YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

Transkript

1 YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI Yenilenebilir enerji, doğal çevreden sürekli veya tekrarlamalı olarak ulaşılan kaynaklardan elde edilen enerjidir. Yenilenebilir enerji; doğal kaynaklardan elde edilen ve sürdürülebilirliği olan enerjiler olarak da tanımlanmaktadır. Hidrolik, rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, biyogaz, dalga, akıntı ve gel-git gibi fosil esaslı olmayan ve dünya var oldukça kendisini yenileyen, tükenmeyen enerji kaynaklarıdır. Günümüzün geleneksel enerji üretim ve tüketim teknolojilerinin insan, çevre ve doğal kaynaklar üzerinde yerel, bölgesel ve küresel seviyede olumsuz etkilere neden olduğu bilinmektedir. Bu nedenle, enerjinin çevreye zarar verilmeden üretilmesi ve tüketilmesi amacı ön plana çıkmıştır. Ülkeler özellikle sıfır salımı olan Yenilenebilir enerji kaynaklarını güvenilir, ekonomik, kaliteli ve serbest piyasa mekanizması ile şartlarını zorlamadan ekonomiye kazandırılmasına önem verilmiştir. Ülkemiz yenilenebilir enerji kaynakları yönünden dünyanın en zengin ülkelerinden birisidir Ortak idarelere yeni uygulamalarda öncülük etme, gelişen teknoloji ile birlikte değişimi yakalayan dinamik yapı ve yeni kamu yönetimi anlayışı çerçevesinde vizyonunu geliştiren, bunun gerçekleştirilebilmesi için alternatif teknoloji ve uygulamalarla yenilenmesi, gelişimin sürekli kılınması, alternatif enerji kaynaklarının en üst düzeyde kullanılmasını da, amaç edinmek üzere Bankamız Yönetimi kararı ile Yenilenebilir Enerji Kaynakları yapılanmasına gidilmiştir. Mekansal Planlama Dairesi Başkanlığı bünyesinde, Yenilenebilir Enerji ve verimliliği kapsamında Ortak idarelerimizin öncelikle aşağıda belirtilen konularda talepleri karşılanmaktadır. Güneş Enerjisi ile Elektrik Üretimi Rüzgar Enerjisi ile Elektrik Üretimi Hidrolik Enerji (Mikro Hes ) ile Elektrik Üretimi Jeotermal Enerji (Sıcak su-buhar-gaz ) temini ile entegre sistemler (sondaj, reenjeksiyon, elektrik üretimi, merkezi ısıtma, meyve sebze kurutma vb.) Su ve yer kaynaklı ısı transferi( ısı pompaları) Biyokütleden elde edilen gaz (çöp gazı dâhil) ile elektrik ve gaz üretimi Enerji verimliliği Bankamız bünyesinde kurulan Yenilenebilir Enerji Kaynakları Müdürlüğü nde Ortak idarelerimizin yukarıda belirtilen yenilenebilir enerjiye yönelik sistemlerinin, uygulamaları da yapılarak kurulması konusunda, her türlü teknik ve finansal destek sağlanmaktadır.

2 Ayrıca, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nda yapılan değişiklik ile kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla; yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı, kurulu gücü azami 1 MW lık üretim tesisi kuran gerçek ve tüzel kişilere lisans alma muafiyetleri sağlanmıştır. Lisanssız ve yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten gerçek veya tüzel kişiler ihtiyaç fazlası elektriği sisteme verebilecek. Bu durumda söz konusu elektrik enerjisi, ilgili görevli tedarik şirketi aracılığı ile YEKDEM kapsamında değerlendirilecek.

3 GÜNEŞ ENERJİSİ Ülkemiz, coğrafi konumu nedeniyle sahip olduğu güneş enerjisi potansiyeli açısından birçok ülkeye göre şanslı durumdadır, güneş kuşağı içinde yer almakta olup bu konuda önemli bir potansiyele sahiptir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Elektrik İşleri Etüt İdaresi nin yapmış olduğu Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası çalışması sonucunda Türkiye de 56,000 MW termik santral kapasitesine eşdeğer güneş enerji kapasitesi bulunduğu ve bu potansiyelden yararlanılması durumunda yıllık ortalama 380 milyar kwh elektrik enerjisi üretim imkânının olduğu belirlenmiştir. EİE tarafından yapılan çalışmaya göre Türkiye'nin ortalama yıllık toplam güneşlenme süresi 2640 saat (günlük toplam 7.2 saat), ortalama toplam ışınım şiddeti 1311 kwh/m²-yıl (günlük toplam 3.6 kwh/m²) olduğu tespit edilmiştir. Güneş enerjisi teknolojileri yöntem, malzeme ve teknolojik düzey açısından çok çeşitlilik göstermekle birlikte iki ana gruba ayrılabilir: Fotovoltaik Güneş Teknolojisi: Fotovoltaik hücreler denen yarı-iletken malzemeler güneş ışığını doğrudan elektriğe çevirirler.

