GÖSTERGELER CARİ AÇIK:

Transkript

1 Hazırlayan: Alaattin AKTAŞ PROJEKSİYON CARİ AÇIK: Yıllık cari açık (Milyon$) 2009 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık cari açık geçen yılın kasım ayı itibariyle tam iki yıl aradan sonra azaldı. Ekim sonunda 78.6 milyar dolarla rekor düzeye çıkan yıllık açık, kasım sonunda 77.8 milyar dolara geriledi. Bu, şaşırtıcı olmayan bir gelişme. Kurlarda ortaya çıkan yükselme ve bunun etkisiyle ihracatın biraz daha hızlı artması, ama asıl ithalattaki artışın yavaşlamasının etkisiyle dış ticaret açığındaki artış yerini kasımda gerilemeye bırakmıştı. Bu da doğal olarak cari açığa yansıdı. Kasım ayı dış ticaret açığı, 2010 yılına göre yüzde 2.8 geriledi. Bu oranın önemini vurgulayabilmek için ilk on aydaki açığın ne kadar arttığına bakmakta yarar var. Geçen yılın ilk on ayındaki dış ticaret açığı, 2010 un aynı dönemine göre yüzde 63 artmıştı. Kasımda ise artış bir yana yüzde 2.8 lik gerileme oldu. Biraz önce belirttiğimiz gibi bu da ağırlıklı olarak ithalattaki yavaşlamadan kaynaklandı. Ocak-Ekim döneminde ithalat artışı, ihracat artışına fark atıyordu. Kasımda ise tablo tersine döndü. Kasım ayında ihracat yüzde 18.5 artarken, ithalattaki artış yüzde 8.8 de kaldı. Yüksek kurun ihracatı mı, ithalatı mı daha çok etkilediği tartışması hep yapılır. Ancak geçen yılın ikinci yarısında kendini hissettirmeye başlayan, son aylarda ise iyice hızlanan kur artışının etkisinin ithalatta daha yoğun hissedildiği açık. Yeniden cari açığa dönersek 2009 yılının kasım ayı itibariyle yıllık bazda 12.5 milyar dolar olan açık, kasım ayıyla birlikte artışa geçti ve bu artış eğilimi tam iki yıl sürdü. Bu yılın ekiminden kasıma geçişte ise yıllık açık geriledi. Yani soluksuz iki yıl süren artış en azından şimdilik durdu. Yönün aşağı dönmesi olumlu olmakla birlikte mutlak değer olarak hala yüksek bir açığımız var. Aslında mutlak değer büyüklüğünden daha önemli olan kuşkusuz açığın ekonomik büyüklüğümüze, yani GSYH ye olan oranı yılını öyle görünüyor ki milyar dolar civarında bir açıkla kapatacağız ve bu açık GSYH nin yaklaşık yüzde 10 u kadar bir büyüklük oluşturacak. Bir kez daha yazalım; kimi aklı evveller finanse ettiğimiz sürece sorun yok ya da açık veriyoruz, ama finanse edebiliyoruz safsatasıyla avunmaya devam edecek etmesine ama gerçek hiç de öyle değil tabii ki. Kuşkusuz, finanse edilmeden açık verilmez; önemli olan o finansmanın kalitesi. Deniliyor ki, büyümek istiyorsak, açığa da razı olmalıyız. Bu görüş kısmen doğru, üretime dönük işlevi olmayan ithalat ve bundan kaynaklanan ticaret açığı ve bu açığın yol açtığı cari açıkla büyüme arasında nasıl bağlantı kurulabilir ki İşte o yüzden bu görüş kısmen doğru, diyoruz ya Ocak 2012 k EKONOMİK FORUM 113

