RADYO/TV VERİCİLERİNDEN KAYNAKLI ELEKTROMANYETİK ALAN ŞİDDETİ ÖLÇÜM SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: KARADENİZ BÖLGESİ İNCELEMESİ

Transkript

1 BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE İLETİŞİM KURUMU RADYO/TV VERİCİLERİNDEN KAYNAKLI ELEKTROMANYETİK ALAN ŞİDDETİ ÖLÇÜM SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: KARADENİZ BÖLGESİ İNCELEMESİ Ömer Erol DEMİRCAN İdari Uzmanlık Tezi Nisan 2013 Samsun

2 BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE İLETİŞİM KURUMU RADYO/TV VERİCİLERİNDEN KAYNAKLI ELEKTROMANYETİK ALAN ŞİDDETİ ÖLÇÜM SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: KARADENİZ BÖLGESİ İNCELEMESİ Ömer Erol DEMİRCAN İdari Uzmanlık Tezi Nisan 2013 Samsun

3 Ömer Erol DEMİRCAN tarafından hazırlanan RADYO/TV VERİCİLERİNDEN KAYNAKLI ELEKTROMANYETİK ALAN ŞİDDETİ ÖLÇÜM SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: KARADENİZ BÖLGESİ İNCELEMESİ adlı bu tezin İdari Uzmanlık tezi olarak uygun olduğunu onaylarım. Yrd. Doç. Dr. İlyas EMİNOĞLU Tez Danışmanı Bu çalışma, tez savunma komisyonumuz tarafından İdari Uzmanlık tezi olarak kabul edilmiştir. Başkan : Üye : Üye : Üye : Üye : (İmza) (Unvanı, Adı, SOYADI) (İmza) (Unvanı, Adı, SOYADI) (İmza) (Unvanı, Adı, SOYADI) (İmza) (Unvanı, Adı, SOYADI) (İmza) (Unvanı, Adı, SOYADI) Bu tez, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tez yazım kurallarına uygundur.

4 İÇİNDEKİLER ÖZET... i ABSTRACT... ii TEŞEKKÜR... iii TABLOLAR LİSTESİ... iv ŞEKİLLER LİSTESİ... v KISALTMALAR LİSTESİ... vii GİRİŞ DÜNYADA RADYO/TV VERİCİLERİNDEN KAYNAKLANAN ETKİLERİ ÖNLEMEYE VE KONTROL ALTINA ALMAYA YÖNELİK ULUSLARARASI VE ULUSAL MEVZUAT ÖLÇÜMLERDE KULLANILAN CİHAZLAR VE ÖLÇÜM YÖNTEMİ EMR 300 Elektromanyetik Alan Şiddeti Ölçüm Cihazı SRM 3006 Elektromanyetik Alan Şiddeti Ölçüm Cihazı Ölçüm Yöntemi İL MERKEZİNDEKİ RADYO/TV VERİCİ KONUMLARININ İNCELENMESİ Samsun Ordu Giresun Rize Artvin Amasya Çorum Tokat Sinop Kastamonu Karabük Bartın Zonguldak... 35

5 3.14. Trabzon Eylül 2010 tarihinde yapılan ölçümler Kasım 2010 tarihinde TRT Trabzon orta dalga vericisi ve çevresinde yapılan elektromanyetik alan şiddeti saha ölçümleri Aralık 2010 tarihli KTÜ Farabi hastanesi kadın doğum servisinde yapılan ölçümler Ocak 2011 tarihli SRM 3006 Cihazı ile yapılan ölçümler Aralık 2010 tarihlerinde KTÜ Farabi hastanesinde topraklama neticesinde elde edilen ölçümler SONUÇ VE ÖNERİLER KAYNAKLAR EKLER EK ÖZGÜNLÜK BİLDİRİMİ ÖZGEÇMİŞ

6 i ÖZET BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE İLETİŞİM KURUMU Tezin Adı RADYO/TV VERİCİLERİNDEN KAYNAKLI ELEKTROMANYETİK ALAN ŞİDDETİ ÖLÇÜM SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: KARADENİZ BÖLGESİ İNCELEMESİ Türü İdari Uzmanlık Tezi Yazar Ömer Erol DEMİRCAN Teslim Tarihi 19 Nisan 2013 Anahtar Radyo/TV Vericileri, Elektromanyetik Alan Şiddeti Kelimeler Tez danışmanı Yrd. Doç. Dr. İlyas EMİNOĞLU Sayfa Adedi viii Özet Ülkemizde, Radyo/TV vericilerinin önemli bir kısmı gelişmiş ülkelerdeki örneklerinin aksine yerleşim alanlarının içindeki veya çok yakınlarındaki belirli emisyon noktalarından yayın yapmaktadırlar. Radyo/TV vericileri pek çok elektronik haberleşme cihazı gibi Radyo Frekans (RF) ışıması yapmaktadırlar. RF ışımasının canlılara ve çevrelerindeki elektronik cihazlara olan etkileri konusunda uluslararası ve ulusal düzeyde pek çok çalışma yapılmakta ve yine bu çalışmalar ışığında olası etkileri önlemeye ve kontrol altına almaya yönelik standartlar belirlenmektedir. Bu çalışmada, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Samsun Bölge Müdürlüğü görev alanında yer alan 14 il merkezindeki Radyo/TV vericilerinin bulunduğu mahallerde yılları arasında yapılan ölçümler analiz edilerek, elektrik alan şiddeti değeri en yüksek olan vericiler belirlenmiş geniş band ölçüm cihazı kullanılarak ortamın elektrik alan şiddeti değeri ölçülmüş ve bu değere en yüksek katkıyı sağlayan Radyo/TV vericisinin tespiti amacıyla selektif ölçümler yapılmıştır. Yapılan inceleme ve analizler ışığında Radyo/TV vericilerinin çevreye ve yaşam alanlarına etkilerinin azaltılması için yapılması gereken idari iş ve işlemler konusunda önerilerde bulunulmuştur.

7 ii ABSTRACT INFORMATION TECHNOLOGIES AND COMMUNICATIONS AUTHORITY Thesis EVALUATION OF THE MEASUREMENT RESULTS OF ELECTROMAGNETIC FIELD STRENGTHS CAUSED BY RADIO/TV TRANSMITTERS: BLACK SEA REGION ANALYSIS Type Administrative Expertise Thesis Author Ömer Erol DEMİRCAN Submission Date 19 Nisan 2013 Key Words Radio TV Transmitter, Electromagnetic Field Intensity Advisor Advisor Assistance Prof. Dr. İlyas EMİNOĞLU Total Page viii Abstract In our country, a significant number of Radio/TV transmitters, unlike in the developed countries, are broadcasting from particular emission points that are in cities or very close to the settlement regions. Radio/TV transmitters, like many electronic communication devices, are generating radio frequency (RF) propagation. There have been carried out many studies about the effects of RF propagation on living creatures and electronic equipments all around, and also, in the light of these studies standards have been determined for the prevention of the probable effects and taking them under control. Measurements between the years of 2002 and 2012 in the locations where the Radio/TV transmitters are present in the 14 city centers of Information Technologies and Communication Authority Samsun Regional Directorate region, were analyzed and transmitters that are having the highest electric field were found out, by using broadband measurement instrument the electric field of the environment was measured, and selective measurements were done to find the Radio/TV transmitter making the highest contribution to this value. In the light of investigation and analysis done suggestions have been put forward about how to lessen the effects of Radio/TV transmitters on environment and living fields via administrative works.

8 iii TEŞEKKÜR Bu tez çalışması sürecinde değerli yardım ve katkılarıyla beni yönlendiren danışmanım Sn. Yrd. Doç. Dr. İlyas EMİNOĞLU na, katkılarını esirgemeyen Bölge Müdürüm Sn. L. Namık AŞILA ya ve Samsun Bölge Müdürlüğü' ndeki tüm mesai arkadaşlarıma, ayrıca manevi destekleriyle beni hiçbir zaman yalnız bırakmayan değerli Eşime ve oğullarım Furkan ve Berat a teşekkürü bir borç bilirim.

