ANKARA DOĞAL ELEKTRİK ÜRETİM VE TİCARET AŞ (ADÜAŞ)

Transkript

1 ANKARA DOĞAL ELEKTRİK ÜRETİM VE TİCARET AŞ (ADÜAŞ) 2012 YILI RAPORU TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU ÜZÜLMEZ TAŞKÖMÜRÜ İŞLETME MÜESSESESİ 2012 YILI RAPORU

2 Bu rapor, tarih, 6085 sayılı Kanun ile 233 sayılı KHK uyarınca düzenlenmiş, Rapor Değerlendirme Kurulunun tarih ve 42 sayılı oturumunda kabul edilmiştir.

3 Müessesenin Ünvanı : Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesi Merkezi : Zonguldak Bağlı Olduğu Kuruluş : Türkiye Taşkömürü Kurumu Esas Sermayesi : TL Ödenmiş Sermayesi : TL Ödenmemiş Sermayesi : TL KARAR ORGANI (YÖNETİM KOMİTESİ) Yönetim Komitesindeki Görevi Adı ve Soyadı Kuruluştaki Görevi Görevde Bulunduğu Süre Başlama Tarihi Ayrılma Tarihi 1- Başkan Recep DANACIOĞLU Müessese Müdürü Devam ediyor 2- Üye Ali HEKİM Müessese Müdür Yrd Devam ediyor 3- Üye Muzaffer GÜMÜŞEL Müessese Müdür Yrd Üye Gültekin KARA Müessese Müdür Yrd Devam ediyor 4- Üye Ferit AVCI Müessese Müdür Yrd Devam ediyor 5- Üye Nuri ÇİLEK Müessese Müdür Yrd Üye İlyas KAYALI Müessese Müdür Yrd Devam ediyor (*) Müessesenin sermayesi TTK Yönetim Kurulunun tarih ve 43 sayılı kararı ve YPK' nın tarih ve 2012/T-2 kararı ile TL' ye yükseltilmiştir.

4 Raporda yer alan kısaltmalar AB AID AKÇT COP ÇATES DPT DLF ECSC EKİ ESD ETKB EÜAŞ GSMH GSYİH IEA İDT İSO KHK KİK KİT KYSK MİGEM MKE MTA MTEP PAÜİ PCI PDKS TBMM TEP TİM TİS TKİ TTK TÜİK USBM YKK YPK : Avrupa Birliği : Alt Isıl Değeri : Avrupa Kömür Çelik Topluluğu : İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi : Çatalağzı Termik Santralı : Devlet Planlama Müsteşarlığı : Devolopment Loan Fund : Avrupa Kömür Çelik Topluluğu : Ereğli Kömür İşletmeleri : Eşik Sınır Değer (TWA) : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı : Elektrik Üretim Anonim Şirketi : Gayri Safi Milli Hasıla : Gayri Safi Yurt İçi Hasıla : Uluslararası Enerji Ajansı : İktisadi Devlet Teşekkülü : Uluslararası Sınıflandırma Sistemi : Kanun Hükmünde Kararname : Kamu İhale Kurumu / Kanunu : Kamu İktisadi Teşekkülü : Karadon Yeni Servis Kuyusu : Maden İşleri Genel Müdürlüğü : Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu : Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü : Milyon Ton Eşdeğer Petrol : Pano Ayak Üretim İşçisi : Pulverize Kömür Enjeksiyonu : Personel Devam Kontrol Sistemi : Türkiye Büyük Millet Meclisi : Ton Eşdeğer Petrol : Taşkömürü İşletme Müessesesi : Toplu İş Sözleşmesi : Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu : Türkiye Taşkömürü Kurumu : Türkiye İstatistik Kurumu : Amerikan Jeolojik Teknikler : Yönetim Kurulu Kararı : Yüksek Planlama Kurulu

5 İÇİNDEKİLER Sayfa No I. TOPLU BAKIŞ... I II. İDARİ BÜNYE... 1 A- Mevzuat... 1 B- Teşkilat... 2 C- Personel durumu... 4 III. MALİ BÜNYE A- Mali durum B- Mali sonuçlar IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI A- Giderler B- Tedarik işleri C- Üretim ve maliyetler D- Pazarlama E- Sigorta işleri F- İşletme sonuçları G- Yatırımlar V. BİLANÇO Aktif Pasif VI. GELİR TABLOSU VII. EKLER

6

7 I I.TOPLU BAKIŞ Zonguldak havzasındaki taşkömürünün 1829 yılında bulunmasını müteakip 1848 yılında Sultan Birinci Abdülmecit bir fermanla Ereğli Taşkömürü Havzasını kendi Hazine-i Hassa Vakıflarına dâhil etmiş, döneminde sadece insan ve hayvan gücüne dayalı ve ağırlıklı olarak açık ocak işletmeciliğiyle yılda ortalama bin ton taşkömürü üretimi yapılmış, Kırım savaşının çıkması ile havza denetimi 1854 yılında Muvakkat İngiliz İdaresi ne bırakılmış, bu yıldan itibaren artan üretim miktarı savaşın bitmesi ile 35 bin ton seviyelerine düşmüştür yılında havzanın idaresini alan Bahriye Nezareti 1865 yılında madencilik faaliyetlerini yapılandırmak üzere Dilaver Paşa yı Padişah Abdülaziz in emriyle Ereğli Livası Kaymakamı ve Maadin Hümayun Nazırı sıfatıyla tayin ederek Ereğli ye göndermiştir. Dilaver Paşa, bir harabeyi andıran havzada hukuki, idari, teknik ve sosyal bir düzen kurmuştur. Üzülmez-Asma ve Karadon-Gelik bölgelerinde havzanın en zengin damarlarını işleten Eseyan ve Karamanyan Şirketleri, padişahın izni ile 1893 yılında Zonguldak Limanı nı inşa etmişlerdir. Ereğli Şirketi Zonguldak ta Çaydamar ocağını Karamanyan Şirketi nden, İkinci Makas ocağını Ahmet Ali ve şürekasından ve Pavli (Dilaver) ocağını da Pavleki den satın almış, 40 bin ton/yıl olan üretimi 100 bin ton/yıla çıkararak nakliyatı temin etmek üzere Üzülmez den limana kadar, Bahriye İdaresiyle ortaklık yaparak dar hatlı bir demiryolu hattı kurmuştur senesine kadar Üzülmez Bölgesinde 9 u Türklere ait toplam 45 ocakta taşkömürü üretiminin yapıldığı bilinmektedir yılında TBMM Hükümeti havzanın kontrolünü ele almış, mevcut ocaklar 1926 yılından sonra Türkiye İş Bankası tarafından kurulan Kömür-İş Şirketi ile Fransız sermayeli Ereğli Şirketi tarafından işletilmiştir. İş Bankası Üzülmez ve Kilimli de birer lavvar inşa etmiş, Üzülmez de tesis edilen Türk Antrasit (Sömikok) ve Briket Fabrikası nın açılışı tarihinde yapılmıştır tarih ve 3146 Sayılı Kanunla Ereğli Şirketi, Hükümet tarafından satın alınarak tüm varlıklarıyla Etibank a devredilmiştir. Havzadaki ocaklar Etibank tarafından kurulan Ereğli Kömür İşletmeleri T.A.Ş. (EKİ) tarafından işletilmeye başlanmıştır tarih ve 3867 Sayılı Kanunla havzadaki tüm ocaklar kamulaştırılarak Devlet eliyle işletilmesi sağlanmıştır. Etibank ın EKİ Müessesesi tarafından işletilen ocaklar tarih ve 6974 Sayılı Kanunla kurulan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu na (TKİ) devredilmiştir. KİT lerin yeniden düzenlenmesi kapsamında çıkarılan tarih ve 96 sayılı KHK ile Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) kurulmuş ve havza TTK ya devredilerek taşkömürü rezervinin işletilmesi hakkı tüm hukuku ile TTK ya

