SÖZLÜK DERGİSİ Cilt: 4 Sayı: 3 Eylül 2013 ISSN

Transkript

1 SÖZLÜK DERGİSİ Cilt: 4 Sayı: 3 Eylül 2013 ISSN Editör Prof. Dr. Cengiz Yakıncı İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi, MALATYA TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Başkanı TDK İlaç ve Eczacılık Terimleri Çalışma Grubu Üyesi cengizyakinci@hotmail.com Editör Yardımcısı Belgin Aksu TDK Türk Dili Uzmanı belginaksu@hotmail.com Prof. Dr. Esmeray Acartürk Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi E. Öğretim Üyesi ADANA TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi esmeray.barin@yahoo.com Prof. Dr. İsmet Aydoğdu Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi E. Öğretim Üyesi KONYA TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi sacayak@gmail.com Prof. Dr. Ayla Bayık Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi İZMİR TDK Hemşirelik Terimleri Çalışma Grubu Başkanı bayik@ege.edu.tr Yayın Kurulu Prof. Dr. Yakup Gümüşalan Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi İSTANBUL TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi yakupgumusalan@yahoo.com Prof. Dr. Esin Kâhya Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi E. Öğretim Üyesi ANKARA TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi esinkahya2002@yahoo.com Prof. Dr. Süheylâ Ünal İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi MALATYA TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi suheylaunal@gmail.com Prof. Dr. Erdem Yeşilada Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi İSTANBUL TDK İlaç ve Eczacılık Terimleri Çalışma Grubu Başkanı yesilada@yeditepe.edu.tr Prof. Dr. İbrahim Yıldırım İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi E. Öğretim Üyesi İSTANBUL TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi iy1442@gmail.com Prof. Dr. Hamza Zülfikar Ankara Üniv. Dil ve Tarih Coğrafya Fak. Türkçe Bölüm E. Başkanı ANKARA TDK Tıp ve İlaç ve Eczacılık Terimleri Çalışma Grubu Üyesi hamza.zulfikar@hotmail.com Sahibi Logos Yayıncılık Tic. A.Ş. adına Rıfat Bahar Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Prof. Dr. Cengiz Yakıncı Yayın Koordinatörü Tania Sisa Dizgi-Mizanpaj Ayfer Eryeşil Arzu Deniz Ölmez Yayın Türü: Yerel Süreli Baskı Yeri/Matbaa: LOGOS YAYINCILIK Yönetim Yeri: LOGOS YAYINCILIK TİC. A.Ş. Yıldız Posta Cad. Sinan Apt. No. 36 D. 66/ Gayrettepe-İstanbul Tel: (0212) (0212) Faks: (0212) e-posta: logos@logos.com.tr Sözlük Dergisi, üç ayda bir yılda dört sayı olarak yayınlanır. Bu dergide yayımlanan yazıların telif hakları Logos Yayıncılık Tic. A.Ş. ye ait olup, yayıncının yazılı izni olmadan hiçbir şekilde tümü veya herhangi bir bölümü kopya edilemez, herhangi bir dilde tamamen veya kısmen yayınlanamaz, dijital ortama yüklenemez.

2 Çocuk Nefroloji Terimleri SUNUŞ Bu çalışmaya, Çocuk Böbrek Sağlığı ve Hastalıkları ile ilgili en sık kullanılan terimleri, belirleyerek başladım. Terimlerin Türkçe anlamlarını daha önce yayımlanan tıp terimleri sözlüklerinden ve konu ile ilgili kitaplardan yararlanarak hazırladım. Hızla gelişen iletişim ağlarından ve yayınlardan daha kolay faydalanılabilmesi için, terimlerin İngilizce karşılıklarını da verdim. Bu çalışmanın önemli amaçlarından biri de, Çocuk Böbrek Sağlığı ve Hastalıkları alanındaki terimlerin Türkçeleştirilmesine, elden geldiğince katkıda bulunmaktır. Aslında hiç bir dil saf değildir, başka dillerden gelen bilimsel terimleri içerebilir. Son yıllarda oldukça sadeleşmiş olan yazın dilimizin aksine, tıp terimlerimizin çoğunluğu hala Türkçe değildir. Hekimler ilk öğrencilik yıllarında, glomerül, dizüri, üreter obstrüksiyonu gibi Türkçe olmayan tıp terimlerinin ne anlama geldiklerini tam olarak anlayamamakta, öğrenmede zorluk çekmekte, öğretim üyeleri de, bu nedenle, düşünceyi biçimlendirip iletmede sorunlar yaşayabilmektedir. Ancak tıp öğrencilerinin büyük bir kısmı, ilk yıllarda tıp terimlerinin Türkçe olmasını isteseler de, kullandıkları yabancı kökenli tıp terimlerinin Türkçe ile karşılanamayacağı veya Türkçe terimlerle bilimselliğin yitirileceği gibi yanlış görüşlerle mezun olmaktadırlar. Oysa günümüzde dil bilimcilerimiz Türkçenin yapısının bir matematikçi hassasiyetiyle oluşturulmuş, her türlü gelişime elverişli olduğu konusunda birleşmektedirler de bir bildiride Atatürk Batı dillerinin hiçbirinden aşağı olmamak üzere, onlardaki kavramları anlatacak keskinliği, açıklığı haiz Türk bilim dili terimleri tespit edilecektir demiştir. Dr. Frank ın Nebil Bilhan tarafından Türkçeye çevrilen Dahili Böbrek Hastalıkları Kliniği adlı 1941 basımı kitabında tansiyon yerine kan tazyiki terimi kullanılmıştır. Ancak tıp dilinin sadeleşmesi konusundaki bu duyarlılık zaman içinde artacağına azalmıştır. Tıp ve uzmanlık eğitimlerini aldığım Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı'nda, çok iyi yabancı dil bilmelerine karşın, kendi alanlarının terimlerini Türkçeleştirme gayreti içinde olan Sayın Prof. Dr. Alphan Cura gibi değerli hocalarımızdan eğitim aldığım için çok şanslıyım ve kendilerine çok şey borçluyum. Kan basıncı, tanı, sağaltım, damar yolu, yangı gibi terimlerle hekimliği öğrendim. Nefroloji ve Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalları'nda da duyarlı olan diğer hocalarımın kullanmaya başladıkları Türkçe terimler de bana yol gösterdi. Türk Nefroloji Derneği nin terim kolunda çalışmama olanak sağlayan ve nefroloji terimlerini Türkçeleştirmeye birlikte başladığımız Terim Kolu Başkanımız Sayın Prof. Dr. Taner Çamsarı ya, bu konudaki birikiminden yararlanmama olanak sağlayan Terim Kolu üyesi Doç. Dr. Ragıp Kayar a, Tıp Terimleri Sözlüğünü geliştirme konusunda büyük çabalar harcayan ve Çocuk Böbrek Sağlığı ve Hastalıkları Terimlerini yazmama neden olan sayın Prof. Dr. Cengiz Yakıncı ya tüm destek, öneri ve yardımları için çok teşekkür ederim. Tamamen gönüllülük esasına dayalı bireysel bir çalışma ürünü olan Çocuk Böbrek Sağlığı ve Hastalıkları ile ilgili bu terimler ve Türkçe karşılıkları sizlerin beğenisine sunulmuştur. Eleştiri, öneri ve katkılarınızla zenginleşecek olan bu çalışmanın, ileride bu konuda çalışacaklara yardımcı olmasını dilerim. Prof. Dr. Ferah Gönülşen SÖNMEZ Adnan Menderes Üniversitesi 1

3

4 Çocuk Nefroloji Terimleri A AAA familial Mediterranean fever ailevi Akdeniz ateşi teriminin kısaltması. adinamik kemik hastalığı adynamic bone disease Genellikle diyaliz veya süreğen böbrek hastalarında görülen osteoblast ve osteoklastların azalmasıyla belirgin düşük dönüşümlü üremik kemik hastalığı. adrenal adrenal böbrek üstü adrenal gland adrenal gland böbrek üstü bezi adrenal korteks adrenal cortex böbrek üstü bezi kabuğu adrenalektomi adrenalectomy böbrek üstü bezi çıkarımı afferent afferent Çevreden merkeze taşıyan. getirgen ailevi Akdeniz ateşi familial Mediterranean fever MEFV genindeki mutasyonlarla oluşan seröz zarlardaki yangısal ataklarla seyreden ve genellikle Ermeni, Yahudi, Türk ve Orta Doğu Araplarında görülen bir hastalık. akkan işeme chyluria şilüri akut acute Çabuk ilerleyen. iveğen akut böbrek hasarı akut kidney injury Böbrek işlevlerinde ansızın gelişen kayıp. akut böbrek yetmezliği, iveğen böbrek hasarı akut böbrek yetmezliği acute renal failure akut böbrek hasarı akut difüz proliferatif glomerülonefrit acute diffuse proliferative glomerlonephritis Genellikle A grubu hemolitik streptokokların yol açtığı farenjitin veya deri enfeksiyonunun komplikasyonu olarak gelişen, glomerüllerin kapiller endoteliyle mezengiyal hücrelerinde proliferasyon, kapiller duvarlarında Ig G molekülleri, filtrasyon zarında immün kompleks birikimleri ile belirgin, proteinüri, hematüri, silindirüri ve hipertansiyonun eşlik ettiği akut glomerulonefrit. akut glomerülonefrit acute glomerulonephritis Özellikle glomerüllerde iltihap ve harabiyetle belirgin ani başlayan böbrek hastalığı. iveğen böbrek yumakçığı yangısı akut tübüler nekroz acute tubular necrosis Akut böbrek yetmezliğine uzanmak üzere, böbrek tübüllerinin epiteliyum tabakasında ağır harabiyetle belirgin akut durum. albümin işeme albuminuria albüminüri albüminüri albuminuria Serum albümininin idrara geçişi. albümin işeme alevlenme exacerbation Hastalığın şiddetlenmesi, alevlenmesi, artması, kötüleşmesi. egzaserbasyon alkaloz alkalosis Vücudun asit-baz dengesinin bazlardan yana bozulmasıyla ortaya çıkan patolojik görünüm. kanda baz fazlalığı alt idrar yolu enfeksiyonu cystitis sistit, idrar kesesi yangısı altına işeme enuresis İdrar tutma yeteneğinin gelişmiş olması gereken yaştan sonra kişinin idrarını kaçırması. enürez amiloidoz amyloidosis Protein yapıda, fibriller içeren çözünmeyen bir maddenin hücre dışı dokuda birikimi. ambulatuvar tansiyon ölçümü ambulatory blood pressure monitoring yaşam içi kan basıncı ölçümü anemi anemia Çeşitli sebeplere bağlı olarak kanda eritrosit sayısının azalması, hemoglobin ve hematokrit değerlerinin normalin altına düşmesiyle belirgin durum. kansızlık antenatal hidronefroz antenatal hydronephrosis Gebelik devresinde saptanan, pelvis renalisle kalikslerin (böbrek havuzundaki çanakların) içerisinde idrar biriki mi veya üreterdeki tıkanıklık sebebiyle genişlemesi, gebelik devresinde saptanan böbrek şişmesi. anüri anuria Böbreklerde idrar yapımının durması, idrar süzülememesi. idrarsızlık arteriyovenöz fistül arteriovenous fistula Atardamarla toplardamar arasında oluşmuş patolojik veya hemodiyaliz (kan süzdürümü) tedavisi için oluşturulmuş geçit. atar-toplardamar köprüsü asemptomatik asymptomatic Belirti göstermeyen. belirtisiz asidoz acidosis Kendisini doku ve kandaki asit düzeyinin artmasıyla gösteren durum. kanda asit fazlalığı 3

5 Sözlük Dergisi asit-baz dengesi acid-base balance Normal plasma Ph sinin 7,35-7,45 arasında bulunduğu durum. ekşiltuzul dengesi at nalı böbrek horseshoe kidney Böbreklerin embriyolojik gelişimleri sırasında at nalı şeklinde birleşmesinden oluşan doğuştan patolojik kaynaşma anomalisi. atar-toplardamar köprüsü arteriovenous fistula arteriyovenöz fistül az işeme oliguria oligüri azotemi azotemia Kanda üre gibi azotlu bileşiklerin aşırı miktarda artışı. B bakteri işeme bacteriuria bakteriüri bakteriüri bacteriuria Bakterilerin idrara geçişi, idrarda bakterilerin bulunuşu. bakteri işeme balanit balanitis Penis başının iltihaplanması. penis başı yangısı Bartter sendromu Bartter syndrome Henlenin çıkan kolundaki bozukluk sonucu hipokalemi, alkaloz ve normal kan basıncıyla belirgin ender görülen kalıtsal bir hastalık. belirtisiz asymptomatic asemptomatik beyin ölümü brain death Bilinç ve refleks kaybı, kendiliğinden solunumun durması, göz bebeklerinin büyümesi ve EEG aktivite kaybıyla belirgin durum, tüm beyin fonksiyonlarının geri dönüşsüz kaybı bifid renal pelvis bifid renal pelvis Böbrek pelvisinin ikiye ayrılmış olarak oluşmuş hâli. ikiye ayrık böbrek havuzu bitik phimosis sünnet derisi darlığı biyopsi biopsy Tanı amacıyla mikroskobik muayene için dokudan küçük bir parça alma. parça alımı Bowman kapsülü Bowman s capsule Böbrekte yer alan Malpighi cisimciğinin yapısında bulunan, yarım daire şeklinde olan ve çift katlı epitel dokudan oluşan bir böbrek iç yapısı. böbreğe bağlı kemik gelişim kusuru renal osteodystrophy renal osteodistrofi böbreğin ayak biçimli hücresi podocyte podosit böbrek atardamar darlığı renal artery stenosis renal arter stenozu böbrek atardamarı renal artery renal arter böbrek bilimi nephrology nefroloji böbrek bilimci nephrologist nefrolog böbrek borucuğu tubulus renalis renal tübül böbrek borucuğu asidozu renal tubular acidosis renal tübüler asidoz böbrek borucukları arası yangı tubulointerstitial nephritis tübülointersitisiyel nefrit böbrek çıkarımı nephrectomy nefrektomi böbrek ektopisi renal ectopia Genellikle her iki böbreğin aynı tarafta oluşu veya bir böbreğin pelviste yer alışı gibi böbreğin normal yeri dışında bulunuşu. böbrek fonksiyon testleri renal function tests Plasma kreatinin, kan üre nitrojen, elektrolitler, idrar analizi, konsantrasyon ve idrarla atılan maddelerin analizi gibi böbrek hastalıkları tanı ve izleminde kullanılan testler. böbrek hastalığı nephropathy nefropati böbrek havuzu pelvis renalis renal pelvis böbrek kan akımı renal blood flow Dinlenme durumunda böbreklerden dakikada geçen kan miktarı. böbrek nakli renal transplantation Kişiden kişiye ya da ölüden canlıya böbrek aktarılması. renal transplantasyon böbrek özü medulla medulla böbrek reflüsü vesicoureteral reflux vezikoüreteral reflü böbrek sancısı renal colic Genellikle böbrek taşı nedeni ile böğür bölgesinde oluşan şiddetli ağrı. renal kolik böbrek şişmesi hydronephrosis hidronefroz böbrek taşı nephrolithiasis Metabolik, çevresel veya bilinmeyen nedenlere böbreklerde biriken organik ve veya inorganik özellikteki madensel maddeler. nefrolitiyaz böbrek toplardamar pıhtısı renal vein thrombosis renal ven trombozu böbrek toplardamarı renal vein renal ven 4

6 Çocuk Nefroloji Terimleri böbrek üstü adrenal Böbreğin üstünde ve böbreğe bitişik. adrenal böbrek üstü bezi adrenal gland Her iki böbreğin üzerinde yer alan steroit salgılayan kabuk (korteks) ve epinefrin salgılayan öz den (medulla) oluşan endokrin bezler. adrenal gland böbrek üstü bezi çıkarımı adrenalectomy Böbrek üstü bezinin ameliyatla çıkarılması. adrenalektomi böbrek üstü bezi kabuğu adrenal cortex Böbrek üstü bezinin kapsülle medulla arasındaki sarımsı renkteki dış bölümü. adrenal korteks böbrek veremi renal tuberculosis renal tüberküloz böbrek yangısı nephritis nefrit böbrek yumakçığı glomerulus glomerül böbrek yumakçığı süzme hızı glomerular filtration rate glomerüler filtrasyon hızı böbrek yumakçık yangısı glomerulonephritis glomerülonefrit böbrekçik nephron nefron böbreksel renal renal bufissür periorbital edema periorbital ödem C crush sendromu crush syndrome Vücut dokularının kısmen veya tamamen ezilmesi veya baskıya maruz kalması sonucunda oluşan ödem, şok, böbrek yetmezliği, kalp ve solunum yetmezliği gibi sonuçlara verilen isim. ezilme sendromu Ç çanak calyx kaliks çocuk böbrek sağlığı ve hastalıkları pediatric nephrology çocuk nefrolojisi, pediyatrik nefroloji çocuk nefrolojisi pediatric nephrology Çocukluk çağı böbrek ve üriner sistem hastalıklarını konu edinen bilim. çocuk böbrek sağlığı ve hastalıkları, pediyatrik nefroloji çocuk sağlığı ve hastalıkları pediatrics Bebek, çocuk ve ergenlerin (yeni doğmuşlardan yaklaşık 18 yaşındakilere kadar) sağlığını, hastalıklarını ve tedavilerini konu alan tıp dalı. pediyatri çok işeme polyuria poliüri çok kistli polycystic polikistik çok susama polydipsia polidipsi D daldıraç catheter kateter daralma stenosis stenoz dehidratasyon dehydration Vücudun aşırı su yitirmesi sonucu oluşan durum. su yitimi diüretik diuretic İdrar atılımını kolaylaştıran ve artıran ilaç. idrar söktürücü diürez diuresis Böbrekler tarafından fazla miktarda idrar oluşumu, idrar miktarının artışı. idrar söktürüm diyaliz dialysis Heterojen bir sıvıdaki küçük molekülleri, yarı geçirgen zar aracılığıyla gerçekleşen süzme sonucu büyük moleküllerden ayırma işlemi. süzdürüm dizüri disuria İdrar yaparken ağrı, yanma ve rahatsızlık hissi. yoz işeme doğuştan böbrek anomalileri congenital renal anomalies Doğumda olan, çoğunlukla gebelik döneminde oluşan böbreğin yapısal bozuklukları. doğuştan nefrotik sendrom congenital nephrotic syndrome Doğumdan hemen sonra veya ilk 3 ay içinde başlayan primer (genetik) ya da ikincil (enfeksiyon, lupus gibi) nedenlere bağlı olarak gelişen nefrotik sendrom. konjenital nefrotik sendrom donör donor verici düşük kan basıncı hypotension Sistolik ve diyastolik kan basıncının normalin altında oluşu, tansiyon düşüklüğü. hipotansiyon E efferent efferent Merkezden çevreye taşıyan. götürgen egzaserbasyon exacerbation alevlenme ekşil-tuzul dengesi acid-base balance asid-baz dengesi ekşiyim acidosis asidoz 5

7 Sözlük Dergisi enfeksiyon infection Mikropların dokulara girip orada üremeleri. enkontinans incontinence idrar kaçırma enürez enuresis altına işeme eritropoetin erythropoietin Böbreklerden salgılanan, kemik iliğinde alyuvar oluşmasını uyarıcı bir madde. esansiyel hipertansiyon essential hypertension primer hipertansiyon ezilme sendromu crush syndrome crush sendromu F fındıkkıran sendromu nutcracker syndrome nutcracker sendromu filtrasyon filtration süzme fimozis phimosis Sünnet derisi deliğinin, glans penisin dışarı çıkışını engelleyecek şekilde dar oluşu, sünnet derisinin penis başından geriye sıyrılamaması. sünnet derisi darlığı, bitik FMF familial Mediterranean fever ailevi Akdeniz ateşi teriminin İngilizce kısaltması. fokal focal Belli bir yerde oluşmuş, belli bir bölgede kalan, sınırları belli hastalık veya lezyon. odaksal fokal glomerülonefrit focal glomerulonephritis Ig A ve Ig M moleküllerinin, glomerüllerin filtrasyon zarlarında tutulması sonucunda bir kısım böbrek glomerüllerinin patolojik değişiklikler göstermesiyle belirgin, hematüri ve proteinürinin eşlik ettiği glomerülonefrit. fokal segmental glomerüloskleroz focal segmental glomerulosclerosis Ailevi veya genetik nedenli olarak çocuklarda görülen, steroide dirençli ve böbrek yetmezliğine gidiş gösterebilen bazı glomerüllerin segmental sklerozu. odaksal ve kısmi böbrek yumakçığı sertleşmesi G gece işeme nocturia noktüri genetik soy ağacı pedigree Bir kişinin veya ailenin en uzak atasından başlayarak bütün kollarını belirten çizelge, genetik soy kütüğü. pedigri genitoüriner genitourinary Üreme ve boşaltım organları ile ilgili. geri akış reflux reflü getirgen afferent afferent GFH glomerular filtration rate glomerüler filtrasyon hızı teriminin kısaltması. GFR glomerular filtration rate glomerüler filtrasyon hızı teriminin İngilizce kısaltması. glikozüri glycosuria İdrarda fazla miktarda glikoz bulunuşu. şeker işeme glomerül glomerulus Böbreklerde kılcal damarların yumaklanması ile oluşan yapılardan her biri. böbrek yumakçığı glomerüler filtrasyon hızı glomerular filtration rate Her iki böbrek glomerüllerinden bir dakikada Bowman kapsülü aralıklarına süzülen filtrat miktarı. böbrek yumakçığı süzme hızı glomerülonefrit glomerulonephritis Özellikle glomerüllerde iltihap ve harabiyetle belirgin böbrek hastalığı. böbrek yumakçık yangısı götürgen efferent efferent greft reddi rejection rejeksiyon H hastalığın sönümü remission remisyon hematüri hematuria İdrarda kan bulunuşu. kan işeme hemodiyaliz hemodialysis Böbrekler görev yapamadığı zaman, hasta kanının hemodiyaliz (kan süzdürümü) aygıtı içindeki yarı geçirgen zar sisteminden geçirilerek başta üre olmak üzere yıkım ürünlerinin kandan temizlenmesi. kan süzdürümü hemoglobin işeme hemoglobinuria hemoglobinüri hemoglobinüri hemoglobinuria İdrarda serbest hemoglobin bulunuşu. hemoglobin işeme hemolitik üremik sendrom hemolytic uremic syndrome Hemolitik anemi, akut böbrek yetmezliği ve trombositopeni ile karakterli, E. Coli O157:H7 nin neden olduğu STEC-HÜS ve komplemanı etkileyen genetik mutasyonların neden olduğu atipik HÜS (ahüs) olmak üzere iki tipi olan bir hastalık. Kompleman inhibisyonu tedavisi ahüs te hızlı, etkili ve hayat kurtarıcı 6

8 Çocuk Nefroloji Terimleri tedavi olarak bildirilmektedir. Henoch Schönlein purpurası Henoch-Schönlein purpura Çocukluk çağında görülen deride purpura dışında, gastointestinal sistemi, eklemleri ve böbreği tutabilen, prognozu böbrek tutuluşunun belirlediği, patolojisinde Ig A birikiminin mutlaka görüldüğü bir vaskülit. hepatorenal sendrom hepatorenal syndrome Karaciğer yetmezliği olanlarda böbrek fonksiyonlarının ani kaybıyla oluşan, ölümcül olabilen bir hastalık. hızlı ilerleyen böbrek yangısı rapidly progressive glomerulonephritis Hızla gelişen, böbrek fonksiyonları nın hızla bozulduğu ve patolojik olarak yarım ay görünü mü (kresent) ile belirgin her tip akut glomerüler hastalık. rapidly progresif glomerülonefrit, kresentik glomerülo nefrit hidronefroz hydronephrosis Pelvis renalisle kalikslerin, içerisinde idrar birikimi veya üreterdeki tıkanıklık sebebiyle genişlemesi. böbrek şişmesi hiperfosfatemi hyperphosphatemia Kanda aşırı miktarda fosfor bulunuşu hâli. kanda fosfor fazlalığı hiperkalsiüri hypercalciuria İdrarda aşırı miktarda kalsiyum bulunuşu. hiperlipidemi hyperlipidemia Kanda aşırı miktarda yağ bulunuşu. hiperoksalüri hyperoxaluria İdrarda herhangi bir okzalik asit tuzunun aşırı miktarda bulunuşu. hiperplazi hyperplasia Organ veya dokunun hücrelerin sayıca artışına bağlı olarak büyümesi. hiperpotasemi hyperpotassemia Kanda aşırı miktarda potasyum bulunuşu. kanda potasyum fazlalığı hipertansiyon hypertension yüksek kan basıncı hiperürikozüri hyperuricosuria İdrarda aşırı miktarda ürik asit veya ürat bulunuşu. hipokalsemi hypocalcemia Kanda kalsiyum miktarının ileri derecede azalışı. kanda kalsiyum azlığı hiposfadias hypospadias Erkekte uretranın penisin arka yüzüne açılışı ile belirgin doğuştan anomali. hipositratüri hypocitraturia İdrarda normalden az miktarda sitrat bulunuşu. hipotansiyon hypotension düşük kan basıncı HÜS hemolytic uremic syndrome hemolitik üremik sendrom teriminin kısaltması. I Ig A böbrek hastalığı immunoglobulin A nephropathy immünglobulin A nefropatisi İ idiopatik idiopathic Belli bir sebebe bağlı olmayan, nedeni bilinmeyen bir hastalıkla ilgili veya bunun bir sonucu olarak ortaya çıkan. nedeni bilinmeyen hastalık idrar kaçırma incontinence Kişinin dışkısını veya idrarını tutamaması durumu, idrar veya dışkının irade dışı oluşması. enkontinans idrar kesesi bladder Sıvı ile dolup gerilebilme yeteneğine sahip membranöz veya muskülomembranöz kese. mesane idrar kesesi bakısı cystoscopy sistoskopi idrar kesesi yangısı cystitis sistit idrar kültürü urine culture Üriner enfeksiyonda, patojen bakteriyi belirleme amacıyla idrar örneğinin besi yerine ekilmesi. idrar silindiri cylinder silendir idrar söktürücü diuretic diüretik idrar söktürüm diuresis diürez idrarsızlık anuria anuri ikiye ayrık böbrek havuzu bifid renal pelvis bifid renal pelvis immünglobulin A (IgA) nefropatisi immunoglobulin A (IgA)nephropathy Glomerüler mezangiumda Ig A birikimiyle belirgin her yaşta görülebilen kronik glomerülonefrit. Ig A böbrek hastalığı insidans incidence Bir hastalığın belli bir nüfusta, belirli süre içindeki görülüş sayısı. sıklık irin işeme pyuria piyüri işeme bozukluğu voiding dysfunction Çocuğun yaşına göre anormal olan işeme şekli. iveğen acute akut iveğen böbrek hasarı akut kidney injury akut 7

9 Sözlük Dergisi böbrek hasarı iveğen böbrek yumakçığı yangısı acute glomerulonephritis akut glomerülonefrit K kabuk cortex korteks kalıtsal glomerülonefrit hereditary glomerulonephritis Kalıtımla geçen, genetik yolla belirlenmiş böb rek yumakçık yangısı. kaliks calyx Çanak şeklinde anatomik oluşum; kâse biçimi gösteren organ bölümü veya boşluğu. çanak kan gazı analizi blood gas analysis Kanda bulunan oksijen ve karbondioksit gibi gazların kısmi basınçlarının ve bunun yanında kan Ph sinin ölçümü ile bikarbonat değerinin ve oksijen satürasyonunun hesaplanması ve böylece hastada hipoksemi, asidoz veya alkalozun olup olmadığının anlaşılmasında kullanılan bir test. kan işeme hematuria hematüri kanda asit fazlalığı acidosis asidoz kanda baz fazlalığı alcalosis alkaloz kanda fosfor fazlalığı hyperphosphatemia hiperfosfatemi kanda kalsiyum azlığı hypocalcemia hipokalsemi kanda potasyum fazlalığı hyperpotassemia hiperpotasemi kanda üre artışı uremia üremi kansızlık anemia anemi kan süzdürümü hemodialysis hemodiyaliz karın zarı periton periton karın zarı yangısı peritonitis peritonit karın süzdürümü peritoneal dialysis periton diyalizi kateter catheter İnce, uzun tüp şeklinde, ortası açık, maden, lastik veya plastikten yapılı araç. daldıraç Kawasaki hastalığı Kawasaki disease Çocukluk çağının, beş günden uzun süren ateş, konjonktivit, orofaringeal mukozada kızarıklık, servikal lenfadenopati ve tedavi edilmezse koroner arter anevrizmasıyla seyreden bir çeşit vasküliti. mukokütanöz lenf nodu sendromu kolovezikal fistül colovesical fistula Kalın bağırsakla idrar kesesi arası oluşmuş patolojik geçit. konjenital nefrotik sendrom congenital nephrotic syndrome doğuştan nefrotik sendrom konservatif tedavi conservative treatment Aşırı ve ağır müdahaleye oranla daha ılımlı tedavi şekli. korteks cortex Organın dış kısmı; iç kısım üzerindeki onu saran dış bölüm. kabuk koruma prophylaxis profilaksi kreatinin creatinine Yüksek enerjili fosfatın önemli bir depo biçimi olan azotlu bileşik. kresent crescent Glomerül dışında hücrelerin veya hiyalen gibi maddelerin yarım ay şeklindeki birikimi ve çoğalması durumu. yarımay birikimi kresentik glomerülonefrit cresentic glomerulonephritis hızlı ilerleyen böbrek yangısı, rapidly progresif glomerülonefrit kronik glomerulonefrit chronic glomerulonephritis Uzun zamandan beri sürüp giden böbreğin küçülmesi, pelvis renalisin genişlemesi ve üremiyle belirgin glomerülonferit. süreğen böbrek yumakçığı yangısı L labiyal şineşi labial synechia Labium minör veya labium majorun orta hatta kısmi ya da tam yapışıklığı. labiyal yapışıklık labiyal yapışıklık labial synechia labiyal şineşi lipidüri lipiduria İdrarda yağ damlacıklarının bulunuşu. yağ işeme M Malpighi cisimciği Malpighian corpuscle Böbreklerde, Bowmann kapsülü ve yumakçıktan (glomerül) meydana gelen ve böbreğin korteks bölgesinde bulunan yapı. medulla medulla Böbrek parankiminin iç bölümü. böbrek özü medüller kistik böbrek hastalığı medullary cystic kidney disease Poliüri, konsantrasyon bozukluğu, renal tuz kaybı, anemi, ilerleyen böbrek yetmezliğiyle belirgin böbrek medüllasında çeşitli büyüklükte kistler bulunan 8

10 Çocuk Nefroloji Terimleri kalıtsal bir hastalık. medüller sünger böbrek medullary sponge kidney Böbrekte tek veya çift taraflı toplayıcı kanalların kistik genişlemesiyle belirgin, taş ve enfeksiyona neden olabilen kalıtsal bir hastalık. membranda çoğalma gösteren böbrek yumakçığı yangısı membranoproliferative glomerulonephrithis membranoproliferatif glomerülonefrit membranoproliferatif glomerülonefrit membranoproliferative glomerulonephrithis Hematüri, proteinüri, nefritik ya da nefrotik sendromla başlayabilen, patolojisinde glomerüllerde bazal zar kalınlaşması ve lobülasyonu görülen ve genellikle son dönem böbrek hastalığı ile sonlanan, çocuklarda daha az sıklıkla görülen kronik glomerülonefrit. membranda çoğalma gösteren böbrek yumakçığı yangısı membranöz glomerülonefrit membranous glomerulonephritis Nefritik ya da nefrotik sendrom şeklinde başlayıp genellikle nefrotik sendrom ve kronik böbrek hastalığı ile sonlanan, bazal zar kalınlaşmasıyla belirgin, çocuklarda seyrek görülen kronik glomerülonefrit. zarsı böbrek yumakçığı yangısı mesane bladder idrar kesesi mesane divertikülü vesical diverticulum Mesane duvarından dışarıya doğru cep şeklinde çıkıntı gösteren anormal doku. metabolik asidoz metabolic acidosis Böbrekler yoluyla atılması gereken asit iyonlarının birikmesi veya aşırı bikarbonat iyonunun kaybedilmesi durumu. minimal değişiklik hastalığı minimal change nephrotic syndrome minimal lezyon hastalığı minimal lezyon hastalığı minimal change nephrotic syndrome Nefrotik sendrom bulgularının olduğu ancak hematüri, hipertansiyon, kreatininin yüksekliğinin görülmediği, steroide yanıt veren çocukluk çağının en sık görülen nefrotik sendrom tipi. minimal değişiklik hastalığı miyoglobin işeme myoglobinuria miyoglobinüri miyoglobinüri myoglobinuria Aşırı kas çalışması veya harabiyeti sonucu görülen idrarda miyoglobin bulunuşu. miyoglobin işeme mukokütanöz lenf nodu sendromu Kawasaki disease Kawasaki hastalığı multikistik displastik böbrek multicystic dysplastic kidney Böbreğin, fonksiyon görmeyen, farklı boyutlarda, düzensiz kistlerle kaplı olduğu fetal gelişim sürecinde oluşan malformasyonu. mumsu silindir waxy cylinder vaksi silendir N nakil transplantation Bir doku ya da organın kişiden kişiye ya da aynı kişinin bir yerinden başka bir yerine aktarılması işlemi. transplantasyon nedeni bilinmeyen hastalık idiopathic idiyopatik nefrektomi nephrectomy Böbreğin ameliyatla çıkarılması. böbrek çıkarımı nefrit nephritis Ödem, kan işeme, az işeme ve belli ölçüde böbrek yetmezliği ile belirgin böbrek hastalığı. böbrek yangısı nefroblastom nephroblastoma Böbrekteki ektopik mezodermal hücrelerden gelişen kötü huylu embriyonal tümör. Wilms tümörü nefrojenik diabetes insipidus nephrogenic diabetes insipidus ADH yapımı, taşınması ve salgılanmasında herhangi bir sorun olmaksızın, ADH ve analoglarına böbrek yanıtının yetersiz olduğu, poliüri ve polidipsi tablosuyla seyreden bir hastalık. şekersiz diyabet nefrolitiyaz nephrolithiasis böbrek taşı nefrolog nephrologist Böbrek hastalıkları konusunda uzmanlaşmış hekim. böbrek bilimci nefroloji nephrology Böbrek hastalıkları ve tedavilerini konu alan tıp dalı. böbrek bilimi nefron nephron Böbreğin işlevsel birimlerinden her biri. böbrekçik nefropati nephropathy Herhangi bir böbrek hastalığı. böbrek hastalığı nefrotik sendrom nephrotic syndrome Proteinüri (>40 mg/m 2 /saat), hipoalbüminemi, hiperlipidemi ve 9

11 Sözlük Dergisi yaygın ödem ile belirgin çocukluk çağında sık görülen böbrek hastalığı. nefrotoksik nephrotoxic Böbrekleri tahrip edici böbreklere zararlı. noktüri nocturia Gece boyunca sık ve bol miktarda idrar çıkarma, gündüze oranla geceleri idrar miktarının artışı. gece işeme nutcracker sendromu nutcracker syndrome Sol renal venin aortayla superior mezenterik arter arasında sıkışması, çocukluk döneminde çoğunlukla proteinüriyle belirgin olan, tek başına hematürinin ise nadiren görüldüğü bir sendrom. fındıkkıran sendromu O odaksal focal fokal odaksal ve kısmi böbrek yumakçığı sertleşmesi focal segmental glomerulosclerosis fokal segmenal glomerüloskleroz oligüri oliguria Bir günde çıkarılan idrar miktarının olağan değerlerin altına düşmesi. az işeme ortostatik proteinüri orthostatic proteinuria Ayakta duruşun neden olduğu proteinüri. postural proteinüri Ö ödem oedema Ara dokuda, hücreler arasında sıvı birikmesi. şişlik ön idrar yolu ureter üreter ön idrar yolu enfeksiyonu ureteritis üreterit P parathormon parathormone Paratiroit bezinden salgılanan, kandaki kalsiyum seviyesinin korunmasında rol oynayan hormon. parça alımı biopsy biyopsi pedigri pedigree genetik soy ağacı pediyatri pediatrics çocuk sağlığı ve hastalıkları pediyatrik nefroloji pediatric nephrology çocuk nefrolojisi, çocuk böbrek sağlığı ve hastalıkları penis başı yangısı balanitis balanit periorbital ödem periorbital oedema Üst göz kapağında şişlik. bufissür periton periton Karın boşluğunu çevreleyen iki yapraklı seröz zar. karın zarı periton diyalizi peritoneal dialysis Böbrekler görev yapamadığı zaman, karın duvarından iletilen ince bir boru aracılığı ile karın boşluğuna süzdürüm (diyaliz) sıvısı verilişi, belli bir süre sonra süzdürüm sıvısının geri çekilişi ve bu işlemin sürekli olarak belirli bir düzene göre yinelenmesi. karın süzdürümü peritonit peritonitis Periton zarı iltihabı. karın zarı yangısı piyelonefrit pyelonephritis Böbrek ara dokusundan başlayıp giderek tüm böbreği tutan iltihap. üst idrar yolu enfeksiyonu piyüri pyuria İdrarda iltihap bulunması durumu. irin işeme podosit podocyte Bowman kapsülünün iç yaprağında kılcallar üzerine yerleşen, ayak biçiminde sitoplazmik uzantılı ve sitoplazmalarında çok sayıda mikrotübülus bulunan ayak biçimli hücre. böbreğin ayak biçimli hücresi polidipsi polydipsia Susuzluk hissi nedeniyle günlük gereksinimin çok üstünde su içme. çok susama polikistik polycystic Çok sayıda kistlerden oluşan; kistlerden oluşmuş yapı gösteren. çok kistli poliüri polyuria Belirli bir süre içerisinde olağan değerlerin çok üzerinde idrar çıkarma. çok işeme pollaküri pollakiuria Kısa aralıklarla idrara çıkma. sık işeme postit postitis Sünnet derisinin iltihabı. sünnet derisi yangısı postrenal postrenal Böbrek sonrası, böbrekten sonra. poststreptokoksik glomerülonefrit poststreptococcal glomerulonephritis Streptokok enfeksiyonunu izleyen sessiz dönem sonrası akut nefritik sendrom bulguları, ASO yüksekliği ve C3 düşüklüğüyle seyreden çocukluk çağının en sık görülen nefriti. streptokok enfeksiyonu sonrası böbrek yangısı 10

12 Çocuk Nefroloji Terimleri postural proteinüri orthostatic proteinuria ortostatik proteinüri prerenal prerenal Böbrek önünde, böbrekten önce. primer hipertansiyon primary hypertension Gösterilebilir bir nedene bağlı olmayan birincil kan basıncı yüksekliği. esansiyel hipertansiyon profilaksi prophylaxis Hastalığın önlenmesi veya kişinin hastalıktan korunması; hastalığın oluşmaması için uygulanan tedavi ve önlemlerin tümü. koruma protein işeme proteinuria proteinüri proteinüri proteinuria İdrarda protein bulunuşu. protein işeme R rapidly progresif glomerülonefrit rapidly progressive glomerulonephritis hızlı ilerleyen böbrek yangısı, kresentik glomerülonefrit reflü reflux İleriye doğru seyreden sıvı akımının geriye yönelik seyir göstermesi. geri akış rejeksiyon rejection Aktarılan doku parçası veya organın, bağışıklık sistemi tepkisi nedeniyle alıcı vücudu tarafından kabul edilmemesi, aktarılan greftin atılması. greft reddi rektovezikal fistül vesicointestinal fistula Rektumla idrar kesesi arası oluşmuş patolojik geçit. remisyon remission Hastalık belirtilerinin hafiflediği veya kaybolduğu dönem, özellikle iki nüks arasında bu nitelikte belirgin devre. hastalığın sönümü renal renal Böbrekle ilgili. böbreksel renal agenez renal agenesis Tek veya iki böbreğin doğuştan yokluğu, iki taraflı böbrek yokluğunda yaşam mümkün değildir. renal arter renal artery Abdominal aortadan ayrılarak böbreğe kanın ulaşmasını sağlayan atardamar. böbrek atardamarı renal arter stenozu renal artery stenosis Tedavi edilmez ise genellikle hipertansiyon ve etkilenen böbreğin atrofisi sonucu böbrek yetmezliğiyle sonuçlanan renal atardamarının, çocuklarda genellikle fibromusküler displaziye bağlı, daralması sonucunda o böbreğe giden kan akımının engellenmesi. böbrek atardamar darlığı renal displazi renal dysplasia Böbrek dokusunda gelişim bozukluğu, yetersiz veya eksik gelişme, kusurlu gelişme. renal hipoplazi renal hypoplasia Böbrek dokusunun yetersiz gelişmesi, gelişme yetersizliği nedeni ile gerekli büyüklüğü kazanamamasının sebep olduğu patolojik durum. renal kolik renal colic böbrek sancısı renal osteodistrofi renal osteodystrophy Çocukluk çağında başlayan kronik böbrek hastalığına bağlı olarak kanda fosfor seviyesi artışı, kalsiyum seviyesinin düşüşü ile belirgin, kemiklerde demineralizasyon ve çeşitli gelişim bozukluklarına sebep olan patolojik durum. böbreğe bağlı kemik gelişim kusuru renal pelvis pelvis renalis Üreterin böbreğin başlangıcında bulunan huni biçimindeki başlangıcı. böbrek havuzu renal transplantasyon renal transplantation böbrek nakli renal tüberküloz renal tuberculosis Böbrekte Mycobacterium tuberculosis adlı bakteri (önce akciğerleri etkileyen oradan diğer organlara yayılabilen) tarafından oluşan hastalık. böbrek veremi renal tübül tubulus renalis Bowman kapsülünü izlemek üzere, proksimal borucuk, Henle kulpu, distal ve toplayıcı böbrek borucuklarından oluşan borucuğu. böbrek borucuğu renal tübüler asidoz renal tubular acidosis Normal plazma bikarbonat düzeyinin sağlanamadığı kalıtsal veya kazanılmış böbrek tübülüs bozukluğu. böbrek borucuğu asidozu renal ven renal vein Böbreklerden kanın atılıp inferior vena kava aracılığıyla kalbe gitmesini sağlayan toplardamar. böbrek toplardamarı renal ven trombozu renal vein thrombosis Böbrek toplardamarı içinde pıhtı oluşması. böbrek toplardamar pıhtısı 11

13 Sözlük Dergisi replasman replacement yerine koyma retroperitoneal retroperitoneal Periton arkasında bulunan. reversible reversible Tersine çevrilebilir, geri dönüşümlü, geri alınabilir. tersinir S sekonder hipertansiyon secondary hypertension Gösterilebilir bir nedene bağlı gelişen ikincil kan basıncı yüksekliği. sekonder hiperparatiroidizm secondary hyperparathyroidism Kronik böbrek hastalığına bağlı olarak meydana gelen aşırı paratiroit hormonunun salgılanışının sebep olduğu patolojik durum. semptomatik symptomatic Hastalık belirtisiyle ilgi li, belirti oluşturucu veya hastalığın verdiği belirtiyi ortadan kaldırıcı. sertleşme sclerosis skleroz sık işeme pollakiuria pollaküri sıklık incidence insidans silendir cylinder Böbreklerde tübülüslerin lümenini dolduran silindir biçiminde protein, hücre veya çeşitli maddelerden oluşan çökeltileri. idrar silindiri silindir işeme cylindruria silindirüri silindirüri cylindruria İdrarda silindirlerin (eritrosit, lökosit, hiyalen, granüler vb.) bulunuşu. silindir işeme sistemik systematic Vücudu tümüyle tutan, tüm vücudu etkileyen hastalık. sistemik lupus eritematozus systemic lupus erythematosus Deri (özellikle yüzde kelebek şeklinde) bulguları, ateş, yorgunluk, kilo kaybı, fotofobi belirtileri gösterebilen, sinir sistemi, hematolojik ve böbrek gibi organlara yayılma eğilimi olan, alevlenme ve sönmelerle seyreden kronik bir bağ dokusu hastalığı. sistin depolanma hastalığı cystinosis sistinoz sistin işeme cystinuria sistinüri sistinoz cystinosis Sistin metabolizmasında rol oynayan bir enzimin doğuştan yokluğu nedeni ile gelişen, birçok dokuda, özellikle böbrek tübülleri epiteliyumu, kemik iliği ve korneada sistin birikimi ile belirgin kalıtsal metabolik hastalık. sistin depolanma hastalığı sistinüri cystinuria Bazik aminoasitlerin (sistin, ornitin, arginin, lizin) tübüler geri emiliminin gerçekleşememesi nedeniyle idrarda bu aminoasitlerin aşırı atılımı ve üriner sistemde sistin taşlarının oluşumuyla belirgin doğuştan, kalıtsal hastalık. sistin işeme sistit cystitis Mesane iltihabı. alt idrar yolu enfeksiyonu, idrar kesesi yangısı sistoskopi cystoscopy Mesanenin ışıklı bir aygıt aracılığı ile gözlenmesi işlemi. idrar kesesi bakısı skleroz sclerosis Dokunun çeşitli etkenler nedeni ile sertleşmesi, katılaşma. sertleşme skrotum scrotum Deri ve düz kas liflerinden oluşan ince duvarla çevrili, içinde iki adet testisin bulunduğu torba. testis torbası SLE systemic lupus erythematosus sistemik lupus eritematozus teriminin kısaltması. son idrar yolu urethra üretra son idrar yolu enfeksiyonu urethritis üretra iltihabı stenoz stenosis Bir kanal ya da deliğin daralması. daralma steroide bağımlı nefrotik sendrom steroid dependent nephrotic syndrome Steroit tedavisine yanıt verdikten sonra, steroit tedavisinin azaltılmasından veya kesiminden sonraki ilk 14 gün içinde yeniden alevlenen nefrotik sendrom. steroide dirençli nefrotik sendrom steroid resistant nephrotic syndrome Steroit tedavisine ilk 4-8 hafta içinde yanıt vermeyen nefrotik sendrom. steroide duyarlı nefrotik sendrom steroid sensitive nephrotic syndrome Steroit tedavisine ilk 4-8 hafta içinde yanıt veren nefrotik sendrom. streptokok enfeksiyonu sonrası böbrek yangısı poststreptococcal glomerulonephritis poststreptokoksik glomerülonefrit su yitimi dehydration dehidratasyon sünnet derisi darlığı phimosis fimozis 12

14 Çocuk Nefroloji Terimleri sünnet derisi yangısı postitis postit süreğen böbrek yumakçığı yangısı chronic glomerulonephritis kronik glomerulonefrit süzdürüm dialysis diyaliz süzme filtration Bir sıvıyı süzgeç aracılığıyla süzme; süzgeçten geçirme. filtrasyon Ş şeker işeme glycosuria glikozüri şekersiz diyabet nephrogenic diabetes insipidus nefrojenik diyabetes insipidus şilüri chyluria İdrarda lenf sıvısı bulunuşu. akkan işeme şişlik oedema ödem T tam idrar tahlili complete urine analysis Test çubuklarıyla, mikroskobik ve kimyasal yöntemlerle veya tam otomatik cihazlarla yapılabilen, idrar sedimentinin fiziksel, kimyasal ve mikroskobik özelliklerinin incelenmesi. tersinir reversible reversible testis torbası scrotum skrotum transplantasyon transplantation nakil tübülointersitisiyel nefrit tubulointerstitial nephritis Böbrek tübülleri arasındaki dokunun yangısı. böbrek borucukları arası yangı üre bulunuşu ile belirgin bulantı, kusma, baş ağrısı, görme bozuklukları, hipertansiyon, hâlsizlik, konvülziyonlar ve terminal dönemde komanın eşlik ettiği durum. kanda üre artışı üreter ureter İdrar yolunun böbrekle mesane arasında kalan boru biçimindeki bölümü. ön idrar yolu üreterit ureteritis Üreter yangısı. ön idrar yolu enfeksiyonu üretra urethra İdrar yolunun mesaneden çıkan son bölümü. son idrar yolu üretrit urethritis son idrar yolu enfeksiyonu üst idrar yolu enfeksiyonu pyelonephritis piyelonefrit V vaksi silendir waxy cylinder Böbreklerde tübülüslerin lümenini dolduran muma benzeyen silindir biçiminde protein çökeltileri. mumsu silindir vasküler vascular Kan damarları ile ilgili vaskülit vasculitis Atardamar, toplardamar ve lenf damarlarının yangısı sonucu gelişen hasarlarla seyreden bir grup hastalık. verici donor Kanını veya bir organını bir hastaya aktarılmak üzere veren kişi. donör vezikoüretral reflü vesicoureteral reflux İdrarın mesaneden üreter veya böbreklere anormal geri akışı. böbrek reflüsü U ureterosel ureterocele Ureterin aşağı bölümünün, mesaneye açılan delikteki darlık nedeni ile genişleme göstermesi. urgency urgency Birden gelen idrar yapma duygusu, acil işeme hissi. yetişememe Ü üre urea Protein yıkımının böbrek tarafından atılan son ürünü. üremi uremia Böbrek yetersizliği sonucu kanda aşırı W Wilms tümörü Willms tumour nefroblastom yağ işeme lipiduria lipidüri yarımay birikim crescent kresent yaşam içi kan basıncı ölçümü ambulatory blood pressure monitoring Hastalar normal günlük etkinliklerini sürdürürken, taşınabilir elektronik bir cihazla, ayarlanabilen aralıklarla gündüz ve gece kan basıncı ölçümü. Y ambulatuar tansiyon ölçümü yerine koyma replacement Eksilen ya da çıkarılan bir 13

15 Sözlük Dergisi şeyi karşılama; kaybı yerine koyma. replasman yetişememe urgency urgency yoz işeme disuria dizüri yüksek kan basıncı hypertension Kan basıncının normalin üstünde oluşu; tansiyon yüksekliği. hipertansiyon Z zarsı böbrek yumakçığı yangısı membranous glomerulonephritis membranöz glomerülonefrit KAYNAKLAR 1. Dorland s Pocket Medical Dictionary. Dorland (Ed). Saunders; Açıklamalı Tıp Terimleri Sözlüğü. Utkan Kocatürk. Nobel Kitabevi; Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu; Ülker Tıp Terimleri Sözlüğü. Süreyya Ülker. İnkılap Kitabevi; Terim Hazırlama Kılavuzu. Emin Özdemir. Türk Dil Kurumu Yayınları; Hekimlik Terimleri Kılavuzu (genişletilmiş ve geliştirilmiş) ikinci baskı. Türk Dil Kurumu yayınları: 447, Türk Hekimlik Dili. Cemal Mıhçıoğlu. T.C. Kültür Bakanlığı; Pediatric Nephrology. Avner, Harmon, Niaudet, Yoshikawa (Eds.) Springer; Clinical Pediatric Nephrology. Kher, Schnaper ( Eds). Informa Health Care, Comprehensive Pediatric Nephrology. Geary, Schaefer (Eds). Mosby; Temel Pediatri. Hasanoğlu, Düşünsel, Bideci. Güneş Tıp Kitabevleri; Yazar Prof. Dr. Ferah Gönülşen SÖNMEZ (ferahsonmez@yahoo.com) 1960 yılında İzmir de doğdu de Bornova Anadolu Lisesinden birincilikle mezun oldu. Türkiye 46. sı olarak girdiği Ege Üniversitesini 1984 de üçüncülükle bitirdi. Ege Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı ve Çocuk Nefrolojisi Bilim Dallarında olmak üzere, 1992 de Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ve 1997 de Çocuk Nefrolojisi uzmanlık eğitimlerini tamamladı yılında Adnan Menderes Üniversitesinde Yardımcı Doçent olarak göreve başladı. Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı, Hemodiyaliz ve Periton Diyalizi Ünitelerini kurdu yılında Doçent, 2005 yılında Profesör oldu. Uluslararası ve Ulusal Dergilerde ve Kongrelerde 200 ün üstünde araştırması yayınlandı ve veya sunuldu. Değişik kitaplarda bölüm yazarlıkları yaptı. Şimdiye değin araştırmalarına 100 ün üzerinde atıf yapıldı. Biri uluslararası olmak üzere 3 ödül kazandı. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi yayın kurulu sekreterliği görevinde bulundu yılları arasında Türkiye Milli Pediatri Derneği Aydın Şube Başkanlığını yürüttü. Halen Adnan Menderes Üniversitesinde Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanlığı ve Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı Başkanlığı ve Türk Nefroloji Derneği nin Terim Kolu üyeliği görevlerini sürdürmektedir. Evli ve 2 çocuk annesidir. 14

16 Çocuk Nefroloji Terimleri İngilizce - Türkçe Dizin acid-base balance acidosis acute acute diffuse proliferative glomerulonephritis acute glomerulonephritis acute renal failure acute tubular necrosis adrenal adrenal cortex adrenal gland adrenalectomy adynamic bone disease afferent akut kidney injury albuminuria alcalosis ambulatory blood pressure monitoring amyloidosis anemia antenatal hydronephrosis anuria arteriovenous fistula asymptomatic azotemia bacteriuria balanitis Bartter syndrome bifid renal pelvis biopsy bladder blood gas analysis Bowman s capsule brain death calyx catheter chronic glomerulonephritis chyluria colovesical fistula complete urine analysis congenital nephrotic syndrome congenital renal anomalies conservative treatment cortex creatinine crescent cresentic glomerulonephritis crush syndrome cylinder cylindruria cystinosis cystinuria asit-baz dengesi kanda asit fazlalığı akut akut difüz proliferatif glomerülonefrit akut glomerülonefrit akut böbrek yetmezliği akut tübüler nekroz böbrek üstü böbrek üstü bezi kabuğu böbrek üstü bezi böbrek üstü bezi çıkarımı adinamik kemik hastalığı getirgen akut böbrek hasarı albümin işeme kanda baz fazlalığı yaşam içi kan basıncı ölçümü amiloidoz kansızlık antenatal hidronefroz idrarsızlık atar-toplardamar köprüsü belirtisiz azotemia bakteri işeme penis başı yangısı Bartter sendromu ikiye ayrık böbrek havuzu parça alımı mesane kan gazı analizi Bowman kapsülü beyin ölümü kaliks daldıraç süreğen böbrek yumakçığı yangısı akkan işeme kolovezikal fistül tam idrar tahlili doğuştan nefrotik sendrom doğuştan böbrek anomalileri konservatif tedavi kabuk kreatinin kresent kresentik glomerülonefrit ezilme sendromu idrar silindiri silindir işeme sistin depolanma hastalığı sistin işeme cystitis cystoscopy dehydration dialysis disuria diuresis diuretic donor efferent enuresis erythropoietin essential hypertension exacerbation familial Mediterranean fever filtration focal focal glomerulonephritis focal segmental glomerulosclerosis genitourinary glomerular filtration rate glomerulonephritis glomerulus glycosuria hematuria hemodialysis hemoglobinuria hemolytic uremic syndrome Henoch-Schönlein purpura hepatorenal syndrome hereditary glomerulonephritis horseshoe kidney hydronephrosis hypercalciuria hyperlipidemia hyperoxaluria hyperphosphatemia hyperplasia hyperpotassemia hypertension hyperuricosuria hypocalcemia hypocitraturia hypospadias hypotension idiopathic immunoglobulin A nephropathy incidence incontinence infection Kawasaki disease labial synechia lipiduria Malpighian corpuscle alt idrar yolu enfeksiyonu idrar kesesi bakısı su yitimi süzdürüm dizüri diürez idrar söktürücü verici götürgen altına işeme eritropoetin esansiyel hipertansiyon alevlenme ailevi Akdeniz ateşi süzme fokal fokal glomerülonefrit odaksal ve kısmi böbrek yumakçığı sertleşmesi genitoüriner böbrek yumakçığı süzme hızı glomerülonefrit böbrek yumakçığı glikozüri hematüri hemodiyaliz hemoglobinüri hemolitik üremik sendrom Henoch Schönlein purpurası hepatorenal sendrom kalıtsal glomerülonefrit at nalı böbrek böbrek şişmesi hiperkalsiüri hiperlipidemi hiperoksalüri kanda fosfor fazlalığı hiperplazi kanda potasyum fazlalığı yüksek kan basıncı hiperürikozüri kanda kalsiyum azlığı hipositratüri hiposfadias düşük kan basıncı nedeni bilinmeyen hastalık Ig A böbrek hastalığı sıklık idrar kaçırma enfeksiyon Kawasaki hastalığı labiyal yapışıklık yağ işeme Malpighi cisimciği 15

17 Sözlük Dergisi medulla medullary cystic kidney disease medullary sponge kidney membranoproliferative glomerulonephrithis membranous glomerulonephritis metabolic acidosis minimal change nephrotic syndrome multicystic dysplastic kidney myoglobinuria nephrectomy nephritis nephroblastoma nephrogenic diabetes insipidus nephrolithiasis nephrologist nephrology nephron nephropathy nephrotic syndrome nephrotoxic nocturia nutcracker syndrome oedema oliguria orthostatic proteinuria parathormone pediatric nephrology pediatrics pedigree pelvis renalis periorbital edema periorbital oedema periton peritoneal dialysis peritonitis phimosis podocyte pollakiuria polycystic polydipsia polyuria postitis postrenal poststreptococcal glomerulonephritis prerenal primary hypertension prophylaxis proteinuria pyelonephritis pyuria rapidly progressive glomerulonephritis böbrek özü medüller kistik böbrek hastalığı medüller sünger böbrek membranda çoğalma gösteren böbrek yumakçığı yangısı zarsı böbrek yumakçığı yangısı metabolik asidoz minimal değişiklik hastalığı multikistik displastik böbrek miyoglobin işeme böbrek çıkarımı böbrek yangısı nefroblastom nefrojenik diabetes insipidus böbrek taşı böbrek bilimci böbrek bilimi böbrekçik böbrek hastalığı nefrotik sendrom nefrotoksik gece işeme fındıkkıran sendromu ödem az işeme ortostatik proteinüri parathormon çocuk böbrek sağlığı ve hastalıkları çocuk sağlığı ve hastalıkları genetik soy ağacı böbrek havuzu bufissür periorbital ödem karın zarı karın süzdürümü karın zarı yangısı sünnet derisi darlığı böbreğin ayak biçimli hücresi sık işeme polikistik çok susama çok işeme sünnet derisi yangısı postrenal poststreptokoksik glomerülonefrit prerenal primer hipertansiyon koruma protein işeme üst idrar yolu enfeksiyonu irin işeme hızlı ilerleyen böbrek yangısı reflux rejection remission renal renal agenesis renal artery renal artery stenosis renal blood flow renal colic renal dysplasia renal ectopia renal function tests renal hypoplasia renal osteodystrophy renal transplantation renal tuberculosis renal tubular acidosis renal vein renal vein thrombosis replacement retroperitoneal reversible sclerosis scrotum secondary hyperparathyroidism secondary hypertension stenosis steroid dependent nephrotic syndrome steroid resistant nephrotic syndrome steroid sensitive nephrotic syndrome symptomatic systematic systemic lupus erythematosus transplantation tubulointerstitial nephritis tubulus renalis urea uremia ureter ureteritis ureterocele urethra urethritis urgency urine culture vascular vasculitis vesical diverticulum vesicointestinal fistula vesicoureteral reflux voiding dysfunction waxy cylinder Willms tumour geri akış greft reddi hastalığın sönümü böbreksel renal agenez böbrek atardamarı böbrek atardamar darlığı böbrek kan akımı böbrek sancısı renal displazi böbrek ektopisi böbrek fonksiyon testleri renal hipoplazi böbreğe bağlı kemik gelişim kusuru böbrek nakli böbrek veremi böbrek borucuğu asidozu böbrek toplardamarı böbrek toplardamar pıhtısı yerine koyma retroperitoneal tersinir skleroz testis torbası sekonder hiperparatiroidizm sekonder hipertansiyon daralma steroide bağımlı nefrotik sendrom steroide dirençli nefrotik sendrom steroide duyarlı nefrotik sendrom semptomatik sistemik sistemik lupus eritematozus nakil böbrek borucukları arası yangı böbrek borucuğu üre üremi ön idrar yolu ön idrar yolu enfeksiyonu ureterosel son idrar yolu son idrar yolu enfeksiyonu yetişememe idrar kültürü vasküler vaskülit mesane divertikülü rektovezikal fistül böbrek reflüsü işeme bozukluğu vaksi silendir Wilms tümörü 16

18 2008 YILI (Cilt 1) ÇOCUK ACİL TIP VE YOĞUN BAKIM TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 1 Ocak 2008) Doç. Dr. Agop Çıtak Dr. Ayşe Berna Anıl Yrd. Doç. Dr. Demet Demirkol Dr. Deniz Tekin Dr. Esra Şevketoğlu SÖZLÜK DERGİSİ ARŞİV SAYILARI Doç. Dr. Hayri Levent Yılmaz Doç. Dr. Murat Duman Prof. Dr. Metin Karaböcüoğlu Dr. Nilgün Erkek-Atay Doç. Dr. Nurettin Onur Kutlu Dr. Nilüfer Yalındağ-Öztürk Dr. Şükrü Paksu Dr. H. Tarkan İkizoğlu Yrd. Doç. Dr. Tolga F. Köroğlu Dr. Okşan Derinöz Doç. Dr. Mehmet Boşnak Dr. Eylem Ulaş-Saz YENİDOĞAN TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Ek Sayı ) Prof. Dr. Rahmi Örs GÖĞÜS HASTALIKLARI TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 2 Nisan 2008) Doç. Dr. Münire Gökırmak EPİDEMİYOLOJİ VE DEMOGRAFİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Ek Sayı ) Doç. Dr. G. Nural Bekiroğlu ÇOCUK HEMATOLOJİSİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 3 Temmuz 2008) Prof. Dr. Davut Albayrak Doç. Dr. Canan Uçar-Albayrak 2011 YILI (Cilt 2) KOZMETOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 1 Mart 2011) Prof. Dr. Yasemin Yazan Doç. Dr. Ecz. Alb. Ayhan Savaşer Prof. Dr. Ecz. Alb. Yalçın Özkan ADLİ TIP TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 2 Haziran 2011) Doç. Dr. Gürol Cantürk PARAZİTOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 3 Eylül 2011) Prof. Dr. Gülendame Saygı ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 4 Aralık 2011) Prof. Dr. Ufuk Beyazova Prof. Dr. Figen Şahin 2012 YILI (Cilt 3) BASKETBOL-VOLEYBOL-HENTBOL TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 1 Mart 2012) Doç. Dr. Cengiz Arslan Yrd. Doç. Dr. Yüksel Savuncu Yrd. Doç.Dr. Murat Şenyuva Okutman Selçuk Erhan Özgür Karataş ANALİZ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 2 Haziran 2012) Prof. Dr. Ecz. Bengi Uslu Uzm. Kim. Mehmet Gümüştaş Doç. Dr. Ecz. Alb. Ayhan Savaşer Prof. Dr. Ecz. Alb. Yalçın Özkan Prof. Dr. Ecz. Sibel A. Özkan İNFEKSİYON HASTALIKLARI TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 3 Eylül 2012) Prof. Dr. Ahmet Kalkan, Prof. Dr. Mustafa Kaplan ÇOCUK ENDOKRİNOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 4 Aralık 2012) Prof. Dr. Zerrin Orbak, Dr. Kezban Karabağ 2013 YILI (Cilt 4) ÇOCUK ALERJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 1 Mart 2013) Prof. Dr. Nihat Sapan Prof. Dr. Dost Zeyrek Doç. Dr. Suna Asilsoy Doç. Dr. Arzu Babayiğit Doç. Dr. Ferhat Çatal Doç. Dr. Figen Gülen Doç. Dr. Özlem Keskin Doç. Dr. Emin Mete Doç. Dr. Emin Özkaya Doç. Dr. Serap Özmen Doç. Dr. Özge Yılmaz Yrd. Doç. Dr. Yakup Canıtez Prof. Dr. Esen Demir Doç. Dr. Ahmet Akçay Doç. Dr. Metin Aydoğan Doç. Dr. Demet Can Doç. Dr. Duygu Erge Doç. Dr. Koray Harmancı Doç. Dr. Ercan Küçükosmanoğlu Doç. Dr. Emine Dibek Mısırlıoğlu Doç. Dr. Cevdet Özdemir Doç. Dr. Zeynep Tamay Doç. Dr. Ayfer Yükselen FUTBOL TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Sayı 2 Haziran 2013) Yrd. Doç. Dr. Ercan Gür Öğr. Gör. Faruk Akçınar