9 iv TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1.1. ICNIRP Limit Değerleri... 4 Tablo 1.2. Ülkemizdeki Limit Değerler... 9 Tablo 1.3. Radyo/TV Vericileri İçin Limit Değerler... 9 Tablo 3.1. Samsun daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri Tablo 3.2. Ordu daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri Tablo 3.3. Giresun daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri Tablo 3.4. Rize deki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri Tablo 3.5. Artvin deki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri Tablo 3.6. Amasya daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri Tablo 3.7. Çorum daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri Tablo 3.8. Tokat daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri Tablo 3.9. Sinop daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri Tablo Kastamonu daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri Tablo Karabük deki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri Tablo Bartın daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri Tablo Zonguldak daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri Tablo Trabzon daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri... 38

10 v ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1.1. Kanada Toronto Ontario CN Kulesi... 5 Şekil 1.2. Malezya Kuala Lumpur Anten TV Kulesi... 5 Şekil 1.3. Almanya Berlin Anten TV Kulesi... 6 Şekil 1.4. Ankara Yenimahalle TV Vericileri... 6 Şekil 1.5. İstanbul Çamlıca TV Vericileri... 7 Şekil 1.6. İstanbul Beylikdüzü Anten Kulesi... 7 Şekil 2.1. EMR 300 Cihazı Şekil 2.2. SRM 3006 Cihazı Şekil 2.3. Güvenlik Sertifikaları Sistemi (GSS) Ölçüm Kontrol Sonucu Şekil 3.1. Samsun Gürgenyatak Köyü Bakacak Tepesi Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil 3.2. Samsun Üçpınar Tepesi Kocadağ Mevkii Radyo/TV Vericileri Şekil 3.3. Ordu Akçatepe Radyo/TV Verici Mevkii Şekil 3.4. Ordu Boztepe Çamlık Radyo/TV Verici Mevkii Şekil 3.5. Giresun Çınarlar Mahallesi Radyo/TV Verici Kale Mevkii Şekil 3.6. Rize Dağ Su Mahallesi Radyo/TV Verici Mevkii Şekil 3.7. Rize Moliva Tepesi Radyo/TV Verici Mevkii Şekil 3.8. Artvin Şarbiyet Tepesi Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil 3.9. Amasya Çakallar Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil Amasya Kirazlıdere Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil Amasya Ferhat Tepesi Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil Çorum Küçük Sanayi Sitesi Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil Tokat Gıj Gıj Tepesi Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil Sinop Adatepe Mahallesi Su Deposu Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil Kastamonu Toklu Tepe Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil Karabük Kayabaşı Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil Bartın Aladağ Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil Zonguldak On Temmuz Mahallesi Dervişler Tepesi Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil Zonguldak Eski Radar İstasyonu Kilimli Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil Trabzon Boztepe Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil Trabzon Bostancı Mahallesi TRT Orta Dalga Verici İstasyonu Mevkii Şekil KTÜ Mühendislik Fakültesi Şekil KTÜ Mühendislik Fakültesi Ölçüm Düzeneğinin Kurulduğu Mekan Şekil KTÜ Farabi Hastanesi Kadın Doğum Servisi Şekil KTÜ Farabi Hastanesi Kadın Doğum Servisi Ölçüm Düzeneğinin Kurulduğu Mekan Şekil Trabzon TRT Orta Dalga Verici İstasyonu Anten Yerleşkesi Şekil Trabzon TRT Orta Dalga Vericisi Şekil KTÜ Mühendislik Mimarlık Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Ölçüm Sonuç Grafiği... 43

11 Şekil KTÜ Mühendislik Mimarlık Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Ölçüm Sonuç Grafiği Şekil KTÜ Farabi Hastanesi Kadın Doğum Servisi Ölçüm Grafiği Şekil Trabzon TRT Orta Dalga Verici İstasyonunda Yapılan Ölçüm Grafiği Şekil Ölçüm Düzeneği Şekil Trabzon TRT Orta Dalga Vericisinin Yerleşkesinde Yapılan Saha Ölçüm Noktaları Şekil Trabzon TRT Orta Dalga Vericisinin Yerleşkesinde Yapılan Saha Ölçüm Noktaları Şekil Trabzon TRT Orta Dalga Vericisinin Yerleşkesinde Yapılan Saha Ölçüm Noktaları Ve Elektrik Alan Şiddeti (V/m) Değerleri Şekil KTÜ Farabi Hastanesi Kadın Doğum Servisinde Vericinin Yayında Olduğu Ve Yayında Olmadığı Zaman Alınan Ölçüm Değer Grafiği Şekil KTÜ Farabi Hastanesi SRM 3006 Ölçüm Grafiği Şekil KTÜ Farabi Hastanesi SRM 3006 Ölçüm Grafiği Şekil KTÜ Farabi Hastanesi SRM 3006 Ölçüm Grafiği Şekil KTÜ Farabi Hastanesi SRM 3006 Ölçüm Grafiği Şekil KTÜ Farabi Hastanesi SRM 3006 Ölçüm Grafiği Şekil KTÜ Farabi Hastanesi SRM 3006 Ölçüm Grafiği Şekil MOBDF İle 954 khz Vericisi Ölçümleri Şekil khz Vericisi Faaliyette İken Yapılan Ölçüm Şekil khz Vericisinin Yayını Sona Erdikten Sonra Yapılan Ölçüm 54 Şekil Tipik Bir Üretim Merkezi (Orta Ölçekte EMC Problemi) Şekil KTÜ Farabi Hastanesi Şekil KTÜ Farabi Hastanesi Kadın Doğum Servisi Ölçüm Düzeneğinde Hastanenin Kalorifer Tesisatı Topraklanmadan Önce Alınan Ölçüm Değeri Şekil KTÜ Farabi Hastanesi Kadın Doğum Servisinde Kalorifer Tesisatı Topraklandıktan Sonra Alınan Ölçüm Değeri vi

12 vii KISALTMALAR LİSTESİ AB Avrupa Birliği ( European Union (EU)) ABD Amerika Birleşik Devletleri AG Alçak Gerilim BTK Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu CENELEC Avrupa Elektroteknik Standartlar Komitesi (European Committee for Electrotechnical Standardization) EA Elektrik Alan EEA Avrupa Çevre Ajansı (European Environment Agency) EHK Elektronik Haberleşme Kanunu EMC Elektromanyetik Uyumluluk (Electro Magnetic Compatibilty) EM Elektromanyetik EMD Elektromanyetik Dalga FM Frekans Modülasyonu (Frequency Modulation ) GHz Giga Hertz GSS Güvenlik Sertifikaları Sistemi HF Yüksek Frekans (3-30 MHz /High Frequency ) IARC Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı ICNIRP Uluslararası İyonlaştırmayan Radyasyondan Koruma Komisyonu (International Commision on Non-Ionizing Radiation Protection) IRPA Uluslararası Radyasyondan Koruma Kurulu (International Radiation Protection Association) khz Kilo Hertz KTÜ Karadeniz Teknik Üniversitesi MHz Mega Hertz MD Mikro Dalga MFYS Milli Frekans Yönetim Sistemi MOBDF Mobil Yön Kestirme ve Monitör istasyonu OG Orta Gerilim

13 viii OD Orta Dalga RF Radyo Frekans RFR Radyo Frekans Radyasyon RTÜK Radyo Televizyon Üst Kurulu TRT Türkiye Radyo Televizyon Kurumu TV Televizyon VHF Çok Yüksek Frekans (Very High Frequency) UHF Ultra Yüksek Frekans (Ultra High Frequency) WHO Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization )

14 1 GİRİŞ Ülkemizde, Radyo/TV vericilerinin önemli bir kısmı gelişmiş ülkelerdeki örneklerinin aksine yerleşim alanlarının içindeki belirli emisyon noktalarından yayın yapmaktadırlar. BTK Samsun Bölge Müdürlüğü görev alanında faaliyet gösteren Radyo/TV vericilerinin bir kısmı çevre yapılaşmasından dolayı yerleşim alanı içerisinde kalmıştır. Bu çalışmada, BTK Samsun Bölge Müdürlüğü görev alanında yer alan 14 il merkezindeki Radyo/TV verici konumları incelenip, yaşam alanında kalan vericilerden risk grubu en yüksek olanlar belirlenerek, bunların etkileri analiz edilmektedir. Kurum tarafından ilk olarak tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 10 khz- 60 GHz Frekans Bandında Çalışan Sabit Telekomünikasyon Cihazlarından Kaynaklanan Elektromanyetik Alan Şiddeti Limit Değerlerinin Belirlenmesi, Ölçüm Yöntemleri ve Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik ile birlikte Radyo/TV vericilerinin Elektrik Alan (EA) şiddetlerinin ölçümlerine başlanılmış, hali hazırda yürürlükteki mevzuat çerçevesinde ölçümleri sürdürülmekte ve BTK Milli Frekans Yönetim Sistemi (MFYS) yazılımları içerisinde yer alan Güvenlik Sertifikaları Sistemi (GSS) modülüne kaydedilmektedir. Radyo/TV vericilerinin bulunduğu mahallerde, yılları içerisinde BTK Samsun Bölge Müdürlüğü teknik personeli ve BTK dan ölçüm yetki belgesi almış kuruluşların yapmış olduğu ölçümlerin ayrıntıları, GSS veritabanından sorgulanarak ayrı ayrı tablolara aktarılarak incelenmiştir. Ayrıca, yapılan analiz ve inceleme neticesinde EA şiddeti değeri, en yüksek olan vericilerin bulunduğu yerleşim içerisinde kalan mahallerde geniş band ölçüm cihazı kullanılarak ortamın EA şiddeti değeri ölçülmüş ve bu değere en yüksek katkıyı sağlayan Radyo/TV vericisinin tespiti amacıyla selektif ölçümler yapılarak sonuçları değerlendirilmiştir.