2 ENFLASYON: Bu yıl cari açık küçülecek, ama ne kadar, tahmin yapmak zor de ekonomik büyümenin yavaşlayacağı kesin. Aslında 2012 nin nasıl geçeceğine ilişkin henüz elimizde öyle çok fazla malzeme de yok. O yüzden biraz daha sağlıklı tahmin yapabilmek; büyümenin, dış ticaretin, kurların, cari açığın nasıl seyredeceğini görebilmek için biraz veri oluşmasını beklemek gerekecek Vergi artışıydı, kur yükselmesiydi, derken geçen yıl ekimde yüzde 3.27, kasımda yüzde 1.73 fiyat artışını bir anlamda yarattık ve yılı çift haneli enflasyonla kapattık. TÜFE, 2010 yılında yüzde artış gösterdi. Bu oran çok da sürpriz değil, zaten kasım sonundaki veriler belli olduğunda yılın çift hanede kapatılacağı da ortaya çıkmıştı de bir anlamda bir tercih yapıldı. Bütçe mi, enflasyon mu, tercihi. Hükümet bütçeyi güçlendirmeyi tercih etti, enflasyon bir anlamda ikinci plana itildi. Vergi artışları geçen yılki yüksek enflasyonun en büyük etkenlerinden biriydi çünkü. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek bile bunu itiraf etti. Nedeni ne olursa olsun 2011 yılını çift haneli enflasyonla kapattık. Peki bu yıl bizi nasıl bir gidişat bekliyor olabilir? 2012 ye ilişkin resmi hedef yüzde 5. Merak konusu şu; nasıl olacak da 2011 in yüzde lik oranı bir yıl sonra yarı yarıya, hatta daha fazla düşürülerek yüzde 5 e indirilecek? Aslında bu konu üstünde fazla kafa yormaya da gerek yok. Çünkü yüzde 5 gibi bir gerçekleşme olmayacak! Ekonomide rakam ve tarihi bir arada vermemek gerekiyor bazen. Türkiye yüzde 5 enflasyonu tabii ki görecek, ama bu tarih herhalde aralık 2012 olmayacak. Enflasyonun yılsonunda yüzde 5 e inmesi çok zor, ama tümüyle olanaksız da değil için yüzde 5 lik enflasyon hedefine nasıl ulaşılacağına ilişkin sihirli formülü(!) verebiliriz. Ama önce enflasyona ilişkin makul tabloyu aktaralım. Eğer 2012 deki aylık fiyat artışları, geride kalan yedi yılın ortalaması kadar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara. 1,85 1,45 0,58 0,60-0,36-0,56-0,48 0,40 1,23 1,83 0,03-0,30 0,41 0,73 0,42 0,87 2,42-1,43-0,41 0,73 0,75 3,27 1,73 0,58 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara. 8,19 10,13 9,56 10,19 9,10 8,37 7,58 8,33 9,24 8,62 7,29 6,40 4,90 4,16 3,99 4,26 7,17 6,24 6,31 6,65 6,15 7,66 9,48 10,45 olursa, yıllık oran yüzde 8.5 düzeyinde gerçekleşecek. Geçen yıl haziran ve temmuzda sıra dışı bir düşüş vardı; bu yıl normalde benzeri bir düşüş beklenmiyor. Ama, geçen yılki düşüşler, bu yıl da olursa, bu kez gerçekleşme yüzde 6.7 de kalacak. Sihirli formüle göre ise; mayıstaki artış geçen yıl ortalamalarının altında kalırsa, haziran ve temmuzda geçen yılki düşüşler yine gerçekleşirse, yine geçen yılın ekim ve kasımındaki artışların yarısında kalınırsa, 2012 enflasyonu yüzde 5.3 e gerileyerek hedefe çok yakın bir düzeye inmiş olacak. Fiyat hareketleri bu yıl böylesine torpil yapmaz mı, o da yüzde 5 i hedefleyenlerin sorunu 114 EKONOMİK FORUM l Ocak 2012

