Polikistik Over Sendromlu Hastalarda Yeme Tutumu

Transkript

1 ORIGINAL ARTICLE Polikistik Over Sendromlu Hastalarda Yeme Tutumu The Eating Attitudes in Polycystic Ovary Syndrome Patients Z. O. Dag 1, Y. Isık 1, S.V. Buturak 2, M. Alpua 3, Y. Turkel 3, E. Dag 3 Özet Amaç: Bu çalışmada Polikistik over sendromu (PKOS) hastalarında olası yeme bozukluğunun sıklığını araştırmak amaçlanmıştır. Materyal ve Metod: Bu çalışmaya Rotterdam tanı kriterlerine göre tanı koyulan 43 PKOS hastası ve 33 sağlıklı gönüllü alındı. Tüm gönüllülere olası yeme bozukluğunu saptamaya yönelik Yeme Tutumu Testi (YTT) uygulandı. Ayrıca hastalara Hastane anksiyete depresyon skalası (HADS) ve kısa form (36) (SF-36) ölçeği uygulandı. Bulgular: Ortalama YTT skoru hastalarda 17.83±11.06, kontrol grubunda 12.45±8.38 idi (p=0.02). Hastaların 9 (%20.9), kontrol grubunun 1 (%10) inde YTT skoru kesme puanının üstündeydi.. Her iki grup arasında istatistiksel olarak belirgin fark vardı (p=0.03). SF-36 fiziksel komponent skoru ve mental komponent skorları hasta grubunda kontrol grubuna göre anlamlı düşüktü ( sırasıyla p=0.02, p=0.03). HADS anksiyete ve depresyon skorları hasta grubunda yüksekti (sırasıyla p=0.04, p=0.01) Sonuç: Çalışmamızda PKOS hastalarında yeme bozukluğu riski yüksek bulunmuştur. Yeme bozukluklarına bağlı olarak PKOS un doğal seyrinde istenmeyen seyir görülebileceğinden, PKOS hastalarında yeme bozukluklarına yönelik bu tür taramalar yapılmalı ve böylece erken tanı, gerekiyorsa tedavi imkanı sağlanmalıdır. Anahtar Kelimeler: Polikistik over sendromu; yeme bozuklukları; yeme tutumu Abstract Objective: The frequency of the possible eating disorder in Polycystic ovary syndrome (PCOS) patients was investigateded in this study. Materials and Methods: Forty-three PCOS patients diagnosed according to the Rotterdam criteria and 33 healthy volunteers were enrolled in this study. The Eating Attitudes Test (EAT) aimed at determining the possible eating disorder was applied to the subjects. Also, Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) and Short Form (36) (SF-36) were applied. Results: The average EAT score was ± in the patients and 12:45 ± 8:38 in the control group (p=0.02). The EAT score was above the cut-off point in 9 (%20.9) patients and 1 (%10) in the controls (p=0.03). The patients SF-36 physical component and mental component scores were lower (respectively, p=0.02, p=0.03) and HAD scores were higher (respectively, p=0.04, p=0.01) than those of the controls. Conclusion: The risk of the eating disorder in PCOS patients was found elevated in our study. As a result of eating disorders, the natural course of PCOS can progress to worse and so, this kind of tests help to determine eating disorder in PCOS patients, which provide to chance of early diagnosis and treatment of the preoblem. Keywords: Polycystic ovary syndrome; eating disorder; eating attitudes Giriş 1 Kirikkale Universty Medical Faculty, Department of Obstetrics and Gynecology, Kirikkale zozcan23@yahoo.com 2 Kirikkale Universty Medical Faculty, Department of Psychiatry, Kirikkale 3 Kirikkale Universty Medical Faculty, Department of Neurology, Kirikkale Polikistik over sendromu (PKOS) kadınlarda reproduktiv dönemin en yaygın görülen endokrin bozukluğudur. PKOS yaklaşık olarak kadınların %6-10 unda görülür (1,2). PKOS un semptomları amenore, oligomenore, hirşutizm, obezite, 33