8 II Sayıştay verilmiştir. TTK Yönetim Kurulu nun tarih ve 445 sayılı kararıyla tarihi itibariyle Müessese haline getirilen Üzülmez Bölgesi halen Zonguldak ilinin yaklaşık 5 km doğusunda ve 28 km² lik bir alanda faaliyetlerini sürdürmektedir. Üzülmez Müessesesinin jeolojik rezervi TTK bünyesindeki toplam rezervin % 23 ünü teşkil etmektedir ve 307 milyon ton olan bu rezervin 139 bin tonu görünür rezerv kategorisindedir. Üzülmez Müessesesinin son 5 yıla ilişkin toplu bilgileri aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

9 III Toplu bilgiler Ölçü Son iki Artış veya azalış yıl farkı % Sermaye Bin TL Ödenmiş sermaye Bin TL Öz kaynaklar Bin TL Yabancı kaynaklar Bin TL Yabancı kaynaklara sirayet eden zarar Bin TL Finansman giderleri Bin TL Maddi duran varlıklar (edinme değeri) Bin TL Maddi duran varlıklar (birikmiş amortismanı) Bin TL Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL Yatırımların gerçekleşme oranı (nakdi) % (7) (8) Tüm alım tutarı(hizmet alımları dahil) Bin TL (1.864) (8) Üretim miktarı (satılabilir kömür) Bin ton (69) (20) Tüm üretim tutarı (üretim maliyeti) Bin TL Üretim verimliliği (veya randıman) Kg/Yev (119) (16) Satış miktarı : -Mües. üretimi kömür Bin ton (73) (21) -Emtia kömür Bin ton Net satış tutarı Bin TL (14.970) (23) Stoklar: -İlk madde ve malzeme Bin TL Yarı mamuler Bin TL Mamuller Bin TL Ticari mallar Bin TL Diğer stoklar Bin TL (1.042) (100) Memur (ortalama) Kişi Sözleşmeli (ortalama) Kişi İşçi (ortalama) Kişi (136) (6) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL Cari yıla ilişkin: -Memurlar için yapılan giderler Bin TL Memur başına aylık ortalama gider TL (77) (2) -Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL Sözleşmeli başına aylık ortalama gider TL İşçiler için yapılan giderler Bin TL İşçi başına aylık ortalama gider TL Dönem kârına ilişkin vergi ve diğer yasal yük. Bin TL Tahakkuk eden vergiler Bin TL (2.191) (31) GSYİH'ya katkı (üretici fiyatlarıyla) Bin TL (13.531) (52) GSYİH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL (15.722) (47) GSMH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL (15.722) (47) Zararlılık (öz kaynak yitirilişi) % Faaliyet karı veya zararı Bin TL (80.525) (86.945) (91.420) (86.528) ( ) (21.399) 25 Dönem karı veya zararı Bin TL (89.909) (90.394) (93.182) (91.436) ( ) (26.388) 29 Bilanço karı veya zararı Bin TL ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 10

10 IV Sayıştay Üzülmez Müessesesi üretimini Asma İşletmesi nden gerçekleştirmektedir. Üretilen koklaşabilir nitelikteki tüvanan kömür hizmet alımı yoluyla Üzülmez Modüler Lavvarı nda yıkanmakta ve sonucunda elde edilen yüksek küllü filtrasyon ürünü kömür 2x150 MW gücündeki Çatalağzı Termik Santralı na(çates), düşük küllü kömür ise başta demir-çelik fabrikaları ve Çay-Kur olmak üzere piyasaya arz edilmektedir. Kurum tarafından hazırlanan TTK Yeniden Yapılanma Ön Hazırlık Çalışmaları isimli raporda da Üzülmez Müessesesi için üretimin kademeli olarak artırılması ve 2014 yılından itibaren de bin ton/yıl tüvanan kömürden 920 bin ton/yıl satılabilir kömür elde edilmesi öngörülmektedir. Geçmiş yıllarda satılabilir kömür üretim miktarı yılda bin ton düzeyinde bulunan Müessesede, emekli olan işçilerin yerine yeni işçi alınmaması ve hazırlık yatırımlarının zamanında yapılamaması nedeniyle üretim miktarı yıldan yıla düşmüş, son olarak 2008 yılında 304 bin ton olan üretim, 2012 yılında 277 bin ton seviyesine gerilemiştir. Müessesenin 2012 yılı işletme faaliyetleri sonucunda ton satılabilir üretim gerçekleşmiş, bu miktarın tonluk kısmı satılmış, karşılığında ,9 bin lira tutarında net satış hasılatı elde edilmiştir. Bu tutardaki net satış hasılatına bin lira tutarındaki diğer faaliyetlerden sağlanan gelir ve karların ilave edilmesiyle toplam gelirler ,9 bin lira olmuş, toplam giderlerin ,5 bin lira tutarında gerçekleşmesi sonucunda ,6 bin lira tutarında dönem zararı meydana gelmiştir yılında yapılan hazırlık, üretim, kömür yıkama faaliyetlerine ve bu faaliyetler sonucu oluşan üretim maliyetlerine etki eden hususların genel bir değerlendirilmesi yapılacak olursa; - Ocakların derinleşmesi ve genişlemesi sonucu aktarma noktalarının artması, ana nakliyat yollarının uzaması, galerilerde taban kabarması ve kesit daralması nedeniyle etkin bir nakliyat sistemi oluşturulamaması, bu galerilerde kesit daralması nedeniyle devamlı tamir tarama çalışması yapılmak zorunda kalınması, - Özellikle pano ayak üretimine hizmet veren nakliye, elektro-mekanik işçiliklerinin kritik seviyesinin bile altına inmiş olması, - Ayaklarda tam ve/veya yarı mekanizasyona gidilememesi nedeniyle emek yoğun klasik çalışma sistemine devam edilmesi, - İş disiplininin bozulması, devamsızlıklar ve hastane izinlerinin ve raporların artması, emekliliklerin devam etmesi, bazı sanatlardaki işgücü noksanlığının kazı işgücünden karşılanması bu nedenle boşta gruplu çalışma yönteminden beklenen verimin alınamaması, -Azalan işçi sayısının optimum bir seviyede tutulamaması, - Çok sayıda işçinin bankalara ve piyasaya olan borçları nedeniyle icra takibi altında bulunmaları, böylesine bir borç sarmalı içinde olan bu işçilerin içinde

