içindekiler İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR... XXI BİRİNCİ Bölüm DAVANIN AÇILMASI VE KARŞILIKLI OLARAK DİLEKÇELERİN VERİLMESİ

Transkript

1 önsöz...vii İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR... XXI BİRİNCİ Bölüm DAVANIN AÇILMASI VE KARŞILIKLI OLARAK DİLEKÇELERİN VERİLMESİ I. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜ VE DAVA HAKKI...1 II. DAVA ŞARTLARI... 7 A. Genel Olarak... 7 B. Dava Şartlarının Çeşitleri Mahkemeye İlişkin Dava Şartlan a) Yargı Yetkisi (m. 114/1-a) (Türk Mahkemelerinin Yargı Hakkının Bulunması) b) Yargı Yolunun Caiz Olması (m.ll4/l-b) c) Mahkemenin Görevli Olması (m. 114/1-c)...28 d) Kesin Yetki (m. 114/1-ç) Taraflara İlişkin Dava Şartları...36 a) Davada İki Tarafın Bulunması...36 b) Taraf Ehliyeti (m. 114/1-d)...45 c) Dava Ehliyeti (M.l'14/l-d) aa) Gerçek Kişilerin Dava Ehliyeti bb) Tüzel Kişilerin Dava Ehliyeti d) Kanunî Temsilcinin Gerekli Niteliğe Sahip Olması (m. 114/1-d) e) Dava Takip Yetkisi (m,114/l-e) f) Davaya Vekâlet Ehliyeti ve Geçerli Vekâletname (m. 114/1 -f) aa) Genel Olarak bb) Davada Vekil Olabilecek Kişiler cc) Davaya Vekâlet Ehliyeti Dava Şartıdır dd) Vekâletin (Temsil Yetkisinin) Verilmesi - Vekâletname ee) Vekâletnamenin Şekli ff) Vekâlet Sözleşmesinin Kapsamı

2 gg) Vekâletnamede Şekil Noksanı Bulunması hh) Vekâletnamenin İbrazı aaa) Genel Olarak bbb) Vekâletnamenin Verilmemesi Halinde Uygulanacak Hükümler i) Vekâletnamesiz Dava Açılması ii) Açılmış Olan Bir Davayı Vekil Sıfatıyla Takip Etmek İsteyen Kişinin Vekâletnamesini Vermemesi ıı) Vekilin vekâlet veren huzurundaki beyanı ii) Vekilin İstifası ve Azli jj) Davaya vekâlet ve vekâlet ehliyeti konusunda Emsâl İçtihatlar g) Davacının Yatırması Gerekli Gider Avansının Yatırılmış Olması (m.ll4/l-g) h) Teminat Gösterilmesine İlişkin Kararın Gereğinin Yerine Getirilmesi (m. 114/1 -ğ) aa) Genel Olarak bb) Teminat Gösterilmesi Gereken Hâller cc) Teminat Gerektirmeyen Hâller dd) Teminat Kararı Verilmesi Usulü ee) Teminat Gösterilmemesinin Sonuçlan Dava Konusuna İlişkin Dava Şartları a) Davacının Dava Açmakta Hukuki Yararının Bulunması (m.ll4/l-h) b) Aynı Davanın, Daha Önceden Açılmış ve Hâlen Görülmekte (Derdest) Olmaması (m. 114/1-1) aa) Genel Olarak bb) Derdestliğin Şartları aaa) Aynı Davanın İki Kere Açılmış Olması bbb) Birinci (İlk) Davanın Görülmekte (Derdest) Olması ccc) Daha Önce Açılan Dava ile İkinci Davanın Aynı Olması i) Genel Olarak ii) Tarafların Aynı Olması iii) Her İki Davanın Konusunun Aynı Olması iv) Dava Sebebinin Aynı Olması cc) Derdestlik (Olumsuz) Dava Şartının İncelenmesi...270