3 BİR BAKIŞTA ÜÇ YILIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ ÜFE (% değ.) TÜFE (% değ.) İhracat (Aylık) İthalat (Aylık) Cari denge İç borç stoku (milyar TL) İç borç faizi (%) Bütçe geliri (Aylık) (milyon TL) Bütçe gideri (Aylık) (milyon TL) Reel kur end. (1995=100) Aylık Ort. $ (TL) Aylık Ort.Euro (TL) Mevduat DTH (Milyar $) Kredi Tük.kredileri Kredi kartları San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmamış endekse göre) San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmış endekse göre) Protestolu senet (Milyon TL) Dış borç öde. (Milyon $) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık ,23 1,17 0,29 0,65-0,05 0,94-0,71 0,42 0,62 0,28 1,29 0, ,58 1,66 1,94 2,35-1,15-0,50-0,16 1,15 0,51 1,21-0,31 1, ,36 1,72 1,22 0,61 0,15 0,01-0,03 1,76 1,55 1,60 0,65 1, ,29-0,34 1,10 0,02 0,64 0,11 0,25-0,30 0,39 2,41 1,27 0, ,85 1,45 0,58 0,60-0,36-0,56-0,48 0,40 1,23 1,83 0,03-0, ,41 0,73 0,42 0,87 2,42-1,43-0,41 0,73 0,75 3,27 1,73 0, ,2 288,9 292,3 297,8 301,9 301,7 307,7 315,4 320,6 327,2 329,2 330, ,9 339,4 340,7 343,2 340,5 343,1 345,2 347,3 347,8 347,8 350,8 352, ,3 357,5 359,9 362,0 362,7 362,7 363,9 366,6 366,6 368,0 366,4 366, ,16 14,99 14,31 13,35 11,59 12,09 11,04 9,49 9,13 7,53 8,51 9, ,98 7,99 8,29 8,70 9,51 8,69 8,26 7,97 7,79 7,55 7,56 7, ,08 8,10 8,80 8,82 8,30 8,95 8,81 8,73 7,70 8,32 10, ,77 112,69 109,48 114,04 115,20 113,42 115,28 116,12 114,75 117,39 116,52 116, ,89 124,28 123,17 127,56 128,36 127,64 125,85 127,22 128,65 131,33 131,21 125, ,25 117,33 115,86 118,33 117,24 113,30 109,39 103,51 104,89 106,54 110,38 109, ,5891 1,6524 1,7045 1,6041 1,5518 1,5399 1,5137 1,4792 1,4852 1,4621 1,4800 1, ,4663 1,5056 1,5283 1,4879 1,5348 1,5703 1,5363 1,5016 1,4889 1,4185 1,4295 1, ,5538 1,5828 1,5747 1,5156 1,5642 1,5940 1,6467 1,7442 1,7865 1,8271 1,8038 1, ,1149 2,1156 2,2187 2,1170 2,1116 2,1584 2,1317 2,1084 2,1576 2,1667 2,2055 2, ,0973 2,0639 2,0755 1,9994 1,9395 1,9181 1,9561 1,9418 1,9438 1,9702 1,9626 1, ,0738 2,1597 2,2026 2,1869 2,2489 2,2934 2,3528 2,4998 2,4636 2,4990 2,4469 2, ,8 273,4 269,7 266,2 267,1 275,5 278,7 274,9 278,7 283,5 293,0 305, ,2 316,0 320,1 316,3 328,4 341,7 343,1 343,4 344,7 349,6 355,9 380, ,1 388,2 394,8 394,7 408,9 411,2 415,2 421,7 414,5 