapısı 2. Düşük işgücüne katılım ve istihdam oranı 3. Kadın istihdamının düşüklüğü 4. Kayıt dışı istihdam 5. Yapısal dönüşüm.

133 Asıl işe yoğunlaş, işin diğer kısımları için outsourcing. Outsourcing(Dış kaynak kullanımı): Firmanın kendi bünyesinde yapmakta olduğu işin bir kısmını bir başka firmaya yaptırıp, yapılmış kısmı daha sonra işin bütününe entegre etmesi. Kural 5: Firmanızın röntgeninin çekin; her departmanı, her fonksiyonu mercek altına alın ve hangisini kendiniz yapıp hangisini dışarı yaptırmanın daha yaralı olacağına karar verin, Kural 6: Out-sourcing aracını firmanızı ve Pazar payınızı büyütmek için kullanın, insanları işten atmak için değil.

134 McKinsey Global Institute outsourcing önümüzdeki 5 yılda ortalama yıllık %30-40 artacak. Çağrı merkezleri, IT yazılım, müşteri ilişkileri, telepazarlama, doküman yönetimi, muhasebe, vergi, finans hizmetleri Hindistan da yaklaşık 400 bin kişi çağrı merkezlerinde başta Amerika olmak üzere ülkelerin kredi kartı, uçak bileti ve fatura tahsilatı işlerini yapıyor. Amerikan şirketlerinin önemli bölümü muhasebe işlemlerini Hindistan da tutuyor. Amerika da çekilen tomografiler Hindistan da Hintli doktorlar tarafından okunuyor.

135 Enformel sektör-kayıt dışılık-sonsuz esneklik Mevzuat katı ancak uygulama esnek. Mevzuat yasal (küçük firmalar) yada gayri yasal (enformal sektör) ekonominin ve iş gücü piyasasının önemli bir bölümünde uygulanmıyor. Kurallara uymanın maliyetinin yüksekliği, enformal sektörü ve kural-kayıt dışılığı teşvik ediyor. İşten çıkış zorsa işe girişte zordur. Türkiye Avrupa da çalışma saatleri en fazla ülkedir.