Fiziksel Risk Etmenleri

Transkript

1 Fiziksel Risk Etmenleri

2 Fiziksel Risk Etmenleri Gürültü Titreşim (Vibrasyon) Işık (Aydınlanma) Sıcaklık Radyant Isı Basınç Nem Hava Akım Hızı Radyasyon

3 Gürültü Gürültü genel olarak, arzu edilmeyen ve çoğunlukla suni olarak meydana getirilen rahatsız edici sesler şeklinde tanımlanır. Uluslararası Çalışma Örgütü, gürültüyü şu şekilde tanımlar: Gürültü terimi, bir işitme kaybına yol açan, sağlığa zararlı olan veya başka riskleri ortaya çıkaran bütün sesleri kapsar.

4

5

6 Çağımızın Sinsi Hastalığı GÜRÜLTÜ Havada yayılır ama Diğer kirleticiler gibi; Görünmez Kokmaz

7 GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ GÜRÜLTÜ

8 GÜRÜLTÜ KAYNAKLARI KARAYOLU ARAÇLARI HAVAYOLU ARAÇLARI DEMİRYOLU ARAÇLARI DENİZYOLU ARAÇLARI

9 GÜRÜLTÜ KAYNAKLARI EĞLENCE YERLERİ SANAYİ TESİSLERİ DİĞER FAALİYETLER

10

11 Gürültü Gürültünün insan üzerindeki etkileri İşitme kaybı yapar İletişimi bozar Rahatsızlık verir Yorgunluk oluşturur Verimliliği düşürür Bunları; Psikolojik, Fizyolojik ve Sosyal etkiler olarak da adlandırabiliriz

12 Ses Genç bir kişi, saniyede kere tekrarlayan (diğer bir deyişle Hz alanına giren) titreşimleri bir ses halinde duyar. Frekansı den yüksek olan titreşimleri ultra-ses, 16 dan düşük olanlara ise infra-ses adı verilir. Titreşimin bir saniye içindeki tekrarlama sayısı (frekans) ne kadar fazla olursa ses de o kadar ince (tiz) dir. Frekans ne kadar düşük olursa ses de o kadar kalın (pes) dir. Bir ses kaynağının yaydığı enerjinin gücüne akustik güç denir.

13 Sesin frekansı Infra- Normal Ultra- Ses ses ses

14 SESİN FİZİKSEK ÖZELLİKLERİ BASINÇ Sesin Hızı-V (cm/sn) (Sesin 1 saniyede aldığı yol) Frekans-F (Hertz&1/sn) (Sesin 1 saniyedeki dalga sayısı) Şiddet (Genlik) Dalga Boyu-λ (cm) Dalga Boyu-λ (cm) A B Periyot-T (t) S: Sıkışma-Max Basınç (Sinüs Tepe Noktası) S ZAMAN KONUM

15 SESİN ŞİDDETİ Ses Şiddeti Ses Kaynağı Semptomatik Ses Gücü Ses Yoğunluğu Birim alandaki sesin yoğunluk düzeyi Kuvvet Ses kaynağının maddesel bir ortamda oluşturduğu titreşimler «sıkışma ve genleşme dalgaları» Ses Basıncı Ses dalgalarının sıkışma ve gevşeme sırasında maddesel ortamda birim yüzeye uyguladığı kuvvetin nesnel olarak ölçülmesiyle elde edilen değer «Birim alana uygulanan ses kuvvet düzeyi» Kulağın 1 metre uzağındaki ses basınç düzeyi «Ses basıncı; kulağın ses kaynağına olan mesafesine de bağlıdır.» «Uzaklığın karesiyle ters orantılı etkilenir» Newton*m/sn (Watt=W) Ses gücünün, belirlenmiş birim zamanda, birim alana düşen miktarı W/m² «İnsan kulağının seslere verdiği logaritmik tepki» (10¹⁶W/m² = 0 db) db Newton/cm² Newton Ses Basıncı «Ses Gücü» 1 Metre Uzaklık

16 Ses Ses şiddetinin ölçülmesinde, esas birim olarak BEL kullanılır. Decibel (db) ise, BEL in onda biridir. Pratikte çoğu zaman ses şiddeti birimi olarak db kullanılır. Desibel bir fizik terimi olup, logaritmik bir ifadedir.