11 V bulundukları psikolojinin çalışma devamlılığına ve verimliliğine olumsuz etki yapıyor olması, Gibi sebepler, Müessese de üretim maliyetlerinin yükselmesine neden olan ve üretimin artmasını engelleyen başlıca sorunlar olarak görülmektedir. Yukarıda özetlenen sorunların çözümlenebilmesi ve Müessesenin taşkömürü üretiminin artırılabilmesi amacıyla; - İş disiplininin geliştirilmesi, üretim yönetimine daha fazla ağırlık verilmesi suretiyle işgücü ve tesis verimliliklerinin artırılması, ocaklardan daha temiz kömür elde edilmesine yönelik önlemler alınması, - Üretimin arttırılmasına yönelik hazırlık yatırımlarının planlanan sürede tamamlanması, - Hazırlık ve üretim çalışmalarında otomasyon ve mekanizasyona gidilmesine çalışılması, - Emekli olan yeraltı üretim işçilerinin yerine zamanında yeni işçi alınması ve işçi sayısındaki yetersizlik nedeniyle üretimde darboğaz oluşmasının önlenmesi, Gerekmektedir. Öneriler: Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesinin 2012 yılındaki çalışmaları üzerinde T.C. Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonunda getirilen öneriler aşağıdadır. 1- Müessesede işgücü kayıplarının önlenmesi, iş verimliliğinin artırılması ve işyeri disiplini sağlanması amacıyla; - İzinsiz ve mazeretsiz işe gelmemeyi, hastane izni kullanmayı alışkanlık haline getiren, disiplinsiz hareket eden, iş amirlerine ve arkadaşlarına karşı uygunsuz ve fiili davranışlarda bulunan, işyeri moralini ve disiplinini bozarak üretimi aksatan işçilere 4857 Sayılı İş Kanununun ilgili hükümlerinin uygulanması konusunda Kurum yöneticileri tarafından gösterilen kararlılığın tavizsiz olarak sürdürülmesi, - Personel Devam Kontrol Sistemiyle ilgili olarak TTK Genel Müdürlüğünce çıkarılan genelge ve talimatlarla ilgili uygulamanın Kurum Teftiş Kurulunca yapılan denetimler sırasında izlenmesi, sonucuna göre işlem yapılması, - PDKS kayıtları ile lambahane kayıtları ve kamera görüntülerinin ilgili birim amirlerince aylık olarak kontrol edilmesi, vergi kayıplarına ve kamu zararına yol açan haksız ödemelerin önüne geçilmesi ( Sayfa: 9), 2- Üzülmez Müessesesi işletmelerindeki ocaklardan çıkarılan kömürün taşınmasında kullanılan vagonlar ile yine kömür taşınması için kullanılan ve westfail oluk olarak adlandırılan malzemelerin tamir, bakım ve onarımıyla ilgili hizmet alımlarında; 2005 yılından beri gerçekleştirilen hatalı işlemlere son verilmesi, bu

12 VI Sayıştay hizmetlerin rekabet ortamında ve daha uygun fiyatlarla temin edilebilmesi amacıyla TTK Genel Müdürlüğü Mal, Hizmet Alımları ve Yapım İşleri Yönetmeliği nin 16 ncı maddesinde sayılan ihale usulleriyle ihaleye çıkılması ( Sayfa:26, 27 ), 3- Redevans sözleşmelerinde her türlü kontrol imkânının bulunduğu göz önüne alınarak; -Redevans sahaları ve işletmelerinin daha sık ve sağlıklı bir şekilde yerinde ölçüme dayalı kontrol ve denetimlerinin yapılabilmesi ile bu sahalardan kaçak ve kayıt dışı kömür üretim ve satışının önlenebilmesi için Sözleşmeli Sahalar ve Hizmet Alımları Şube Müdürlüğü nün personel sayılarının yeterli düzeye çıkarılması, -Her müessesenin üç vardiya çalışan kantarı olduğundan hareketle; redevans sahalarından satışa sevk edilen kömürlerin uygun yerlere konulacak kantarlarda Müessese personeli tarafından tartılmasının sağlanması ve limanda tek vardiya çalışan kantarın üç vardiyaya çıkartılması ile kantarlara kameralar konulması da dahil tüm hususlar incelenerek, İlgili merciler nezdinde girişimlerde bulunulması ( Sayfa: 54-55), 4- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve Ek 12 de listelenen diğer öneri ve tavsiyelerinde yerine getirilmesi. Sonuç: Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesi nin 2012 yılı bilânçosu ve ,31 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.

13 1 A-Mevzuat : II. İDARİ BÜNYE Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları Hakkında tarih ve 60 sayılı KHK ile; Ereğli Kömürleri İşletme Müessesesi yerine (EKİ) Armutçuk, Kozlu, Üzülmez, Karadon ve Amasra Taşkömürü İşletme Müesseselerini bünyesinde toplayan Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) kurulmuştur tarih, 60 sayılı Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları Hakkında KHK, tarihli sayılı Resmi Gazetede yayımlanan tarih, 2929 sayılı Kanunla değiştirilmiştir. Bu düzenlemeden sonra Türkiye Taşkömürü Kurumunun Kuruluşu Hakkında tarih ve 96 sayılı KHK yayımlanmış ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinin tarih ve 912 sayılı nüshasında tescil ve ilanı yapılmıştır. Daha sonra Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında KHK ile yeniden düzenlenmiş ve 2929 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmıştır. 233 sayılı KHK gereğince hazırlanan, Ekonomik İşler Yüksek Koordinasyon Kurulu tarafından kabul edilen Türkiye Taşkömürü Kurumu Ana Statüsü tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşlarının 233 sayılı KHK çerçevesinde kuruluşlarının tamamlanması ve Ana Statülerinin Resmi Gazete de yayımlanmasından sonra, tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarih ve 3743 sayılı Kanunla, diğer kuruluşlar yanında Türkiye Taşkömürü Kurumu Kuruluşu hakkında tarih ve 96 sayılı KHK yürürlükten kaldırılmıştır. Türkiye Taşkömürü Kurumu 233 sayılı KHK ve Türkiye Taşkömürü Kurumu Ana Statüsü hükümlerine göre faaliyetini sürdürmektedir. Türkiye Taşkömürü Kurumunun faaliyete geçmesinden sonra; Türkiye Taşkömürü Kurumu Yönetim Kurulunun tarih ve 85 sayılı kararı ile Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesinin kurulmasına karar verilmiş, Türkiye Ticaret sicil Gazetesinin gün ve 1417 sayılı nüshasında tescil ve ilanı yapılmıştır. Türkiye Taşkömürü Kurumu Yönetim Kurulunun tarih ve 231 sayılı kararı ile; Amasra ve Armutçuk Müesseselerinin işletme haline dönüştürülerek, Amasra İşletmesinin Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessese Müdürlüğüne, Armutçuk