4

5 Isıl Güneş Teknolojileri: Bu sistemlerde öncelikle güneş enerjisinden ısı elde edilir. Bu ısı doğrudan kullanılabileceği gibi elektrik üretiminde de kullanılabilir. 1 MW kapasitede kurulacak Güneş Enerjisi Santrali için arazi seçiminde aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulmalıdır. Tarım ve orman arazisi olmaması DSİ sulama programı kapsamı dışında olması Enerji Nakil Hattı Uzaklığının fazla olmaması Arazi eğiminin fazla olmaması, tercihen güneye cepheli olması En az dönüm alana sahip olmalı Dağıtım şirketi ile önceden bağlantıya geçilerek ön görüş alınmalı tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile artık yenilenebilir enerji üretiminin önündeki belirsizlik ortadan kalkmış yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen enerjinin şebekeye satış fiyatı kanunla belirlenmiştir. Bu kanuna göre; güneş enerjisine dayalı üretim tesisi tarafından üretilen elektrik enerjisi devlet tarafından on yıl süreyle 13,3 ABD Doları cent/kwh destekle alınacaktır. Ayrıca devlet desteğinin yerli üretimi destekleyecek yönde üretim tesisinin işletmeye giriş tarihinden itibaren beş yıl süreyle ilave destekler öngörülmüştür.

6 RÜZGAR ENERJİSİ Rüzgâr, alçak basınçla yüksek basınç bölgesi arasında yer değiştiren hava akımının hareket (kinetik) enerjisidir. Daima yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru hareket eder. İki bölge arasındaki basınç farkı ne kadar büyük olursa, hava akım hızı o kadar fazla olur. Güç kaynağı olarak rüzgâr enerjisi fosil yakıtlara bir alternatiftir. Çünkü, bol, yenilenebilir, alıcı kitlesi geniş, temiz ve işlem esnasında sera gazı etkisine neden olmamaktadır. Türkiye de şebekeye bağlı rüzgâr enerjisi ile elektrik üretimi 1998 yılında başlamış ve özellikle 2005 yılından itibaren 5346 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunun (YEK Kanunu) çıkmasından sonra kurulu güç ve enerji üretiminde her yıl %100 ün üzerinde artış göstererek 2013 yılı sonu yıllık rüzgar enerjisi üretim miktarı GWh e ulaşmıştır yılı sonu itibarıyla işletmede olan rüzgar enerji santrallerinin kurulu gücü ise MW'dır. Türkiye Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası (REPA), Türkiye rüzgâr kaynaklarının karakteristiklerini ve dağılımını belirlemek amacıyla EİE tarafından 2006 yılında üretilmiştir. Bu atlasta verilen detaylı rüzgâr kaynağı haritaları ve diğer bilgiler rüzgâr enerjisinden elektrik üretimine aday bölgelerin belirlenmesinde kullanılabilecek bir alt yapı sağlamaktadır (Şekil). Türkiye Rüzgâr Enerjisi Atlası (REPA) nda yer seviyesinden 50 m. yükseklikteki rüzgâr potansiyelleri incelendiğinde Ege, Marmara ve Doğu Akdeniz bölgelerinin yüksek potansiyele sahip olduğu görülmektedir. 7 m/s den büyük rüzgâr hızları göz önüne alınarak Türkiye rüzgâr enerjisi potansiyeli MW olarak belirlenmiştir. Belediyelerimiz, Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik kapsamında elektrik üreticisi olarak 1 MW(maksimum) kendi iç tüketimlerini karşılama ve oluşursa fazla üretimlerini de kanunun belirlediği birim fiyatlardan (0,073 $/kwh) elektrik dağıtım şirketine 10 yıl boyunca satma imkanına sahiptirler. Belediyelerimiz tükettikleri elektriği, hizmet aldıkları dağıtım şirketi sınırlarında bulunan farklı bir yerde kurdukları üretim tesisi ile mahsuplaşabilir üretim fazlası elektriği devlete satabilirler.