15 2 Yapılan bu çalışma ile günümüzde hızla artan Elektromanyetik (EM) alanların etkilerinin incelenmesi ve Radyo/TV vericilerinin bulundukları emisyon noktalarında bu etkilenmeye ne kadar katkısının olduğunun görüldüğü amaçlanmıştır. Birinci bölümde Dünyada Radyo/TV vericilerinden kaynaklanan etkileri önlemeye ve kontrol altına almaya yönelik uluslararası ve ulusal mevzuat hakkında bilgi verilmektedir. İkinci bölümde ise ölçümlerde kullanılan materyal hakkında bilgilendirme yapılmaktadır. Üçüncü bölümde, BTK Samsun Bölge Müdürlüğü görev alanında yer alan 14 il merkezindeki Radyo/TV verici konumları ve elde edilen ölçümler irdelenmekte, sonuç bölümünde Radyo/TV vericilerinin çevreye ve yaşam alanlarına etkilerinin azaltılması için yapılması gereken idari iş ve işlemler konusunda önerilerde bulunulmaktadır.

16 3 1. DÜNYADA RADYO/TV VERİCİLERİNDEN KAYNAKLANAN ETKİLERİ ÖNLEMEYE VE KONTROL ALTINA ALMAYA YÖNELİK ULUSLARARASI VE ULUSAL MEVZUAT Radyo/TV verici cihazlarından kaynaklanan EM alan etkilerini engellemek amacıyla çeşitli limit değerler belirlenmiştir. Ulusal limit değerler belirlenirken her ülke kendi standartlarına göre değerler belirlemiştir. Avrupa da en bilinen standart ve tavsiyeler aşağıdaki kurumlar tarafından hazırlanmıştır: - Uluslararası İyonlaştırmayan Radyasyondan Koruma Komisyonu (International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection:ICNIRP) 1. - Avrupa Birliği 2 - Avrupa Elektroteknik Standartlar Komitesi (European Committee for Electrotechnical Standardization: CENELEC) ICNIRP, EM alan etkilerini konusunda çalışma yapan uzman ve tarafsız kuruluşların başında gelmektedir ve kamu tarafından finanse edilmektedir. Başta AB olmak üzere diğer uluslararası kuruluşlar ICNIRP' nin çalışmalarını dikkate almaktadır. ICNIRP, bu konuda uluslararası sağlık kuruluşları ve örgütleri ile ortaklaşa çalışmalar yürütmekte ve bu çalışmaların sonucunda elde edilen verilere dayanarak, tavsiyelerde bulunmakla yükümlü bir kuruluş olup, belirlediği sınır değerler öneri şeklindedir. ICNIRP' nin temel amacı konu ile ilgilenen herkese iyonlaştırıcı olmayan radyasyona maruz kalma durumunda potansiyel sağlık riskleri hakkında bilgi ve tavsiyede bulunmaktır. ICNIRP' nin bilimsel uzmanları; dermatoloji, ilaç, göz, epidemiyoloji, biyoloji, fotobiyolojisi, fizyoloji, fizik, elektrik mühendisliği ve dozimetre alanlarındaki bilimsel uzmanlardan oluşmaktadır. 1 ICNIRP nin önceki ismi IRPA dır. (International Radiation Protection Association: Uluslararası Radyasyondan Koruma Kurulu) 2 Official Journal of the European Communities, , on the limitation of exposure of the general public to electromagnetic fields (0 Hz to 300 GHz),1999/519/EC

17 4 Tablo 1.1. ICNIRP Limit Değerleri Frekans Aralığı E-Alan Şiddeti H-Alan Şiddeti B-Manyetik Akı Eşdeğer Düzlem (V/m) (A/m) Yoğunluğu (µt) Dalga Güç Yoğunluğu (W/m2) 1 Hz e kadar - 3.2x10 4 4x Hz x10 4 /ƒ 2 4x10 4 /ƒ Hz /ƒ 5.000/ƒ khz 250/ƒ 4/ƒ 5/ƒ khz 250/ƒ khz MHz /ƒ 0.92/ƒ MHz 87/ƒ 1/2 0.73/ƒ 0.92/ƒ MHz MHz 1.375ƒ 1/ ƒ 1/ ƒ 1/2 f/ GHz Kaynak: ICNIRP, 1998 CENELEC, AB için elektroteknik standardizasyon ve elektroteknik mühendisliği alanında standardizasyonlardan sorumludur. CENELEC, uyum maliyetlerini düşürmek ve Avrupa tek pazar gelişimini desteklemek, yeni pazarlar yaratmak, ülkeler arasındaki ticareti kolaylaştırmak için gönüllü standartlar hazırlamaktadır. EM alan etkileri konusunda çalışma yapmaktan ziyade cihaz/sistem standartlarını hazırlaması nedeniyle CENELEC'in çalışmalarına değinilmemiştir. Ancak, aboneler tarafından kullanılan terminallerin standartlarının hazırlanırken EM alan etkisinin minimize edilmesi önem arz etmektedir. Avrupa Konseyi nin 06 Mayıs 2011 tarih ve sayılı Elektromanyetik Alanlar ve Etkisinin Çevre Konusunda Potansiyel Tehlikeleri başlıklı kararından bir önceki bölümde bahsedildiğinden burada ayrıca değinilmemiştir. Ayrıca, birçok gelişmiş ülke gibi ülkemizde ulusal limit değerler hazırlanırken, ICNIRP çalışmaları dikkate alındığından ilave olarak CENELEC'in çalışmalarına değinilmemiştir.

18 5 Gelişmiş ülkelerde Radyo/TV vericileri genellikle şehir merkezlerinde tek bir anten kulesinden (Şekil 1.1, Şekil 1.2, Şekil 1.3) yayın yaparlarken, Ülkemizde ise yerleşim yerine hakim tepelerde son derece düzensiz bir yerleşim ile yayın yapmaktadırlar (Şekil 1.4, Şekil 1.5). Nadiren anten kuleleri de kullanılmaktadır (Şekil 1.6). Şekil 1.1. Kanada Toronto Ontario CN kulesi Kaynak: Şekil 1.2. Malezya Kuala Lumpur Anten TV Kulesi Kaynak:

19 6 Şekil 1.3. Almanya Berlin Anten TV Kulesi Kaynak: Şekil 1.4. Ankara Yenimahalle TV Vericileri Kaynak:

20 7 Şekil 1.5. İstanbul Çamlıca TV Vericileri Kaynak: Şekil 1.6. İstanbul Beylikdüzü Anten Kulesi Kaynak:

21 8 Radyo-TV vericileri, yayıncı kuruluşların Radyo ve Televizyon Üst Kurulu na (RTÜK) yapmış olduğu ve bu Kurum tarafından belgelenen lisans tipine uygun bölgelerde ve sayıda kurulmaktadırlar sayılı Elektronik Haberleşme Kanununun 37. maddesinin 4. bendinde Ulusal ve uluslararası kuruluşların belirlediği standart değerleri dikkate almak suretiyle telsiz cihaz ve sistemlerinin kullanımında uyulacak elektromanyetik alan şiddeti limit değerlerinin belirlenmesi, kontrol ve denetimleri münhasıran Kurum tarafından yapılır veya yaptırılır. Bu işlemler ile ilgili usul ve esaslar, Sağlık Bakanlığı ile Çevre ve Orman Bakanlığının görüşleri de dikkate alınmak suretiyle Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelik ile belirlenir. Yönetmelik ile belirlenen limit değerlere ve güvenlik mesafesine uygun bulunan ilgili tesisler başkaca bir işleme gerek kalmaksızın Kurum tarafından güvenlik sertifikası düzenlenmesini müteakip kurulur ve faaliyete geçirilir. hükmü yer almaktadır. Ulusal limit değerler, BTK tarafından yayınlanan Yönetmelikte belirtilmiş olup bu değerler belirlenirken ICNIRP limitleri (Tablo 1.1) dikkate alınmış ayrıca ortamın limit değerinin ¼ üne tekabül edecek şekilde tek bir cihaz içinde limit değer belirlenmiştir. Bu suretle Ülkemizde dikkate alınan kriterlerin, hemen hemen bütün Avrupa ülkelerinden daha hassas olması sağlanmıştır (Tablo 1.2). Tıbbi cihazların karıştırmaya maruz kalmaması bakımından limit değerlerin; sağlık kuruluşları civarında daha da düşük düzeyde uygulanması hükmü getirilmiş ve 3 V/m ile sınırlandırılmıştır (BTK, 2011, s.2).