17 Ses Desibel (db), belirli bir referans güç ya da miktar seviyeye olan oranı belirten genelde ses şiddeti için kullanılan logaritmik ve boyutsuz bir birimdir. db(a) ise, uluslararası standartlara uygun (IEC 61672:2003) ses basınç seviyesi ölçümünde kullanılan A Ağırlıklı seviyesini (insan kulağını duyacağı ses seviyesi) belirtir. Yani db ses ölçümünde, db(a) ise insan kulağının duyacağı sesleri ifade eder. İşitme sistemine zarar verme eşiği 85 dba olarak belirtilmiştir.

18

19 Gürültü Sınırları Hastane, Küçük Büro, Dersane Kütüphane Toplantı Salonu, Restoran Fikri Çalışmalar Büro Çalışmaları Diğer Çalışmalar db db db db 85 db

20 Gürültünün Şiddeti Ses şiddetinde şiddetler arası 10 birim artması şiddetin 10 kat olduğu anlamına gelir. Örnek: 70 db lik bir ses 60 db lik bir sesten 10 kat daha fazladır. 90 dblik bir ses 60 db lik bir sesten 10X10X10=1000 kat daha şiddetlidir.

21 GÜRÜLTÜ AYNI ORTAMDA VE EŞİT İKİ GÜRÜLTÜ KAYNAĞININ TOPLAM GÜRÜLTÜ DÜZEYİ BİRİNCİ SES KAYNAĞI (db) İKİNCİ SES KAYNAĞI (db) TOPLAM SES DÜZEYİ (db) Toplam Gürültü Düzeyi = Birinci Ses Kaynağı + 3

22 GÜRÜLTÜ AYNI ORTAMDAKİ FARKLI İKİ GÜRÜLTÜ KAYNAĞININ TOPLAM GÜRÜLTÜ DÜZEYİ 1. Ses Kaynağı 2. Ses Kaynağı İki Kaynak Farkı Eklenecek db (Yüksek Ses Kaynağı Düşük Ses Kaynağı) / (Farka Karşılık Gelen + Yüksek Ses)

23 İşletme içinde gürültü ile mücadele 1-Teknik Önlemler a) Aktif Teknik Önlemler b) Pasif Teknik Önlemler 2-Tıbbi Önlemler a) Tıbbi Muayeneler b) Gürültü Şiddetini Hafifletici Donanımlar 3-Yasal Önlemler a) Gürültülü İşlerde Günlük Çalışma Süresi

24 Gürültü ile mücadele etmede üç ana yaklaşıma gerek vardır. 1. Gürültüyü kaynakta kontrol altına almak, 2. Gürültüyü kaynakla alıcı arasındaki alanda kontrol altına almak, 3. Gürültüyü alıcıda, gürültüye maruz kalan kişide kontrol altına almak.

25 Gürültü kontrolü genel ilkeleri 1. Plânlama ve bakımla gürültü kontrolü, 2. İşletme şartlarının değiştirilmesi, 3. Daha sessiz olan işlemlerin seçilmesi, 4. Kaynağın yerinin değiştirilmesi, 5. Susturucu kullanılması, 6. Titreşim yalıtımı, 7. Titreşimin sönümlenmesi, 8. Gürültü kaynağının örtülmesi.

26

27

28

29 İŞLETME İÇİNDE GÜRÜLTÜ İLE MÜCADELE

30

31

32 Estetik gürültü bariyeri: Melbourne de otoyol, Avusturalya

33 GÜRÜLTÜNÜN İNSAN ÜZERİNE ETKİLERİ FİZYOLOJİK ETKİLERİ PSİKOLOJİK ETKİLERİ PERFORMANS ETKİLERİ 1. Geçici veya sürekli işitme bozuklukları (kayıpları), 2. Kan basıncının artması, 3. Dolaşım bozuklukları, 4. Solunumda hızlanma, 5. Terlemede artış, 6. Kalp atışlarında yavaşlama ve ani refleksler, 7. İktidarsızlık, Not: Endüstride, meslek hastalıklarının %10'u, gürültü sonucu meydana gelen işitme kayıplarıdır. 1. Davranış bozuklukları, 2. Uyku bozuklukları, 3. Aşırı sinirlilik ve tepkiler, 4. Konuşurken bağırmalar, 5. Hoşnutsuzluk, 6. Tedirginlik, 7. Baş ağrıları, 8. Stresler, 1. İş veriminin düşmesi, 2. Konsantrasyon bozukluğu, 3. Hareketlerin yavaşlaması, 4. Dinlenmenin bozulması,