3 XI dd) Derdestlik (Olumsuz) Dava Şartı İle İlgili Emsal İçtihatlar c) Kesin Hüküm Bulunmaması (m.h4/l-i) aa) Açıklama bb) Olumsuz bir dava şartı olarak, dava konusu uyuşmazlığın daha önce bir kesin hüküm ile (HMK m. 303) çözümlenmemiş olması konusunda Yargıtay kararlarından misâller: C. Özel Dava Şartları D. Dava Şartlarının İncelenmesi III. İLK İTİRAZLAR A. Genel Olarak B. İlk İtirazların İncelenmesi IV. DAVA AÇILMASI (Genel Bilgi) V. DAVA DİLEKÇESİNİN İÇERİĞİ, DİLEKÇEDEKİ EKSİKLİKLER, EKSİKLİĞİN TAMAMLATTIRILMASI USÛLÜ VE DAVANIN AÇILMAMIŞ SAYILMASI A. Dava Dilekçesinin İçeriği B. Dava Dilekçesindeki Eksikliğin Tamamlattırılması Usulü C. Davanın Açılmamış Sayılması D. Dava Dilekçesinde Bulunması Gereken Diğer Unsurlarda Eksiklik E. Konuyla İlgili Emsal İçtihatlar VI. HARÇ VE GİDERLERİN YATIRILMASI A sayılı I lukuk Muhakemeleri Kanunun İlgili Madde Metinleri ve Gerekçeleri (ile HUMK'nun karşılık gelen madde metinleri B. Hukuk Muhakemeleri Kanunu Yönetmeliğinin İlgili Maddeleri C. Gider Avansı Tarifesi D. Açıklama Dava Açılırken Harç ve Avans (Gider Avansı) Ödenmesi Zorunluluğu Delil İkamesi İçin Avans E. Uygulamadaki Gelişmeler F. Re'sen Yapılması Gereken İşlemlere İlişkin Giderler G. Avansın İadesi VII. DAVANIN AÇILMA ZAMANI A. Açıklama B. Davanın Açılma Zamanı İle İlgili Emsal İçtihatlar VIII. DAVA AÇILMASININ SONUÇLARI

4 XII içindekiler A. Genel Olarak... B. Maddî Hukuk Bakımından Sonuçları Zamanaşımının Kesilmesi ve Hak Düşürücü Sürenin Korunması Şahsa Bağlı Bazı Hakların Malvarlığı Hakkına Dönüşmesi... 47S 3. İyiniyetin Kötüniyete Dönüşmesi Davalının Temerrüde Düşmesi (Mütemerrid Olması) C. Usûl Hukuku Bakımından Sonuçları Mahkemenin Davayı İnceleme Zorunluluğu Dava Şartlarının Davanın Açıldığı Tarihe Göre İncelenmesi Davanın, Açıldığı Tarihteki Duruma Göre Karara Bağlanması Derdestlik İhtiyatî Tedbirin Korunması Davayı Geri Alma Yasağı Davayı (İddiayı) Genişletme ve Değiştirme Yasağı (m.141, 319) IX. BELGELERİN BİRLİKTE VERİLMESİ VE DAVA DİLEKÇESİNİN TEBLİĞİ X. DAVANIN GERİ ALINMASI A. Açıklama B. Davanın Geri Alınması İle İlgili Emsâl İçtihatlar XI. DAVADA İRADÎ OLARAK TARAF DEĞİŞİKLİĞİ YAPILMASI A. Açıklama B. Tarafta İradî Değişiklik (m.124) Uygulamasıyla İlgili Emsâl İçtihatlar C. "Temsilcide Hata" Uygulamasıyla İlgili Emsâl İçtihatlar XII. DAVA KONUSUNUN DEVRİ A. Açıklama B. Dava Konusunun Devri İle İlgili Emsâl İçtihatlar XIII. KARŞILIKLI OLARAK DİLEKÇELERİN VERİLMESİ A. Dava Dilekçesinin Tebliği B. Cevap Dilekçesi C. Karşı Dava D. Cevaba Cevap ve İkinci Cevap Dilekçesi İKİNCİ BÖLÜM ÖN İNCELEME I. GENEL OLARAK II. ÖN İNCELEME DİLEKÇELERİN KARŞILIKLI VERİLMESİNDEN SONRA YAPILIR...622