2 infertilite, anovulasyon ve aknedir. Hastalık sosyal yaşamda ve evlilik hayatında uyumsuzluk ve seksüel fonksiyon bozukluğuna neden olur (3). Rotterdam kriterlerine göre, PKOS tanısı aşağıda sıralanan kriterlerden en az ikisinin varlığı ile konulur: 1. Ovulasyonun kronik yokluğu ile amenore veya menstrual bozukluk, 2. Hiperandrojenizmin klinik ve/veya biyokimyasal özelliklerinin varlığı, 3. Diğer endokrin bozuklukların dışlanmasından sonra ultrasonografik incelemede polikistik overlerin varlığı (4). Yeme bozuklukları, psikiyatrik hastalıkları içinde yer alan, anoreksiya nervoza, bulimia nervoza (BN) ve yeme bağımlılığı ndan oluşan bir tanı grubudur. Anoreksiya nervozadaki temel belirtiler; zayıf bir bedene sahip olma arzusu, kilo almaktan aşırı korku, beden imgesinde bozukluk ve adet kesilmesidir. Bulmik atak sırasında aşırı yemek yeme epizodları vardır. Ancak bulmik bireyler dış görünüşünün bozulmaması ve kilo almamak için kusma, egzersiz yapma ve yemek yememe gibi davranışlar içerisine girerler. BN prevelansı adolesan ve genç bayanlar arasında %1-2 arasındadır (5,6). Çeşitli çalışmalarda PKOS ile BN arasındaki ilişki gösterilmiştir. PKOS a eşlik eden psikiyatrik yakınmalar, dış görünüşteki değişiklik ve endokrinolojik bozukluklar, PKOS ta BN nin görülmesinden sorumlu olabilir. Ancak, her iki hastalık arasındaki etyolojik ilişki tam olarak anlaşılamamıştır (7,8,9). PKOS ve psikiyatrik bozukluklar arasındaki ilişki iyi bilinmektedir. Önceki çalışmalarda PKOS lu hastaların %56.9 unda anksiyete, depresyon, bipolar bozukluk gibi psikiyatrik bozukluklar gösterilmiştir (10). PKOS hastalarının günlük yaşam aktivitesi (GYA) bozulmuştur. PKOS hastalarında GYA temel olarak psikolojik bozulmadan kaynaklanmaktadır. Ayrıca, hastalığın temel özellikleri Z. O. Dag et. al. de buna katkıda bulunmaktadır (3). Biz bu çalışmada Yeme Tutumu Testi (YTT) ni kullanarak PKOS hastalarımız arasındaki yeme bozukluğu sıklığını araştırmayı hedefledik. Materyal ve Metod Bu çalışmaya Rotterdam tanı kriterlerine göre tanı koyulan 43 PKOS hastası ve 33 sağlıklı gönüllü alındı. Gönüllülerin eğitim düzeyi ve vücut kitle indeksi (VKİ) kaydedildi. Tüm hastalara olası yeme bozukluğunu saptamaya yönelik YTT uygulandı. Ayrıca hastalara Hastane Anksiyete Depresyon Skalası (HADS) ve kısa form (36) (SF- 36) ölçeği uygulandı. Çalışma lokal etik komite tarafından onaylandı. YTT Garner and Garfinkel tarafından 1979 da geliştirildi (11). YTT tüm dünyada yeme bozukluğunu taramada tanısal bir test olarak yaygın kullanılmaktadır. Likert tipi altı basamaklı yanıt formu doldurulmaktadır ve kırk madde içermektedir. Bu testin Türkçe geçerlilik ve güvenilirliği Işık Savaşır ve Neşe Erol tarafından yapılmıştır (12). Testin kesme değeri 30 olarak belirlenmiştir. 30 ve üzeri puan alan bireyler yeme bozukluğu açısından yüksek riskli grupta değerlendirilir. Puandaki artış patolojinin ciddiyeti ile doğrudan ilişkilidir. HADS; hastada anksiyete ve depresyon yönünden riski belirlemek, düzeyini ve şiddet değişimini ölçmek amacıyla kullanılmaktadır. Anksiyete (HADS-A) ve depresyonu (HADSD) ayrı değerlendiren iki alt ölçeği vardır. Ölçeğin Türkçe formunun kesme puanları anksiyete alt ölçeği için 10, depresyon alt ölçeği için yedi olarak saptanmıştır (13). SF-36 tıbbi alanda yaygın kullanılan yaşam kalitesi ölçeği olup fiziksel ve mental yönden sağlığı 34