22 9 Tablo 1.2. Ülkemizdeki Limit Değerler Kaynak: 21 Nisan 2011 Tarih ve Sayılı Yönetmelik Tablo 1.3 de Radyo/TV vericilerinin yer aldığı frekans bandları için ICNIRP ve BTK limit değerleri kıyaslaması yer almaktadır. Tablo 1.3. Radyo/TV Vericileri İçin Limit Değerler ICNIRP LİMİT DEĞER (V/m) BTK LİMİT DEĞER Tek bir Cihaz (V/m) -FM RADYO VERİCİ BANDI ( MHz) -VHF TV VERİCİ BANDI ( MHz) UHF TV VERİCİ BANDI ( MHz) 1,375.f 1/2 0,341.f 1/2 BTK (2008), 5809 sayılı Kanun ve Yönetmelik kapsamında yer alan tüm Radyo/TV vericileri faaliyete geçmeden önce ilgili BTK Bölge Müdürlüğü ne güvenlik sertifikası müracaatında bulunmakta ve ancak güvenlik sertifikalarını

23 10 aldıktan sonra faaliyete geçebilmektedirler. Yayıncı kuruluşlar vericilerini faaliyete geçirdikten sonra BTK tarafından ölçüm yetkisi verilmiş kuruluşlara vericilerinin EM alan ölçümlerini yaptırmakla yükümlü olup, ayrıca Yönetmelik hükümleri gereğince BTK Bölge Müdürlüklerince de mahallinde denetimleri yapılmaktadır. İlgili Yönetmelik hükümleri gereğince ölçümlerde aşağıdaki hususlara dikkat edilmektedir: - Ölçüm personelinin üzerinde bulundurduğu her türlü elektronik cihazı ölçüm sonuçlarını etkilememesi bakımından kapalı tutması, - Cihazın ilk çalıştırılmasından sonra teknik dokümanında belirtilen süre kadar cihaz kararlı duruma geçene kadar beklenmesi, - Her ölçüme başlamadan evvel ölçüm cihazlarının varsa sıfırlama tuşuna basılması, - Ölçümlerin, ölçüm yapılacak sistemin çalışır durumda olduğu saatlerde yapılması, - Ölçümlerin, verici antenin yayın paterni dikkate alınarak yapılması, - Bir noktada birden fazla verici bulunması halinde, geniş bantta ölçüm yapan bir cihaz ile ortamda bulunan bütün elektrik alan şiddetinin etkin değeri ölçülecektir. EM alan şiddetinin tek bir cihaz için belirlenen limitten fazla çıkması durumunda ortamdaki bütün vericilerin ayrı ayrı EA şiddetinin tespiti için, spektrum analizör ve yönlü anten kullanılması gerekmektedir. Ayrıca, RTÜK (2011) 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanunda BTK ya ilişkin hükümler altında yer alan 44.üncü maddesinde; (1) Yayın hizmetlerinin iletimine ilişkin teknik ve idarî konularda Üst Kurul ve Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu işbirliği yapar.

24 11 2) Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından elektronik haberleşme hizmetlerini sunmak üzere yetkilendirilen işletmeciler; elektronik haberleşme hizmetlerine ilişkin olarak Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu düzenlemelerine tabidirler. Ancak, bu işletmecilerden yayın hizmetlerinin iletimi için faaliyette bulunmak isteyenler, bu Kanun uyarınca Üst Kuruldan gerekli yayın iletim yetkisini almak ve Üst Kurul düzenlemelerine uymak suretiyle faaliyetlerini yürütebilirler. (3) Medya hizmet sağlayıcı kuruluşlar, yayın hizmetlerinin iletiminde kullandıkları radyolink cihaz ve sistemleri için gereken izinleri, ilgili mevzuat çerçevesinde Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumundan alırlar. hükümleri yer almaktadır. Bu hükümler dikkate alındığında Kurum ile RTÜK ün sorumluluk alanlarının net olarak belirlendiği görülmektedir.

25 12 2. ÖLÇÜMLERDE KULLANILAN CİHAZLAR VE ÖLÇÜM YÖNTEMİ 2.1. EMR 300 Elektromanyetik Alan Şiddeti Ölçüm Cihazı 100 khz - 3 GHz frekans bandında ortamın EM alan ölçümlerinde NARDA firmasının EMR300 model cihazı ve Type 8.3/ model elektrik alan probu kullanılmıştır. Probun ölçüm aralığı 100 khz - 3 GHz dir. Cihaz okuduğu değerleri anlık, ortalama ve maksimum olarak kaydedebilme özelliğine sahiptir. Veriler 2 sn aralıklarla RS232 bağlantısı ile *.csv uzantılı dosya olarak bilgisayara kaydedilmiştir (Şekil 2.1). Şekil 2.1. EMR 300 Cihazı 2.2. SRM 3006 Elektromanyetik Alan Şiddeti Ölçüm Cihazı 27 MHz - 3 GHz frekans bandında selektif EM alan şiddeti ölçümlerinde NARDA firmasının SRM3006 model cihazı ve 3501/03 model elektrik alan probu kullanılmıştır. Probun ölçüm aralığı 27 MHz - 3 GHz dir. SRM 3006 cihazı ile MHz frekans bandında yayın yapan FM Radyo vericileri ile UHF ve VHF bandında yayın yapan TV vericilerinin ortamın EA alan şiddetine olan katkısı analiz edilebilmiştir. Veriler usb bağlantısı ile bilgisayara kaydedilmiştir (Şekil 2.2).

26 13 Şekil 2.2. SRM 3006 Cihazı 2.3. Ölçüm Yöntemi Milli Frekans Yönetim Sistemi (MFYS) altında yer alan Güvenlik Sertifikaları Sistemi (GSS) Modülünde (Şekil 2.3) kayıtlı 454 adet Radyo, 1267 adet TV vericisine ait 4554 adet sektörel ölçüm sonucu (EK-1) iller bazında derlenmiş ve il bazında ortamın EA sı en yüksek ölçümlenen altı adedi emisyon noktaları da belirtilerek tablolara aktarılmıştır. Söz konusu tablolarda yer alan Radyo/TV vericilerden ortamın EA şiddeti değerlerine en yüksek katkıyı hangisinin yaptığının tespitine yönelik SRM 3006 cihazı ile selektif ölçümler gerçekleştirilmiştir.

