ORMAN ÇOCUK DERGİSİ FİYATI: 2.5 TL (KDV DAHİL) YIL: 2013 SAYI: 3

Transkript

1 ORMAN ÇOCUK DERGİSİ FİYATI: 2.5 TL (KDV DAHİL) YIL: 2013 SAYI: 3 FGIoRHPYLMKTAEUWJVCZSB gı

2 Editör den... Sevgili Çocuklar, Bir eğitim-öğretim dönemine daha başlamış bulunuyoruz. Uzun ve sıcak geçen yaz aylarının yavaş yavaş sonuna yaklaştığımız bugünlerde doğamızın yaz aylarının güzelliklerinden, sonbahar mevsiminin güzelliklerine doğru geçişini görebileceğimiz günlerdeyiz. Sizler yaz tatillerinizi yaparken bizler yine durmadık ve ülkemizde çıkan orman yangınlarıyla mücadele ettik. Henüz yangın tehlikesi tam olarak geçmiş değil. Özellikle ülkemizin güney ve batı illerinde yaz aylarında olduğu gibi bu geçiş aylarında da dikkati elden bırakmamamız gerekiyor. Ormanlık alanlarda yapılan pikniklerde çok dikkatli olmalıyız. Ormanlık alanlarda izin verilen yerlerde piknik yapacağınıza ve ormanı canınız gibi koruyacağınıza hiç kuşkum yok. Bu konuda hata yapan büyükleriniz olursa onları da uyaracağınızı biliyorum. Ormanda izin verilen yerler dışında ateş yaktırmayacağınıza, izinli yerlerde yaptığınız pikniklerde de mangal ateşinizin iyice söndüğünden emin olacağınıza, cam kırıklarını ve çöplerinizi ormanda bırakmayacağınıza eminim. Ormanları korur ve çevremizi temiz tutarsak, sorumluluğumuzu yerine getirmiş olarak mutlu ve huzurlu bir şekilde yaşarız sevgili çocuklar. Bu duygu ve düşüncelerle hepinize başarılı bir eğitim ve öğretim dönemi diler, sevgiyle kucaklarım. İbrahim ÇİFTÇİ Orman Genel Müdürü BİLGE SİNCAP...GEYİK BİLGE SİNCAP...PAPATYA BİLGE SİNCAP...PALAMUT BİLGE SİNCAP...NİLÜFER BİLGE SİNCAP...KARDELEN BİLGE SİNCAP...PENGUEN BİLGE SİNCAP...BALIK MİNİ ANSİKLOPEDİ (KINALI KEKLİK)... AYI MİNİ ANSİKLOPEDİ (YILDIZ)... ÇİLEK KASTAMONU KENT ORMANI...TAVŞAN KASTAMONU KENT ORMANI...LEYLEK BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ?... DAL BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ?...FİL BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ORMAN FORMU 10. OTURUMU... GÜNEŞ BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ORMAN FORMU 10. OTURUMU...KARTAL YÖRELERİMİZ (İZNİK)...KESTANE YÖRELERİMİZ (İZNİK)...ASLAN KİKUŞ BORADİNO PANORAMİK SAVAŞ MÜZESİ...TİMSAH KİKUŞ BORADİNO PANORAMİK SAVAŞ MÜZESİ...GERGEDAN BİLELİM VE ÖĞRENELİM (MUM NASIL YAPILIR)... AĞAÇKAKAN BİLELİM VE ÖĞRENELİM (MUM NASIL YAPILIR)... PELİKAN BİR USTADAN BİR SİZDEN...ÇAM GÖNDERDİKLERİNİZ...DAĞKEÇİSİ GÖNDERDİKLERİNİZ... ÖRDEK GÖNDERDİKLERİNİZ...MANTAR GÖNDERDİKLERİNİZ...BALIK GÖNDERDİKLERİNİZ...EŞEK GÖNDERDİKLERİNİZ...KURT GÖNDERDİKLERİNİZ... AT GÖNDERDİKLERİNİZ... FOK GÖNDERDİKLERİNİZ... KUŞ TİYATRO DAN HABERLER... MAYMUN BİLMECE-BULMACA...KANGURU

3 ORMAN YANGINI Yazan ve Çizen: Sait Kıran Sımsıcak yaz günleri artık sona ermişti. Gökyüzündeki bulutlar kümeleşmeye, ormandaki geniş yapraklı ağaçlar ise sarı, turuncu ve kırmızı renge dönüşmeye başlamıştı. Rüzgar artık üşütür olmuş, sonbahar yüzünü göstermişti.. Ama orman; yazdan kalan bir gün yaşıyordu.. Bıdık ile Bızdık arkadaşlarıyla piknik yapmaya gitmişti. Bilge Sincap ise göl kenarında yazdan kalan günün keyfini çıkarıyordu... ÇOCUKLARIN GELME ZAMANI YAKLAŞTI. BEN DE YAVAŞ YAVAŞ TOPARLANAYIM.. KOLAY GELSİN BİLGE SİNCAP. HOŞ GELDİNİZ ÇOCUKLAR. GEYİK

4 Bilge Sincap; Bıdık ile Bızdık ın yüz ifadelerinden üzgün olduklarını anlar.. KAVGA MI ETTİNİZ YOKSA? YOO HAYIR, KAVGA DA ETMEDİK. HAYROLA, PİKNİK İYİ GEÇMEDİ HERHALDE.. PİKNİK YAPMADIK BİLGE SİNCAP. YALAN SÖYLEMEK BÜYÜK AYIP ÇOCUKLAR.. BİLİYORSUNUZ DEĞİL Mİ? EEE PEKİ.. PİKNİK YAPMADINIZ, KAVGA DA ETMEDİNİZ.. AMA YÜZÜNÜZDEN DÜŞEN BİN PARÇA.. BİR NEDENİ VARDIR HERHALDE?! BİLİYORUZ BİLGE SİNCAP.. ÇOK ÜZGÜNÜZ BİLGE SİNCAP. HAYDAAA... ŞİMDİ MERAKLANDIM İŞTE!? NE GÖRDÜNÜZ? NE DUYDUNUZ? NE OLDU DA ÇOK ÜZÜLDÜNÜZ?. ANLATIN BAKAYIM YAVRULARIM. PAPATYA