3 Polikistik Over Sendromu ve Yeme Tutumu Ajans 2014; 2(1): değerlendiren toplam 36 maddelik sekiz alt skaladan oluşmaktadır. Bu alt skalalar, fiziksel fonksiyon, fiziksel sağlık, ağrı, genel sağlık, enerji/yorgunluk, sosyal fonksiyon, emosyonel yönden rol kısıtlılığı ve mental sağlıktır. Türk toplumu için uyarlanması yapılmış, osteoartrit ve kronik bel ağrılı hastalarda geçerli ve güvenilir bulunmuştur. Puanlar arasında değişmekte olup 100 puan en iyi sağlık durumunu, 0 puan en kötü sağlık durumunu göstermektedir. Ölçeğin çok sayıdaki bulguyla ilişkilendirilmesini kolaylaştırmak amacıyla, genel nüfusun normal verileri ile özel bir hesaplama yöntemi kullanılarak, ilk dört alt ölçeğin puanlarıyla Fiziksel Komponent Skoru (FBÖ), son dört alt ölçeğin puanlarıyla da Mental Komponent Skoru hesaplandı. Bu şekilde fiziksel ve mental yaşam kalitesi puanlarına ulaşıldı (14,15). İstatistiksel Analiz Çalışma verileri değerlendirilirken tanımlayıcı istatistiksel metodların (ortalama, standart sapma) yanı sıra niceliksel verilerin karşılaştırılmasında iki grup arası karşılaştırmalarında student-t testi kullanıldı. Değişkenlerin birbirleriyle korelasyonu için Pearson korelasyon analizi kullanıldı. P <0.05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. Bu araştırmanın tüm istatistiksel analizleri Statistical Package for Social Sciences (SPSS) 16.0 versiyonu paket programı kullanılarak değerlendirildi. Ortalama YTT skoru hastalarda 17.83±11.06, kontrol grubunda 12.45±8.38 idi (p=0.02). Hastaların 9 (%20.9), kontrol grubunun 1 (%10) inde YTT skoru kesme puanının üstündeydi. Her iki grup arasında istatistiksel olarak belirgin fark vardı (p=0.03). Tablo 1. Hasta ve kontrollerin demografik özellikleri Değişken Hasta (n=43) Kontrol (n=33) Yaş (yıl) 21.11± ±2.04* Eğitim Lise Üniversite VKİ (kg/m 2 ) 23.31± ±3.28# YTT 17.83± ±8.38% *p=0.19, & p=0.27, # p=0.008, % p=0.02 VKİ: Vücut kitle indeksi, YTT: Yeme tutumu testi SF-36 fiziksel komponent skoru ve mental komponent skorları hasta grubunda kontrol grubuna göre anlamlı düşüktü ( sırasıyla ; p=0.02, p=0.03) (Tablo2). Tablo 2. SF-36 skorlarının karşılaştırılması SF-36 Hasta (n=43) Kontrol (n=33) p SF-36 Fiziksel komponent SF-36 Mental komponent 71.99± ± ± ± HADS-A ve HADS-D skorları hasta grubunda kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksekti (sırasıyla; p=0.04, p=0.01) (Tablo 3). YTT ortalama skorları ile eğitim düzeyi, SF-36 fiziksel Sonuçlar Gönüllülerin demografik verileri Tablo 1 de belirtildi. Buna göre her iki grup arasında yaş ve eğitim düzeyi açısından fark yoktu. Ancak her iki grup arasında VKİ açısından istatistiksel olarak belirgin fark vardı (P=0.008). Tablo 3. HADS skorlarının karşılaştırılması HADS Hasta (n=43) Kontrol (n=33) p HADS- Anksiyete HADS- Depresyon 8.13± ± ± ± HADS: hastane anksiyete depresyon skalası 35

4 Z. O. Dag et. al. Table 4. YTT ile VKİ, eğitim düzeyi, HAD-A, HAD-D, SF-36 F, SF-36 M arasındaki korelasyon VKİ * Eğitim HAD-A ** HAD-D *** SF-36 F **** SF-36 M ***** r p p YTT * VKİ: Vücut kitle indeksi, ** HAD-A: Hastane Anksiyete Depresyon Skalası-anksiyete, *** HAD-D:Hastane Anksiyete Depresyon Skalası, **** SF-36 F: kısa form 36 fiziksel komponent skoru ***** SF-36 M: Kısa form 36 mental komponent skoru komponent skoru ve mental komponent skorları arasında negatif, HADS-A ve HADS-D skorları arasında pozitif korelasyon vardı (Tablo 4). Tartışma Biz bu çalışmada PKOS hastalarının % 20.9 unda yeme tutumu bozukluğu bulduk. Her ne kadar bu test tanı amaçlı olmaktan ziyade tarama