14 2 Sayıştay İşletmesinin Karadon Taşkömürü İşletme Müessese Müdürlüğüne bağlanmasına karar verilmiştir. Daha sonra; Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesine bağlı olarak faaliyette bulunan Amasra Taşkömürü İşletme Müdürlüğü, Türkiye Taşkömürü Kurumu Yönetim Kurulunun tarih ve 192 sayılı kararı ile tarihinden itibaren Amasra Taşkömürü İşletme Müessesesi unvanı ile tekrar Müesseseye dönüştürülmüş, buna ait karar Türkiye Ticaret Sicili gazetesinin tarihli 4449 sayılı nüshasında yayınlanmıştır. Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesi; 3346 sayılı Kanun ile 8065 sayılı Sayıştay Kanunu ve 233 sayılı KHK gereğince T.C. Satıştay ın mali, idari, hukuki ve teknik olarak sürekli denetime tabi olup, 233 sayılı KHK de saklı tutulan hususlar dışında özel hukuk hükümlerine göre faaliyette bulunmaktadır. Memur ve sözleşmeli personel statüsünde çalışan personelin özlük hakları, 399 sayılı KHK ve 657 sayılı Kanun a göre, İşçi statüsündeki personelin özlük ve sosyal hakları; 4857 sayılı İş Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi grev ve Lokavt Kanunu na göre yürütülmektedir. Tüm personel sosyal güvenlik bakımından 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigotası Kanunu ile oluşturulan mevzuata tabi bulunmaktadır. B-Teşkilat : 1-Teşkilatın yapısı : TTK Taşkömürü İşletme Müessese Müdürlüklerinin teşkilat yapısı; 233 sayılı KHK gereğince hazırlanan tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Türkiye Taşkömürü Kurumu Ana Statüsü ile düzenlenmiştir. Türkiye Taşkömürü Kurumu Yönetim Kurulu nun tarih ve 240 sayılı kararı ile kabul edilen Türkiye Taşkömürü Kurumu Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliği ne göre; Yönetim Komitesi; Müessese Müdürü, üretim, etüttesis, idari ve elektro-mekanikten sorumlu 4 müessese müdür yardımcısı ve bunlara bağlı servis müdürlükleri ve şeflikleri ile yönetim komitesine bağlı özel büro şefliği ve doğrudan müessese müdürüne bağlı sivil savunma amir ve uzmanlığı birimlerinden oluşmaktadır tarihi ve 240 sayılı TTK Yönetim Kurulu Kararı ile kabul edilen Türkiye Taşkömürü Kurumu Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliği nde muhtelif Yönetim Kurulu Kararları ile değişiklik yapılmış, söz konusu Yönetmelik TTK Yönetim Kurulu nun tarih ve 49 sayılı kararı ile yürürlükten kaldırılarak yerine Türkiye Taşkömürü Kurumu Teşkilat Yapısı, Görev ve Çalışma Esasları Yönergesi yürürlüğe konmuştur.

15 3 2-Karar organı : 233 sayılı KHK ve TTK Ana Statüsüne göre; Müessesenin karar organı Yönetim Komitesidir. 233 sayılı KHK nin 18 inci maddesine göre Yönetim Komitesi bir başkan dört üyeden oluşmakta olup, Yönetim Komitesinin üyeleri Müessesenin üst seviyedeki yöneticileri arasından, TTK Yönetim Kurulunca atanmaktadır tarih ve 49 sayılı TTK Yönetim Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Taşkömürü Kurumu Teşkilat Yapısı, Görev ve Çalışma Esasları Yönergesi ne göre; Yönetim Komitesi, TTK Genel Müdürlüğü tarafından tespit edilen esaslara, işletme bütçesi ve programlarına uygun olarak verimlilik ve kârlılık ilkeleri doğrultusunda müessesenin yönetimini sağlayacak kararları almakla görevli ve yetkili bulunmaktadır. Yönetim Komitesi başkan ve üyeleri raporun giriş bölümünde yer almaktadır. Yönetim Komitesi Başkanı Müessese Müdürüdür ve Yönetim Komitesi Üyeleri Müessese Müdür Yardımcılarından oluşmaktadır. Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesi İdari Müdür Yardımcısı tarihinde görevden alınmış, yerine tarihinde yeni bir atama yapılmıştır. 3-Yürütme organı : 233 sayılı KHK nin 17 nci maddesi, TTK Ana Statüsünün 13 üncü maddesine göre; müessesenin yetkili ve sorumlu yürütme organı müessese müdürlüğüdür. Müessese Müdürü; üretim, etüt-tesis, idari, elektro-mekanikten sorumlu 4 müessese müdür yardımcısı ile birlikte yürütme organını oluşturmakta, müessese müdürü ve müessese müdür yardımcılarına bağlı; işletme müdürlükleri, şube müdürlükleri ve başmühendislikler bulunmaktadır. Müessese Müdürü; müesseseyi kanun, tüzük ve yönetmelik hükümleri ile TTK Yönetim Kurulu ve Müessese Yönetim Komitesi kararları doğrultusunda yönetmekle görevli olup, idare ve yargı mercilerine ve üçüncü kişilere karşı müesseseyi temsil etmektedir. Müessese Müdürü, müdür yardımcıları, işletme müdürleri, şube müdürleri ve başmühendisler başta olmak üzere, personel atamaları TTK Yönetim Kurulu Kararı ile gerçekleştirilmektedir. Üzülmez Müessese Müdürlüğünde TTK Yönetim Kurulu Kararı ile yapılan diğer atamalara raporun C-Personel Durumu bölümünde yer verilmiştir. - Hukuk servisi : tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarih ve 2008/14269 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile TTK Genel Müdürlük ve Müesseselerinde yapılan kadro iptal ve ihdas işlemleri sonucunda TTK ya bağlı

16 4 Sayıştay Müesseselerin Hukuk Müşavirliği birimleri iptal edilmiş, bu görevler Genel Müdürlük Hukuk Müşavirliği bünyesine alınmıştır. Müessese aleyhine açılan davalar genellikle, iş kazaları, maluliyet, meslek hastalıkları ve kıdem tazminatlarıyla ilgili iş davalarıdır. Müesseselerin leyh ve aleyhinde açılan davalara Genel Müdürlük denetim raporunda yer verilmiştir. - Teftiş ve kontrol servisleri: Müessesenin teftiş işlemleri; TTK Teftiş Kurulu Yönetmeliğine göre Kurum Teftiş Kurulu Başkanlığınca yürütülmektedir. Müessesenin 2011 yılı hesap ve işlemlerinin teftişi, TTK Teftiş Kurulu nca 2012 yılında gerçekleştirilmiş, gerekli öneri ve tavsiyelerde bulunulmuştur. Teftiş faaliyetleriyle ilgili ayrıntılı açıklamalara Genel Müdürlük raporunda yer verilmiştir. C- Personel durumu: 1-Personel kadroları ve personele ilişkin işlemler: Üzülmez Müessesesinin 2012 yılı personel kadroları ile çalışan personel, önceki yıl verileriyler birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Personel Çalışan personel Norm Program Çalışan personel Ortalama Yıl sonu kadro kadro Ortalama Yıl sonu kişi kişi sayı sayı Kişi Kişi A - Memurlar: -Genel idare hizmetleri Teknik hizmetler Toplam (A) B - Sözleşmeliler: sayılı KHK'ye göre çalışanlar Toplam (B) C - İşçiler: - 1-Sürekli işçiler: Geçici işçiler - Toplam (C) Genel toplam (A+B+C) Üzülmez Müessesesinin 2012 yılı bütçe ve iş programında 30 u memur, 380 i sözleşmeli, si de işçi olmak üzere toplam personel çalışması programlanmıştır yılsonu itibarıyla ise, Müessesede 16 memur, 220 sözleşmeli, 1884 de işçi olmak üzere toplam personel çalışmıştır. Müessese de çalışan