34 İŞİTME KAYBINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER GÜRÜLTÜ KAYNAĞINA AİT FAKTÖRLER 1. Gürültüyü Meydana Getiren Sesin Frekansı 2. Gürültüyü Meydana Getiren Sesin Şiddeti 3. Gürültüden Etkilenme (Maruziyet) Süresi GÜRÜLTÜYE MARUZ KALAN KİŞİYE AİT FAKTÖRLER 1. Gürültüye Maruz Kalan Kişinin Yaşı 2. Gürültüye Maruz Kalan Kişinin Kişisel Duyarlığı* 3. Gürültüye Maruz Kalan Kişinin Cinsiyeti * SONUÇ Artıkça Zararda Artar SONUÇ >40 Yaş Belirsiz Belirsiz *Odyometrik ölçümlerde dikkate alınmazlar!

35 İşitme kaybına etki eden faktörler 1 - Gürültünün Şiddeti 2 - Gürültünün Frekansı 3 - Gürültüden Etkilenme Süresi 4 - Gürültüye Karşı Kişisel Duyarlılık 5 - Gürültüye Kalan Kişinin Yaşı 6 - Gürültüye Kalan Kişinin Cinsiyeti

36

37 MARUZİYET SINIR VE ETKİN DEĞERLERİ En Yüksek Maruziyet Sınır Değeri Aşılmaması gereken gürültü değeridir. Günlük/Haftalık >=87 85 Maximum Ortam Gürültüsünü Düşürme KKD koruyuculuğu dikkate alınır. En Yüksek Maruziyet Eylem Değeri Günlük/Haftalık >=85 Kulak Koruyucu Kullandırma KKD koruyuculuğu dikkate alınmaz. En Düşük Maruziyet Eylem Değeri Yasal Kavramlar Günlük/Haftalık >=80 Değerler Kulak Koruyucu Bulundurma İşlemler Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin olarak tespit edilmesi durumunda, maruziyet sınır ve etkin değerlerinde günlük maruziyet değerleri yerine haftalık maruziyet değerleri kullanılabilir.

38 Günlük Gürültü Maruziyet Düzeyi Sekiz saatlik iş günü için, anlık darbeli gürültünün de dahil olduğu bütün gürültü maruziyet düzeylerinin zaman ağırlıklı ortalamasıdır. Haftalık Gürültü Maruziyet Düzeyi : Günlük gürültü maruziyet düzeylerinin sekiz saatlik beş iş gününden oluşan bir hafta için zaman ağırlıklı ortalamasıdır. Bu durumda, haftalık gürültü maruziyet düzeyi 87 db maruziyet sınır değerini aşmayacaktır.

39 Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik (Gürültü Yönetmeliği) Maruziyet Değerleri ve İşverenlerin Yükümlülükleri En yüksek ses basıncı (P tepe ): C-frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının tepe değerini Günlük gürültü maruziyet düzeyi (L EX, 8saat ): sekiz saatlik bir iş günü için zaman ağırlıklı ortalamasını Haftalık gürültü maruziyet düzeyi (L EX, 8saat ): sekiz saatlik beş iş gününden oluşan bir hafta için zaman ağırlıklı ortalamasını

40 Maruziyet Eylem Değerleri a) En düşük maruziyet eylem değerleri: (L EX, 8saat ) = 80 db(a) veya (P tepe ) = 112 Pa [135 db(c) re. 20 µpa] (20 µpa referans alındığında 135 db (C) olarak hesaplanan değer). b) En yüksek maruziyet eylem değerleri: (L EX, 8saat ) = 85 db(a) veya (P tepe ) = 140 Pa [137 db(c) re. 20 µpa]. c) Maruziyet sınır değerleri: (L EX, 8saat ) = 87 db(a) veya (P tepe ) = 200 Pa [140 db(c) re. 20 µpa]. Maruziyet sınır değerleri uygulanırken, çalışanların maruziyetinin tespitinde, çalışanın kullandığı kişisel kulak koruyucu donanımların koruyucu etkisi de dikkate alınır. Maruziyet eylem değerlerinde kulak koruyucularının etkisi dikkate alınmaz.