408,0 409,7 417, ,2 83,1 86,8 88,2 93,0 93,1 96,5 97,9 101,4 100,8 99,8 98, ,1 95,1 95,4 99,6 90,9 91,0 97,3 98,9 105,7 108,8 105,3 100, ,3 100,3 106,0 108,3 104,0 104,0 102,5 100,7 98,0 103,8 100,3 100, ,9 262,3 260,3 257,7 263,8 266,0 265,8 266,5 268,1 278,2 285,2 292, ,6 307,2 313,6 324,8 336,4 346,6 358,5 365,1 370,4 385,6 397,8 423, ,0 442,5 452,0 467,4 485,2 499,0 514,6 534,0 544,6 545,3 552,0 565, ,4 80,3 80,4 81,4 82,4 83,1 83,5 83,7 84,9 86,4 88,4 90, ,6 93,5 95,8 99,4 101,9 104,8 107,8 110,3 112,7 116,5 119,3 124, ,3 130,5 134,4 140,3 144,6 149,7 152,7 154,8 157,0 159,3 159,8 162, ,0 32,5 31,9 32,4 33,3 34,0 34,5 34,2 34,1 34,6 35,0 35, ,7 35,7 35,9 37,3 37,9 38,5 39,8 39,7 40,8 41,5 41,8 43, ,9 43,4 43,1 45,1 46,3 47,6 49,8 49,9 51,8 52,1 52,3 53, ,5-24,0-21,5-18,8-17,1-9,9-8,9-6,5-9,6 6,2-3,0 23, ,8 17,6 21,4 16,9 14,9 10,0 8,8 10,8 10,4 9,9 9,4 16, ,0 13,9 10,2 8,8 8,0 6,8 6,9 3,7 12,0 7,4 8, ,0-21,8-21,4-19,1-12,1-12,5-9,1-9,4-6,8 0,4 5,8 9, ,9 17,7 17,9 17,2 14,4 10,2 9,0 14,3 13,1 13,0 8,6 17, ,8 14,0 10,4 9,0 5,1 6,9 9,9 3,7 5,9 7,4 5, ,2 612,2 634,9 611,1 605,0 642,5 719,7 634,0 656,4 641,8 569,7 704, ,8 413,7 489,7 463,8 430,8 473,1 557,8 467,2 476,5 430,9 442,9 521, ,9 326,3 380,4 368,0 362,1 369,3 384,4 395,0 458,2 474,6 479,1 485, Ocak 2012 k EKONOMİK FORUM 115

4 GSYH (yüzde değişim) Birinci çeyrek 12,0 12,2 İkinci çeyrek 8,8 10,2 Üçüncü çeyrek 8,2 5,3 Dördüncü çeyrek 9,2 Yıllık 9,0 Fiyatlar (yüzde değişim) ÜFE TÜFE.Aralık 1,00 1,31.Aralık 0,58-0,30.Yıllık 13,33 8,87.Yıllık 10,45 6,40.Yıllık ortalama 11,09 8,52.Yıllık ortalama 6,47 8,57 Dış Ticaret Kasım. İhracat ,46. İthalat ,83. Açık ,83.İhracat/ithalat (%) 59,6 54,8 Ocak-Kasım. İhracat ,03. İthalat ,49. Açık ,32.İhracat/ithalat (%) 55,6 61,9 Kasım itibariyle yıllık. İhracat ,81. İthalat ,77. Açık ,82.İhracat/ithalat (%) 55,8 62,3 Cari İşlemler Dengesi (Milyon Dolar) (Ocak-Kasım) Fark Değ.(%) CARİ İŞLEMLER DENGESİ ,7 Döviz geliri ,9. İhracat ,1. Turizm ,2. Faiz ,6. Diğer ,5 Döviz gideri ,7. İthalat ,1. Turizm ,8. Faiz ,5. Diğer ,8 Kasım itibariyle yıllık ,0 Merkez Bankası Döviz Rezervi 30/12/ /12/2010 Değişim (%) TOPLAM ,63.Döviz rezervi ,93.Altın ,84 Reel Kur Endeksi (2003=100) (TÜFE ye göre) Aralık ,67 Aralık ,90 Aralık ,21 Aralık ,79 Aralık ,01 Aralık ,70 Aralık ,66 Aralık ,16 Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyon TL) (Yıllık). Gelir ,35. Harcama ,44. Denge ,49. Faiz dışı denge ,48 İç Borç Stoku (Milyon TL) (Aralık sonu).tutar ,85.Vadeye kalan süre (ay) 32,2 31,0 3,87 İç Borçlanma (İskontolu ihaleler) Tutar (Milyon TL) Faiz (%) Tutar (Milyon TL) Faiz (%).Kasım , ,56.Ocak-Kasım , ,15 Yurtiçindekilerin toplam TL mevduatı (Bin TL) TOPLAM ,67. Vadesiz ,62. Vadeli ,67 Bankalara göre. Kamu ,00. Özel ,92. Yabancı ,06 Yurtiçi Yerleşiklere Ait DTH (Milyon Dolar) TOPLAM ,38. ABD Doları ,78. Euro ,94 (Dolar karşılığı) ,18.Diğer dövizler (dolar karşılığı) ,54 Mevduatın Vade Dağılımı (Bin TL) a- TL mevduat ,40. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,09. Bir ay ,85. Üç ay ,48. Altı ay ,14. Bir yıl ve daha uzun ,14 b-yabancı para mevduat ,42. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,08. Bir ay ,12. Üç ay ,34. Altı ay ,44. Bir yıl ve daha uzun ,67 Mevduat Bankaları Kredileri (Bin TL) TOPLAM ,57 Yurtiçi krediler ,77.TL krediler ,90.Yabancı para krediler ,35 Yurtdışı krediler ,92 Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları (Bin TL) 30/12/ /12/2010 Değ.(%) TOPLAM ,47. Tüketici kredileri ,76 Konut ,50 Taşıt ,65 Diğer ,36.Kredi kartları ,74 Tasfiye olunacak. Tüketici kredileri ,13. Kredi kartları ,23 Repo Hacmi (Bin TL). Müşterilerle yapılan ,71. Mali kuruluşlar arasında yapılan , EKONOMİK FORUM l Ocak 2012

5 En Yüksek Faiz Oranları (30 Aralık 2011 itibariyle) TL mevduata 3,00-20,00 4,00-20,00 5,00-18,00 6,00-18,00 Para Arzı (Bin TL) M ,88 DOLAŞIMDAKİ PARA ,22 Dolaşıma Çıkan Banknot + Madeni Para ,72 Banka Kasaları (-) ,03 VADESİZ MEVDUAT (TL) ,41 Mevduat Bankaları ,03 Katılım Bankaları ,65 TCMB ,68 VADESİZ MEVDUAT (YP) ,32 Mevduat Bankaları ,71 Katılım Bankaları ,94 TCMB ,03 M ,24 VADELİ MEVDUAT (TL) ,92 Mevduat Bankaları ,11 Katılım Bankaları ,65 TCMB - - VADELİ MEVDUAT (YP) ,31 Mevduat Bankaları ,80 Katılım Bankaları ,38 TCMB - - M ,68 REPO ,41 PARA PİYASASI FONLARI (B TİPİ LİKİT FONLAR) ,88 İHRAÇ EDİLEN MENKUL DEĞERLER ( 'dan itibaren eklendi) ,92 İşsizlik Verileri (Bin Kişi) Ekim 11 Eylül 11 Ekim ve daha yukarı yaştaki nüfus İşgücü durumu İstihdam edilenler İşsizler İşsizlik oranı (%) 9,1 8,8 11,2.Tarım dışı işsizlik oranı (%) 11,6 11,3 14,1.Genç nüfusta işsizlik oranı (%) 17,4 17,3 21,3 Tüketici Güven Endeksi Kasım 11 Ekim 11 Değ.(%) TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ 91,0 89,7 1,45.Satın alma gücü (mevcut dönem) 87,3 86,2 1,28.Satın alma gücü (gelecek dönem) 90,2 88,3 2,15.Genel ekonomik durum(gelecek dönem) 90,9 90,6 0,33.İş bulma olanakları (gelecek dönem) 91,4 90,3 1,22.Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malları satın almak için uygunluğu 95,5 93,2 2,47 İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (Yüzde).Aralık 75,5 75,6 Sanayi Üretimi Değişimi (%) Kasım 2011 Kasım 2010.Arındırılmamış endekse göre (yıllık) 8,4 9,4.Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (yıllık) 5,2 8,6.Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (bir önceki aya göre) -2,5-0,4 Yatırım Teşvikleri Belgeleri (Bin TL) (Ocak-Kasım). Tarım ,30. Madencilik ,60. Enerji ,60. İmalat ,69. Hizmetler ,29 Toplam ,43 Turist Sayısı ABD Doları mevduata Euro mevduata Ocak-Kasım ,18 Şirket Kuruluşları (Yıllık). Kurulan ,92. Kapanan ,87 İnşaat Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesi Daire sayısı (İlk 9 ay). Ruhsat ,13. Yapı kullanma izin belgesi ,46 Protestolu Senetler (Yıllık). Adet ,44. Tutar (Bin TL) ,02 Dış Borç Anapara ve Faiz Ödemesi (Milyon Dolar) (Yıllık) Toplam ,78. Kamu ,00. Merkez Bankası ,58. IMF'ye ödemeler ,71 Çeşitli Göstergeler Ç Ç Ç Toplam dış borç stoku (Milyon $) Kısa vade Uzun vade Kamu Kısa Vade Uzun Vade TCMB Kısa Vade Uzun Vade Özel Kısa Vade Uzun Vade (1) Dış borç stokunun GSYH'ye oranı (%) Toplam 39,5 43,6 Kısa Vade 10,6 8,1 Uzun Vade 28,8 35,5 Kamu 12,1 13,5 TCMB 1,6 2,2 Özel 25,7 27,9 Dış borç stokunun yüzde dağılımı Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Kısa Vade 28,8 27,4 25,8 27,0 18,5 Uzun Vade 71,2 72,6 74,2 73,0 81,5 Kamu 30,7 30,7 31,2 30,7 31,1 TCMB 3,4 3,9 4,1 4,1 4,9 Özel 65,8 65,4 64,7 65,2 64,0 Dış borç stokundaki yüzde değişim (%) Toplam -0,2 3,7 3,2 7,9-4,1 Kısa Vade 4,9 9,9-1,2 57,3-6,4 Uzun Vade -2,2 1,5 4,8-3,3-3,6 Kamu -0,2 1,9 5,1 6,6 6,6 TCMB -12,1-1,0 3,7-11,1-5,4 Özel 0,5 4,8 2,3 10,0-8,5 FİNANSAL GÖSTERGELER (%) Toplam dış borç stoku / ihracat (FOB) 235,2 248,7 250,8 254,7 263,2 Dış borç servisi / GSYH 7,5 9,4 Dış borç servisi / ihracat (FOB) 38,4 40,6 43,8 48,6 57,0 Özel sektör borcu / ihracat (FOB) 154,8 162,6 162,2 166,1 168,4 Faiz / GSYH 1,1 1,6 Faiz / ihracat (FOB) 6,1 6,3 6,6 7,3 9,7 TCMB rezervler (net) / Dış borç stoku 30,2 32,0 30,8 29,6 27,8 TCMB rezervler (net) / Kısa borçlar 105,0 117,0 119,2 109,9 150,5 TCMB rezervler (brüt) / Toplam dış borç 28,3 30,2 29,0 27,8 26,3 TCMB rezervler (brüt )/ Kısa borçlar 98,2 110,3 112,3 103,2 142,3 TCMB rezerv (brüt) / İthalat (CIF) 37,0 42,2 42,7 43,5 50,2 TCMB rezerv (net)/ İthalat (CIF) 39,6 44,8 45,4 46,3 53,1 Cari işlemler dengesi / TCMB rezervi (brüt) -88,9-76,9-68,5-58,3-19,8 Cari işlemler dengesi / TCMB rezervi (net) -83,1-72,6-64,5-54,8-18,7 Cari işlemler dengesi / GSYH -10,1-9,3-7,7-6,4-2,3 Makro ekonomik büyüklükler (Milyon $) GSYH (Milyon $) İhracat (FOB) (2) (3) İthalat (CIF) (3) Cari işlemler dengesi (3) TCMB rezervler (brüt) TCMB rezervler (net) Dış kredi kullanımları (3) Dış borç servisi (3) Anapara Faiz (1) 1 Ekim 2001 tarihinden itibaren TCMB tarafından izleniyor. (2) Bavul ticareti ve diğer mallar hariç. (3) 12 aylık toplam. Ocak 2012 k EKONOMİK FORUM 117