T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI MATBAA TEKNOLOJĠSĠ. FLEKSO ÇIKIġ AYARLARI 213GIM224

Transkript

1 T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI MATBAA TEKNOLOJĠSĠ FLEKSO ÇIKIġ AYARLARI 213GIM224 Ankara, 2011

2 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıģ bireysel öğrenme materyalidir. Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiģtir. PARA ĠLE SATILMAZ.

3 ĠÇĠNDEKĠLER AÇIKLAMALAR... ii GĠRĠġ... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ SARGI ÜNĠTESĠ Sargı Üniteleri Tanımı Sargı Üniteleri ÇeĢitleri Sarma Ayarları Sargı Teknikleri Takozlu Milli Sargı Havalı Milli Sargı DeğiĢik Baskı Malzemelerini Sarma Yöntemleri... 7 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 8 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 9 ÖĞRENME FAALĠYETĠ BOBĠN EBATLAMA Baskılı ĠĢe Bobin Dilme Uygulamak Baskılı ĠĢin Kenar Fazlalıklarını Almak UYGULAMA FAALĠYETĠ ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME MODÜL DEĞERLENDĠRME CEVAP ANAHTARLARI ÖNERĠLEN KAYNAKLAR KAYNAKÇA i

4 AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI AÇIKLAMALAR 213GIM224 Matbaa Alan Ortak Flekso ÇıkıĢ Ayarları Flekso baskı makinesinin çıkıģ ayarlarını yapma ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandırıldığı öğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 ÖN KOġUL YETERLĠK MODÜLÜN AMACI EĞĠTĠM ÖĞRETĠM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME Bu modül için ön koģul yoktur. Flekso baskı makinesinin çıkıģ ayarlarını yapmak Genel Amaç: Gerekli ortam sağlandığında flekso baskı makinesinin çıkıģ ayarlarını tekniğine uygun olarak ayarlayabileceksiniz. Amaçlar: Sargı ünitesini sargı tekniğine uygun Ģekilde ayarlayabileceksiniz. Sargı ünitesi bobin ebatlama ayarını kesim paylarını hesaplayarak yapabileceksiniz. Ortam: Matbaa atölye ve laboratuarları, sınıf, iģletme vb. Donanım: Flekso baskı makinesi ve ekipmanları, dilme ünitesi, silindirler, sargı ve takozlar. Bu modül içerisinde her öğrenme faaliyetinden sonra çoktan seçmeli sorular ve uygulamalı sorularla kendi kendinizi değerlendirebileceksiniz. Modül sonunda öğretmeniniz tarafından yapılan uygulamalı sınavla, kazandığınız bilgi ve beceriler değerlendirilecektir. ii

5 GĠRĠġ GĠRĠġ Sevgili Öğrenci, Bu modül flekso baskı makinesinin baskı sonrasında çıkıģ ayarlarının doğru yapılmasını uygulamalı olarak anlatıldığı öğrenme materyalidir. Flekso baskıda sargı ünitesi baskı sonrası iģlemler açısından oldukça önemlidir. Sargı tekniğinin malzemeye uygun yapılmasını bu modül ile uygulayabileceksiniz. ÇıkıĢ tansiyon ayarının giriģ tansiyon ayarından farklı olması gerekliliğini uygulayarak öğreneceksiniz. Sarma esnasında yapılacak ek iģlemleri ve ayarlamaları öğreneceksiniz. Etiket baskı kenar fazlalıklarının sargı ünitesinde farklı bir bobine sarılması gerektiğini uygulayarak öğreneceksiniz. Flekso makinesinin baskı ünitelerinden sonra ilave edilen kesim ve ebatlama bıçaklarının bulunduğu ünitenin ayarlamasını yine bu modül size kazandıracaktır. Size bu modülde bu iģi yapmak için gerekli bilgiler ve uygulama faaliyetleri verilmiģtir. Yaptığınız iģi önemsemeniz ve ciddiye almanız sizi baģarıya ulaģtıracaktır. 1

6 2

7 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 Bu faaliyet ile gerekli ortam sağlandığında kısa zamanda sargı ünitesini sargı tekniğine uygun Ģekilde ayarlayabileceksiniz. ARAġTIRMA Çevrenizde bulunan matbaalara giderek kullandıkları baskı makinelerini inceleyiniz, sargı ünitelerini ve nasıl ayarlandıklarını araģtırınız. Topladığınız bilgileri sınıftaki arkadaģlarınızla paylaģınız. 1.SARGI ÜNĠTESĠ Flekso baskı makinesinde basılmıģ malzemeler sargı ünitesinde bobin haline gelerek daha sonraki aģamalara hazırlanır. Resim 1.1: Sargı ünitesi 3