5 HANİ BİR KIZ İLE ERKEK KARDEŞİ VARDI. TATİL İÇİN; ÖNCE YAYLAYA AMCALARININ YANINA, DAHA SONRA DA TEYZELERİNİN YANINA DENİZE GİDİYORLARDI. ÇOCUKLARA BİR ŞEY Mİ OLDU YOKSA?! ÇOCUKLARA BİR ŞEY OLMADI BİLGE SİNCAP. HEYECANLANMAYIN. SÖZE BÖYLE BAŞLAYINCA. AKLIM NERELERE GİTTİ?! BUGÜN O İKİ KARDEŞLE BİRLİKTEYDİK.. TATİLDEN DÖNÜ- YORLARDI. ÇOK ÜZGÜNDÜLER. PEKİ NEDEN? YAYLADAKİ AMCALARININ YANINDAYKEN ORMAN YANGINI ÇIKMIŞ.. EYVAH, EYVAAH! PALAMUT

6 YANGIN ÇIKAR ÇIKMAZ ORMANCILAR; KARADAN, HAVADAN BÜTÜN GÜÇLERİYLE SÖNDÜRME ÇALIŞMALARINA BAŞLAMIŞLAR. FAKAT RÜZGAR O KADAR SERT ESİYORMUŞ Kİ, YANGIN ÖNÜNE GELEN HER ŞEYİ YAKARAK, AMCALARININ BAHÇESİNE KADAR GELMİŞ. BAHÇE YANMIŞ MI YOKSA? HAYIR. ORMANCILAR YANGININ ÖNÜNÜ KESMİŞLER.. YİNE DE 40 ADET KADAR ZEYTİN İLE BİR KAÇ MEYVE AĞACI ZARAR GÖRMÜŞ. PEKİ ORMANCILAR YANGINI SÖNDÜRMÜŞLER Mİ? İŞTE ASIL ÜZÜNTÜ BUNDAN SONRA. NASIL YANİ? NİLÜFER

7 ORMANCILARIN YAPTIĞI OLAĞANÜSTÜ ÇALIŞMALARI SONUCUNDA YANGIN TAM KONTROL ALTIN ALINMIŞKEN, RÜZGAR YÖN DEĞİŞTİRMİŞ VE DAHA DA SERT ESMEYE BAŞLAMIŞ. EYVAH, EYVAAH! YANGIN BUNLARDAN UZAKLAŞMIŞ AMA, YUKARI TARAFA DOĞRU İYİCE ALEVLENEREK YAYILMAYA BAŞLAMIŞ. HAVADAN UÇAKLAR, HELİKOPTERLER, KARADAN DA DESTEK EKİPLERİ GELMİŞ.. ORTALIK SAVAŞ ALANI GİBİ OLMUŞ. FAKAT YANGIN DURMAK BİLMİYOR.. KARDELEN

8 ÇOCUKLARIN AMCASI, ORMAN YANGININ YUKARIDAKİ KOMŞULARININ BAHÇELERİNE DOĞRU İLERLEDİĞİNİ GÖRMÜŞ.. KENDİ BAHÇESİNDEKİ ZARARIN ACISINI UNUTARAK ATLAMIŞ TRAKTÖRÜNE, YANGININ YÖNÜNE DOĞRU BASMIŞ GAZA. HELAL OLSUN AMCAYA! YANGIN GÜN BOYUNCA VE HATTA BÜTÜN GECE DEVAM ETMİŞ. EEE, SONRA!? SONRASI BİLGE SİNCAP, SABAHA KARŞI RÜZGAR DURMUŞ.. ORMANCILAR BÜTÜN GECE KAHRAMANCA SAVAŞARAK YANGINI SÖNDÜRMÜŞLER. PENGUEN P

9 PEKİ AMCAYA BİRŞEY OLMUŞ MU? HAYIR UFAK YARALANMANIN DIŞINDA HİÇ KİMSEYE BİRŞEY OLMAMIŞ.. ORMANCILAR İLE YARDIMA GELEN DİĞER KÖYLÜLER SAYESİNDE YAKINDAKİ KÖYÜ KURTARMIŞLAR. KOMŞULARININ KIŞLIK YİYECEĞİNİ, ÜRÜNÜNÜ, TAVUKLARINI, BAHÇESİNİ, BOSTANINI VE EVİNİ KURTARMIŞLAR.. SADECE BAHÇESİNİN BİR KISMI, AHIRI İLE İKİ HAYVANI YANMIŞ. ÇOK GEÇMİŞ OLSUN.. EN BÜYÜK TESELLİMİZ CAN KAYBININ OLMAMASI. NASIL OLSA ORMANCILAR AĞAÇLANDIRMA YAPARAK ORMANI GERİ GETİRİRLER.. KÖYLÜLER KAYIPLARINI YERİNE KOYAR.. UNUTMAYALIM; DOĞAYI KORUMA İSTEĞİ, YARDIMLAŞMA VE BİRLİKTE OLMA RUHU İNSANLIĞI AYAKTA TUTAN ERDEMLERDİR. BALIK W..BİTTİ.