27 Şekil 2.3. Güvenlik Sertifikaları Sistemi (GSS) Ölçüm Kontrol Sonucu 14

28 İL MERKEZİNDEKİ RADYO/TV VERİCİ KONUMLARININ İNCELENMESİ Karadeniz Bölgesindeki illerde kurulu olan Radyo/TV vericilerine ilişkin değerlendirmelere aşağıda il bazında yer verilmektedir Samsun Samsun il merkezinde Gürgenyatak Bakacak tepesi mevkii ve Üçpınar Kocadağ mevkilerinde toplam 43 radyo, 43 TV vericisi faaliyet göstermektedir (Şekil 3.1, Şekil 3.2). Tablo 3.1 de Radyo/TV vericilerinden en yüksek EA şiddeti değeri elde edilen istasyonlar ve ölçüm değerleri verilmiştir. Şekil 3.1. Samsun Gürgenyatak Köyü Bakacak Tepesi Radyo/TV Vericileri Mevkii

29 16 Şekil 3.2. Samsun Üçpınar Tepesi Kocadağ Mevkii Radyo/TV Vericileri Tablo 3.1. Samsun daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri YAYIN LOGOSU TURKUVAZ FM NTV SPOR RADYO D CNNTÜRK BURÇ FM TURKUVAZ FM SİSTEM ADRESİ BAKACAKTEPE MEVKİİ BAKACAKTEPE MEVKİİ BAKACAKTEPE MEVKİİ BAKACAKTEPE MEVKİİ BAKACAKTEPE MEVKİİ BAKACAKTEPE MEVKİİ CİHAZ TÜRÜ ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) ORTAM ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) TEKBİR CİHAZ ÖLÇÜM TARİHİ RADYO 12,25 2, TV 13,41 0, RADYO 15,84 5, TV 20,01 4, RADYO 28,72 3, RADYO 32,74 2, Tablo 3.1 den de görüleceği üzere güvenlik sertifikası kapsamında tarihinde yapılan ölçümlerde; ortamın EA şiddeti değeri 32,74 V/m, tarihinde EMR300 cihazı ile yapılan ölçümlerde ise ortamın

30 17 EA şiddeti değeri 15,84 V/m olarak ölçülmüştür. SRM3006 ile yapılan selektif ölçümler neticesinde; ortamın EA sına en yüksek katkıyı yapan vericinin EA şiddeti değeri 5,80 V/m olarak ölçülmüştür Ordu Ordu il merkezi Akçatepe mevkii ve Boztepe çamlık mevkilerinde toplam 14 radyo, 22 TV vericisi faaliyet göstermektedir (Şekil 3.3, Şekil 3.4). Tablo 3.2 de Radyo/TV vericilerinden en yüksek EA şiddeti değeri elde edilen istasyonlar ve ölçüm değerleri verilmiştir. Şekil 3.3. Ordu Akçatepe Radyo/TV Verici Mevkii

31 18 Şekil 3.4. Ordu Boztepe Çamlık Radyo/TV Verici Mevkii Tablo 3.2. Ordu daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri YAYIN LOGOSU TGRT FM SİSTEM ADRESİ AKÇATEPE MEVKİİ- II CİHAZ TÜRÜ ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) ORTAM ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) TEKBİR CİHAZ ÖLÇÜM TARİHİ RADYO 8,60 2, ENERJİ FM BOZTEPE MEVKİİ RADYO 8,79 3, TGRT FM AKÇATEPE MEVKİİ RADYO 9,62 2, RADYO CİHAN AKÇATEPE MEVKİİ RADYO 9,62 5, NTV AKÇATEPE MEVKİİ TV 10,85 0, NTV SPOR AKÇATEPE MEVKİİ- 1 TV 13,75 2, Tablo 3.2 den de görüleceği üzere güvenlik sertifikası kapsamında tarihinde yapılan ölçümlerde; ortamın EA şiddeti değeri 10,85 V/m, tarihinde EMR300 cihazı ile yapılan ölçümlerde ise ortamın EA şiddeti değeri 13,75 V/m olarak ölçülmüştür tarihinde

32 19 tekrarlanan ölçümlerde ise ortamın EA şiddetinin 9,62 V/m olduğu görülmüştür. SRM3006 ile yapılan selektif ölçümler neticesinde; ortamın EA sına en yüksek katkıyı yapan vericinin EA şiddeti değeri 5,44 V/m olarak ölçülmüştür Giresun Giresun il merkezi Çınarlar mahallesi Kale mevkiinde toplam 9 radyo, 34 TV vericisi faaliyet göstermektedir (Şekil 3.5). Tablo 3.3 de Radyo/TV vericilerinden en yüksek EA şiddeti değeri elde edilen istasyonlar ve ölçüm değerleri verilmiştir. Şekil 3.5. Giresun Çınarlar Mahallesi Radyo/TV Verici Kale Mevkii

33 20 Tablo 3.3. Giresun daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri YAYIN LOGOSU SİSTEM ADRESİ CİHAZ TÜRÜ ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) ORTAM ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) TEKBİR CİHAZ ÖLÇÜM TARİHİ CINE 5 KALE MEVKİİ TV 13,01 1, FLASH TV KALE MEVKİİ TV 16,16 3, TEMPO TV KALE MEVKİİ TV 16,16 3, TGRT FM KALE MEVKİİ RADYO 16,16 4, TEMPO TV KALE MEVKİİ TV 16,50 3, NTV SPOR KALE MEVKİİ TV 17,45 0, Tablo 3.3 den de görüleceği üzere güvenlik sertifikası kapsamında tarihinde yapılan ölçümlerde; ortamın EA şiddeti değeri 17,45 V/m, tarihinde EMR300 cihazı ile yapılan ölçümlerde ise ortamın elektrik alan şiddeti değeri 16,50 V/m olarak ölçülmüştür tarihinde tekrarlanan ölçümlerde ise ortamın EA şiddetinin 16,16 V/m olduğu görülmüştür. SRM3006 ile yapılan selektif ölçümler neticesinde; ortamın EA sına en yüksek katkıyı yapan vericinin EA şiddeti değeri 4,71 V/m olarak ölçülmüştür Rize Rize il merkezi Dağ su mahallesi mevkii ve Moliva tepesi mevkilerinde toplam 16 radyo, 32 TV vericisi faaliyet göstermektedir (Şekil 3.6, Şekil 3.7). Tablo 3.4 de Radyo/TV vericilerinden en yüksek EA alan şiddeti değeri elde edilen istasyonlar ve ölçüm değerleri verilmiştir.

34 21 Şekil 3.6. Rize Dağ Su Mahallesi Radyo/TV Verici Mevkii Şekil 3.7. Rize Moliva Tepesi Radyo/TV Verici Mevkii

35 22 Tablo 3.4. Rize deki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri YAYIN LOGOSU SİSTEM ADRESİ CİHAZ TÜRÜ ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) ORTAM ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) TEKBİR CİHAZ ÖLÇÜM TARİHİ RADYO CİHAN NTV SPOR DAĞ SU MAHALLESİ DAG SU MAHALLESİ-II RADYO 5, TV 9,75 1, KARADENİZ FM MOLİVA TEPESİ RADYO 10,80 1, NTV SPOR AKRA FM TGRT FM DAG SU MAHALLESİ DAG SU MAHALLESİ DAG SU MAHALLESİ-1 TV 10,85 2, RADYO 11,58 2, RADYO 12,84 3, Tablo 3.4 den de görüleceği üzere güvenlik sertifikası kapsamında tarihinde yapılan ölçümlerde; ortamın EA şiddeti değeri 11,58 V/m, tarihinde EMR300 cihazı ile yapılan ölçümlerde ise ortamın EA şiddeti değeri, 12,84 V/m olarak ölçülmüştür. SRM3006 ile yapılan selektif ölçümler neticesinde; ortamın EA sına en yüksek katkıyı yapan vericinin EA şiddeti değeri 3,87 V/m olarak ölçülmüştür Artvin Artvin il merkezi Şarbiyet tepesi mevkiinde toplam 5 radyo, 18 TV vericisi faaliyet göstermektedir (Şekil 3.8). Tablo 3.5 de Radyo/TV vericilerinden en yüksek EA şiddeti değeri elde edilen istasyonlar ve ölçüm değerleri verilmiştir.

36 23 Şekil 3.8. Artvin Şarbiyet Tepesi Radyo/TV Vericileri Mevkii Tablo 3.5. Artvin deki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri YAYIN LOGOSU RADYO CİHAN STAR TV NTV SPOR BURÇ FM BURÇ FM STV SİSTEM ADRESİ ŞARBİYET TEPESİ MEVKİİ ŞARBİYET TEPESİ MEVKİİ ŞARBİYET TEPESİ MEVKİİ ŞARBİYET TEPESİ MEVKİİ ŞARBİYET TEPESİ MEVKİİ ŞARBİYET TEPESİ MEVKİİ CİHAZ TÜRÜ ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) ORTAM ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) TEKBİR CİHAZ ÖLÇÜM TARİHİ RADYO 5, TV 6, TV 14,21 1, RADYO 16,62 1, RADYO 16,86 5, TV 19,85 1, Tablo 3.5 den de görüleceği üzere güvenlik sertifikası kapsamında tarihinde yapılan ölçümlerde; ortamın EA şiddeti değeri 19,85 V/m, tarihinde EMR300 cihazı ile yapılan ölçümlerde ise ortamın EA şiddeti değeri, 16,86 V/m olarak ölçülmüştür. SRM3006 ile yapılan selektif ölçümler neticesinde; ortamın EA sına en yüksek katkıyı yapan vericinin EA şiddeti değeri 5,74 V/m olarak ölçülmüştür.