8 Resim 1.2: Sargı iģlemi 1.1.Sargı Üniteleri Tanımı Flekso baskı makinesinde basılmıģ malzemelerin otomatik olarak sarıldığı ünitelere sargı ünitesi denir. Sargı ünitesinde bulunan mil üzerine basılacak malzemenin ebadına göre boģ bobin (masura) takılır. Basılı malzeme bu masura üzerine sarılır. 1.2.Sargı Üniteleri ÇeĢitleri Flekso baskı makinelerinin sargı üniteleri farlılık arz eder. Sargı ünitesi çeģitleri makine özelliklerine ve iģin türüne göre değiģir. Bazı makineler basılı malzemeyi çeģitli iģlemlerden geçirerek atık ve iģ olan bölgeleri farklı sarmak suretiyle farklılık gösterir. Bazı makineler baskılı malzemeyi olduğu gibi sarar. Bu bobinler ek iģlem görecekleri yardımcı makinelerden geçirilerek son halini alır. Bu tür iģlem görmüģ iģler, dilme uygulanmıģsa iki ayrı rulo olarak sarılır. Etiket baskılarında ise atık kısım ayrı iģ olan kısım ayrı sarılırlar. Sargı ünitelerinin bazıları makineye sabit miller tarafından sargı yapar. Bu ünitelerden basılı iģ mil ile bobin göbeği arası boģlanarak bobin milden çıkartılır. Bu tür ünitelerde sargı milinin bir tarafı makineye sabit, diğer ucu açıktır. BaĢka bir çeģit sargı ünitesi ise sarılmıģ bobin mil ile makineden ayrılarak çıkartılabilir. Bu tür ünitelerde milin iki tarafını da tutan yuvalar vardır. 4

9 Resim 1.3: Etiket sargı iģlemi Resim 1.4: ÇıkıĢ kesim ünitesi Resim 1.5: Ġki tarafı kapalı sargı ünitesi Resim 1.6: Bir tarafı sabit sargı ünitesi Resim 1.7: Etiket baskı iģlemi sargı ünitesi 5

10 1.3.Sarma Ayarları Sargısı yapılacak malzemeye göre göbek bobini kesilerek mile takılır. BoĢ bobin mile hava veya takoz yardımı ile sabitlenir. Sargısı yapılacak malzeme bobine ortalı yapıģtırılır. Sarma tansiyon ayarı çözgü ünitesinden biraz daha fazla verilerek sarma iģlemi gerçekleģtirilir. Basılacak malzeme türüne göre sarma ayarları değiģir. Kâğıt malzemeler mukavemetli ve kalın olduklarından sıkı sarılır. Ġnce film malzemeler ise kâğıda göre daha az sıkı sarılmalıdır. Sargı ünitelerinin tansiyon değeri, çözgü ünitelerininkine göre biraz daha fazla olmalıdır. Çünkü üzerine baskı alan malzeme kalınlaģmıģtır. Birde sargı ünitesi çözgü ünitesinden gelen materyalin gerginliğini sağladığından makine de baskı yolundaki materyalin sürekli gerginliğini koruması için tansiyonu daha yüksek tutulmalıdır. 1.4.Sargı Teknikleri Takozlu Milli Sargı Flekso baskı makinelerinde sargı üniteleri takozlu milli sargı tekniği kullanılmaktadır. Baskısı yapılmıģ materyalin sarılacağı masuranın mil üzerine sabitlenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde masura boģa dönerek sargının sağlıklı ve problemsiz gerçekleģmesi imkânsızlaģır. Bu teknikte masuranın mile sabitlenmesi takoz denilen destek parçalarıyla yapılmaktadır. Takoz mil üzerindeki bobin göbeğini sağ ve soldan sıkıģtırarak bobinin sarılmasını sağlamaktadır. Takozlu milli sargı tekniği kullanımı, yerini havalı milli sargı tekniğine bırakmaya baģlamıģtır Havalı Milli Sargı Resim 1.8: Takozlu milli sargı Flekso baskı makinesinin arka kısmında sarıcı bulunmaktadır. Flekso makinelerinde bobinlerin takıldığı miller genellikle havalı mildir. Havalı milli sargıda mil üzerinde hava etkisiyle dıģa doğru açılan tırnaklar mevcuttur. Bu tırnaklar mil üzerine takılan masurayı kilitleyip boģa dönmesini engellemektedir. Havalı milin subabına hava tabancasıyla hava sıkılır. Masuranın hazırlanması takozlu milli sargıya göre daha hızlı olmaktadır. 6