10 MİNİ ANSİKLOPEDİ ULUGEYİK Red Deer (Cervus elaphus L.,1758) Fiziksel Özellikler Ulugeyik, Cervidae (Geyikgiller) familyasının ülkemizdeki en büyük üyesidir. Boyları , omuz yükseklikleri , kuyrukları 22 cm; ağırlıkları kg kadardır. Ulugeyiğin başı ince yapılı, boynu orta uzunlukta, vücudu dolgun, omuz kısmı sağrısından biraz daha yüksek, bacakları oldukça narin yapılıdır. Sadece erkeklerde bulunan boynuz çatallı ve büyüktür. Çiftleşme döneminde sahip oldukları yeleler daha belirgin hale gelir. Renkleri yazın kızıl-kahverengi, kışın ise gri-kahverengidir. Karın kısmı açık renklidir. Kuyruk sokumu etrafında aşağı doğru inen açık renkli bir ayna bulunur. Yavrular doğduklarında ve onu izleyen 3-4 hafta süresince beyaz beneklidirler. Foto: T. Yılmaz Biyoloji ve Yaşam Alanları Geniş yapraklı ve karışık ormanları tercih ederler. Yaz aylarında ormanların üst sınırına, yaylalara kadar çıkarlar. Gündüzleri kuytu ve sakin orman köşelerinde yatarak ve geviş getirerek dinlenirler. Yılın büyük kısmında geyikler küçük veya büyük sürüler halinde dolaşırlar. Çiftleşme mevsimi dışında sürüler genellikle yaşlı bir dişi geyik tarafından sevk ve idare edilir. Çiftleşme dönemi, boynuzların gelişip vücudun semizlediği Eylül ayı sonlarından başlayarak Ekim ayının ilk yarısında en yüksek noktasına erişir. Bu dönemde güçlü erkekler sürüden tek tek ayrılıp böğürerek dişileri etraflarında toplarlar. Çiftleşmeyi takip eden haftalık gebelik süresi sonucunda, Mayıs sonu Haziran başında dişi genellikle 1 nadiren 2 yavru doğurur. Doğum sonu yavrular anneleri tarafından bir hafta on gün boyunca kuytu yerlerde saklanıp, daha sonra sürüye katılırlar. Geyikler günlük yaklaşık 15 kg taze bitkilerle beslenirler. Geyikler çeşitli otlar, yaprak, meyve, taze sürgün ve mantarlarla beslenirler. Ancak kış aylarında özellikle kar yağışının çok fazla olduğu zamanlarda katırtırnağı, ardıç, böğürtlen yaprakları, çeşitli ağaçların kabuk ve ince sürgünlerini de yerler. Sonbaharda üzümsü ve diğer yabani meyveler ile kestane, meşe palamudu, kayın tohumları, patates gibi bitkileri yerler. AYI

11 MİNİ ANSİKLOPEDİ Mor Gelincik Roemeria Papaveraceae Biryıllık, cm boyunda, yukarı doğru dallı, gövde ve dallar tüylü, koparıldığında sarı renkli salgı veren, otsu bir bitkidir. Yapraklar üç kere derin parçalı, her bir parça ince dar uzunca şeritsi, grimsiyeşil-yeşil renklidir. Çiçekler tek, terminal; çanak yaprak iki adet, yeşil, taç yapraklar mor, menekşe renkli; anterleri sarıdır. Çiçekler sabah erken kısa bir süre açılır, sonra kapanır. Tohum kapsülü ince dar ve uzundur. İlkbahar-yaz aylarında açar. Kesme çiçekçilik için uygundur. Tohumla üretilir. Tohumlar sonbahar veya erken ilkbaharda doğrudan yerlerine ekilebilir. Çok güneşli yerlerde ve ılıman iklimlerde yetişir. Soğuğa karşı dayanıklıdır. Her türlü toprakta yetişmekle birlikte, organik maddece zengin, derin işlenmiş, kumlu, drenajı iyi toprakları tercih eder. Büyük gruplar halinde çiçek parterlerinde, kaya bahçelerinde kullanılabilir. Vatanı Türkiye olmakla birlikte Avrupa da da yetiştirilir. ÇİLEK

12 Kayseri Kent Orman GEZELİM - TANIYALIM Kayseri v Mevki Kayseri İlimizin Kıranardı beldesi güneyinde ve ortalama 1550 m. rakımda kurulan, kent ormanı ve mesire alanı m 2 büyüklüğe sahiptir. i Flora Alanda sedir, karaçam ağaçları ve muhtelif boylu yapraklı türlerler bulunmaktadır. Hisarcık Meteoroloji Müd. Polis Evi Kıranardı TAVŞAN

13 GEZELİM - TANIYALIM o Fauna Kent ormanında serçe, atmaca, doğan, üveyik, Şahin, karatavuk, ağaçkakan, leylek gibi kuş türlerinin yanısıra sincap ve tavşan yaşamaktadır. l Doğal ve Yapay Kaynaklar Kent ormanı kameryalar, çocuk oyun alanları, spor alanları, ibadethane ve 1500 araçlık otoparkı ile hizmet vermektedir. Z Çevreye Katkısı Bu Kent Ormanı ile yaklaşık olarak 120 ton karbon depolanmakta bu da atmosferdeki 440 ton karbondioksite karşılık gelmektedir. LEYLEK