7 Türkiye 50 m deki rüzgar hızı haritası (REPA-50 m) Rüzgâr Türbinleri Rüzgâr türbinleri, rüzgârdaki kinetik enerjiyi önce mekanik enerjiye daha sonra da elektrik enerjisine dönüştüren sistemlerdir. Bir rüzgâr türbini genel olarak kule, jeneratör, hız dönüştürücüleri (dişli kutusu), elektrik-elektronik elemanlar ve pervaneden oluşur. Rüzgârın kinetik enerjisi rotorda mekanik enerjiye çevrilir. Pervane milinin devir hareketi hızlandırılarak gövdedeki jeneratöre aktarılır. Jeneratörden elde edilen elektrik enerjisi aküler vasıtasıyla depolanarak veya doğrudan alıcılara ulaştırılır. RES İçin Kullanılamaz Alanlar Saha seçiminde dikkat edilmesi gereken hususların başında Kullanılamaz Alanlar gelmektedir. Milli parklar, tabiat parkları, tabiat anıtları ve tabiat koruma alanları, yaban hayatı koruma sahaları ve yaban hayvanı yetiştirme alanları, kültür varlıkları, tabiat varlıkları, sit ve koruma alanları, yerleşim bölgeleri ve askeri bölgeler kullanılamaz alanlar olarak tanımlanmaktadır.

8 BİYOKÜTLE Biyokütle, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi amaçlı kullanımına ilişkin kanunda, organik atıkların yanı sıra bitkisel yağ atıkları, tarımsal hasat artıkları dahil olmak üzere, tarım ve orman ürünlerinden ve bu ürünlerin işlenmesi sonucu ortaya çıkan yan ürünlerden elde edilen katı, sıvı ve gaz halindeki yakıtları kapsamaktadır. Belirli bir zaman diliminde toprak altı, toprak üstü ve sularda yaşayan, karbonhidrat bileşikleri içeren tüm organik maddelerin ve canlı organizmaların kökeni olarak ortaya çıkan fosilleşmemiş canlı atık ve artıkları şeklinde tanımlanmaktadır. Biyokütle ye örnek olarak, ağaçları, mısır, buğday gibi özel olarak yetiştirilen bitkileri otları, yosunları, denizdeki algleri, evlerden atılan meyve ve sebze artığı gibi tüm organik çöpler, hayvan dışkılarını, gübre ve sanayi atıklarını saymak olanaklıdır. Biyokütle, tükenmez bir kaynak olması her yerde yetiştirilebilmesi, özellikte kırsal alanlar için sosyo-ekonomik gelişmelere yardımcı olması nedeniyle uygun ve önemli bir enerji kaynağı olarak görülmektedir. Petrol, kömür, doğal gaz gibi tükenmekte olan enerji kaynaklarının kısıtlı olması, ayrıca bunların çevre kirliliği oluşturması nedeni ile, biyokütle kullanımı enerji sorununu çözmek için giderek önem kazanmaktadır. Biyokütleden; fiziksel süreçler (boyut küçültme-kırma ve öğütme, kurutma, filtrasyon, ekstraksiyon ve biriketleme) ve dönüşüm süreçleri (biyokimyasal ve termokimyasal süreçler) ile yakıt elde edilmektedir.

9 Biyokütle materyalleri biyokütle çevirim teknikleri ile işlenerek katı, sıvı ve gaz yakıtlara çevrilir. Çevrim sonunda biyodizel, biyogaz, biyoetanol, pirolitik gaz gibi ana ürün olan yakıtların yanı sıra, gübre, hidrojen gibi yan ürünler de elde edilmektedir.

10 BİYOGAZ Biyogaz terimi temel olarak organik atıklardan kullanılabilir gaz üretilmesini ifade eder. Diğer bir ifade ile oksijensiz ortamda mikrobiyolojik floranın etkisi altında organik maddenin karbondioksit ve metan gazına dönüştürülmesidir. Biyogaz üretimi için kullanılan materyaller, hayvansal gübreler, organik atıklar ve endüstriyel atıklar olarak üç başlık altında incelenebilir. Bu bağlamda kullanılan materyaller, Hayvansal atıklar,hayvancılık ile elde edilen atıklar, hayvan gübreleri, Bitkisel atıklar, bahçe atıkları, yemek atıkları, Endüstriyel atıklar Zirai atıklar, orman endüstrisinden elde edilen atıklar, Deri ve tekstil endüstrisinden ele edilen atıklar, Kâğıt endüstrisinden elde edilen atıklar, gıda endüstrisi atıkları, Sebze, tahıl, meyve ve yağ endüstrisinden elde edilen ve şeker endüstrisi atıkları, Evsel katı atıklar, Atıksu arıtma tesisi atıkları. Biyogaz üretiminden sonra atıklar yok olmamakta, üstelik çok daha değerli bir hale dönüşmektedir. Anaerobik fermantasyondan sonra geriye kalan atık organik gübre olarak değerlendirilir.