11 Bu bobinler ek iģlem görecekleri yardımcı makinelerden geçirilerek nihayi halini alır. Bu tür iģlem görmüģ iģler, dilme uygulanmıģsa iki ayrı rulo olarak sarılır. Etiket baskılarında ise atık kısım ayrı, iģ olan kısım ayrı sarılır. Sargı ünitelerinin bazıları makineye sabit miller tarafından sargı yapar. Resim 1.9: Havalı mil Resim 1.10: Havalı milli sargı 1.5. DeğiĢik Baskı Malzemelerini Sarma Yöntemleri Baskı malzemeleri türlerine göre sarma yöntemleri de değiģiklik göstermektedir. Ġnce Ģeffaf film malzemenin kopma riski nedeniyle düģük gerginlikle basılıp sarılması gereklidir. Etiket baskılarında etiket malzemesinin özelliği ve ek kesim iģlemleri nedeniyle atık malzeme sargısı ayrı yapılmalıdır. Kâğıt malzeme baskılarında yüksek gerginlikte baskı ve sargı yapılabilmektedir. 7

12 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ ĠĢlem Basamakları Uygun göbek bobinini seçiniz. Öneriler Mile uygun içi boģluklu masura seçimine dikkat ediniz. ĠĢe uygun geniģlikte masura seçimi yapmaya dikkat ediniz. BoĢ bobini sabitlemek için mile hava veriniz. Göbek bobinini uygun bölgeye taktıktan sonra sabitleyiniz. Hava vermeyi unutmayınız. Bobini sabitleyiniz. Bobin hareket etmediğinden olunuz. emin 8

13 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME A. OBJEKTĠF TESTLER Çoktan Seçmeli Test AĢağıdaki sorularda doğru olan Ģıkkı iģaretleyiniz. 1) BasılmıĢ malzemeler aģağıdaki ünitelerden hangisinde son halini alır? A) Baskı ünitesi B) Çözgü ünitesi C) Sargı ünitesi D) Kurutma ünitesi 2) AĢağıdakilerden hangisi yanlıģtır? A) Sargı ünitesinin ayarları basılan iģe göre farklılık gösterir. B) Etiket malzemelerin sargısı öncesinde kesim iģlemleri gerçekleģtirilir. C) Sargı ünitelerinde bulunan miller üzerine yerleģtirilen boģ bobinler sabitlenmelidir. D) Kâğıt malzemeler sıkı sarılmamalıdır. 3) Sargı ayarlarının doğru seçilmemesi halinde hangi sonuç ortaya çıkar? A) Basılan malzeme kopma yapabilir. B) Sarılan malzeme yapıģma yapar. C) Sarılan malzeme arka verir. D) Sarılan malzeme kurumaz. 4) Sargı ünitesi ayarları yapılırken hangisi göz önünde tutulmaz? A) Baskı malzemesinin cinsi B) Baskı yönü C) Sargı ünitesi cinsi D) Baskının kuruma Ģekli 9

14 Doğru YanlıĢ Testi AĢağıdaki cümleleri doğru veya yanlıģ olarak iģaretleyiniz. Doğru YanlıĢ Sargı ünitesi, makinenin son bölümünde bulunur. Sarılacak malzemenin cinsi ve kalınlığı sargı ayarlarını etkiler. Takozlu milli sargıda bobin hava ile sabitlenir. Sargı ünitesi cinsi iģe göre farklılık gösterir. Havalı milli sargı ünitesinde bobin hava ile sabitlenir. Baskı malzemesi sarma yöntemini değiģtirmez. Sargı teknikleri milin üzerindeki bobinin mile nasıl sabitlendiğine göre isimlendirilir. Kuruma yöntemi sargı yöntemini değiģtirir. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı modül sonundaki cevap anahtarı ile karģılaģtırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Ölçme sorularındaki yanlıģ cevaplarınızı tekrar ederek, araģtırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayınız. 10

15 UYGULAMALI TEST Öğrenme faaliyetinde kazandığınız becerileri aģağıdaki Kontrol listesine göre değerlendiriniz. DEĞERLENDĠRME ÖLÇÜTLERĠ Evet Hayır Uygun göbek bobinini seçtiniz mi? BoĢ bobini sabitlemek için mile hava verdiniz mi? Bobini sabitlediniz mi? Faaliyet değerlendirmeniz sonucunda hayırı iģaretleyerek yapamadığınız iģlemleri tekrar ediniz. Tüm iģlemleri baģarıyla tamamladıysanız bir sonraki faaliyete geçiniz. 11

16 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2 Bu faaliyet ile gerekli ortam sağlandığında kısa zamanda bobin ebatlama ayarlarını hesaplayarak yapabileceksiniz. ARAġTIRMA Çevrenizde bulunan matbaalara giderek kullandıkları baskı makinelerini inceleyiniz, Bobin ebatlama iģlemini, ayarlarını ve nasıl ayarlandıklarını araģtırınız. Topladığınız bilgileri sınıftaki arkadaģlarınızla paylaģınız. 2.BOBĠN EBATLAMA Baskısı yapılmıģ iģler büyük ebatlı ve çoklu olarak bulunur. Bu bobinlerin kenar fazlalıkları atılır, istenilen ebatlarda dilinerek son halini alır. 2.1.Baskılı ĠĢe Bobin Dilme Uygulamak ĠĢler makine ebat ve çaplarına göre çoklu olarak basılır. Baslı iģler bobin dilme iģlemine tabi tutularak istenilen ebatlara getirilir. Bobin dilme iģlemi baskı makinesi sonunda bulunan ek ünite üzerine dilme bıçağı takılarak yapılabilir. Bu durumda makine sargı ünitesi üzerinde dilme iģlemi kadar sargı bobini oluģturulur. Millere boģ masura takılarak sargı iģlemi yapar hale getirilir. Bobin dilme iģlemi ayrıca bu iģe özel makineler tarafından da yapılabilir. Bu makineleri çözgü ünitesi üzerine basılı bobin takıldıktan sonra istenilen yerlere ve sayıda dilme bıçağı kullanarak dilme iģlemi yapılabilir. Bu makinelerde de sargı ünitelerine dilinecek bobin boyutuna ve sayısına göre boģ bobin takılır ve iģlem gerçekleģtirilir. Resim 2.1: Bobin dilme makinesi 12 Resim 2.2: DilinmiĢ bobinin sargısı

17 Resim 2.3: DilinmiĢ bobin sargısı Resim 2.4: Bobine dilme uygulama 2.2. Baskılı ĠĢin Kenar Fazlalıklarını Almak Baskılı iģin kenarında ayar kroslarının bulunduğu bölgeler ve boģ baskısız bölgeler bulunmaktadır. Baskılı iģin net ortaya çıkması için bu kenar fazlalıkların atılması gerekmektedir. Kanar fazlalıkları makine sonuna eklenecek bir aparatla veya bobin ebatlama makinesi üzerindeki vakumlu hortumlar yardımıyla kolayca ayıklanabilmektedir. Baskılı bobin makinenin çözgü ünitesine bağlanır. Kesim yapılacak fazlalık bölgelere kesim bıçakları yerleģtirilir. Kesilen kenar fazlalıkları bir kompresör yardımıyla vakum iģlemi yapan hortumlar yardımıyla atık deposuna gönderilir. Kenar fazlalığı alınan bobin, sargı ünitesinde sarılarak son halini almıģ olur. Resim 2.5: Bobin fazlalığının alınması iģlemi Resim 2.6: Fazlalıkların atık deposuna atılması 13

18 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ ĠĢlem Basamakları Bobin dilme yapınız. Öneriler Dilme bıçağının uygun mesafeye yerleģtirildiğine dikkat ediniz. Dilme bıçağını sabitleyiniz. Dilme iģlemi yapılmıģ parçaların geniģliğinde boģ bobinler takınız. Dilinen bobinlerin rahat sarılması için mesafelerini düzgün ayarlayınız. Kenar fazlalığını alınız. Kenar fazlası bölgelere bıçakların yerleģmesini sağlayınız. Bıçakları sabitleyiniz. Kenar fazlalıklarının bulunduğu bölgeye emici hortumları ayarlayınız. Vakumu çalıģtırmayı ihmal etmeyiniz. Sargı bölümünde iģin sarılması için doğru ebatta boģ bobin takınız. 14

19 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME B. OBJEKTĠF TESTLER Çoktan Seçmeli Test AĢağıdaki sorularda doğru olan Ģıkkı iģaretleyiniz. 1) AĢağıdakilerden hangisi yanlıģtır? A) Bobinleri makine ebadına getirmek için dilme iģlemi yapılır. B) Etiket baskıların parçalanmasında dilme iģlemi yapılır. C) Dilme iģlemi laminasyon iģleminden sonra yapılmaz. D) Dilme iģlemi, laminasyon makinesinde yapılır. 2) Basılı iģin kenar fazlalıkları duruyorsa hangi sonuç ortaya çıkmaz? A) Ebatlama esnasında zorluk çıkarır. B) Basılı iģin sargısı düzgün olmaz. C) ĠĢ kenarındaki kroslar ve boģluklar ambalaj üzerinde gözükür. D) ĠĢ kenarındaki boģluklar ambalaj boyutunu olumsuz etkiler. 3) Basılı malzeme üzerinde ebatlama hangi ünitede yapılır? A) Çözgü ünitesi B) Baskı ünitesi C) Mürekkep ünitesi D) Sargı ünitesi önüne eklenen ek iģlem ünitesi 15

20 Doğru YanlıĢ Testi AĢağıdaki cümleleri doğru veya yanlıģ olarak iģaretleyiniz. Doğru YanlıĢ Basılı iģlerin kenar fazlalıkları alınmalıdır. GeniĢ ebatlı bobinlere dilme iģlemi yapılarak bobinler istenilen ölçüye getirilebilir. Kenar fazlalıkları boģ ve kroslu bölgelerin atılması için yapılır. Dilme iģlemini yapacak makine üzerinde bıçakların yerleri kesinlikle değiģtirilemez. Dilme makinesinin de çözgü ve sargı üniteleri vardır. Basılı iģe dilme iģlemi sargı aģamasında makinede de yapılabilir. Kenar fazlalığı alınan iģler son boyutlarına gelmiģ durumdadır. Kesilen kenar fazlalıkları tekrar kullanılabilir. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı modül sonundaki cevap anahtarı ile karģılaģtırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Ölçme sorularındaki yanlıģ cevaplarınızı tekrar ederek, araģtırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayınız. 16

21 UYGULAMALI TEST Öğrenme faaliyetinde kazandığınız becerileri aģağıdaki kontrol listesine göre değerlendiriniz. DEĞERLENDĠRME ÖLÇÜTLERĠ Evet Hayır Bobin dilme iģlemi yaptınız mı? Kenar fazlalıklarını aldınız mı? Faaliyet değerlendirmeniz sonucunda hayırı iģaretleyerek yapamadığınız iģlemleri tekrar ediniz. Tüm iģlemleri baģarıyla tamamladıysanız modül değerlendirmeye geçiniz. 17

22 MODÜL DEĞERLENDĠRME MODÜL DEĞERLENDĠRME UYGULAMALI TEST (YETERLĠK ÖLÇME) BasılmıĢ bir iģin bobinine; a) Sargı ünitesi ayarlarını yapınız. b) Sargı ünitesi bobin ebatlama iģlemini yapınız. Modülde kazandığınız becerileri aģağıdaki tablo doğrultusunda ölçünüz. DEĞERLENDĠRME ÖLÇÜTLERĠ Evet Hayır Uygun göbek bobini seçtiniz mi? BoĢ bobini sabitlemek için mile hava verdiniz mi? Bobini sabitlediniz mi? Bobin dilme iģlemi yaptınız mı? Kenar fazlalıklarını aldınız mı? DEĞERLENDĠRME Modül değerlendirmeniz sonucunda hayırı iģaretlediğiniz iģlemleri tekrar ediniz. Tüm iģlemleri baģarıyla tamamladıysanız modülü baģardınız tebrikler. BaĢka bir modüle geçebilirsiniz. 18

23 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALĠYET 1 ÇOKTAN SEÇMELĠ TEST 1 D 2 A 3 D ÖĞRENME FAALĠYET 1 DOĞRU YANLIġ TESTĠ 1 D 2 D 3 Y 4 D 5 D 6 Y 7 D 8 Y ÖĞRENME FAALĠYET 2 ÇOKTAN SEÇMELĠ TEST 1 D 2 C 3 B 4 D ÖĞRENME. FAALĠYET 2 DOĞRU YANLIġ TESTĠ 1 D 2 D 3 D 4 Y 5 D 6 D 7 D 8 Y 9 Y 19

24 ÖNERĠLEN KAYNAKLAR ÖNERĠLEN KAYNAKLAR 20

25 KAYNAKÇA KAYNAKÇA Foundation of Flexographic Technical Association, Web Site: ÇAĞLAR Mehmet, Flekso Baskı Kalıplarının Hazırlanması ve Baskı Kalitesine Etkisinin Ġncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi,Ġstanbul, PAYNTER Steve, Harper ġirketi, Türkiye Sunum Flekso, MEYER Prof. Karl Heinz, Flekso Baskı Semineri, Ġstanbul, 1 Kasım ERDAġ Zeki, YayımlanmamıĢ Ders Notları. 21