5. GÜRÜLTÜ ve GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ

Transkript

1 5. GÜRÜLTÜ ve GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ 75

2 Bu Bölümde Neler Öğreneceğiz? 1) Gürültü: Genel Bakış 2) Gürültü Kirliğinin Tanımı ve Nedenleri 3) Türkiye de Gürültü Kirliliği Sorunu 4) Türkiye de Gürültü Kirliği Nasıl Önlenebilir? 5) Türkiye de Gürültü Kirliliği ne Dair Düzenlemeler 76

3 Bölüm Hakkında İlgi Oluşturan Sorular 1) Gürültü nedir ve nasıl oluşur? 2) Gürültü kirliliği nedir? 3) Hangi tür insan etkinlikleri gürültü kirliliğine neden olur? 4) Aşırı Gürültünün çevreye ve insan sağlığına etkileri nelerdir? 5) Türkiye de Gürültü kirliliği hakkında bilgi veriniz? 6) Türkiye de Gürültü kirliliğinin önlenmesi amacıyla alınan tedbirler nelerdir? 7) Türkiye de Gürültü kirliliğine ilişkin hukuki düzenlemeler nelerdir 77

4 Bölümde Hedeflenen Kazanımlar ve Kazanım Yöntemleri Konu Kazanım Kazanımın nasıl elde edileceği veya geliştirileceği Gürültü: Genel Bakış Gürültü deyince ne anlama geldiğini ve çevre ve insan sağlığı bakımından önemini anlamak Okuyarak, araştırarak Gürültü ve Gürültü Kirliliğinin Tanımı ve Nedenleri Türkiye de Gürültü Kirliliği Gürültü kirlenmesinin ne anlama geldiğini ve nelerin Gürültü kirliliğine neden olduğunu öğrenmek Türkiye deki Gürültü kaynakları hakkında bilgi edinmek Okuyarak Okuyarak, araştırarak Türkiye de Gürültü Kirliliğinin önlenmesi için alınan önlemlere bir bakış Türkiye de Gürültü kirliliğinin önlenmesine Dair Düzenlemeler Türkiye nin metropolllerinin karşılaştığı önemli bir çevre sorunu olan Gürültü kirliliğinin önlenmesi için geliştirilen tedbirler hakkında fikir sahibi olmak Türkiye de Gürültünün önlenmesine ilişkin bulunan kanun maddelerini anlayıp, yorumlayabilmek Okuyarak ve izleyerek Mevzuatı inceleyerek ve gazete haberlerini tarayarak 78

5 Anahtar Kavramlar Gürültü Gürültü Kirliliği Gürültü Kirliliğinin Nedenleri Türkiye de Gürültü Kirliliği 79

6 Giriş Klasik çevre sorunlarından olmamakla birlikte insan nüfusunun büyük metropol kentlerde toplanması, ulaştırma ağlarının bu büyük şehirlerden geçmesi ve büyük sınai yatırımların büyük kentleri ve çeperlerini seçmeleri neticesinde insanları ve giderek de doğal yaşamı rahatsız etmeye başlayan bir titreşim ortalığı sarmalamaktadır. Sadece bunlarla da sınırlı değildir. Evlerimizde kullandığımız alelade bir mutfak aleti, bir elektrikli süpürge, tıraş makinesi, konut yapımında kullanılan alet ve makineler ve daha bir çok teknolojik buluş kulaklarımız rahatsız edecek kadar çok ses çıkartmaktadır. Bu seslerin hepsinin bir araya geldiği ortamların çoğalması bizi gürültü dediğimiz bir sorunla karşı karşıya getirmektedir ki artık bu sorun kirlilik olarak nitelendirilecek bir safhaya ulaşmıştır. Aşağıda bu sorunu daha iyi tanımlayacağız. Nedenleri üzerinde duracağız ve önlemler hakkında bilgi vereceğiz. 80