11 HİDROLİK ENERJİ (MİKRO HES ) Türkiye nin topografik yapısı ve hidrolik potansiyeli, hidroelektrik santrallerin (HES) ülkemizin elektrik üretimindeki önemini arttırmaktadır. Bu amaçla kurulan hidroelektrik santrallerin ülkemizdeki gelişimi 1902 yılından itibaren başlamıştır. Bu tarihten sonra ülkemizin çeşitli bölgelerinde kamu, özel sektör ve belediyeler tarafından hidroelektrik santraller kurulmuştur. Ülkemizin giderek artan enerji ihtiyacının karşılanması noktasında hidrolik kaynaklarımızın etkin bir şekilde kullanılması son derece önemlidir. Hidroelektrik santraller kurulu güçlerine göre; Mikro kapasiteli santral Mini kapasiteli santral Orta kapasiteli santral Büyük kapasiteli santral (<100 kw) ( kw) ( kw) (>10000 kw) şeklinde sınıflandırılmaktadırlar. Hidroelektrik enerji, suyun potansiyel enerjisinin kinetik enerjiye dönüştürülmesiyle sağlanan bir enerji türüdür. Suyun üst seviyelerden alt seviyelere düşmesi sonucu açığa çıkan enerji, türbinlerin dönmesini sağlamakta ve elektrik enerjisi elde edilmektedir. Türbinler, suyun hidrolik enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinelerdir. Basit olarak bir mil ve mil üzerindeki kanatçıklardan oluşurlar. Su türbinin kanatçıklarına çarparak türbin miline hareket verir, hareket milin çıkışında mekanik enerjiye dönüşür ve mekanik enerjiden jeneratörler vasıtasıyla elektrik üretilir. Hidroelektrik güç tesislerinde kullanılan türbinlere hidrolik türbinler veya su türbinleri adı verilir. Su türbinleri kullanım alanlarına, ürettikleri güce, güç üretme biçimlerine göre birçok şekilde sınıflandırılabilirler. Aksiyon tipi türbinler (Pelton, Turgo, Banki) Reaksiyon tipi türbinler (Francis, Kaplan, Uskur, Boru)

12 İsale hatları üzerinde kurulması düşünülen hidroelektrik santrallerin planlaması ilgili kanun ve yönetmeliklere göre yürütülmektedir. 02/10/2013 tarih ve sayılı resmi gazetede yayınlanan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik te belirtildiği üzere; sermayesinin yarısından fazlası doğrudan veya dolaylı olarak belediyeye ait olan tüzel kişilerce, belediyeler tarafından işletilen su isale hatları ile atık su isale hatları üzerinde teknik imkanın olması ve DSİ tarafından uygun bulunması halinde kurulan üretim tesisleri lisans alımından muaf tutulmuştur. Ülkemizde yasal mevzuatlar çerçevesinde özel ve tüzel kişilerin yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak enerji üretmesi, üretilen bu enerjiyi kendi ihtiyaçları doğrultusunda kullanması ve fazlasını da ilgili dağıtım şirketine satması mümkündür. Bu şekilde lisanssız olarak kurulabilecek bir tesisin kurulu güç üst sınırı 1 MW olarak belirlenmiş ve Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik e tabi tutulmuştur. Konu ile ilgili en güncel yasal düzenlemelere aşağıdaki web adresinden ulaşabilirsiniz: Belediyelerimizin içme suyu isale hatları üzerinde yapılacak teknik değerlendirmeler neticesinde hidroelektrik santral kurulması mümkündür. Dünyanın birçok bölgesinde olduğu gibi ülkemizde de kullanılan bu sistemlerde, içme suyunun kalitesinde herhangi bir bozulma olmaksızın enerji üretimi yapılabilmektedir.