37 Amasya Amasya il merkezi Çakallar mevkii, Kirazlıdere ve Ferhat tepesi mevkilerinde toplam 16 radyo, 46 TV vericisi faaliyet göstermektedir (Şekil 3.9, Şekil 3.10, Şekil 3.11). Tablo 3.6 de Radyo/TV vericilerinden en yüksek EA şiddeti değeri elde edilen istasyonlar ve ölçüm değerleri verilmiştir. Şekil 3.9. Amasya Çakallar Radyo/TV Vericileri Mevkii Şekil Amasya Kirazlıdere Radyo/TV Vericileri Mevkii

38 25 Şekil Amasya Ferhat Tepesi Radyo/TV Vericileri Mevkii Tablo 3.6. Amasya daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri YAYIN LOGOSU NTV SPOR SİSTEM ADRESİ KİRAZLIDERE TEPESİ MEVKİİ CİHAZ TÜRÜ ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) ORTAM ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) TEKBİR CİHAZ ÖLÇÜM TARİHİ TV 5, CNN TÜRK ÇAKALLAR MEVKİİ TV 5, TV24 ÇAKALLAR MEVKİİ-2 TV 9,36 1, NTV SPOR ÇAKALLAR MEVKİİ TV 13,45 1, TRT RADYO2 NTV SPOR ÇAKALLAR MEVKİİ-1 ÇAKALLAR MEVKİİ-1 RADYO 21,27 0, TV 21,27 0, Tablo 3.6 dan da görüleceği üzere güvenlik sertifikası kapsamında tarihinde yapılan ölçümlerde; ortamın EA şiddeti değeri 13,45

39 26 V/m, tarihinde EMR300 cihazı ile yapılan ölçümlerde ise ortamın EA şiddeti değeri, 21,27 V/m olarak ölçülmüştür. SRM3006 ile yapılan selektif ölçümler neticesinde; ortamın EA sına en yüksek katkıyı yapan vericinin EA şiddeti değeri 1,92 V/m olarak ölçülmüştür Çorum Çorum il merkezinde Küçük Sanayi Sitesi mevkiinde toplam 18 radyo, 29 TV vericisi faaliyet göstermektedir (Şekil 3.12). Tablo 3.7 de Radyo/TV vericilerinden en yüksek EA şiddeti değeri elde edilen istasyonlar ve ölçüm değerleri verilmiştir. Şekil Çorum Küçük Sanayi Sitesi Radyo/TV Vericileri Mevkii

40 27 Tablo 3.7. Çorum daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri YAYIN LOGOSU TV24 CİNE 5 NTV SPOR SHOW TV BURÇ FM TGRT FM SİSTEM ADRESİ KÜÇÜK SANAYİ SİTESİ KÜÇÜK SANAYİ SİTESİ KÜÇÜK SANAYİ SİTESİ KÜÇÜK SANAYİ SİTESİ KÜÇÜK SANAYİ SİTESİ KÜÇÜK SANAYİ SİTESİ CİHAZ TÜRÜ ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) ORTAM ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) TEKBİR CİHAZ ÖLÇÜM TARİHİ TV 8, TV 9,48 3, TV 11,56 0, TV 21,41 1, RADYO 21,41 4, RADYO 21,41 4, Tablo 3.7 den de görüleceği üzere güvenlik sertifikası kapsamında tarihinde yapılan ölçümlerde; ortamın EA şiddeti değeri 11,56 V/m, tarihinde EMR300 cihazı ile yapılan ölçümlerde ise ortamın EA şiddeti değeri, 21,41 V/m olarak ölçülmüştür. SRM3006 ile yapılan selektif ölçümler neticesinde; ortamın EA sına en yüksek katkıyı yapan vericinin EA şiddeti değeri 4,70 V/m olarak ölçülmüştür Tokat Tokat il merkezi Gıj Gıj tepesi mevkiinde toplam 16 radyo, 37 TV vericisi faaliyet göstermektedir (Şekil 3.13). Tablo 3.8 de Radyo/TV vericilerinden en yüksek EA şiddeti değeri elde edilen istasyonlar ve ölçüm değerleri verilmiştir.

41 28 Şekil Tokat Gıj Gıj Tepesi Radyo/TV Vericileri Mevkii Tablo 3.8. Tokat daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri YAYIN LOGOSU SİSTEM ADRESİ CİHAZ TÜRÜ ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) ORTAM ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) TEKBİR CİHAZ ÖLÇÜM TARİHİ RADYO 15 GIJ GIJ TEPESİ RADYO 9,72 3, RADYO CİHAN GIJ GIJ TEPESİ RADYO 9,86 1, AKRAFM GIJ GIJ TEPESİ RADYO 9,86 4, FOX TV GIJ GIJ TEPESİ TV 10,35 3, MORAL FM GIJ GIJ TEPESİ RADYO 10,47 2, NTV SPOR GIJ GIJ TEPESİ TV 16,85 1,

42 29 Tablo 3.8 den de görüleceği üzere güvenlik sertifikası kapsamında tarihinde yapılan ölçümlerde; ortamın EA şiddeti değeri 16,85 V/m, tarihinde EMR300 cihazı ile yapılan ölçümlerde ise ortamın EA şiddeti değeri, 9,86 V/m olarak ölçülmüştür. SRM3006 ile yapılan selektif ölçümler neticesinde; ortamın EA sına en yüksek katkıyı yapan vericinin EA şiddeti değeri 4,31 V/m olarak ölçülmüştür Sinop Sinop il merkezi Adatepe Mahallesi Su deposu mevkiinde toplam 10 radyo, 23 TV vericisi faaliyet göstermektedir (Şekil 3.14). Tablo 3.9 da Radyo/TV vericilerinden en yüksek EA şiddeti değeri elde edilen istasyonlar ve ölçüm değerleri verilmiştir. Şekil Sinop Adatepe Mahallesi Su Deposu Radyo/TV Vericileri Mevkii

43 30 Tablo 3.9. Sinop daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri YAYIN LOGOSU BARIŞ FM RADYO CİHAN AKRA FM FLASH TV NTV SPOR AKRA FM SİSTEM ADRESİ ADA MH. SU DEPOSU ADA MH. SU DEPOSU ADA MH. SU DEPOSU ADA MH. SU DEPOSU ADA MH. SU DEPOSU ADA MH. SU DEPOSU CİHAZ TÜRÜ ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) ORTAM ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) TEKBİR CİHAZ ÖLÇÜM TARİHİ RADYO 5, RADYO 6, RADYO 6, TV 6, TV 9,20 0, RADYO 9,20 2, Tablo 3.9 dan da görüleceği üzere güvenlik sertifikası kapsamında tarihinde yapılan ölçümlerde; ortamın EA şiddeti değeri 6,72 V/m, tarihinde EMR300 cihazı ile yapılan ölçümlerde ise ortamın EA şiddeti değeri, 9,20 V/m olarak ölçülmüştür. SRM3006 ile yapılan selektif ölçümler neticesinde; ortamın EA sına en yüksek katkıyı yapan vericinin EA şiddeti değeri 2,58 V/m olarak ölçülmüştür Kastamonu Kastamonu il merkezi Toklu tepe mevkiinde toplam 18 radyo, 19 TV vericisi faaliyet göstermektedir (Şekil 3.15). Tablo 3.10 da Radyo/TV vericilerinden en yüksek EA şiddeti değeri elde edilen istasyonlar ve ölçüm değerleri verilmiştir.