41 Sağlık Gözetimi Risk değerlendirmesi sonucunda sağlık riski bulunduğunun anlaşılması halinde işçiler uygun sağlık gözetimine tabi tutulacaktır. En yüksek maruziyet etkin değerlerini aşan gürültüye maruz kalan bir işçi, işitme testi yapılmasını isteme hakkına sahiptir. Bir sağlık riskinin bulunması durumunda, en düşük maruziyet etkin değerlerini aşan gürültüye maruz kalan işçiler için de işitme testleri yapılacaktır.

42

43

44 Aşağıdakilerden hangisi Fiziksel Risk etmenlerinden değildir.? a)titreşim b) Stres c) Radyasyon d) Basınç B

45 Aşağıdakilerden hangisi Endüstriyel gürültü kaynaklarından değildir.? a) Klima Sistemleri b) Kompresörler c) Elektronik ses yükselticileri d) Pompa ve kolektörler C

46 Sesin Saniyedeki titreşim sayısına ne denir.? a)hız b) Frekans c) Dalga boyu d) Periyot B

47 İşitilebilen sesler; yaklaşık olarak Frekansı xx Hz ile xx KHz arasında olan seslerdir. Bu frekansın üzerindeki seslere ne denir.? a) Subsonik b) Upsonik c) Süpersonik d) Ultrasonik D

48 Genç ve Sağlıklı bir insanın (Kişi) hangi şiddet aralığındaki sesleri duyar.? a) 0 Hz 10 Hz b) 6 Hz 20 Hz c) 20 Hz 20 KHz d) 20 Hz 40 KHz C

49 C

50 C

51 B

52 A

53 B

54 B

55 C

56 D

57 C

58 B

59 D

60 B

61 A

62 C

63 B

64 TİTREŞİM Titreşim bir denge noktası etrafındaki mekanik salınımdır. Bu salınımlar bir sarkacın hareketi şeklinde periyodik olabileceği gibi çakıllı bir yolda tekerleğin hareketi gibi rastgele de olabilir. Sıklıkla, titreşim istenmeyen bir harekettir, çünkü boşa enerji harcar ve istenmeyen ses ve gürültü oluşturur.

65 TİTREŞİM Titreşim aşağıdaki 4 kategoride değerlendirilir: 1-Harmonik Titreşim 2-Periyodik Titreşim 3-Rastgele Titreşim 4-Geçici, Kısa Süreli Titreşim Pratikte çoğunlukla, bunların hepsinin birden kombinasyonu söz konusudur.

66 Harmonik Periyodik Titreşim Rastgele Titreşim Geçici, Kısa Süreli Titreşim

67 El-Kol Titreşimi İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de, damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimdir. Çalışma hayatında el-kol vibrasyonu sık karşılaşılan bir durumdur. Titreşimli el cihazlarını (pnömatik çekiç, matkap vb.) kullananlar bu açıdan risk altındadır. Elde iç kanamalar ve el sinirlerinin hasarı tablosu oluşabilir.

68 TİTREŞİM Titreşim nedeniyle el parmaklarında beyazlaşma, soğuma ve ağrı ile seyreden tablo ortaya çıkar. Bu tabloya beyaz parmak (Vibration-induced white finger) adı verilmektedir. Korunma amacı ile yapılacaklar arasında bu tür cihazların sap kısımlarının titreşimi absorbe eden yapıda olması çok önemlidir. Titreşimin iki fiziksel değişken ile ifade edilir: Frekans Şiddet

69

70 Bütün Vücut Titreşimi Vücudun tümüne aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimdir. Deniz ve hava taşımacılığında; bütün vücut titreşimi bakımından, işin ve işyerinin özellikleri açısından, alınan tüm teknik ve idari önlemlere rağmen maruziyet sınır değerlerine uyulmasının mümkün olmadığı koşullarda, Yönetmeliğin 9 uncu maddesi uygulanmaz.