17 5 toplam personele bakıldığında, memur sayısı aynı kalırken, sözleşmeli, personel sayısı 8 kişi artmış, işçi sayısı ise 207 kişi azalmıştır. Bakanlar Kurulu nun 2012/3777 sayılı Kararıyla gerçekleştirilen, kadro ihdas ve iptalleri sonunda TTK Genel Müdürlüğü ne tahsis edilen kadroların, teşekkül merkezi ve bağlı müesseselere dağılımı, tarih, 40/371 sayılı TTK Yönetim Kurulu Kararıyla yapılmıştır. Bu düzenleme sonucunda 3 bilgisayar işletmeni Üzülmez Müessesesine atanmıştır. Personelin müessese içinde servislere dağılımı ve yıllık hareketlerini gösterir çizelgeler raporun 2,3,4 ve 5 numaralı eklerinde yer almıştır yılı sonu itibarıyla Üzülmez Müessesesinde 220 sözleşmeli personel çalışmaktadır. Yılı içinde, 9 emeklilik, 1 istifa, 9 u da diğer müesseselere tayin olmak üzere toplam 19 kişi ayrılırken, 8 sözleşmeli personel açıktan atanmış, 19 da naklen tayin olmak üzere 27 kişi işe başlamıştır. Sözleşmeli personelin hareketini gösterir çizelge rapor ekinde (EK:3) yer almıştır. Müessesede 2012 yılında Kamu İşletmeleri İşveren Sendikası ile Genel Maden İşçileri Sendikası arasında imzalanan ve tarihlerini kapsayan 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesi hükümleri uygulanmıştır. Müessesede 2012 yılında 22 işçi girişine karşılık 190 ı emekli olmak üzere toplam 229 işçi çıkışı olmuş, yıl sonu itibarıyla işçi sayısı 207 kişi azalmak suretiyle den kişiye düşmüştür yıl sonu itibarıyla çalışan işçinin si yeraltı, 234 ü de yerüstünde çalışmaktadır. Kurumda açıktan atamalar; Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının yıllık Genel Yatırım ve Finansman Programları çerçevesinde Kurumdan bir önceki yıl ayrılan personel sayısına bağlı olarak Yönetim Kuruluna tanınan yetki ile yapılmaktadır. Kamu İktisadi Teşebbüsleri 2012 yılı Genel Yatırım ve Finansman Programının Uygulanmasına İlişkin Bakanlar Kurulu Kararının eki Kararın Açıktan ve naklen atama ile ilgili 4 üncü maddesi gereğince 2012 yılında 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında 57 işçi ile 399 Sayılı KHK kapsamında 43 sözleşmeli personelin işe alınması Hazine Müsteşarlığı nca uygun görülmüş, bu çerçevede işe alınanlardan 8 sözleşmeli personel ile 6 işçi Üzülmez Müessesesinde göreve başlamışlardır. 2-Personele yapılan harcamalar : 2012 yılında personele yapılan harcamalar önceki yıl sonuçlarıyla karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

18 6 Sayıştay Personele yapılan Toplam Harcamalar Harcam a Harcanan Harcanan Kişi başına Ödeneğin son Ayda düşen Durumu Esas ücretler Ek ödemeler Sosyal giderler Cari yıl toplamı Geçmiş yılla ilgili Toplam Ödeme ve geri alışlar Harcama Kişi başına Ayda düşen Bin TL TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL TL A-Memurlar B-Sözleşmeliler C-İşçiler Genel toplam(a+b+c) Geçen yıl toplamı Fark

19 7 Üzülmez Müessesesinin 2012 yılı personel giderleri toplamı önceki yıla göre % 13 oranında artmak suretiyle bin lira tutarında gerçekleşmiştir. Bu tutarın bin lirası cari yıla, bin lirası da geçmiş yıllara ilişkindir yılında gerçekleşen toplam personel harcamalarının % 0,5 oranında 775 bin lirası memurlara, % 7,8 oranında bin lirası sözleşmeli personele, % 91,7 oranında bin lirası da işçilere ilişkindir yılında cari yılla ilgili personel harcamalarının % 40,3 ü oranında bin lirası esas ücretler, % 30 oranında bin lirası ek ödemeler, % 29,7 oranında bin lirası da sosyal giderlerden oluşmuştur. Memur ve sözleşmeli personel ücretlerinde 2012 yılının ilk altı ayında uygulanacak artışlar ve ücret tavanları, 6260 sayılı 2012 yılı Bütçe Kanunu nun 21 inci maddesinde belirlenmiş, aynı maddede yılın ikinci yarısında yapılacak zamlar için de Bakanlar Kuruluna yetki verilmiştir. 399 sayılı KHK nin eki (II) sayılı cetvelde yer alan sözleşmeli personele 2012 yılında ödenecek ücret tavanları, 2012/1 Sayılı Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararıyla belirlenmiştir. Buna göre 2012 yılının ilk yarısında lira olarak belirlenen KİT sözleşmeli personeline uygulanacak en yüksek ücret tavanı yılın ikinci yarısında % 4 oranında artırılmak suretiyle liraya yükseltilmiştir. İşçi personele Kamu İşletmeleri İşveren Sendikası ile Genel Maden İşçileri Sendikası arasında imzalanan tarihlerini kapsayan 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesi uygulanmıştır tarihlerini kapsayan 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesinde; yeraltında çalışan tüm işçi ve nezaretçilere verilen % 15 oranındaki maden tazminatına ilave olarak, pano ayak üretimi işçileri, usta ve uzmanları ile üretimde çalışan nezaretçi, tekniker ve mühendislerine, ayrıca hazırlık işçiliği sanatının işçi, usta ve uzman ehliyet dereceleri ile yeraltında çalışan diğer nezaretçi, tekniker ve mühendislerine iyileştirme yapılmıştır. Üzülmez Müessesesine ait 2011 yılı Sayıştay Raporunun 3 numaralı önerisinde; Müessese de işgücü verimliliklerinin artırılması ve işyeri disiplini sağlanması amacıyla; - İzinsiz ve mazeretsiz işe gelmemeyi, hastane izni kullanmayı alışkanlık haline getiren, disiplinsiz hareket eden, iş amirlerine ve arkadaşlarına karşı uygunsuz ve fiili davranışlarda bulunan, işyeri moralini ve disiplinini bozarak üretimi aksatan işçilere 4857 Sayılı İş Kanununun ilgili hükümlerinin tavizsiz uygulanması konusunda Kurum yöneticileri tarafından gerekli kararlılığın gösterilmesi,

20 8 Sayıştay - Personel Devam Kontrol Sisteminin anlamı ve önemi açısından PDKS uygulamalarına ilişkin olarak TTK Genel Müdürlüğünce çıkarılan Genelge ve Talimatların titizlikle uygulanması ile Müessese çalışanlarının ikaz edilerek bu hükümlere uymalarının sağlanması, - PDKS kayıtları, lambahane kayıtları ile kamera görüntülerinin silsile halinde ilgili birim amirlerince aylık olarak kontrol edilerek vergi kayıplarına ve kamu zararına yol açan haksız ödemelerin önüne geçilmesi, Konularında Kurum tarafından gerekli tedbirlerin alınması talep edilmiştir. Denetimler sırasında yapılan incelemelerde; Kuruma bağlı işyerlerinde çalışan işçilerin disiplinsiz davranışları nedeniyle ortaya çıkan işgücü kayıplarının önlenmesi amacıyla Disiplin Cezaları konusunda tarih, 679 sayılı bir Genelge yayımlandığı ve sözkonusu Genelgede yer alan kuralların taviz verilmeden uygulanması gerektiğinin bütün müesseselere bildirildiği, PDKS uygulamaları konusunda daha titiz davranıldığı görülmekle birlikte, beklenen olumlu sonuçların henüz bütünüyle sağlanamadığı tespit edilmiştir. Özellikle hastane izni ve rapor kullanmayı alışkanlık haline getiren işçilerin işyerlerinde işyeri hekimi bulunmamasının yarattığı boşluktan da yararlanmak suretiyle bu alışkanlıklarını sürdürdükleri görülmektedir. Bilindiği üzere, TTK Genel Müdürlüğüne bağlı müesseselerde önceki yıllardan beri işyeri hekimi bulunmaması nedeniyle çevredeki sağlık kuruluşlarına muayene veya kontrol için giden işçilerin yol açtığı işgücü kayıpları ciddi boyutlara ulaşmaktadır. Müesseselere gereken sayıda işyeri hekimi ve sağlık personeli alınması halinde iş gücü kayıplarının önemli ölçüde azalacağını ve bu soruna bir an önce çözüm bulunması gerektiğini dikkate alan TTK Genel Müdürlüğü, tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun getirdiği yükümlülükler çerçevesinde, sonuncusu 2013 yılı Mart ayında olmak üzere üç kez ihaleye çıkmasına rağmen bu konuda henüz olumlu bir sonuç alınamamıştır. Son olarak, TTK Genel Müdürlüğü nün tarih, 1360 sayılı yazısıyla; 6331 Sayılı Kanun kapsamında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nca yetkilendirilen Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi (OSGB) gibi tüzel kişiliklerin yanında Bakanlıkça aranılan yetkilere sahip gerçek kişi tıp hekimlerinden de hizmet alınıp alınamayacağı konusunda Bakanlık görüşü sorulmuştur. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Genel Müdürlüğü nün tarih, 7667 sayılı yazısıyla TTK Genel Müdürlüğü ne cevap verilmiş ve sadece OSGB lerden hizmet alımı zorunluluğu bulunmadığı,