amaçlı olsa da, bulduğumuz sonuç dikkat çekicidir. Aynı zamanda PKOS hastalarımızın VKİ nin fazla olduğu, GYA nın bozulduğu ve anksiyete ve depresyon testlerinde skorların yüksek olduğu izlendi. PKOS lu hastalar genellikle aşırı kilolu veya obezdir. PKOS ve obezite için hiperandrojenizm, menstrual bozukluklar, infertilite ve insülin rezistansı ortak bozukluklardır (16). Daha önce yapılan çalışmalarda PKOS hastalarında yeme bozukluğu varlığı gösterilmiştir. MC Cluskey ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmada, Edinburg Bulimia Araştırma Testi (EBAT) skorları PKOS hastalarında yüksek bulunmuştur. Yazarlar PKOS hastalarının yeme bozukluğu açısından taranmasını önermişlerdir (17). Naessén ve arkadaşları PKOS hastalarında bulmik davranışların arttığını göstermişlerdir (18). Bunların dışında çeşitli çalışmalarda PKOS hastalarında BN varlığını göstermişlerdir (7,8,9). McCluskey ve arkadaşları yaptıkları bir çalışmada PKOS hastalarında yeme bağımlılığı bulmuşlardır (19). Michelmore ve arkadaşları ise PKOS ile yeme bozukluğu arasında bir ilişki gösterememişlerdir (20). PKOS hastalarında yeme bozukluğunun neden oluştuğu çeşitli mekanizmalarla açıklanmaya çalışılmıştır. PKOS a eşlik eden psikiyatrik yakınmalar, dış görünüşteki değişiklik ve endokrinolojik bozukluklar yeme bozukluğu etyolojisinden sorumlu olabilir (7,8,9). Ayrıca, PKOS hastalarında bozulmuş leptin ve ghrelin fonksiyonları yeme bozukluğu etyolojisinde rol oynayabilir (21,22). Ancak, her iki hastalık arasındaki etyolojik ilişki tam olarak anlaşılamamıştır. Bizim çalışmamızda, YTT deki bozukluk, PKOS ile yeme bozukluğu arasındaki ilişkinin varlığını destekler. Ancak, çalışmamızda hastalarımızda hangi tip yeme bozukluğu olduğu, çalışmamızın amacı dışında olduğu için tespit edilmemiştir. Daha önceki çalışmalarda, PKOS hastalarında anksiyete bozukluğu ve depresyon sıklığının arttığı gösterilmiştir (23,24). Bizim çalışmamızda, HADS-A ve HADS-D skorlarındaki yükseklik bu bulgularla uyumludur. PKOS hastalarında GYA bozulmuştur. PKOS hastalarında GYA nın bozulması eşlik eden psikiyatrik hastalıklar, endokrinolojik bozukluklar, obezite ve dış görünüşteki bozulmalarla (kıllanma artışı, akne vb) ilişkilendirilmiştir(25,26). Aynı zamanda damgalanma duygusu, GYA nın bozulmasına katkıda bulunur (27). Bizim hasta grubumuzda GYA nın bozulduğunu gösterdik. 36

5 Polikistik Over Sendromu ve Yeme Tutumu Ajans 2014; 2(1): Sonuçta, çalışmamızda PKOS hastalarında yeme bozukluğu riski yüksek bulunmuştur. Yeme bozukluklarına bağlı olarak PKOS un doğal seyrinde istenmeyen seyir görülebileceğinden, PKOS hastalarında yeme bozukluklarına yönelik bu tür taramalar yapılmalı ve böylece erken tanı, gerekiyorsa tedavi imkanı sağlanmalıdır. Kaynaklar 1. Ehrmann DA. Polycystic ovary syndrome. N Engl J Med 2005; 352: Azziz R, Woods KS, Reyna R, Key TJ, Knochenhauer ES, Yildiz BO. The prevalence and features of the polycystic ovary syndrome in an unselected population. J Clin Endocrinol Metab 2004; 89: Hahn S, Janssen OE, Tan S, et al. Clinical and psychological correlates of quality-of- life in polycystic ovary syndrome. Euro J Endocrinol 2005; 153: Azziz R, Carmina E, Dewailly D, et al. Task Force on the Phenotype of the Polycystic Ovary Syndrome of The Androgen Excess and PCOS Society. The Androgen Excess and PCOS Society criteria for the polycystic ovary syndrome: the complete task force report. Fertil Steril 2009; 91(2): Fairburn