14 BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ? Yeraltı suları nasıl olusur? Sonbaharda yaprakların rengi sarı, ilkbaharda yapraklar neden yeşil olur? Yaprağa yeşil rengini veren madde, besin yapımının gerçekleştiği kloroplast denen organelin içinde bulunan klorofil adlı pigmenttir. Bunun yanında, yapraklara çeşitli renkler veren başka pigmentler de bulunur. Ancak, klorofilin yeşil rengi, genellikle baskın olduğundan, çoğu bitkinin yaprakları yeşil olur. Bazı bitkiler, sonbaharda havalar soğumaya başladığında, gündüzler kısaldığında ya da kuraklık gibi etkenler nedeniyle hem metabolizma (yapım-yıkım) atıklarından kurtulmak için hem de su kaybını önlemek için yapraklarını dökerler. Yapraklar dökülmeden önce, klorofil yapımı durur ve buna bağlı olarak bitki yeşil rengini kaybeder. Yapraklar, diğer pigmentlerin etkisiyle sarı, kırmızı ya da başka renklere bürünürler. Tohumlar oksijenli solunum yapar mı? Yeraltı suları yerüstünden yer altına sızan suların buradaki gözenekli tabakaların(kumtaşı, çakıltaşı) veya, kırıklı, çatlaklı (kireçtaşı) kayaçların içerisindeki boşlukları doldurmasıyla oluşur. Suyu içinde biriktiren bu tür kayaçlara akifer denir. Bu suların oluşabilmesi için gözeneki kayaçların /tabakaların yeryüzünde mostra vermesi (yeryüzüyle bağlantısı olması)gerekir.aksi halde yeraltına su sızamıyacağı için yeraltı suyu da oluşamaz. Dünyada en çok bakır hangi ülkede üretilir? Dünyanın görünür bakır rezervleri toplamda yaklaşık 321 milyon ton. Bilinen en zengin bakır rezervleri Şili de bulunuyor. Buna paralel olarak Yurt dışına bakır satan ülkelerin başında Şili geliyor. Dünya da üretilen bakırın % 35 i Şili kaynaklı. Üretim her yıl değişse de, miktar ortalama 600 bin ton civarında. Şili yi Kanada ve ABD izliyor. Tohumların hemen hepsi, sert ve geçirgen olmayan tohum kabuğu (testa) nedeniyle, çimlenmenin ilk gğnlerinde yeteri miktarda oksijen alamazlar ve oksijensiz solunum yaparlar. Ancak, testa oksijen geçirmeye başlar başlamaz (sıklıkla çimlenmenin başlamasıyla birlikte) oksijenli solunuma geçilir. DAL

15 E Yaprakları kırmızı renkte olan ağaçlar nasıl fotosentez yaparlar? Fotosentez, yalnızca klorofil içeren kloroplastların varlığında gerçekleşiyor. Yapraklarda mevsimsel olarak görülen renk değişimleri, klorofillerin şeker birikimiyle diğer pigment maddelerine dönüşmesi nedeniyle oluşuyor. Bu süreç boyunca da klorofilin diğer pigmentlere dönüşüm hızına paralel olarak fotosentez hızı yavaşlıyor ve en sonunda duruyor, bir süre sonra da yapraklar dökülüyor. Yaprakları her daim kırmızı olan bitkilerdeyse, kırmızı rengi veren yoğun miktardaki karotenoid pigmentlerin (özellikle likopinin) yanında, bir miktar da klorofil bulunuyor. Fotosentez de bu klorofiller yardımıyla yürütülüyor. Karotenoid pigmentler, aktif olarak fotosentezde rol oynamıyorlar, ancak biyosentez sürecinin belirli basamaklarına katılıyorlar. Fotosentetik sistem içinde, ışığın belli dalga boylarındaki enerjisini soğurup, bu enerjiyi klorofillere aktarıyorlar. Ancak, yapılan çalışmaların gösterdiği üzere, hiç klorofil taşımayan yapraklarda karotenoidler bulunsa bile fotosentez görülmüyor. Soğan neden göz yaşartır? Soğan doğrandığında, onu oluşturan hücreler parçalanır. Soğan hücreleri, iki bölümden oluşur. Bunlardan biri allinazlar olarak adlandırılan enzimleri içerir. Ötekiyse, sülfid bileşiklerinden oluşan aminoasitleri içerir. Allinazlar, sülfidleri parçalayarak sülfenik aside dönüştürür. Sülfenik asitse, kararsız bir yapıya sahiptir ve kısa sürede uçucu bir kükürt bileşiğine dönüşür. Bu gaz, havada hızla yayılır. Bu gazı, soğan kokusu olarak algılarız. Yine bu madde, gözümüze ulaştığında onu yakan bir aside dönüşür. Yani, gözümüzü yakan bu gazın kendisi değil, onun gözyaşımızla tepkimeye girmesi sonucu ortaya çıkan sülfürik asittir. Gözümüzü nemli tutan bu gözyaşı sıvısında oluşan küçük miktardaki sülfürik asit, çok duyarlı olan göz sinirlerini uyarır. Gözümüzün bu kadar duyarlı olması, onun göze kaçan yabancı maddeleri uzaklaştırmasına yardımcı olur. Sülfürik asit de gözü tahriş eden, zararlı bir madde olduğundan, gözümüzdeki sinirlerin aldığı uyarıların tetiklemesiyle, gözyaşı bezleri daha fazla gözyaşı salgılayarak yabancı maddeleri uzaklaştırmaya çalışır. Yani, bir bakıma gözümüzü yıkayarak temizler. Gözümüze, toz ya da başka bir yabancı madde kaçtığında da benzer tepkiler ortaya çıkar. Soğan doğrarken gözümüzün yanmasını önlemek için bazı basit önlemler alabiliriz. Yapılacak şey, tahriş edici gazın gözümüze ulaşmasını olabildiğince önlemek. Bunun için soğan doğrarken ondan olabildiğince uzak durmak alınacak en basit önlem. Soğanı doğrarken pencereleri açarak gazın dağılmasını sağlamak ya da olanaklıysa açık havada doğramak alınabilecek en basit önlemler. Ayrıca, soğanı buzdolabına koyarak soğutmak da işe yarayabilir. Çünkü soğuk, kimyasal tepkimeleri yavaşlatır ve daha az miktarda gaz havaya salınır. Pek kullanışlı olmasa da çok daha etkili yöntemler de var. Örneğin, soğanı doğrarken gözü kimyasallardan koruyan bir gözlük ya da bir yüzücü gözlüğü takabilirsiniz. Ayrıca, soğanı suyun içinde doğramak da çok etkili bir yöntem. Kaynak: FİL

16 ORMAN ve ORMAN YANGINLARI Ormanlar, sadece bir ağaç topluluğu veya yakacak ihtiyacını karşılayan bir varlık değil ağaçlarla birlikte diğer bitkiler, hayvanlar, toprak, su, iklim gibi canlı ve cansız tabiat faktörlerinin birlikte oluşturduğu doğal bir bütünlüğü ifade etmektedir. Türkiye ormanları çeşitli tıbbi, aromatik, endüstriyel ve süs bitkileri ile çok sayıda flora (bitki) ve fauna (hayvan) türlerine sahiptir. Ülkemiz ormanları küresel öneme sahip değerli biyoçeşitlilik kaynakları içermektedir. Bunlardan Göknar, Ladin, Sedir, Ardıç ve Sığla nın gen merkezi ülkemizdir. Bir başka deyişle, bu ağaç türleri yeryüzüne ülkemizden yayılmışlardır. Ormanları artık 2000 çeşit (defter, kitap, masa vb.) kullanım yerine göre değil FONKSİYONEL DEĞERLERİNE göre algılıyoruz. Ormanlarımıza; Oksijen Fabrikası, Doğal hava filtresi, İklim düzenleyicisi, Erozyonun freni estetik özellikleriyle Ruhsal sığınak isimlerini yakıştırıyoruz. sosyal ekolojik Ekonomik ORMANLARIN ANA FONKSİYONLARI VE ORANLARI EKOLOJİK % 32 SOSYAL % 5 EKONOMİK % 63 GÜNEŞ b

17 Orman yangını serbestçe yayılabilen yaşama birliği içindeki bitki ve hayvan topluluklarını kısmen veya tamamen yakarak yok eden bir yangındır. Her yıl yaz aylarında sıcaklığın artmasıyla birlikte çok sayıda orman yangını çıkmaktadır. Daha önce gördüğümüz zümrüt yeşili ormanlar, yanarak kül olduğunu gördüğümüzde içimiz burkulur. İşte bu kadar değerli ormanlarımız yine insan eliyle yanmakta veya yakılmaktadır. Ülkemizde ormanlar; ihmal, dikkatsizlik (söndürülmeyen piknik ateşi, sigara izmariti vb.) sonucu veya kasıtlı olarak (tarla açma, kaçak yapılaşma vb.) yanmaktadır. Orman yangınlarının yarısına yakının sebebi tam olarak belirlenememiştir. Sebebi belirlenen orman yangınlarının bir kısmı kasten, bir kısmı ihmal ve dikkatsizlik, çok az bir kısmı da doğal oluşumlar (yıldırım vb.) sonucu meydana geldiği belirlenmiştir. Bu konuda hepimize görevler düşüyor. Nasıl mı? Ormanlarda pikniğe gittiğimizde yaktığımız ateşi söndürelim, çevremizde söndürmeyenler varsa uyaralım. Ormana cam vb. çöplerimizi atmayalım. Sizler duyarlı ve bilinçli olursanız hem çevrenizi uyarır hem de çevrenize örnek olursunuz, değil mi? Böylece ormanlar ve içinde yaşayan diğer canlıların korunmasına yardımcı olmuş olursunuz. Bu kadar biyolojik çeşitliliğe sahip ve doğal olan ormanlarımıza sahip çıkalım, koruyalım. ORMAN YANGINLARININ ÇIKIŞ NEDENLERİ TÜRKİYE ORMAN YANGINI RİSK HARİTASI KARTAL f

18 YÖRELERİMİZ VAN Saklı Bir Cennet Kadim geçmişi ve doğal güzellikleriyle Van, yeryüzünün keşfedilmeyi bekleyen en bakir yerlerinden biridir. Tarihi ve doğal güzellikleri, endemik türleri, fauna ve florasıyla birlikte Van ın en değerli hazinesi yaşayan özgün kültürüdür. Güneşin şehri Van da insanlar sizi uzak diyarlardan gelen akraba sıcaklığıyla karşılar. Misafir olarak gittiğiniz bir yerde ev sahibi; turist olarak bulunduğunuz bir yerde kendinizi yerli hissedebileceğiniz kaç şehir var? Konsantre Bir Tarih Yeni bir keşif ve macera için, Anadolu nun derinliklerine dalın. İşte karşınızda Urartu, İskit, Pers, Roma, Selçuklu ve Osmalı dan kalma bir ışık şehir, güneşin şehri: Van. Bu güneş şehir; tarihine ve coğrafyasına kazınmış 7000 bin yıllık hafızaya tanıklık etmek için sizi tutkulu ve heyecanlı bir yolculuğa davet ediyor. KESTANE