7 5.1. Gürültü: Genel Bakış Gürültü, insan ve çevre sağlığı ve konforu için zararlı ve istenmeyen seslerdir. Gürültü yaşamı olumsuz yönde etkileyen, çalışma verimini düşüren insan ve diğer canlıların fizyolojik ve psikolojik yapısını tahrip eden özelliklere sahip bir çevre sorunudur. İstenmeyen ses olarak da nitelendirilen gürültü, özellikle teknolojik gelişme, trafik, endüstri, hızlı ve sağlıksız kentleşme ve yüksek yapı bloklarının yayılması sonucu özellikle büyük kentlerde kamu yönetimlerinin çözmeleri gereken bir çevre sorununa dönüşmüştür. Ses insan kulağının algılayabileceği basınç dalgalarının oluşturduğu bir duyumdur. Sesin gürültüye dönüşmesi, insan ve çevreye zarar vermesi için belli bir ölçünün üzerine çıkması gerekir. Bu nedenle birçok ülkede belirli şartlarda gürültüyü önlemek için yasal ve yönetsel ve hatta teknik bir takım önlemler alma yoluna gidilmektedir. Gürültünün insanlar üzerindeki en olumsuz etkisi işitme hassasiyetini bozması ve ince seslerin duyulmasını engellemesidir. Büyük kentlerde uzun süre yaşamış insanlarda ince ya da alt ses denilen seslere karşı hassasiyet azalmakta ve sağırlık başlamaktadır. Bunun yanında sinirlilik, yorgunluk, dikkat dağınıklığı, uyku düzeninde sapmalar, saldırganlık gibi bulgular da aşırı gürültüye maruz kalmaktan kaynaklanabilmektedir. Sadece insan sağlığı değil, hayvan toplulukları da gürültüden etkilenmektedir. Gürültü nedeniyle hayvanlar yaşam alanlarını terk edebilmektedir. Besi hayvanlarında ise örneğin süt üretiminde düşme görülebilmektedir Gürültü Kirliliğinin Tanımı ve Nedenleri Belirgin bir yapısı olmayan, içerdiği öğelerle kişiyi bedensel ve ruhsal olarak olumsuz etkileyen, İnsanların işitme sağlığını ve algılamasını bozan, iş performansını azaltan, çevrenin hoşluğunu ve sakinliğini yok ederek niteliğini değiştiren önemli bir çevre kirliliği türüdür. Birçok ülkede insan ve çevre sağlığını bozduğu saptanan; istenmeyen ve rahatsız edici ses topluluğunun gürültü kirliliği oluşturduğu üzerinde ortak karara varılmıştır. Bunun sonucunda hangi tip seslerin rahatsızlık verdiğine ilişkin yapılan çalışmalarla insan ve çevre sağlığını bozan ses ölçütleri tespit edilmiştir. Bunlardan biri ve en sık kullanılanı sesin insan kulağına göre şiddetini belirten ölçü birimi olan desibel (db) dir. 81

8 Şüphesiz sesin basınç, frekans ya da tizlik gibi özellikleri kişiden kişiye veya yerleşim yerinin mekânsal yapılarına göre farklı etkiler yapabilmektedir. Buna rağmen insan sağlığı için 90 desibell (db) in üzerindeki gürültüler zararlıdırlar. Bu değer 140 desibell i aşarsa insanda ciddi beyin hasarına neden olabilmektedir. Bu nedenle Uluslararası Standart Örgütü (ISO) insan sağlığı için 58 desibell (db) gürültü düzeyini normal saymış, bunun üzerindeki gürültünün zararlı olabileceğini belirtmiştir. Bir örnek vermek bakımından havayolu gürültüsü 103 ila 106 db dir. Bir motosiklet ise 110 db gürültü çıkarmaktadır ki işte bu kirlilik olarak değerlendirilebilir. Özellikle son yıllarda karayolu ve havayolu ulaşımındaki artış, otoban yapımını ve yeni havaalanlarının yapımını teşvik etmektedir. Mevcut karayolları trafik gürültüsü ile havaalanları ise beş dakikada bir kalkan ve inan uçakların gürültüsü ile çevre ve insan sağlığını tehdit etmektedir. Resim 1. Havaalanları civarında yaşayanlar için uçak gürültüsü artık çekilmez bir hal almıştır. Gürültü kirliliğinin nedenlerine ve kaynaklarına baktığımızda nüfus artışı, kentleşme ve sanayileşme ve teknolojik gelişmeler ile beraber çeşitlilik kazandığını görürüz. Bu 82