21 9 gerçek kişilerden de iş sözleşmesi yapılmak suretiyle hizmet satın alınabileceği yolunda uygun görüş bildirilmiştir. Denetim tarihinde (Ağustos 2013) yapılan incelemelerde Bakanlıktan alınan uygun görüş çerçevesinde TTK Genel Müdürlüğü nce işyeri hekimliği hizmeti satın alınması konusunda açılacak ihalelere gerçek kişilerin de katılımını sağlayacak şekilde hazırlıkların sürdürüldüğü görülmüştür. Müessesede işgücü kayıplarının önlenmesi, iş verimliliğinin artırılması ve işyeri disiplini sağlanması amacıyla; - İzinsiz ve mazeretsiz işe gelmemeyi, hastane izni kullanmayı alışkanlık haline getiren, disiplinsiz hareket eden, iş amirlerine ve arkadaşlarına karşı uygunsuz ve fiili davranışlarda bulunan, işyeri moralini ve disiplinini bozarak üretimi aksatan işçilere 4857 Sayılı İş Kanununun ilgili hükümlerinin uygulanması konusunda Kurum yöneticileri tarafından gösterilen kararlılığın tavizsiz olarak sürdürülmesi, - Personel Devam Kontrol Sistemiyle ilgili olarak TTK Genel Müdürlüğünce çıkarılan genelge ve talimatlarla ilgili uygulamanın Kurum Teftiş Kurulunca yapılan denetimler sırasında izlenmesi, sonucuna göre işlem yapılması, - PDKS kayıtları ile lambahane kayıtları ve kamera görüntülerinin ilgili birim amirlerince aylık olarak kontrol edilmesi, vergi kayıplarına ve kamu zararına yol açan haksız ödemelerin önüne geçilmesi, önerilir. 3-Sosyal konular ve giderleri : Müessese personeli için 2012 yılında yapılan sosyal giderler geçen yılla mukayeseli olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

22 10 Sayıştay Sosyal giderler Memurlar Sözleşmeliler İşçiler Toplam Fark Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL A- Cari yılla ilgili: - 1- Aile ve çocuk yardımı Evlendirme, doğum ve ölüm yardımı Sosyal yardım Barındırma giderleri 5- Yedirme yardımı Giydirme yardımı 8- Taşıma giderleri Sosyal güvenlik ve genel sağlık sigortası primi işveren payı ve ek karşıl Emekli ikramiyesi, işten ayrılma tazminatı İşsizlik sigortası ve işveren payı Sağlık giderleri Eğitim giderleri Personel dernek ve vakıflara yardımlar Ayni ve nakdi başka sosyal giderler Toplam( A ) B- Geçmiş yılla ilgili: 1- Emekli ikramiyesi, işten ayrılma tazminatı Diğer ödemeler - Toplam ( B ) Genel toplam ( A+B )

23 11 Üzelmez Müessesesi personeli için 2012 yılında gerçekleşen sosyal giderler toplamı önceki yıla göre % 7,3 oranında artmak suretiyle bin lira olmuştur. Bu tutarın % 0,4 ü memurlara, % 5,6 sı sözleşmeli personele, % 94 ü de işçilere ait bulunmaktadır. Cari yılda işçi, memur ve sözleşmeli personele yapılan sosyal giderlerin ağırlıklı tutarını; sosyal güvenlik kurumu primleri işveren ve çalışan paylarına, sosyal yardımlar, yedirme ve işsizlik sigortası primi işveren payı tutarlarına aittir. Cari yılda işçi personele yapılan sosyal giderler; Genel Maden İşçileri Sendikası ile imzalanan Toplu İş Sözleşmesi gereğince yapılan ödemelerden oluşmakta, işsizlik sigortası primi işveren payı sosyal giderler içinde yer almaktadır. İşçi personele 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesinin 62 nci maddesinde, yemek bedeli, evlenme, doğum, ölüm, hastalık yardımı, taşıt yardımı, ayni ve nakdi sosyal giderler olarak verilen kömür yardımı düzenlenmiştir. Geçmiş yılla ilgili sosyal giderleri; emekliler için SSK ya ödenen sosyal yardımlar ile emekli ikramiyesi ve işten ayrılma tazminatının geçmiş yıllarla ilgili kısmı oluşturmaktadır.

24 12 Sayıştay III. MALİ BÜNYE A- Mali durum : Müessesenin analize elverişli hale getirilen varlıkları ile bunların finansman kaynaklarının ayrıntısı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir Fark Mali durum Bin Bin Bin % % TL TL TL Varlıklar (aktif) : 1 - Dönen varlıklar: a ) Hazır değerler (13) b ) Kısa sürede paraya çevrilebilir Değerler Toplam (1) Duran varlıklar a ) Uzun sürede paraya çevrilebilir Değerler b ) Bağlı değerler Toplam (2) Varlıklar toplamı Kaynaklar ( pasif ) : 1 - Yabancı kaynaklar b ) Kısa vadeli a ) Uzun vadeli Toplam (1) Öz kaynaklar Yabancı kaynaklara sirayet Eden zarar Kaynaklar toplamı Müessesenin varlık ve kaynakları geçen yıla göre %13 oranında bin TL artarak bin TL olarak gerçekleşmiştir. Müessesenin bilançosunda yer alan varlıklar ve yabancı kaynaklar rapor ekleri arasına (Ek:6, 7) yer almaktadır. Bu çizelgelerden hareketle hazırlanan, yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi; varlıkların %20'si dönen varlıklardan, %80'i duran varlıklardan oluşmuştur. Kaynaklarının ise %57'si kısa vadeli yabancı kaynaklar, %43'ü ise öz kaynaklardır. Kuruluşun temel mali tablolarının kalemleri arasındaki oransal ilişkiler aşağıda değerlendirilmiştir.

25 13 1- Mali yapı oranları : a) Mali kaldıraç : Yabancı kaynaklar x x 100 = Varlıklar toplamı % % = Müessesenin varlıklarının hangi oranda yabancı kaynaklarla finanse edildiğini gösteren yukarıdaki orantı sonucundan görüldüğü gibi 2012 yılı sonu itibariyle müessesenin toplam varlıkların %57 sini yabancı kaynaklar teşkil etmektedir. Yani Müessesenin her 100 liralık varlığına karşılık 57 TL borcu bulunmaktadır. Ancak, mali kaldıraç rasyosundan elde edilen sonuç, Müessesenin gerçek durumunu yansıtmamaktadır. Müessese satış hasılatları ile maliyetlerini ve işçi ücret ve giderlerini bile karşılayamadığından, öz kaynak oluşturulamamakta, dönem zararları nedeniyle oluşan kaynak açıkları Genel Müdürlük tarafından finanse edilmektedir. b) Mali yeterlilik (finansman) : Öz kaynaklar x x 100 = Yabancı kaynaklar % % = Bu rasyoya göre Müessesenin yabancı kaynaklarının %76'sı kadar öz kaynağı bulunmaktadır. Ancak müessesenin sahip olduğu öz kaynakları, faaliyet sonucu yaratılan öz kaynak unsurları olmayıp, Hazine yardımına dayalı olarak Genel Müdürlükçe aktarılan tutarlardır. Kurumun öz kaynakları gerçek anlamda öz kaynak özelliklerini taşımadığından, mali kaldıraç rasyosunda olduğu gibi müessesenin gerçek durumunu yansıtmamaktadır. c) Oto finansman (iç kaynaklar) : Müessese ana faaliyetini zararla kapatmakta, başka bir deyişle her yıl faaliyet zararı oluşmakta, ayrıca olağan ve olağan üstü giderlerin etkisiyle de dönem zararı önemli boyutlara ulaşmaktadır. Müessesede dönem zararları nedeniyle kaynak yaratılamadığı gibi, sermaye artırımı suretiyle Genel Müdürlük tarafından tahsis olunan kaynaklar da büyük oranda yıl içinde tüketilmektedir. Müessesenin zarar etmesi nedeniyle, dönem kârından ayrılan herhangi bir kanuni ve olağanüstü yedeği bulunmamaktadır. Bu nedenle Müessesenin kârdan ayrılacak yedeği olmadığı için oto finansman yaratılamamıştır.

26 14 Sayıştay d) Bağlı değerlerin finansmanında kullanılan kaynaklar ve bu değerlerin kaynaklar içindeki yeri: % % Bağlı değerler x 100 = x 100 Öz kaynaklar Bağlı değerler x 100 = x 100 Varlıklar toplamı Maddi duran varlıklar(net) x x100 = Öz kaynaklar = = = Maddi duran varlıklar(net) x x100 = = Varlıklar toplamı Müessesenin her 100 TL tutarındaki öz kaynağına karşılık, 185 TL tutarında bağlı değerleri, 167 TL tutarında da maddi duran varlığı bulunmaktadır. Ayrıca varlıklarının her 100 TL sinin 80 TL si bağlı değerlerde, 72 TL'si ise maddi duran varlıklarındadır. Müessese, varlıklarının sadece %43 ünü öz kaynaklarla karşılayabilmiş olup, bağlı değerlerinin finansmanının dahi yaklaşık %71 ini yabancı kaynaklarla finanse etmek durumunda kalmıştır. Ancak, Müessese faaliyetleri sonucunda öz kaynak yaratamadığından ve tüm öz kaynağı Hazine tarafından sermaye artırımı suretiyle oluştuğundan, yukarıdaki oranlara ilişkin sonuçların bu kapsamda anlaşılması gerekmektedir. e) Hazır değerlerin varlıklar içindeki yeri : Hazır değerler x x 100 = Varlıklar toplamı % % = 0,03 0,06 İşletme faaliyetlerini zararla sonuçlandıran Müessesenin varlıkları içindeki hazır değerler yok denebilecek seviyededir.

27 15 2- Likidite oranları : Cari oran = Dönen varlıklar x 100 = x 100 Kısa vadeli yab. kaynaklar % % = ( ) x (Dönen varlıklar-stoklar ) 100 = Likidite = x100 = 11 8 Oranı Kısa vadeli yab. kaynaklar Müessesenin dönen varlıkları ve kısa sürede paraya çevrilebilecek olanakları ile kısa vadeli borçlarını karşılayabilme kabiliyetini ifade eden bu rasyolara göre, söz konusu olanakların %12-36'sı oranında kısa süreli borçlar ödenebilmektedir. Kaynak yaratamayan ve sağladığı hasılat ile üretim maliyetini karşılamayan Müessesenin, Genel Müdürlüğün hazine kaynaklı finansman katkısı olmadan işletme faaliyetini yürütmesi mümkün bulunmamaktadır. Bu da sürekli olarak sermaye artırımı anlamına gelmektedir. 3- Varlıkların kullanım oranları : Dönen varlık devir hızı : Net satışlar = Dönen varlıklar = 4 6 Net satışlar = Ortalama ticari alacaklar = Satışların maliyeti = Ortalama mamul stokları 180 Net satışlar Varlıklar toplamı = = = 0,8 1,2

28 16 Sayıştay Net işletme sermayesi devir hızı : Net satışlar = Net işletme sermayesi ( ) = - - Öz kaynak devir hızı : Net satışlar = Öz kaynaklar (ortalama) = 2 - Aktif kıymetlerin işletme faaliyetlerinde kullanımlarındaki etkinlik ya da verimliliklerini gösteren devir hızı oranlarından görüleceği üzere, Müessesenin 2012 yılı faaliyet döneminde, ortalama ticari alacakları 22 kez, dönen varlıkları 4 kez, toplam varlıkları 0,8 kez, ortalama mamul stokları ise 732 kez devretmiştir. Bu rasyolarda yer alan ortalama değerler, Müessesenin yılbaşı ve yılsonu sonuçlarının aritmetik ortalamaları alınarak bulunmuştur. B- Mali sonuçlar : 1- Zararlılık : a) Öz kaynak yitirilişi : Dönem zararı x x 100 = Öz kaynaklar % % = Müessesenin faaliyet dönemi zararı, öz kaynağını %479 oranında aşmasına rağmen öz kaynak yitirilişine ilişkin oran gerçek durumu yansıtmamakta olup, fikir vermesi açısından hesaplanmıştır. Zira, yukarıda da bir çok defa belirtildiği gibi Müessesenin öz kaynakları sadece sermaye artırımı yoluyla oluşturulabilmektedir. Öz kaynak yitirilişinin görülebilmesi için, orantısal ilişkiler öz kaynakların dönem başı durumu dikkate alınarak hesaplanmış olup, önceki yıl dönem başında Müessesenin öz kaynağı bulunmadığından orantısal ilişki kurulamamıştır. 2- Mali sonucu ilgilendirilen etkenler : Müessesenin ortalama maliyetler ile ortalama satış fiyatı arasındaki olumsuz fark, faaliyet zararı oluşmasına neden olmakta ve sağlanan hasılat ile satılan malın maliyeti dahi karşılanamamaktadır. Nitekim faaliyet döneminde satılan çeşitli boyutlardaki kömürün ortalama ticari maliyeti 625,27 TL/ton olarak gerçekleşirken, satış fiyatı 186,84 TL/ton olduğundan, ton başına 438,43 TL zarar edilmiştir.

29 17 İşçi ücret ve giderleri x 100 = Net satışlar % % = Satışların maliyeti x 100 = = Net satışlar Faaliyet dönemi sonu itibariyle, her 100 liralık net satışa karşılık 216 TL işçi ücreti yapıldığı, 262 TL de satış maliyetinin oluştuğu görülmektedir. Müessese geçmiş yıllarda olduğu gibi, net satışlarıyla maliyetlerin, ancak %43 ünü karşılayabilmektedir. Bu durum, Müessesenin geleceği için olumlu düşünülmesini ortadan kaldırmaktadır. İşgücü ağırlıklı derin yeraltı madenciliğinin özelliği nedeniyle işçilikler dahil üretim maliyeti giderlerinin tamamına yakını sabit nitelik taşımaktadır. Bu nedenle üretim miktarı azaldıkça sabit giderlerden birim üretim başına düşen pay artmakta üretim maliyetleri yükselmektedir. Artan maliyeti satış fiyatlarına yansıtma imkanı bulunmadığından sabit giderler doğrudan zarara dönüşmektedir. Üretim miktarı azaldıkça buna bağlı olarak satış miktarı da azalmakta satışlardan elde edilen hâsılat işçi ücretlerini bile karşılayamamaktadır. Zararın azaltılması ve mali yapının iyileştirilebilmesi için, işyeri disiplinine önem verilmesi ile işgücü verimliliğinin yükseltilmesi, üretim ve satış miktarlarının artırılması gerekmektedir.

30 18 Sayıştay IV- İŞLETME ÇALIŞMALARI TTK Üzülmez Müessesesi tarafından hazırlanan 2012 yılı İşletme Bütçesi ve İş Programı Müessese Yönetim Komitesinin tarih, 64 sayılı kararı ile kabul edilmiş, TTK Yönetim Kurulunun tarih, 38/445 sayılı kararıyla onaylanmıştır. Müessesenin 2012 yılı iş programında; 30 u memur, 380 i sözleşmeli, si de işçi olmak üzere toplam personel ile çalışılacağı programlanmıştır. Bu dönemde Müessese işletmelerinde ton satılabilir kömür üretileceği, bu miktarın tonunun iç tüketimde sarf edieceği ve kalan tonun satışa sunulacağı öngörülmüştür. Satışa arz edilecek ton taşkömüründen bin lira tutarında satış hasılatı elde edileceği ve 2012 yılı sonunda Müessese faaliyetlerinin 101,5 milyon lira zararla sonuçlanacağı tahmin edilmiştir. Müessesenin 2012 yılı işletme faaliyetleri sonucunda ise; ü işçi, 220 si sözleşmeli ve 16 sı da memur olmak üzere toplam personel çalışmış, ton satılabilir üretim gerçekleşmiş, bu miktarın tonu iç tüketimde kullanıldıktan sonra ton satılabilir taşkömürü üretimi gerçekleşmiş, bu miktarın tonluk kısmı satılmış, kalan 564 ton kömür stoku da ertesi yıla devredilmiştir. Müessesenin 2012 yılında kömür satışından elde ettiği ,9 bin lira tutarındaki net satış hasılatına ilave olarak diğer faaliyetlerden sağladığı gelir ve karların toplam tutarı ,9 bin lira olmuş, toplam giderlerin ,5 bin lira tutarında gerçekleşmesi sonucunda ,6 bin lira tutarında dönem zararı meydana gelmiştir. İşletme faaliyetlerini oluşturan unsurlar, raporun ilgili bölümlerinde değerlendirilmiştir. A-Giderler: 2012 yılı işletme bütçesi ile ödeneği verilen gider türleri ve gerçekleşen harcamalar aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

31 Yılı Ödeneğin Ödeneğe Gerçekleşen Ödenek Gerçekleşen Son Göre sapma Giderler Durumuna İlk Son Göre fark İlk Son Durum Durum Duruma Duruma Göre Göre Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL % % 0-İlk madde ve malzeme (1.173) (8) (7) 1-İşçi ücret ve giderleri Memur ve sözleşmeli personel Ücret ve giderleri (360) (14) (3) 3-Dışarıdan sağlanan fayda hizmetler (3.921) (29) (18) 4-Çeşitli giderler (335) (10) (21) 5-Vergi resim ve harçlar (208) (54) (38) 6-Amortisman ve tükenme payları (226) 35 (6) 7-Finansman giderleri Toplam (6.837) (4) (4) Üzülmez Müessesesinin 2012 yılı işletme bütçesinde faaliyet giderleri için başlangıçta toplam bin lira tutarında ödenek tahsis edilmiş, yıl sonu itibarıyla bu ödeneğin % 96 oranında bin liralık kısmı harcanmıştır. Yıl içinde işletme bütçesinin tamamını etkileyecek ölçüde revize işlemi yapılmamış, bazı fasıllar arasında küçük tutarlı aktarmalar yapılmış ve bütçe büyüklüğü yıl sonu itibariyle aynı kalmıştır. Toplam harcamaların, % 75,5 i işçi, memur ve sözleşmeli personel giderlerinden, %9,8 i ilk madde ve malzeme, %11,1 i dışarıdan sağlanan fayda ve hizmet giderlerinden, kalan % 3,6 sı da diğer harcamalardan oluşmaktadır. B-Tedarik işleri : TTK Yönetim Kurulu nun tarih ve 174 sayılı kararı ile ihtiyaç duyulan mal ve hizmetleri en ekonomik şekilde tedarik edebilmek amacı ile tüm kuruluşun mal ve hizmet alım işlerinin tek elden Genel Müdürlük adına Makine ve İkmal Dairesi ile işbirliği içinde Satınalma Dairesi Başkanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir. Satınalma Dairesi, maden direği alımlarında İşletmeler Dairesi ile diğer özellikli mal gruplarına ait alımlarda ilgili daireler ile işbirliği içinde çalışmaktadır. Kuruluşta tedarik işleri; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile bu kanunun istisnalara ilişkin 3/G maddesi kapsamındaki alımlar için hazırlanan ve

32 20 Sayıştay tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan TTK Hizmet Alımları ve Yapım İşleri ile ilgili Yönetmelik hükümlerine göre yürütülmektedir. Genel Müdürlükçe tek elden yapılan toplu alımlar dışında, çok acil olup ambarlarda bulunmayan malzemeler, TTK Yönetim Kurulunun tarih ve 124 sayılı kararı ile yeniden düzenlenen Küçük Kasalar Yönergesi hükümleri çerçevesinde tanınan limitlere göre Müesseselerce satın alınmaktadır. 1-Alımlar: a) İlk madde ve malzeme alımları: 2012 yılında öngörülen ve gerçekleştirilen malzeme alımları aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir Yılı Alımlar Ödeneğin Yılında Program Ödeneği ilk İlk Son Durumuna Gerçekleşen Gerçekleşen Durum Durum göre Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Sapma % 1-Maden Direği Demir tahkimat malzemesi Patlayıcı maddeler (3) 4-Akaryakıt ve yağlar (19) 5-İş makine lastikleri 6-Demir ve çelikler (7) 7-Alet, edevat ve idari teçhizat (16) 8-Sosyal işler malzemesi (32) 9-Kırtasiye ve matbua (55) 10-Sair malzeme İç (46) - Dış Toplam ( ) (10) 11-Yedekler -İç (43) -Dış Genel Toplam ( ) (24) Verilen Sipariş Avansları Müessesenin 2012 yılı alım programında bin lira tutarında işletme malzemesi alımı yapılacağı tahmin edilmiş, yılsonunda gerçekleşen toplam alım tutarı ise bin lira olmuştur. Toplam alımların; % 29,4 oranında bin liralık kısmını maden direkleri, % 17 oranında bin liralık kısmını demir tahkimat malzemesi, % 14,3 oranında bin liralık kısmını sair malzemeler, % 23 oranında bin liralık kısmını yedekler, % 7 oranında bin liralık kısmını patlayıcı maddeler, % 9,3 oranındaki kalan kısmı da diğer malzemeler oluşturmaktadır.