13 Hidroelektrik santrallerin faydaları ; Yakıt masrafı olmadan sudan enerji üretmesi İşletme ve teknik ömrünün uzun olması İmalatının büyük oranda yerli imkanlarla yapılabilmesi Sera gazı salınımını azaltmaları İşletme bakım giderlerinin az olması İstihdam ortamı yaratması

14 ENERJİ VERİMLİLİĞİ Enerji verimliliği, binalarda yaşam standardı ve hizmet kalitesinin, endüstriyel işletmelerde ise üretim kalitesi ve miktarının düşüşüne yol açmadan, birim hizmet veya ürün miktarı başına enerji tüketiminin azaltılmasıdır. Yapılan çalışmalarda eğitim, etüt ve bilinçlendirme çalışmaları ile bina sektöründe %30, sanayi sektöründe %20 ve ulaşım sektöründe %15 olmak üzere dört Keban Barajı inşaa edebilecek yaklaşık 7,5 milyar YTL değerinde enerji tasarruf potansiyelimiz olduğu tespit edilmiştir sayılı Enerji verimliliği kanununda yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanılmasına yönelik usul ve esaslara da yer verilmiştir. Yenilenebilir enerji kaynakları, enerji verimliliği çalışmalarında göz ardı edilmemesi gerekir. Enerji tüketiminin sektörel dağılımına bakıldığında; ülkemizde enerjinin %30 unun, toplam elektrik tüketiminin ise yaklaşık %43 ünün binalarda kullanıldığı, binaların enerji tüketiminde sanayi sektöründen sonra ikinci sırada yer aldığı görülmektedir. Enerji tüketiminin yaklaşık %40 ından tek başına sorumlu olan binalar enerji verimliliğin açısından büyük bir potansiyel içermektedir. Türkiye de binalarda enerji verimliliği konusunda son yıllarda atılan adımlar umut vericidir. TS 825 Standardı ve -Isı Yalıtım Yönetmeliği ile başlayan adımları, geçtiğimiz yıllarda uygulanmaya konan -Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği takip etmiştir de yayınlanan -Türkiye de iklim Değişikliği Eylem Planı ün Bina sektöründeki 2023 hedefi; binalarda yenilenebilir enerjiyi arttırmak ve 2017 ye kadar tüm binalara Enerji Kimlik Belgesi verilmesidir. Türkiye de binalarda birim alanı ısıtmak amacıyla harcanan enerji, AB ülkelerine göre 2-3 kat daha fazladır. Elektrik enerjisinin yaklaşık %60-70 i ev aletlerinde, %30-40 ı aydınlatmada kullanılmaktadır. Tüm bu veriler gösteriyor ki, konutlar, gerek enerjinin tüketilmesinde, gerekse sera gazı salımında dünyada önemli bir yere sahiptir. Bu çerçevede, yaşamın ve kaynakların sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi için, gerekli önlemlerin alınmasına yönelik çalışmaların yapılması giderek daha da önemli bir hale gelmektedir Enerji ihtiyacı düşürmeye ve buna bağlı sera gazı salımlarını azaltmaya yönelik şu stratejiler yapılabilir: Düşük talep için tasarım (yalıtım, hava sızdırmazlığı, havalandırma, bitki ile gölgelendirme, yeşil çatılar vb.) Güneş enerjisi kullanımı (pasif solar tasarım, sıcak su eldesinde güneş paneli kullanımı, fotovoltaik)

15 Atık enerji (ısı pompası, atıktan biyogaz, mikro-hidro) Yenilenebilir enerji kullanımı (rüzgar, güneş,hidro vb.) Enerji sisteminde kayıpları azaltıcı önlemler (CHP-combined heat power, vb.) Enerji ihtiyacının, kojenerasyon sistemi ve yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanmasına, Ulaşım sektöründe ise tüketilen enerji temelde fosil yakıtlara dayanmaktadır. Fosil yakıtlar CO2 emisyonunun yaklaşık %20-30 undan sorumlu olmaları sebebiyle küresel ısınma ve iklim değişikliğinin başlıca sebepleri arasındadır. Türkiye de enerji tüketiminin %20 si ulaşım sektöründe gerçekleşmektedir. Belediyelerin toplu taşımada çevre dostu araçları tercih etmesi ve hatta elektrikle çalışan araçlara yönelmesi yerel düzeyde enerji verimliliğini artırabilecek bir yaklaşımdır. Zira özel araçlara karşı başta metro ve tramvay olmak üzere kentsel toplu taşıma sistemlerinde trenler, daha az enerji harcamakta, çevreyi daha az kirletmekte ve çok daha az kazaya sebebiyet vermektedir