9 kaynaklar arasında ulaşım araçları ile bazı sanayi kuruluşlarının faaliyetleri ön plandadır. Nüfus yoğunluğu, toplumsal kültür düzeyi, teknolojik gelişme düzeyi ve kentsel planlama gibi olgulara bağlı olarak gürültü kirliliği sorun olmaya devam etmektedir. Kentlerin yeniden imarı ve yeni yolların açılması çalışmaları da gürültü kirliliğini artıran bir etken olarak son zamanlarda gündeme gelmektedir. Resim 2: İstanbul da sıradan bir gün En çok rahatsız eden gürültü kaynağı karayolundan kaynaklanan gürültü kirliliğidir. Bunu havayolu kirliliği, raylı sistem kirliliği, sanayi tesislerinden kaynaklanan gürültü kirlilikleri izlemektedir. Resim 3. Büyükşehirlerin trafik çilesi her geçen gün artıyor. 83

10 Resim 4. Boğazdaki gürültülü mekanlardan biri. Açık havada olması nedeniyle sıklıkla şikayetlere neden olmuş ve en sonunda gece dan sonra müziğin sesi kısılmak zorunda bırakılmıştır. Bir de yerel olarak ortaya çıkan gürültü kirlilikleri vardır ki eğlence ve dinlence mekanlarından (İstanbul Boğazı ndaki eğlence yerleri gibi ) kaynaklanarak sık sık medyada gündeme gelmektedir Türkiye de Gürültü Kirliliğinin Nedenleri Türkiye de gürültü kirliliği sorunu kentlerdeki insan sayısının artmasıyla başlamıştır. Bugün yeni değiştirilen Büyük Şehir belediyeleri yasası ile nüfusu i aşan şehir sayısı 16 dan 30 a yükselmiştir. Bu demektir ki bu yeni şehirler konut, trafik ve yeni insan göçleriyle daha da yoğunlaşacak ve gürültü kirliliği tüm ülkeye yayılma gösterecektir. Türkiye nin en gürültülü şehri yaklaşık 17 milyonluk nüfusuyla İstanbul dur. Bu kadar gürültülü bir şehirde yaşamak ruh ve beden sağlığını bozduğu gibi, yaban hayatının İstanbul u terk etmesine ve kentin biyolojik zenginliğinin azalmasına neden olmaktadır. İstanbul un kuzeyine yapılacak yeni yollar, köprü bağlantıları ve havaalanları da gürültünün artmasına ve kentin kuzey ormanlarında yerleşik yaban hayatı ve kuşların bölgeyi terk etmesine neden olacaktır. Bu durum kent halkı tarafından sıklıkla protesto edilmektedir. Resim 5. Üçüncü Köprü Protestosu 84

11 5.4. Türkiye de Gürültü Kirliliği Önlemeye Yönelik Girişimler Dünyada olduğu gibi Türkiye de de gürültü ister endüstride, ister şehirde, isterse evde olsun üç türlü kontrol edilir: Kaynaktan çıkan sesin şiddeti düşürülür Sesin yolu kapatılır Sesli alan korunur Bu manada endüstride en çok kullanılan yöntem sesin şiddetinin kaynağında azaltılmasıdır. Örneğin gürültü yapan bir makineyse etrafı ses geçirmeyen bir malzeme ile çevrilir. Konutlarda da benzer yöntemle daireler arası ses yalıtımı yapılmaktadır. Eğer gürültülü bir işte çalışılıyorsa çalışanlara kulaklık dağıtılır. Bunun yanında trafik gürültüsünü önlemek için de otoyol perdeleme çalışmaları yapılmaktadır. Genelde perdeleme gelişmiş ülkelerde ağaçların sık ekilmesi yoluyla yapılabilmektedir. Ülkemizde bu yöntemin yanında otoban kenarlarına gürültü perdesi adı verilen bir yöntemle set çekilerek de yapılmaktadır. Resim 6. Otobanlarda gürültü perdesi 5.5. Türkiye de Gürültü Kirliliğinin Önlenmesine Dair Düzenlemeler Türkiye de gürültü kirliliğinin önlenmesiyle ilgili çalışmalar 80 li yıllarda başlamış, Avrupa Birliği ile ilişkilerimizin gelişmeye başladığı 90 lı yıllardan itibaren güçlenmiştir tarihli 2872 sayılı Çevre Yasamızın 14. Maddesi Kişilerin huzur ve sükununu, beden ve ruh sağlığını bozacak şekilde ilgili yönetmeliklerle belirlenen standartlar üzereinde gürültü ve titreşim oluşturulması nı yasaklamaktadır. Yasaya dayalı olarak hazırlanan Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (R.G , sayı 27601) bu konudaki tüm standartları getirmektedir. Gürültü konusunda doğrudan etkili bu 85