71 Maruziyet Sınır Değerleri ve Maruziyet Etkin Değerleri El-Kol Titreşimi için; 8 saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 5 m/s 2, 8 saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 2,5 m/s 2. Bütün Vücut Titreşimi için; 8 saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 1,15 m/s 2, 8 saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 0,5 m/s 2.

72 Maruziyetin önlenmesi veya azaltılması Riskler ile kaynağında mücadelenin uygulanabilirliği ve teknik gelişmeler dikkate alınarak, mekanik titreşime maruziyetten kaynaklanabilecek riskler kaynağında yok edilir veya en aza indirilir. Maruziyet eylem değerlerinin aşıldığının tespit edilmesi halinde; işveren, mekanik titreşime ve yol açabileceği risklere maruziyeti en aza indirmek için özellikle aşağıdaki hususları dikkate alarak teknik ve organizasyona yönelik önlemleri içeren bir eylem planı oluşturur ve uygulamaya koyar.

73 Eylem Planı a) Mekanik titreşime maruziyeti azaltan başka çalışma yöntemlerini seçmek. b) Yapılan iş göz önünde bulundurularak, mümkün olan en düşük düzeyde titreşim oluşturan, ergonomik tasarlanmış uygun iş ekipmanını seçmek. c) Titreşime maruziyeti azaltmak için bütün vücut titreşimini etkili bir biçimde azaltan oturma yerleri, el-kol sistemine aktarılan titreşimi azaltan el tutma yerleri ve benzeri yardımcı ekipman sağlamak. ç) İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programları uygulamak.

74 Eylem Planı d) İşyerini ve çalışma ortamını uygun şekilde tasarlamak ve düzenlemek. e) Mekanik titreşime maruziyetlerini azaltmak amacıyla, iş ekipmanını doğru ve güvenli bir şekilde kullanmaları için çalışanlara gerekli bilgi ve eğitimi vermek. f) Maruziyet süresi ve düzeyini sınırlandırmak. g) Yeterli dinlenme aralarıyla çalışma sürelerini düzenlemek. ğ) Mekanik titreşime maruz kalan çalışana soğuktan ve nemden koruyacak giysi sağlamak. Titreşimden oluşan meslek hastalığının yükümlülük süresi 2 yıldır.

75 Maruziyetin Değerlendirilmesi El-kol titreşiminde maruziyet düzeyinin değerlendirilmesi sekiz saatlik bir referans döneme A(8) normalize edilen günlük maruziyet değerinin hesaplanmasına dayalı olarak, frekans ağırlıklı ivme değerlerinin karelerinin toplamının (rms) (toplam değer) kare kökü olarak ifade edilen, TS EN ISO Mekanik Titreşim Kişilerin Maruz Kaldığı Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi-Bölüm 1: Genel Kurallar ile TS EN ISO Mekanik Titreşim Kişilerin Maruz Kaldığı, Elden Vücuda İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi Bölüm 2: İşyerlerinde Ölçme Yapmak için Pratik Kılavuz standartlarına ve bu standartların en güncel hallerine göre yapılır.

76 Maruziyetin Değerlendirilmesi Bütün vücut titreşiminde maruziyet düzeyinin değerlendirilmesi, günlük maruziyet değerinin hesaplanmasına dayalı olarak sekiz saatlik dönemde A(8) sürekli ivme eşdeğeri cinsinden tanımlanan en yüksek (rms) değeri olarak hesaplanan, TS EN 1032+A1:2011 Mekanik Titreşim Titreşim Emisyon Değerinin Belirlenmesi Amacıyla Hareketli Makinelerin Deneye Tabi Tutulması ile TS ISO Mekanik Titreşim ve Şok-Tüm Vücut Titreşime Maruz Kalma Değerlendirilmesi-Bölüm 1:Genel Kurallar standartlarına ve bu standartların en güncel hallerine göre yapılır. Deniz taşımacılığında, 1 Hz`in üzerindeki titreşimler değerlendirmeye alınacaktır.

77 D

78 C

79 D

80 D

81 A

82 C

83 B

84 B

85 D

86 B