16 JEOTERMAL ENERJİ Ülkemizde jeotermal kaynaklar, doğal mineralli sular ve jeotermal kökenli gazlar 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu kapsamında bulunmaktadır. Kanun kapsamında Arama ve İşletme ruhsatları ile hak sahibi olunmakta ve çalışma yapılabilmektedir. Ruhsat başvuruları belirlenen formatlarda hazırlanan belgeler ile Büyükşehir olan il sınırları içerisindeki alanlar için Valilikler bünyesindeki Ruhsat ve Denetim Müdürlükleri ne, diğer illerde İl Özel İdaresi ne yapılmaktadır. Ruhsatlar alan bazında her bir ruhsat için 5000 hektara kadar verilmektedir. Yasa gereğince ruhsat alınmadan herhangi bir etüt-arama çalışması yapılamamaktadır. İlbank A.Ş., jeotermal kaynak ve doğal mineralli suların etkin ve verimli kullanılması amacıyla, Ortak İdarelerimize jeotermal kaynaklar ve doğal mineralli sularla ilgili etüt, proje, yapım konularında her türlü mühendislik, müşavirlik ve finans desteği vermektedir. Bankamızca, ortak idarelerin istekte bulunmaları halinde; Jeotermal Kaynak ve Doğal Mineralli Su etüdü, Kuyu projelendirmesi, Kuyu açımı, Kuyularda test ve ölçüm çalışması yapılması, Kuyu ve jeotermal rezervuara yönelik üretim-reenjeksiyon değerlendirmesi, Mevcut sistem ve kuyuların iyileştirilmesi, geliştirilmesi, izlenmesi Fizibilite çalışmaları yapılmakta, Finansman desteği sağlanmaktadır. Ayrıca ülkemizde henüz yaygın bir kullanımı olmayan ancak dünyada jeotermal enerji kullanımının yarısını oluşturan Sığ Jeotermal Kaynak olarak tanımlanan Yer Kaynaklı Isı Pompası ve Su Kaynaklı Isı Pompası ile ilgili etüt, fizibilite, proje ve yapım konularında da çalışmalar yapılmakta, finans ve teknik destek sağlanmaktadır. Jeotermal Enerji Nedir? Jeotermal enerji bir ısı enerjisidir. Bu ısı enerjisi yeraltından su, buhar ve gazlar ile yeryüzüne taşınmaktadır. Su, buhar ve gazlar üzerlerinde yüklü bulunan ısı enerjisini kaybetmeden uzun süre bekletilemezler ve yüksek miktarlarda depolanamazlar. En önemlisi de jeotermal enerji yüklü su, buhar ve gazlar uzak mesafelere taşınamazlar. Diğer enerji türlerinde olduğu gibi, başka sahalardan, rezervuarlardan üretilen su, buhar ve gazları taşıyarak ve depolayarak istediğiniz büyüklükte bir kullanım seçeneğiniz yoktur. Bu özelliklerinden dolayı da jeotermal enerjiden yerinde ve sahadan, rezervuardan üretilebildiği kadar yararlanılabilmektedir. Bir jeotermal kaynağa dayalı yatırım için; jeotermal sahada, rezervuarda ve kuyularda, ne kadar enerji olduğunun, ne kadar enerji üretilebileceğinin, ne kadar su, buhar ve gaz üretilebileceğinin, kuyuların üretilebilirliğinin, sıcaklık, basınç, fiziksel-kimyasal içerik değerlerinin ne olduğunun, bilinmesi gerekmektedir. Esas amaç, YENİLENEBİLİR ve SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM DEĞERLERİ BELİRLEMEKTİR