5 İçindekiler XIII III. ÖN İNCELEME TAMAMLANMADAN VE GEREKLİ KARARLAR ALINMADAN TAHKİKATA GEÇİLEMEZ VE TAHKİKAT İÇİN DURUŞMA GÜNÜ VERİLEMEZ IV. ÖN İNCELEMENİN KAI SAMl V. ÖN İNCELEMENİN YAPILMASI USÛLÜ A. Duruşmasız (Dosya Üzerinden) Ön İnceleme B. Duruşmalı Ön İnceleme VI. BASİT YARGILAMA USÛLÜNDE ÖN İNCELEME VII. KANUN YOLLARI BAKIMINDAN ÖN İNCELEME A. İstinaf Kanun Yolunda B. Temyiz Kanun Yolunda Ön İnceleme VIII. HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU YÖNETMELİĞİ HÜKÜMLERİ IX. ÖN İNCELEME KONUSUNDA YARGITAY KARARLARI Üçüncü Bölüm TAHKİKAT (M ) VE (ŞEKLÎ) TAHKİKAT İŞLEMLERİ (M ) I. TAHKİKAT VE TAHKİKATIN YAPILMASI II. DURUŞMA A. Genel Olarak B. Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla Duruşma İcrası C. Tarafların Duruşmaya Gelmemesi, Sonuçları ve Davanın Açılmamış Sayılması Açıklama Dosyanın İşlemden Kaldırılması ve Davanın Açılmamış Sayılması Konularında Emsal İçtihatlar D. Tutanaklar ve Dava Dosyası III. ÖN SORUN VE BEKLETİCİ SORUN A. Ön Sorun (Hadise, Mes'elei Mukaddime) Açıklama Ön Sorun İle İlgili Emsal İçtihatlar B. Bekletici Sorun (Mes'elei Müstehire) Açıklama Bekletici Sorun İle İlgili Emsal İçtihatlar IV. DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ VE AYRILMASI A. Açıklama B. Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması İle İlgili Emsal İçtihatlar V. İSTİCVAP

6 XIV içindekiler A. Açıklama... ^44 B. İsticvap İle İlgili Emsal İçtihatlar VI. ISLAH...«79 A. Tanım ve Genel Bilgi B. Islahın Yapılması C. Islahın Çeşitleri Davanın Tamamen Islahı Davanın Kısmen Islahı D. Islahın Etkisi... «96 E. Islahın Konusu F. Islah Yoluyla Faiz İstenmesi G. Islah-Zamanaşımı H. Islah Yoluna Başvurulması Gerekli Olmayan Hâller VII. MADDİ HATALARIN DÜZELTİLMESİ A. Açıklama B. Konuyla İlgili Emsâl İçtihatlar DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İSPAT VE DELİLLER (M ) (Maddî Tahkikat İşlemleri) I. GENEL OLARAK II. BELGE VE SENET A. Belge ve Senet Kavramı B. Senet Çeşitleri Âdı Senetler a) Genel Olarak b) Âdı Senetlerin İspat Gücü c) Âdi Senetlerin Sahteliği Resmî Senetler a) Genel Olarak b) Noter Senetleri c) Yabancı Ülkelerde Düzenlenen Resmî Senetler d) Resmî Makam ve Mercilerce Düzenlenen Diğer Belgeler e) Resmî Senetlerin İspat Gücü f) Resmî Senetlerin Sahteliği Sahtecilik Suçundan Açılan Ceza Davasının Etkisi ve Sonucunun Beklenmesi Gerekip Gerekmeyeceği Sorunu C. Belgelerin Mahkemeye Verilmesi (İbrazı) Zorunluluğu Genel Olarak

7 XV 2. Ticari Defterlerin İbrazı ve Delil Olması ü. Senetle İspat Mecburiyeti (Tanıkla İspat Yasağı) Genel Olarak Birinci Ana Kural - Yapıldıkları Zamanki Miktar veya Değerleri Kanundaki İspat Sınırının Üzerinde Olan (Bir 1 lakkın Doğumu, Düşürülmesi, Devri, Değiştirilmesi, Yenilenmesi, Ertelenmesi, İkrarı ve İtfası Amacıyla Yapılan) Hukuki İşlemlerin Senetle İspat Mecburiyeti IİMK m. 200/1'deki Birinci Ana Kuralın İstisnaları a) Delil Başlangıcı b) Maddî ve Manevî İmkânsızlık Hâlleri aa) Altsoy ve üstsoy, kardeşler, eşler, kaymbaba, kaynana ile gelin ve damat arasındaki hukukî işlemler tanıkla ispat edilebilir (m.203/1-a) bb) İşin niteliğine ve tarafların durumlarına göre, senede bağlanmaması teamül olarak yerleşmiş bulunan hukuki işlemler tanıkla ispat edilebilir (m.203/1 -b) cc) Yangın, deniz kazası, deprem gibi senet alınmasında (maddî) imkânsızlık veya olağanüstü güçlük bulunan hâllerde yapılan hukukî işlemler (miktar ve değerine bakılmaksızın) tanıkla ispat edilebilir (m.203/l-c) dd) Hukuki işlemlerde irade bozukluğu ile aşırı yararlanma iddiaları tanıkla ispat edilebilir (m.203/l-ç) ee) Hukuki işlemlere ve senetlere karşı üçüncü kişilerin muvazaa iddiaları tanıkla ispat edilebilir (m.203/l-d) ff) Senedin beklenmeyen bir olay veya zorlayıcı bir nedenle kaybolduğu tanıkla ispat edilebilir (m.203/l-e) c) Haksız Fiilden Doğan Tazminat Alacakları Tanıkla İspat Edilebilir d) I lukukî İşlemin Tanıkla İspat Edilebileceği Hususunda Delil Sözleşmesi Varsa e) Kadastro Davaları İstisnalar Dışında HMK m. 200/1'deki Birinci Ana Kural Uygulanır Hukukî Fiiller Tanıkla İspat Edilir İkinci Ana Kural - Senede Karşı Senetle İspat Mecburiyeti (Senede Karşı Tanıkla İspat Yasağı) (m.201)