19 Türkiye nin En Önemli Turizm Yerlerinden Biri Van; Erçek Gölü Kuş Cenneti ve Van Denizi; Hoşap ve Van Kalesi; Erek ve Artos Dağı, pırıl pırıl sahilleri ve turkuaz koylarıyla, kendine özgü el sanatlarıyla Türkiye nin en önemli turizm destinasyonlarından biridir. İslam ve Hıristiyan inancına ait medeniyetlere ev sahipliği yapan Van; inan; turizmi açısından önemli bir merkez konumundadır. HUsrevpaşa Camii, Akdamar Kilisesi, Kaya Çelebi Camii, Çarpanak Kilisesi gibi Müslüman ve Hristiyanlar için önemli mabetlere ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca denizi ve akarsuları; yelken, kano, offshore, biatlon ve yüksek irtifa dalışı gibi adrenalin dolu sporları yapmanıza imkan vermektedir. Güneş Şehir Yüzölçümü bakımından Türkiye nin 6. büyük ilidir. Rakımı 1725 m dir. Türkiye nin en büyük gölüne ev sahipliği yapmaktadır. Ünlü Türk Seyyahı Evliya Çeİebi ye göre adını; Van Kalesi ndeki Vank adlı bir mabetten almaktadır. Diğer bir rivayet de Urartuca Biane veya Viane den geldiğidir. Ayrıca Van ortalama yılın 120 günü açık, 200 günü bulutlu ve 45 günü kapalı geçen bir iklim havzasıdır. Van Kedisi Van Kedisi Van ın Tescilli Bir Markasıdır Van Kedisi, Van ın tescilli bir markasıdır. Van Kedisi nin Van a ait bir değer olduğu resmi olarak tarihinde tescil edilmiştir. Kedilerin en güzeli Van Kedisi sadece Van Denizi Havzası nda yaşayan safkan bir kedi türüdür. En önemli özelliği genetik bir bozukluk sonucu oluşan iki farklı göz rengidir. Bazılarının her iki gözii de mavi; bazılarının her iki gözü de kehribar rengindedir. En ilgi çekenleri, bir gözü mavi, bir gözu kehribar rengi olanlardır. Tüyleri kışın artarken; yazın azalır. Tilki kuyruğunu andıran kabank bir kuyruğa ve beyaz, ipeksi tüylere sahiptir. Van Kedisi Araştırma Merkezi Van Kedisi nin genetik, morfolojik ve fizyolojik özelliklerini korumak amacıyla, Van ıoo.yıl Üniversitesi tarafından Van Kedisi Araştırma Merkezi (VKAM) 1992 de kurulmuştur. Merkez, yetiştirilen kedilerin yanında Van dışındaki aileler tarafından beslenen kedilerin takibini de yapmaktadır. Ayrıca, popülasyonu artırmak amacıyla Ankara Orman Çiftliğinde Van Kedisi Evi projesi hayata geçirilmiştir. Bu gün VKE de yetiştirilen kediler düzenli bir şekilde aşılanmaktadır. Van kedisi sahibi olmak isteyenler, VKE ya da VKAM la temasa geçebilir. ASLAN t Kaynak:

20 KİKUŞ LA ÖĞRENİYORUZ Hülya ŞİMŞEK KİKUŞ PARİS TE Sevgili arkadaşlar, bu yaz tatilinde o kadar çok kitap okudum ki, hepsini sizlerle paylaşmak, okuduğum kitaplardaki yerleri sizlere anlatmak istiyorum. Kitaplar resimli olduğu için, okurken hiç sıkılmadım. Yeni bilgiler öğrenmek inanın beni çok mutlu ediyor. Umarım siz de benim sizler için kaleme aldıklarımı zevkle okuyorsunuzdur. Aklıma ne geldi biliyor musunuz? Benim sizlere yazdıklarımı okuduktan sonra siz de bana yazın. Duygularınızı, eleştirilerinizi, paylaşalım, bir anlamda mektuplaşalım. Sizin eleştirileriniz, duygularınız benim için çok önemli. Öğrenmek istediğiniz yeni şeyler varsa onları da yazın, ben sizin için kitapları gagalar, yeni bilgiler öğrenir, bunları da sizinle paylaşırım. Bu sayıdan geçerli olmak üzere mektuplaşmaya başlıyoruz tamam mı, unutmayın? Bu yazımın altında benim elektronik adresim olacak, o adrese yazarsanız hepsini tek tek okuyup yanıt vereceğimden kuşkunuz olmasın. Şimdi bu yaz okuduğum bir kitaptan öğrendiklerimi sizinle paylaşacağım. Şansa bakın gagama takılan kitap Paris i anlatıyor. Paris i duymayanınız yoktur değil mi? Fransa nın başkenti, müzeleriyle ve Eyfel Kulesi ile meşhur, Paris kenti. Sevgili arkadaşlar, Paris, M.Ö. üçüncü yüzyılda Parisli olarak bilinen Galyalı bir kabile tarafından kurulmuş. Kentin tam ortasından Seine Irmağı akıyor. Irmak dediğime bakmayın, kocaman bir nehir, üzerinde sayısız köprü var ve kenti ikiye ayırıyor. İlk önceleri Romalılar Paris e Lutetia adını vermiş, sonradan Paris adını almış. Sonradan dediğim taa İsa dan sonra dördüncü yüzyıla dayanıyor. Paris, yaklaşık 2000 yıllık bir tarihe sahipmiş. Seine Irmağı nın her iki yakasına kurulmuş olan kent, Fransa nın kuzey kesiminde bulunur. Parisliler kentlerine, Işık Şehir diyorlarmış, ne güzel bir ad değil mi? Her- A TİMSAH