17 Sürdürülebilirlik, kurulu kapasiteyi tesisin amorti süresinde ekonomik olarak üretimde tutma yetisi; Yenilenebilirlik ise bu kapasiteyi kaynağı tüketmeden sonsuza kadar sürdürebilmek olarak tanımlanır. Evrensel bir ilke olarak Sürdürülebilirlik, jeotermal kaynakların işletilmesinde Yenilenebilirlik özelliğinin Sürdürülebilir olmasını gerektiriyor ve kaynağın değil, onu işletenlerin davranışını tanımlayan bir terimdir. Jeotermal Enerjide Genel Durum Enerji; üretim ve kullanımı zorunlu olan bir girdi ve ekonomik ve sosyal kalkınmanın temel taşlarından en önemlisidir. Kişi başına üretilen-tüketilen enerji miktarı toplumların gelişmişlik seviyesinin bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Hızla gelişen teknoloji ve sanayi ile nüfus artışı konvansiyonel enerji kaynaklarına olan talebi de arttırmıştır. 200 yıl içinde fosil yakıt yataklarının tükeneceği ifade edilmektedir. Ülkeler gelecekteki enerji ihtiyaç ve projeksiyonlarına göre hammadde temin ve teknoloji geliştirme yollarını araştırmakta ve şimdiden gerekli tedbirleri bir program içinde gerçekleştirmeye çalışmaktadır. Jeotermal enerji, rüzgar, güneş, dalga gibi yeni ve yenilenebilir alternatif enerji kaynaklarına veya bunlardan birine sahip olan ülkeler bu enerji kaynaklarından olabildiğince yararlanmaya çalışmaktadır. Konvansiyonel enerji hammaddelerinin enerji üretiminde çevre kirliliği (hava-su-toprak) ve atmosferde sera etkisi yaratması da (CO 2 nedeni ile) ayrı ve önemli bir sorun olarak gündemde yer almaktadır. Ülkemiz tarihinde Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ne, 26 Ağustos 2009 tarihinde ise bu sözleşme kapsamındaki KYOTO PROTOKOLÜ ne resmen taraf olmuştur. Çevre kirliliği ve sera gazı emisyonlarının azaltılmasında önemli bir enerji kaynağı olarak jeotermal enerji, entegre kullanımları da düşünüldüğünde yüksek bir katma değer sağlayıcı özellik göstermektedir. Yerli, yenilenebilir ve ucuz olması en önemli avantajı olarak görülmektedir. Ayrıca çevre kirliliği ve sera gazı emisyonu çok düşük düzeyde olduğundan konvansiyonel enerji kaynaklarının kullanımında ortaya çıkan ilave Ulusal Maliyet faktörü de jeotermal enerjide bulunmamaktadır. Dünyada Jeotermal Enerji Dünyada 78 ülkede jeotermal enerjinin doğrudan kullanımı yapılmaktadır. Toplam jeotermal enerji kullanımı TJ/yıl GWh/yıl düzeyindedir (2010 yılı Dünya Jeotermal Kongresi dünya sunumu). Jeotermal enerjinin kullanımı ile yıllık olarak 46 milyon ton petrol karşılığı enerji tasarrufu sağlanmaktadır. Ayrıca 46 milyon ton Karbon ve 148 milyon ton Karbondioksit in atmosfere salınımı engellenmektedir. Dünyada jeotermal enerjinin doğrudan kullanım alanlarına göre kurulu kapasite dağılımı; % 49.0 Yer Kaynaklı Isı Pompası, % 25.0 Termal Banyo ve Havuzlar, % 14.5 Alan Isıtması % 5.3 Sera ve Açık Alan Isıtması, % 2.7 Endüstriyel İşlem Isıtması, % 2.6 Tarımsal Havuz, % 0.4 Tarımsal Kurutma, % 0.5 Kar Eritme ve Soğutma şeklindedir.

18 Jeotermal (yer kaynaklı) ısı pompası, kurulu kapasitede % 49, enerji kullanımında % 69 oranları ile en büyük pay sahibi durumundadır. Termal Banyo ve Havuz kullanımı, MWt kurulu kapasite ve TJ yıllık enerji kullanımı ile toplama göre % 24 pay sahibidir. Bu alanda raporlanmış en büyük kullanımlar Çin, Japonya, Türkiye, Brezilya ve Meksika dadır. Alan ısıtması, MWt toplam kurulu kapasitesi, TJ/yıl yıllık enerji kullanımı ile toplam jeotermal enerjide % 14.5 pay sahibidir. Jeotermal Bölgesel Isıtma Sistemi yıllık enerji kullanımında İzlanda, Çin ve Türkiye en büyük pay sahibi ülkelerdir. Türkiye de Jeotermal Enerji 2010 yılı verilerine göre Türkiye de ekonomik olarak kullanılabilecek 20 ila 242 o C sıcaklılarda 186 adet jeotermal saha ve 1500 ün üzerinde sıcak ve mineralli su kaynağı bulunmaktadır. Bu saha ve kaynaklar esas olarak büyük grabenlerde (Büyük Menderes, Gediz, Dikili-Bergama, Küçük Menderes, Edremit), Kuzey Anadolu Fay Zonu boyunca ve Orta ve Doğu Anadolu da bulunan volkanik bölgelerde yer almaktadır. Mevcut kuyular ve doğal çıkışlar ile araştırma çalışmaları verilerine göre hesaplanan jeotermal potansiyel MWt (megawatttermal) dir. Türkiye MWt kurulu kapasitesi ile MWT olan dünya toplamında yaklaşık % 4 oranla ABD, Çin, İsveç, Norveç, Almanya ve Japonya dan sonra 6. büyük ülke konumundadır. Yıllık jeotermal enerji kullanımında ise Çin, ABD ve İsveç ten sonra 4. büyük ülkedir yılı verilerine göre Türkiye de jeotermal enerji ile ısıtılan konut sayısı i geçmiştir. Kullanım alanlarına göre dağılım; 219 MWt TJ/yıl Özel Alan Isıtması, 792 MWt TJ/yıl Bölgesel Isıtma, 483 MWt TJ/yıl Sera Isıtması, 552 MWt TJ/yıl Termal Banyo ve Havuz, 38 MWt 536 TJ/yıl Jeotermal Isı Pompası, şeklinde olmak üzere ülke toplamı MWT TeraJul/yıl dır. İlbank A.Ş. Jeotermal Çalışmaları 2002 yılında başlayan çalışmalar kapsamında 200 e yakın sahada etüt çalışması yapılmış, bu sahalarda 58 adet jeotermal kuyu açımı gerçekleştirilmiştir. Bu kuyular ve daha önceden açılmış olan kuyularla beraber toplam 125 adet jeotermal kuyuda test-ölçüm çalışmaları yapılmış ve bu kuyular ile jeotermal sahalara ait değerlendirme raporları hazırlanmıştır.