12 düzenlemelerin yanında Belediye Yasası, Genel sağlığı Koruma Yasası, Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Yasa ile İl Özel İdaresi Yasası ve İmar düzenlemeleri ilgili kamu yönetimi birimlerine dolaylı da olsa denetim yetkisi vermiştir. Ülkemizde gürültü konusundaki ölçümler TSE ve ISO nun standartlarına uygun biçimde yapılmak zorundadır. Bu ölçümler İl Çevre ve Şehircilik Bakanlığı personeli veya Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yetki verdiği Belediye Personeli tarafından yapılmaktadır. Bu ölçümler Gürültü ölçüm aleti ile tespit edilebilmektedirler. Resim 7. Gürültü ölçüm aleti Bunun dışında denetim yapma yetkisine sahip kamu kurumları olarak asli yetkili Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İl teşkilatıdır. Bakanlık bu yetkisini belediyelere devredebilir. Belediyeler belediye sınırları içinde il ilçe emniyet teşkilatları ile birlikte (trafik müdürlüğü) gürültü denetimi yaparlar. Belediye sınırları dışında il/ilçe Jandarma komutanlıkları denetim yaparlar. 86

13 Uygulamalar Yaşadığınız çevrede gözlem ve araştırma yaparak Gürültü kirliliğine neden olan veya olabilecek etkenleri tespit ediniz. Yaşadığınız çevrede Gürültü kirliliğine neden olan veya olabilecek etkenlere karşı alınabilecek önleyici tedbirler hakkında ilgili kurumlardan bilgi alınız, tartışmalara katılınız 87

14 Uygulama Soruları 1) Yaşadığınız çevrede gürültü kirliliği yaşanıyor mu? 2) Yaşadığınız çevredeki bireylerin, belediyenin hemşehrileri olarak gürültü kirliliğinin önlenmesi hususunda bir duyarlığa sahip olduğunu düşünüyor musunuz? 3) Yaşadığınız çevrede gürültü kirliliğinin önlenmesi için yapılan çalışmalar var mı? Ne tür tedbirler alınıyor? 88

15 Bu Bölümde Ne Öğrendik Özeti Bu bölümde, insan ve çevre sağlığı bakımından oldukça önemli bir kirlenme tipi hakkında bilgi edindik, gürültü seviyelerini ne tür faaliyetlerin artırdığını ve bunu önlemek için geliştirilen yol ve yöntemleri öğrendik. Gürültü kirliliğinin insan ve diğer canlılar üzerinde yarattığı olumsuz etkileri inceledik. Türkiye de bu gürültü kirliliğinin nerelerde görüldüğünü, bu soruna karşı öngörülen yasal düzenlemelerin neler ve bu düzenlemeleri uygulayan aktörlerin kimler olduğunu öğrendik. 89

16 BÖLÜM SORULARI 1) İnsan etkinlikleri sonucunda, ortaya çıkan titreşim ve ses kirliliğine ne ad verilir. a) Su kirliliği b) Toprak kirliliği c) Gürültü Kirliliği d) Katı atık kirliliği 2) Aşağıdakilerden hangisi Gürültü kirliliğine yol açan nedenlerden biridir? a) Elektrikli süpürgenin saat 7.00 da çalıştırılması b) Suya lağım karışması c) Tarımsal sulamanın aşırı yapılması d) Yapay gübre kullanımı 3) Aşağıdakilerden hangisi Gürültü değildir?? a) Dinamit patlatılması b) Erozyon c) Toprağın amaç dışı kullanımı d) Havadaki partikül miktarının artması 4) Aşağıdakilerden hangisi insan sağlığını tehdit etmez? a) 105 db lik Karayolu gürültüsü b) 110 db lik motosiklete binmek c) 40 db lik beton kırma makinesi ile iş yapmak d) 55 db lik klasik müzik dinlemek 90

17 5) Aşağıdaki kurumlardan hangisi Gürültünün engellenmesi konusunda yetkili değildir? a) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı il personeli b) Trafik zabıtası c) Jandarma komutanı d) Sağlık Bakanlığı personeli Cevaplar : 1)c, 2)a, 3)a, 4)d, 5)d 91