21 halde kentlerinin görkemini böyle anlatmak istiyorlar. Her yıl binlerce yabancı turist geziyormuş Paris i. Ben de sizin için gezdim ve çok güzel bilgiler öğrendim. Biliyor musunuz Paris teki meşhur Eiffel Kulesi nin yüksekliği 300 metreyi geçiyormuş ve tamamen çelikten yapılmış ile 1889 yılları arasında Gustave Eiffel in firması tarafından, Fransız Devrimi nin 100. yıl kutlamaları çerçevesinde inşa edilmiştir. Aslında kulenin mimarı Gustave Eiffel değil, İsviçreli Maurice Koechlin in siparişi üzerine tasarlayan Stephen Sauvestre imiş. Meslektaşı Emile Nouguier ile beraber ilk tasarımları yapmış ve firma sahibinin adını kuleye vermişler. Kule çok yüksek ama çıkmak için asansör kullanılıyor. Yürümek isteyenler için de merdiven var. Merdivenler kulenin etrafını dönerek ta tepeye kadar çıkıyor. Kulenin yarısında balkon var, isteyenler balkona çıkıp aşağısını seyredebiliyor. En tepede ise büyük bir lokanta var, kim bilir orada yemek yemek ne kadar zevkli ve pahalıdır. Eiffel Kulesi nin yanı sıra günümüzde müze olarak kullanılan sarayları da çok meşhur. Bunlarda biri Versailles Sarayı yılında yapımına başlanan bu sarayda imparatorlar otururmuş. Arkadaşlar ne öğrendim biliyor musunuz? Bu saray yapılırken hiç tuvalet yapılmamış, tuvaletler sonradan yapılmış. Ne kadar tuhaf, hiç anlayamadım bu durumu, zavallı imparator neler çekmiştir kim bilir! Bir diğer önemli bina, Louvre Müzesi. Louvre Müzesi, Fransız Devrimi nden sonra 1793 yılında, Fransa da açılan ilk devlet müzesidir. Paris te bulunan bu müze, benzerleri arasında en ünlülerindendir. Louvre, on üçüncü yüzyıl başlarında (1204), Philippe Auguste tarafından ilk şekliyle yapılmıştır. Adını İngilizcede kuvvet, güç anlamına gelen Lower kelimesinden alıyormuş. Daha sonra 14. yüzyılda kraliyet merkezi yapmışlar te müze hâline gelen saray, 1871 de büyük bir yangın geçirmiş, bazı değişiklikler yapıldıktan sonra 1932 de son şeklini almıştır. İçindeki sanat yapıtları yenileriyle birleştirilerek büyük bir sanat müzesi hâline getirilmiştir. Hani şu çok ünlü bir tablo vardır, hepimiz biliriz, ressamı Leanardo Da Vinci, tablonun adı Mona Lisa, o tablo da bu müzede çok sıkı güvenlik önlemleri altında sergileniyor. Diğer önemli binalardan biri, Sacré-Cœur Bazilikası diğeri ise Notre Dame Katedrali dir. Sacré-Cœur, Kutsal Kalp demekmiş. Paris in Montmartre mahallesinin tam ortasında yüksek bir tepenin üstünde yapılmış. Biliyor musunuz bu bina da, 2006 yılında on milyon ziyaretçi ile Notre Dame Katedralinden sonra Fransa da en çok ziyaret edilen anıt olmuş. Montmartre Paris te her zaman tarihi bir dini yerleşimi olmuştur. Günümüzde orada ressamlar sokağı diye bir sokak var. Ressamlar boyalarını ve tuvallerini alarak oturuyorlar gelen geçenlerden isteyenin para karşılığı portresini yapıyorlar. Notre Dame Katedrali ise dini bir yapıdır. Kendi dini inançlarına göre yapılmış ve Meryem Ana ya ithaf edilerek isimlendirilmiştir. Bu binanın da dış yüzeyi heykellerle dolu, duvarlarda bir sürü heykel var. Gotik yapı diyorlar bu binanın mimarisine. Paris in diğer tüm önemli yapıları gibi o da Seine Nehri nin kıyısında bulunuyor. Tüm bu görkemli binalarda bugün sergilenen sanat yapıtlarını yapan ressamları ve sanatçıları anmadan geçmek olmaz değil mi? Bu sanatçılardan biri Claude Monet, ( ) Empresyonist diyorlar, yani izlenimci ressam. İzlenimcilik terimi, Monet nin İzlenim adını verdiği Gün Doğumu adlı resminden gelmektedir. İzlenimcilik, modern resim sanatındaki ilk büyük devrimci harekettir. Monet, resimlerinde fırça darbeleriyle oluşturduğu değişik renklerde noktalarla istediği izlenimi uyandıracak renk ve ışık etkisini yaratmayı başardığı için akıma bu isim verilmiş. Bir diğer önemli sanatçı heykeltıraş Auguste Rodin. Bir sürü güzel heykel yapmış ama bunlardan en tanınmışı Düşünen Adam heykeli. Paris te bulunan Rodin Müzesi`nde sergilenen Düşünen Adam heykeli, bronz ve mermer karışımından üretilmiş olup, felsefi düşünceyi anlatan bir simge olarak kullanılmış olduğu söyleniyor. Bir de cennet cehennem kapısı adını verdiği bir heykeli var, görseniz arkadaşlar çok büyük bir kapı ve üzerinde yüzlerce irili ufaklı heykeller var. İnsan bu heykelcikleri görünce şaşırıyor nasıl yapılmış diye. Neyse arkadaşlar, Paris öyle büyük, öyle tarihi bilgilerle dolu ki, okurken ve araştırırken bile yoruldum. Siz de yorulmayın şimdilik burada bırakalım, umarım Paris kentini size birazcık tanıtmışımdır. Yeni kitaplar ve bilgilerde buluşmak üzere hepinizi öpüyorum. GERGEDAN Resimler, Kaynak: U