8 XVI içindekiler a) Genel Olarak b) İkinci Ana Kuralın Uygulanmasına Misâller 1164 aa) Senede bağlı alacakların ödendiği iddiası tanıkla ispat edilemez; senetle (kesin delille) ispat edilmelidir bb) Yazılı kira sözleşmesine karşı tanık dinlenemez cc) Taraflar arasında yazılı bir ödünç sözleşmesi (senedi) varsa, borçlu ödünç almış olduğu parayı ödediğini, senet (kesin delil) ile ispat edebilir; tanıkla ispat edemez dd) Satış vaadi sözleşmesinin aslında karz akdinin teminatı olduğuna ilişkin savunmanın tanıkla ispatı mümkün olmayıp, senetle (kesin delil) ile ispat edilmesi gerekir ee) Senede bağlanmış hukuki ilişkiye karşı ileri sürülen teslimat iddiasının senetle ispatı zorunludur ff) Tamamen doldurulmadan verilen bir kambiyo senedinin (meselâ bononun) anlaşmaya aykırı olarak doldurulduğu iddiasının, senede karşı senetle ispat kuralı uyarınca yazılı delille ispat edilmesi gerekir gg) Senedin (bononun) bedelsiz (karşılıksız) olduğu ve teminat veya hatır için ya da kredi temini için verildiği iddiaları senet ile ispat edilmelidir; tanıkla ispat edilemez hh) "Bedeli malen alındı" kaydını içeren bir bonoda, borçlu bunun aksini, yani malın teslim edilmediğini ancak yazılı (kesin) delil ile ispat edebilir ii) Senede bağlanmış bir sözleşmenin tarafları, o sözleşmenin geçersiz olduğuna, sözleşmenin sonradan anlaşma ile feshedildiğine veya ikinci bir sözleşme ile sona erdirildiğine ilişkin savunmalarını da ancak senetle ispat edebilir jj) Senede karşı senetle ispat zorunluluğuna ilişkin kural, yalnız senedin tarafları için geçerlidir. Buna karşılık, taraf olmadıkları bir hukukî ilişki için yazılı belge getirmeleri kendilerinden beklenemeyecek olan üçüncü kişiler, senede karşı olan iddialarını senetle ispat etmek zorunda değildirler. Bir senedin taraflarının halefleri de, senedin tarafları kavramına dahildir ve bu nedenle senede karşı olan iddialarını tanıkla ispat edemezler

9 XVII kk) Borç ikrarını içeren bir senette borcun sebebi gösterilmiş (borç ikrarı illî) ise, bunun aksini iddia eden borçlu, senette gösterilen sebebin gerçekleşmediğini ancak senet (kesin delil) ile ispat edilebilir ) Senede karşı ileri sürülen iddianın ispatı için, aynı ispat gücüne sahip bir belgeye istinad edilmesi şart değildir c) İkinci Ana Kuralın İstisnaları IMK m. 200 ve 201'de Yer Alan Senetle İspat Kurallarının Ceza Davalarında Uygulanması YEMİN A. Genel Olarak B. Yeminin Konusu C. Yeminin Tarafa Teklif Edilebilmesi, Tarafça Eda veya İade Olunması Dava Ehliyeti ve Taraf Bakımından Yemin Yemin Edecek Kimsenin Bulunduğu Yerde Yemin Ettirilmesi, Görüntü ve Ses Nakli Yoluyla Yeminin Eda Edilmesi Yemin Teklifi ve Taraflar Yemine Davet Arakararı Verilmesi Kendisine Yemin Teklif Olunan Tarafın Seçenekleri a) Yeminin Kabulü, Eda Edilmesi ve Sonuçları b) Yeminin İadesi, Yeminden Kaçınma ve Sonuçlan D. Yalan Yere Yemin Nedeniyle Açılan Ceza Davasının, Esas Dava Bakımından Bekletici Sorun Yapılıp Yapılamayacağı E. 1 la ki m Huzurunda Yemin Etmeleri Gereken Kamu Görevlileri, Bilirkişiler ve Diğer Kişilerin Yapacakları Yemine İlişkin Düzenlenecek Olan "Yemin Tutanağı"ran Tanzim Usûlü E. Yeminle İlgili Emsal İçtihatlar IV. TANIK VE TANIKLIK A. Genel Olarak B. Tanıkların Gösterilmesi ve Mahkemeye Davet Edilmesi C. Tanıklıktan Çekinme Kişisel Nedenlerle Tanıklıktan Çekinme Sır Nedeniyle Tanıklıktan Çekinme Menfaat İhlâli Tehlikesi Nedeniyle Tanıklıktan Çekinme Tanıklıktan Çekinme Hakkının İstisnaları (Tanıklıktan Çekinmenin Caiz Olmadığı Hâller)