44 31 Şekil Kastamonu Toklu Tepe Radyo/TV Vericileri Mevkii Tablo Kastamonu daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri YAYIN LOGOSU GENÇ RADYO NTV SPOR RADYO NAĞME NTV GENÇ RADYO AKRA FM SİSTEM ADRESİ TOKLU TEPE BELEDİYE VERİCİLER MEVKİİ TOKLU TEPE BELEDİYE VERİCİLER MEVKİİ TOKLU TEPE BELEDİYE VERİCİLER MEVKİİ TOKLU TEPE BELEDİYE VERİCİLER MEVKİİ TOKLU TEPE BELEDİYE VERİCİLER MEVKİİ TOKLU TEPE BELEDİYE VERİCİLER MEVKİİ CİHAZ TÜRÜ ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) ORTAM ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) TEKBİR CİHAZ ÖLÇÜM TARİHİ RADYO 6, TV 10,41 0, RADYO 11,52 2, TV 11,52 0, RADYO 11,52 3, RADYO 13,24 1,

45 32 Tablo 3.10 dan da görüleceği üzere güvenlik sertifikası kapsamında tarihinde yapılan ölçümlerde; ortamın EA şiddeti değeri 21,30 V/m, tarihinde EMR300 cihazı ile yapılan ölçümlerde ise ortamın EA şiddeti değeri, 11,52 V/m olarak ölçülmüştür. SRM3006 ile yapılan selektif ölçümler neticesinde; ortamın EA sına en yüksek katkıyı yapan vericinin EA şiddeti değeri 3,12 V/m olarak ölçülmüştür Karabük Karabük il merkezi Kayabaşı mevkiinde toplam 9 radyo, 24 TV vericisi faaliyet göstermektedir (Şekil 3.16). Tablo 3.11 de Radyo/TV vericilerinden en yüksek EA şiddeti değeri elde edilen istasyonlar ve ölçüm değerleri verilmiştir. Şekil Karabük Kayabaşı Radyo/TV Vericileri Mevkii

46 33 Tablo Karabük deki Radyo/TV vericilerinin en yüksek elektrik alan şiddeti değeri YAYIN LOGOSU SİSTEM ADRESİ CİHAZ TÜRÜ ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) ORTAM ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) TEKBİR CİHAZ ÖLÇÜM TARİHİ RADYO 15 KAYABAŞI MEVKİİ RADYO 7, TV24 KAYABAŞI MEVKİİ TV 7, CINE 5 KAYABAŞI MEVKİİ TV 11,43 1, NTV SPOR KAYABAŞI MEVKİİ TV 12,65 1, HABER TÜRK KAYABAŞI MEVKİİ TV 15,39 0, MAGİC FM KAYABAŞI MEVKİİ RADYO 15,39 2, Tablo 3.11 den de görüleceği üzere güvenlik sertifikası kapsamında tarihinde yapılan ölçümlerde; ortamın EA şiddeti değeri 12,65 V/m, tarihinde EMR300 cihazı ile yapılan ölçümlerde ise ortamın EA şiddeti değeri, 15,39 V/m olarak ölçülmüştür. SRM3006 ile yapılan selektif ölçümler neticesinde; ortamın EA sına en yüksek katkıyı yapan vericinin EA şiddeti değeri 2,91 V/m olarak ölçülmüştür Bartın Bartın il merkezi Aladağ mevkiinde toplam 14 radyo, 23 TV vericisi faaliyet göstermektedir (Şekil 3.17). Tablo 3.12 de Radyo/TV vericilerinden en yüksek EA şiddeti değeri elde edilen istasyonlar ve ölçüm değerleri verilmiştir.

47 34 Şekil Bartın Aladağ Radyo/TV Vericileri Mevkii Tablo Bartın daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri YAYIN LOGOSU CINE 5 CNN TÜRK AKRA FM CNN TÜRK TRT-RD2 NTV SPOR SİSTEM ADRESİ ALADAĞ VERİCİLER MEVKİİ ALADAĞ VERİCİLER MEVKİİ ALADAĞ VERİCİLER MEVKİİ ALADAĞ VERİCİLER MEVKİİ ALADAĞ VERİCİLER MEVKİİ ALADAĞ VERİCİLER MEVKİİ CİHAZ TÜRÜ ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) ORTAM ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) TEKBİR CİHAZ ÖLÇÜM TARİHİ TV 5, TV 6, RADYO 6, TV 11,66 1, RADYO 11,66 3, TV 11,74 0,

48 35 Tablo 3.12 den de görüleceği üzere güvenlik sertifikası kapsamında tarihinde yapılan ölçümlerde; ortamın EA şiddeti değeri 11,74 V/m, tarihinde EMR300 cihazı ile yapılan ölçümlerde ise ortamın EA şiddeti değeri, 11,66 V/m olarak ölçülmüştür. SRM3006 ile yapılan selektif ölçümler neticesinde; ortamın EA sına en yüksek katkıyı yapan vericinin EA şiddeti değeri 3,34 V/m olarak ölçülmüştür Zonguldak Zonguldak il merkezi On Temmuz mahallesi Dervişler Tepesi ve Eski Radar İstasyonu Kilimli mevkilerinde toplam 29 radyo, 49 TV vericisi faaliyet göstermektedir (Şekil 3.18, Şekil 3.19). Tablo 3.13 de Radyo/TV vericilerinden en yüksek EA şiddeti değeri elde edilen istasyonlar ve ölçüm değerleri verilmiştir. Şekil Zonguldak On Temmuz Mahallesi Dervişler Tepesi Radyo/TV Vericileri Mevkii

49 36 Şekil Zonguldak Eski Radar İstasyonu Kilimli Radyo/TV Vericileri Mevkii Tablo Zonguldak daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri YAYIN LOGOSU FOX TV KANALZ CNBC-E TURKUVAZ RADYO NTV SPOR KANALTÜRK RADYO SİSTEM ADRESİ ON TEMMUZ MAH. DERVİŞLER TEPESİ ON TEMMUZ MAH. DERVİŞLER TEPESİ-II ESKİ ASLERİYE RADAR İSTASYONU KİLİMLİ ON TEMMUZ MAH. DERVİŞLER TEPESİ-1 ON TEMMUZ MAH. DERVİŞLER TEPESİ ON TEMMUZ MAH. DERVİŞLER TEPESİ CİHAZ TÜRÜ ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) ORTAM ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) TEKBİR CİHAZ ÖLÇÜM TARİHİ TV 8,96 2, TV 9,22 2, TV 12,41 0, RADYO 14,41 3, TV 16,56 1, RADYO 19,82 0, Tablo 3.13 den de görüleceği üzere güvenlik sertifikası kapsamında tarihinde yapılan ölçümlerde; ortamın EA şiddeti değeri 19,82 V/m, tarihinde EMR300 cihazı ile yapılan ölçümlerde ise ortamın

50 37 EA şiddeti değeri, 14,41 V/m olarak ölçülmüştür. SRM3006 ile yapılan selektif ölçümler neticesinde; ortamın EA sına en yüksek katkıyı yapan vericinin EA şiddeti değeri 3,82 V/m olarak ölçülmüştür Trabzon Trabzon il merkezi Boztepe mevkiinde toplam 36 radyo, 38 TV vericisi faaliyet göstermektedir (Şekil 3.20, Şekil 3.21). Tablo 3.14 de Radyo/TV vericilerinden en yüksek EA şiddeti değeri elde edilen istasyonlar ve ölçüm değerleri verilmiştir. Şekil Trabzon Boztepe Radyo/TV Vericileri Mevkii

51 38 Şekil Trabzon Bostancı Mahallesi TRT Orta Dalga Verici İstasyonu Mevkii Tablo Trabzon daki Radyo/TV Vericilerinin En Yüksek Elektrik Alan Şiddeti Değeri YAYIN LOGOSU SİSTEM ADRESİ CİHAZ TÜRÜ ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) ORTAM ELEKTRİK ALAN ŞİDDETİ(V/m) TEKBİR CİHAZ ÖLÇÜM TARİHİ STAR TV BOZTEPE MEVKİİ TV 11,05 2, RADYO-KTÜ BOZTEPE MEVKİİ RADYO 12,04 2, FOX TV BOZTEPE MEVKİİ TV 13,17 2, NTV BOZTEPE MEVKİİ TV 14,71 1, PAL FM BOZTEPE MEVKİİ RADYO 14,92 4, BAYRAK FM BOZTEPE MEVKİİ RADYO 16,57 3,

52 39 Tablo 3.14 den de görüleceği üzere güvenlik sertifikası kapsamında tarihinde yapılan ölçümlerde; ortamın EA şiddeti değeri 16,57 V/m, tarihinde EMR300 cihazı ile yapılan ölçümlerde ise ortamın EA şiddeti değeri, 14,92 V/m olarak ölçülmüştür. SRM3006 ile yapılan selektif ölçümler neticesinde; ortamın EA sına en yüksek katkıyı yapan vericinin EA şiddeti değeri 4,32 V/m olarak ölçülmüştür. BTK Samsun Bölge Müdürlüğü görev alanında yer alan iller içerisinde Trabzon diğerlerinden farklı olarak Karadeniz Bölgesinin tek orta dalga verici istasyonuna ev sahipliği yapmaktadır. Bu nedenle; Orta dalga vericisinin yüksekliği, gücü, yerleşim alanları ve Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Farabi Hastanesinin yakınında olması nedeniyle Trabzon daki Boztepe mevkiindeki emisyon noktasına ilave olarak Bostancı mevkiindeki istasyon ayrıca incelenmiştir. TRT orta dalga vericisinin çevresindeki yaşam alanlarına olan etkisini analiz edebilmek amacıyla KTÜ yerleşkesinde Mühendislik Mimarlık Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümünde (Şekil 3.22, Şekil 3.23), Farabi Tıp Fakültesi yerleşkesinde Kadın Doğum servisi yenidoğan ünitesinde (Şekil 3.24, Şekil 3.25) ve TRT verici yerleşkesinde (Şekil 3.26, Şekil 3.27) Eylül Kasım Aralık Ocak 2011 tarihlerinde farklı meteorolojik şartlarda, örneğin yağışsız, yağışlı ve karlı havalarda ölçümler tekrarlanmış ve elde edilen sonuçlar aşağıda açıklanmıştır:

53 40 Şekil KTÜ Mühendislik Fakültesi Şekil KTÜ Mühendislik Fakültesi Ölçüm Düzeneğinin Kurulduğu Mekan

54 41 Şekil KTÜ Farabi Hastanesi Kadın Doğum Servisi Şekil KTÜ Farabi Hastanesi Kadın Doğum Servisi Ölçüm Düzeneğinin Kurulduğu Mekan

55 42 Şekil Trabzon TRT Orta Dalga Verici İstasyonu Anten Yerleşkesi Şekil Trabzon TRT Orta Dalga Vericisi

56 Eylül 2010 tarihinde yapılan ölçümler Eylül 2010 tarihleri arasında, KTÜ yerleşkesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümünde, Farabi Tıp Fakültesi yerleşkesi Kadın Doğum servisi yenidoğan ünitesinde ve TRT verici yerleşkesi teknik servis odasında yapılan ölçümler sonucu elde edilen grafikler Şekil 3.28, Şekil 3.29, Şekil 3.30 ve Şekil 3.31 de verilmiştir. Ölçümler sonucunda; KTÜ yerleşkesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümünde Maksimum 1,98 V/m ve Ortalama 0,82 V/m EA şiddeti değeri elde edilmiştir (Şekil 3.28, Şekil 3.29). Şekil KTÜ Mühendislik Mimarlık Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Ölçüm Sonuç Grafiği

57 44 Şekil KTÜ Mühendislik Mimarlık Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Ölçüm Sonuç Grafiği KTÜ Farabi Hastanesi yerleşkesi Kadın Doğum servisi yenidoğan ünitesinde orta dalga vericisinin yayına geçtiği 08:40 ve yayının sona erdiği 17:30 saatleri arasında EA şiddeti değerinin arttığı görülmüştür. Bu değerler, maksimum 9,23 V/m ve ortalama 1,82 V/m dir (Şekil 3.30). Şekil KTÜ Farabi Hastanesi Kadın Doğum Servisi Ölçüm Grafiği

58 45 TRT verici yerleşkesi teknik servis odasında, orta dalga vericisinin yayına geçtiği 08:40 ve yayının sona erdiği 17:30 saatlerinde EA şiddeti değerinin arttığı görülmüştür. Bu değerler, maksimum 12,72 V/m ve ortalama 1,55 V/m dir (Şekil 3.31). Şekil Trabzon TRT Orta Dalga Verici İstasyonunda Yapılan Ölçüm Grafiği Kasım 2010 tarihinde TRT Trabzon orta dalga vericisi ve çevresinde yapılan elektromanyetik alan şiddeti saha ölçümleri TRT orta dalga vericisi ve çevredeki diğer sabit telekomünikasyon cihazlarının neden olduğu ortamın EA şiddetinin noktasal değerlerinin elde edilebilmesi amacıyla 27 Kasım 2010 tarihinde Şekil 3.32 de yer alan ölçüm düzeneğine konum bilgilerinin kaydedilebilmesi amacıyla GPS alıcısı ilave edilerek saha ölçümleri gerçekleştirilmiş ve elde edilen sonuçların ayrıntıları aşağıda açıklanmıştır.

59 46 Şekil Ölçüm Düzeneği TRT orta dalga vericisinin yerleşkesinde yapılan saha ölçüm noktaları Mapinfo yazılımı kullanılarak sayısal harita ve Google Earth üzerine aktarılmıştır (Şekil 3.33, Şekil 3.34). Şekil Trabzon TRT Orta Dalga Vericisinin Yerleşkesinde Yapılan Saha Ölçüm Noktaları

60 47 Şekil Trabzon TRT Orta Dalga Vericisinin Yerleşkesinde Yapılan Saha Ölçüm Noktaları Yapılan saha ölçümlerinde maksimum EA şiddeti değeri 37,79 V/m olarak elde edilmiştir. Ölçüm sonuçlarının iki boyutlu renkli sonuçları Şekil 3.35 de gösterilmiştir.

61 48 Şekil Trabzon TRT Orta Dalga Vericisinin Yerleşkesinde Yapılan Saha Ölçüm Noktaları Ve Elektrik Alan Şiddeti (V/m) Değerleri Aralık 2010 tarihli KTÜ Farabi hastanesi kadın doğum servisinde yapılan ölçümler KTÜ Farabi Hastanesi Kadın Doğum Servisinde, Aralık 2010 tarihlerinde TRT orta dalga vericisinin yayında olduğu ve yayında olmadığı zamanlarda EMR300 cihazıyla 100 khz-3 GHz frekans bandında ortamın EA şiddeti değişimi incelenmiş ve ölçüm sonuçları grafiği Şekil 3.36 da verilmiştir.

62 49 Şekil KTÜ Farabi Hastanesi Kadın Doğum Servisinde Vericinin Yayında Olduğu ve Yayında Olmadığı Zaman Alınan Ölçüm Değer Grafiği Ocak 2011 tarihli SRM 3006 Cihazı ile yapılan ölçümler KTÜ Farabi Hastanesi kadın doğum servisinde, Ocak 2011 tarihlerinde TRT orta dalga vericisi yayındayken, SRM3006 cihazıyla 27 MHz-3 GHz frekans bandında, FM Radyo vericileri, UHF TV vericileri, GSM900 ve GSM1800 ile UMTS2100 hücresel sistemlerin ortamın kirliliğine katkısı analiz edilmiş ve ölçüm sonuçları grafikleri, Şekil (3.37, Şekil 3.38, Şekil 3.39, Şekil 3.40, Şekil 3.41 ve Şekil 3.42) de verilmiştir.

63 50 Şekil KTÜ Farabi Hastanesi SRM 3006 Ölçüm Grafiği 1 Şekil KTÜ Farabi Hastanesi SRM3006 Ölçüm Grafiği 2

64 51 Şekil KTÜ Farabi Hastanesi SRM 3006 Ölçüm Grafiği 3 Şekil KTÜ Farabi Hastanesi SRM 3006 Ölçüm Grafiği 4

65 52 Şekil KTÜ Farabi Hastanesi SRM 3006 Ölçüm Grafiği 5 Şekil KTÜ Farabi Hastanesi SRM 3006 Ölçüm Grafiği 6

66 53 Ölçümler sonucu elde edilen grafikler incelendiğinde ortamın maksimum EA şiddeti değerinin 0,48 V/m olduğu görülmüştür. SRM3006 cihazının frekans bandının 27 MHz-3 GHz olduğu dikkate alındığında, EMR300 ile yapılan ölçüm sonucundaki 21,75 V/m (Şekil 3.36) EA şiddeti değerine en yüksek katkıyı 954 khz den yayın yapan TRT orta dalga vericisi olduğu aşikardır. Ayrıca, Ocak 2013 tarihlerinde Mobil Yön Kestirme ve Monitör İstasyonu (MOBDF) sistemi ile 954 khz den kaynaklı EA şiddeti değerinin tespitine yönelik verici yayında iken ve vericinin yayını sona erdikten sonra ölçümler gerçekleştirilmiş olup elde edilen ekran çıktıları Şekil 3.43, Şekil 3.44 ve Şekil 3.45 de verilmiştir. Şekil MOBDF ile 954 khz Vericisi Ölçümleri

67 54 Şekil khz Vericisi Faaliyette İken Yapılan Ölçüm Şekil khz Vericisinin Yayını Sona Erdikten Sonra Yapılan Ölçüm