22 BİLELİM VE ÖĞRENELİM Kuş Yuvası nasıl yapılır? Küçük bahçe kuşları için kutu yuvalar Bahçenize yuvalar yapıp bunları izlemek çok keyifli bir uğraş olabilir. Ancak bunlar kuşlar için uygun yapılmış yuvalar olursa. Özellikle baştankaralar bu yuvaları kullanırlar. Kutu yuvalar yaşlı ağaçlarda bulunan deliklerin mükemmel alternatifleridir. Çevremizde kuşların yuvalayabileceği oyuklar olan yaşlı ağaçlar genelde bulunmaz. Bahçeler ve parklarda kuşlar için çok miktarda yiyecek bulunur, fakat hiç yuva bulunmaz. Diğer kuşlar arasında, çam baştankarası, sıvacı, ev serçeleri ve ağaç serçeleri, sığırcıklar, benekli sinekkapanlar, kızılgerdanlar, ev kırlangıçları, kerkenezler ve peçeli baykuşlar kutu yuvaları kullanan kuşlardandır. Kutu yuvaları asmak için en uygun zaman sonbahardır. Pek çok kuş beslenmek ve tünemek amacıyla sonbahar ve kış ayları boyunca bu yuvalara girip çıkacak ve yuvaların farkına varacaktır. Galvanizli vidalar ve çiviler kullanın. İç kısmın ön yüzü kuşların tırmanmaları için pürüzlü olmalıdır. Tabana mutlaka drenaj (su boşaltma) delikleri açılmalıdır. Yuvaların giriş delikleri her kuş türü için değişir ve aşağıdaki gibidir: Kutu yuva nasıl yapılır? Doğal yuva delikleri standart ölçülerde değillerdir. Bu nedenle aşağıda verilen ölçüleri sadece referans olarak alın. 150 mm eninde ve 15 mm kalınlıkta tahtalar kullanın. Her bölümün ölçüsü resimde gösterilen ölçüde kesilmelidir. Kutunun iç kısmı 100mm kare ve giriş deliği tabandan 125 mm yukarıda olmalıdır. Eğer daha az olursa yavrular yuvadan düşebilir ya da kediler tarafından avlanabilirler. AĞAÇKAKAN

23 25 mm çam baştankarası ve mavi baştankara için. 28 mm büyük baştankaralar ve ağaç serçeleri için. 32 mm sıvacılar ve serçeler için. 45 mm sığırcıklar için ve kutu yuvaları boyutları % daha büyük olmalıdır. 50 mm orman ağaçkakanları için. Kapak menteşesini kutuya lastik bir şeritle monte edin (BİR BİSİKLET İÇ LASTİĞİ BUNUN İÇİN UYGUNDUR). Kapağı kutuya çivilemeyin. Kapağı sabitlemek için iyi bir mandal kullanın. Kutuyu sonbaharda temizleyin. Aynı kutunun üst yarısı açık olursa yani ön kısmın üst yarısı kesilip açık yapılırsa, bu kutu yuva kızılgerdan, ak kuyruksallayan ya da çıtkuşları için çekici bir yuva olur. Benekli sinekkapanlar önü tamamen açık bir kutu yuvayı dahi tercih edebilirler. Yuva yapımında su kontraplağı kullanabilirsiniz. Yumuşak kutular su bazlı koruyucularla işlemden geçirilebilir. Su bazlı koruyucularla kutunun sadece dış yüzeyini işlemden geçirin. Fakat giriş deliğinin çevresine bunu sakın uygulamayın. İşlem için ne kullanırsanız kullanın mutlaka kutuyu kurutun ve içini kutuyu yerleştirmeden önce havalandırın. KUTULAR NEREYE ASILMALMALI Baştankaralar, serçeler ve kırlangıçlar için kutular ağaç ve bina gibi sürekli korunak sağlayan yerler yoksa, ağaca ya da duvara 2 ila 5 metre yükseğe, kedilerin erişemeyeceği, meraklı insanların ilgisini çekmeyeceği noktalara asılmalıdır. Kutuların yönü kuzey ve doğu arasında bir noktaya bakmalı. Bu, kutunun güçlü güneş ışıklarına ve nemli rüzgarlara maruz kalmasını önler. Kutuyu hafifçe öne doğru meyilli oturtun. Bu yağmur sularının çatıdan süzülüp gitmesini sağlar. Ev serçeleri ve sığırcıklar, saçakların altına konmuş yuvaları hemen kullanırlar. Bu aynı zamanda bu kuşları damınıza yuva yapmaktan caydırır. Fakat bu yuvaları ev kırlangıçlarının yuva yaptığı yerlerden uzak tutun. Kızılgerdanlar ve çıtkuşları için yapılan önü açık kutular çok daha aşağıya konmalı ve çevresinde bitkiler olmalıdır. Kutu yuvanızı ağaca çivi ile çakmak ağacı yaralayabilir. Kutuyu ağaç gövdesine bir telle monte etmek en iyi yöntemdir. TELİ BİR HORTUM İÇİNDEN GEÇİRİRSENİZ YA DA ALTINA ESKİ BİR ARAÇ LASTİĞİ KOYARSANIZ AĞACIN YARALANMASINI ÖNLERSİNİZ. Unutmayın ki ağaçların boyları kadar gövdeleri de büyür ve genişler. Bu nedenle bu kutu yuvalarının montaj noktalarını 2 3 yılda bir kontrol edin. Şayet bölgede çok miktarda doğal yiyecek varsa, aynı tip iki kutu yuva yan yana olsalar dahi kuşlar tarafından kullanılırlar. Ancak baştankaralar çok saldırgan kuşlardır ve 1 dönüm alana 2 yada 3 çiftten daha fazla yoğunlukta yuvalarda barınmazlar. Farklı kutu yuvalar konuşlandırmakla farklı türleri yuvalara çekebilirsiniz. Kutu yuvanın bakımı Kuş yuvaları, pireler ve parazitleri barındırırlar. Bu parazitler bir sonraki kuluçka döneminde yumurtadan çıkacak yavruları enfekte ederler. Size eski kutu yuvaların Ekim ve Kasım aylarında yerlerinden sökülmelerini tavsiye ederiz. Kalan artık parazitleri yok etmek için kaynar su kullanın. Böcek ilacı yada pire tozu kesinlikle kullanmayın. Yuva temizlendikten sonra içine bir miktar talaş ya da kuru ot atılırsa (saman değil) kış mevsiminde küçük memeliler ve kuşlar tarafından kış uykusu için ya da tünek olarak kullanılır. Y PELİKAN