10 XVIII 5. Tanıklıktan Çekinme Usûlü D. Tanıkların Dinlenmesi E. Tanık İfadelerinin Değerlendirilmesi F. Tanığa Ödenecek Ücret ve Giderler G. Tanık ve Tanıklık İle İlgili Emsal İçtihatlar V. BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ A. Genel Olarak B. Bilirkişi İncelemesini Gerektiren Hâller C. Bilirkişi İncelemesine Karar Verilmesi D. Bilirkişi Seçimi, Bilirkişilerin Görevlendirilmesi ve Görevin Yerine Getirilmesi E. Bilirkişinin Yasaklılığı ve Reddi F. Bilirkişi İncelemesi, Bilirkişinin Oy ve Görüşünü Yazılı veya Sözlü Olarak Bildirmesi G. Bilirkişi Raporuna İtiraz H. Bilirkişi Oy ve Görüşünün Değerlendirilmesi I. Bilirkişi Gider ve Ücreti J. Bilirkişilerin Hukukî Sorumluluğu ve Ceza Hukuku Bakımından Durumu K. Gerçeğe Aykırı Raporun İade-i Muhakeme Nedeni Olması L. Bilirkişi İncelemesi İle Emsâl İçtihatlar VI. KEŞİF A. Genel Olarak B. Keşif Kararı C. Keşif Giderleri D. Yetkili Mahkeme E. Keşfin Yapılması F. Keşfe Katlanma Zorunluluğu G. Keşifle İlgili Emsâl İçtihatlar FI. Soybağı Tespiti İçin İnceleme- Vücuttan Kan veya Doku Alınmasına Katlanmak Zorunluluğu VII. UZMAN GÖRÜŞÜ Beşİncî Bölüm HÜKÜM VE DAVAYA SON VEREN TARAF İŞLEMLERİ I. HÜKÜM A. Genel Olarak Karar ve Hüküm B. Tahkikatın Sona Ermesi, Sözlü Yargılama, Hükmün Verilmesi ve Tefhimi

11 XIX C. I lükmün Kapsamı, Yazılması, Saklanması, Taraflara Verilmesi IJ. Hükmün İmza Edilememesi E. İlâmın Alınması, Kesinleşme Kaydı ve Harçlar F. 1 kırçların ve Para Cezalarının Tahsili G. Yargılama Giderlerinin İadesi II. KESİN HÜKÜM A. Genel Olarak B. Şeklî Anlamda Kesin Hükiim-Maddî Anlamda Kesin Hüküm Ayrımı Şeklî Anlamda Kesin Hüküm Maddî Anlamda Kesin Hüküm a) Genel Olarak b) Maddî Anlamda Kesin Hükmün Uygulama Alanı c) Maddî Anlamda Kesin Hükmün Etkileri d) Maddî Anlamda Kesin Hükmün Yargılamanın İadesine Konu Olması III. HÜKMÜN TASHİHİ VE TAVZİHİ A. I lükmün Tashihi B. Hükmün Tavzihi IV. DAVAYA SON VEREN TARAF İŞLEMLERİ A. Feragat ve Davayı Kabul B. Sulh C. Davaya Son Veren Taraf İşlemlerinin Keşif Sırasında Yapılması D. Karar Verilmiş Dosyalara İlişkin İşlemler Altinci Bölüm BASİT YARGILAMA USULÜ I. GENEL OLARAK II. BASİT YARGILAMA USÛLÜNE TÂBİ DAVA VE İŞLER III. DAVA AÇILMASI VE DİLEKÇELERİN VERİLMESİ IV. ÖN İNCELEME, TAHKİKAT VE HÜKÜM V. YARGITAY KARARLARI A. Basit Yargılama Usûlü İle İlgili Kararlar B. Çekişmesiz Yargı İle İlgili Kararlar KAYNAKÇA 1761