19 Finans desteği ve kontrollük hizmeti sağlanan projeler; Sorgun (Yozgat), Güre (Balıkesir) ve Sındırgı (Balıkesir) belediyeleri jeotermal merkezi ısıtma sistemi proje ve yapım işleridir. İlbank A.Ş. tarafından jeotermal kuyu açımı yapılan başlıca yerler; Kızılcahamam (Ankara), 3 adet Edremit (Balıkesir), 7 adet Güre (Balıkesir), 4 adet Kütahya (Merkez), 2 adet Armutlu (Yalova), 1 adet Kırşehir-Karakurt/Terme, 4 adet Bergama (İzmir), 2 adet Uşak (Merkez), 1 adet Çamlıdere (Ankara), 1 adet İlbank A.Ş. tarafından jeotermal test-ölçüm yapılan başlıca yerler; Kızılcahamam (Ankara), 8 adet Banaz-Hamamboğazı (Uşak), 3 adet Akköy-Gölemezli (Denizli), 5 adet Beypazarı (Ankara), 2 adet Salihli (Manisa), 6 adet Kütahya (Merkez), 4 adet Kırşehir-Karakurt/Terme, 3 adet Çubuk (Ankara), 1 adet Akyazı (Sakarya), 1 adet Kuzuluk (Sakarya), 2 adet Eskipazar (Karabük), 1 adet Akdağmadeni (Yozgat), 1 adet Sorgun (Yozgat), 5 adet Yerköy (Yozgat), 2 adet Saraykent (Yozgat), 1 adet Sarıkaya (Yozgat), 4 adet Boğazlıyan (Yozgat), 1 adet Kozluk (Batman), 1 adet Aksaray-Selime (Aksaray), 1 adet Uşak (Merkez), 2 adet Kula (Manisa), 2 adet Çağa (Ankara), 2 adet Bursa (Merkez), 4 adet Hamamözü (Amasya), 1 adet Afyon-Ömer/Gecek, 14 adet

20 Jeotermal Kuyularda Test ve Ölçüm; Enerji, sıcaklık, debi değerleri ve akışkanların fiziksel-kimyasal özellikleri ile yenilenebilir ve sürdürülebilir üretim değerleri belirlemek amacıyla yapılmaktadır. Test ve ölçümler, her yeni kuyu açılışında, işletilebilirlik, yapılabilirlik değerlendirmeleri öncesinde ve işletme süresince izleme ve gözleme amacıyla yapılmaktadır. Bir jeotermal sahadan üretilecek jeotermal akışkana dayalı olarak yapılacak kaynak işletmesinde bilinmesi gereken temel özellikler; Sıcaklık, Basınç ve Akışkan Miktarı dır. Sıcaklık ve Akışkan Miktarı esas olarak işletmenin çeşidini ve büyüklüğünü belirler. Basınç ise işletmenin ekonomikliğini belirleyen temel özelliktir. Yatırım hesaplarını yapabilmek için de; Her kuyunun en yüksek üretim debisi Günlük üretim miktarı Yıllık üretim miktarı Sıcaklık Basınç değerleri bilinmelidir.