CG, Welch SL, Doll HA, Davies BA, O Connor ME. Risk factors for bulimia nervosa. A community-based case-control study. Arch Gen Psychiatry 1997; 54(6): Fairburn CG. Bulimia outcome. Am J Psychiatry 1997; 54(12): Fairburn CG, Beglin SJ. Studies of the epidemiology of bulimia nervosa. Am J Psychiatry 1990; 147(4): Gupta MA, Gupta AK, Ellis CN, Voorhees JJ. Bulimia nervosa and acne may be related: a case report. Can J Psychiatry 1992; 37(1): Jahanfar S, Eden JA, Nguyent TV. Bulimia nervosa and polycystic ovary syndrome. Gynecol Endocrinol 1995; 9(2): Hung JH, Hu LY, Tsai SJ, et al. Risk of psychiatric disorders following polycystic ovary syndrome: a nationwide population-based cohort study. PLoS One 2014; 9(5): e Garner DM, Garfinkel PE. The Eating Attitudes Test: an index of the Symptoms of Anorexia Nervosa. Psychol Med 1979; 9: Savaşır I, Erol N. Yeme Tutum Testi: Anoreksiya Nervosa Belirtiler İndeksi. Psikoloji Dergisi 1989; 7: Aydemir Ö, Güvenir T, Küey L ve Kültür S. Hastane anksiyete ve depresyon ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirliği. Türk Psikiyatri Dergisi 1977; 8: Kocyigit H, Aydemir O, Fisek G, Olmez N, Memis A. Validity and reliability of Turkish version of Short form 36: A study of a patients with romatoid disorder. İlaç ve Tedavi Dergisi 1999; 12: Ware JE Jr, Gandek B. Overview of the SF- 36 Health Survey and the International Quality of Life Assessment (IQOLA) Project. J Clin Epidemiol 1998; 51: Lim SS, Davies MJ, Norman RJ, Moran LJ. Overweight, obesity and central obesity in women with polycystic ovary syndrome: a systematic review and meta-analysis. Hum Reprod Update 2012; 18: McCluskey S, Evans C, Lacey JH, Pearce JM, Jacobs H. Polycystic ovary syndrome and bulimia. Fertil Steril 1991; 55(2): Naessén S, Carlström K, Garoff L, Glant R, Hirschberg AL. Polycystic ovary syndrome in bulimic women--an evaluation based on the new diagnostic criteria. Gynecol Endocrinol 2006; 22(7): McCluskey SE, Lacey JH, Pearce JM. Binge-eating and polycystic ovaries. Lancet 1992; 340(8821): Michelmore KF, Balen AH, Dunger DB. Polycystic ovaries and eating disorders: Are they related? Hum Reprod 2001; 16(4): Altug Şen T Koken R, Narcı A, Narcı A, Yılmazer M. Homocysteine and ghrelin link with polycystic ovary syndrome in relation to obesity. 37

6 Z. O. Dag et. al. J Pediatr Adolesc Gynecol 2011; 24: Kratzsch J, Lammert A, Bottner A, et al. Circulating soluble leptin receptor and free leptin index during childhood, puberty, and adolescence. J Clin Endocrinol Metab 2002; 87(10): Bazarganipour F, Ziaei S, Montazeri A, Foroozanfard F, Kazemnejad A, Faghihzadeh S. Psychological investigation in patients with polycystic ovary syndrome. Health Qual Life Outcomes 2013; 11: Moran LJ, Deeks AA, Gibson-Helm ME, Teede HJ. Psychological parameters in the reproductive phenotypes of polycystic ovary syndrome. Hum Reprod 2012; 27(7): Moreira Sda N, de Sa JC, Costa EC, de Azevedo GD. Quality of life and psychosocial aspects of polycystic ovary syndrome: a quali-quantitative approach. Rev Bras Ginecol Obstet 2013; 35(11): Açmaz G, Albayrak E, Acmaz B, ve ark. Level of anxiety, depression, self-esteem, social anxiety, and quality of life among the women with polycystic ovary syndrome. ScientificWorldJournal.2013 ;2013: Kitzinger C, Willmott J. The thief of womanhood : women s experience of polycystic ovarian syndrome. Social Science and Medicine 2002 ;54: