YABANCI DİLLE MÜHENDİSLİK EĞİTİMİ

Transkript

1 YABANCI DİLLE MÜHENDİSLİK EĞİTİMİ (*) Atilla BOZACI 0- ÖZET Genelde hiç kimse yabancı dil öğrenmeye karşı değildir. Tepkiler bir yabancı dille meslek öğretimine karşı olmaktadır. Cumhuriyetten bu yana dil öğretiminin yaygınlaşmasına büyük önem verilmiştir. Ders programlarında yabancı dile verilen ağırlık başka hiç bir kültür veya meslek dersine verilmemektedir. Buna rağmen bu yolla sağlanan yarar ve ulaşılan düzey açısından tam bir başarısızlık söz konusudur. Öte yandan yeni mühendis profili çizilirken bir yabancı dili (özellikle İngilizceyi) çok iyi kullanma becerisi ön plana çıkmaktadır, Kuşkusuz her mühendisin iyi yabancı dil bilmesine gerek olmayabilir. Ancak bir kısmına böyle bir beceri kazandırabilmenin en etkili yolu o dille mesleğini öğrenmesini ve o dille düşünmesini sağlamaktadır.bu bildiride yabancı dille mühendislik eğitimi ve sonuçları ele alınmıştır, 1- GİRİŞ Kaynakların yetersizliği, zaten kıt olan kaynakların verimli kullanılmalarına yönelik sorunlar, kalite sorunları ve bu konuda duyulan derin kaygılar üniversitelere ilişkin başlıca tartışma konuları olagelmektedir. Yabancı dille eğitim konusu ise özellikle son yıllarda çok tartışılır bir duruma gelmiştir. En son YÖK tarafından önce kısıtlama yönünde bazı kararlar alınmış daha sonra kamuoyu baskısı yüzünden, açıklık getirme adı altında geri adımlar atılmıştır. Yabancı dil eğitimi ve yabancı dille eğitim kavram ve nitelik olarak birbirinden çok farklıdır. Yabancı dil bilmenin önemini hemen hemen hiç kimse yadsımamaktadır. Karşı çıkılan husus yabancı dille eğitimdir. Bu karşı çıkışın bir slogan haline getirilip her yerde yinelenmesi sakıncalıdır. Bunun olumlu ve olumsuz yanları yeterince tartışılmadan tavır alınmamalı, duygusal davranılmamalıdır. Cumhuriyetten bu yana yabancı dil eğitimine büyük önem verilmiştir. Orta öğretim kurumlarındaki programlar bir yana üniversitelerde ders planlarında yabancı dile verilen önem ve ağırlık başka hiç bir derse verilmemektedir. Mühendislik öğretiminde de böyledir. Buna karşılık sağlanan yarar ve varılan nokta açısından tam bir başarısızlık söz konusudur. Bu sonucu doğru algılayıp iyi değer«lendimek gerekmektedir. Bugünkü yabancı dil eğitim yöntemi ile mühendise iyi bir yabancı dil kazandırmak mümkün değildir, Diğer taraftan değişen dünya koşullarının, küreselleşme ve gümrük birliği ortamının gerektirdiği mühendis profili çizilirken bir yabancı dili çok iyi kullanma becerisi özellikle vurgulanmaktadır. (*) Prof. Dr., Y.T.Ù. Makina Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü Yıldız-İSTANBUL --=^^^^^^-^ ^-^ 179

2 Mühendis adayına böyie bir beceri kazandırmanın en etkili yolu o dille öğrenmesini ve o dille düşünmesini sağlamaktır. Yarınları düşünerek makina mühendislerinin bir kısmını bu koşullara uygun yetiştirmek gerekmektedir. 2- YABANCI DİLLE EĞİTİME NEDEN KARŞI ÇIKILIYOR? Bir konu ele alınırken her şeyden önce "amaç ve kapsam M ın iyi ortaya konması gerekir. Biz burada kesinlikle hukuk yada siyaset biliminin veya güzel sanatlar eğitiminin yabancı dille verilmesini tartışma konusu yapmıyoruz, Çünkü bunun farklı zeminlerde farklı verilerin kullanımını gerektirdiğini biliyoruz, Biz burada gelişmiş yeni teknolojileri almak, hemen öğrenmek ve uygulamak, yararlarını hem kendi hem de dünya kamuoyuna sunmak ve bu konularda başkaları ile uluslararası düzeyde rekabete girmek konumunda olan mühendislik mesleklerini, özelde makina mühendisliği eğitimini tartışıyoruz. Bu nedenle söylediklerimiz makina mühendisliği kapsamında düşünülmelidir. Yabancı dille eğitime karşı çıkılırken önce nedenleri, en önemlisini en sona koyarak, aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür. 1- Ulusal bilinci köreltir, bağları zayıflatır. 2«Yabancı hayranlığı doğar, aşağılık duygusu gelişir. 3- Beyin göçünü hızlandırır 4- Yabancı dil ön plana çıktığından mesleki öğrenim kalitesinde gerileme olur 5- Türkçe, yabancı dillerin saldısına uğrar, günlük kullanımda yabancı sözcükler çoğalır, 6- Türkçenin bir kültür ve bilim dili olarak gelişmesi engellenir. Bunlardan ilk İkisi tamamen öznel savlardır. Somut verilere dayanmamaktadır. Bu konuda yapılmış araştırma sonuçları yoktur. Bizim kişisel gözlemlerimiz bu savları doğrulamamaktadır, Hatta yabancı dille öğrenim görenlerin, özellikle yabancı ülkelerde öğrenim görenlerin köken bağları daha da güçlenebilmektedir. Aşağılık duygusuna kapılma bir yana, tam tersine, böyle bir öğrenim mühendise (belki de yabancı dil fazla önemsediği için) her konuda öz güven kazandırmaktadır. Beyin göçü olumsuz bir olgu olarak süregelen bir gerçektir. Ayrıca çeşitli ekonomik ve sosyal nedenleri vardır. Ancak yabancı dille eğitimin bu olguya katkısı istatiksel olarak bilinmemektedir, İddialar tahminlere dayanmaktadır. Kendi çevremizde göçen okumuşların eğitim öz geçmişlerini incelediğimiz zaman bunu doğrular tarzda bir sonuç çıkmamaktadır. İlginç olan ülkemizden yurt dışına göçün okumuş kesimden çok okumamış kesimde daha yaygın olmasıdır, Üstelik bu durum bir kayıp olarak algılanmamakta, gidenlerin başarıları bir övünç vesilesi olmaktadır. Yabancı dilin ön plana çıkmasıyla eğitimin genel amaçlarında sapmalar olabileceği, yabancı dille anlatma ve anlama zorluğundan ötürü meslek öğretiminde nitelik gerilemesi olabileceği kaygıları vardır, 180 ^

3 Branşlaşmaya dönük bir öğretim programında bazı noktaların gözden kaçabileceği, bazı ayrıntıların yakalanamayacağı düşünülebilir. Ancak mühendislik temel eğitimi tarzında verilen bir programda bu tür sakıncalar ortadan kaldırılabilir. Bol ve yeni bilgi kaynaklarına ulaşım kolaylığı büyük üstünlük sağlar. Türkçenin byfldân ötürü yabancı dillerin istilasına uğrayabileceği endişesi bize göre yersizdir. Boyla bir olgu varsa bunun nedeni yüksek öğretimin kısmen yabancı dille yapılması değildir. Televizyonlarda, gazete sayfalarında, duvar reklamlarında iş yerlerinde karşımıza çıkan yabancı sözcüklerin çokluğu kaygı vericidir. Ancak bu durum yanlış nedenlere bağlanmamalıdır. Türkçe asırlar boyu bu saldırılarla karşı karşıya kalmıştır. Yabancı dille yüksek öğretimin ise 40 yıllık bir geçmişi vardır, Rastlantıya bakınız ki arı bir Türkçe çabaları, en büyük kazanımlarmı son 40 yılda elde etmiştir. Yabancı sözcüklerlerin en çok rağbet gördüğü alanlar hukuk ve tiptir. Hukuk alanında hiç yabancı dille eğitim yapılmadı. Tıpta İse son yıllarda küçük oranda İngilizce ile eğitim olgusu yaşanmaktadır. Buna karşılık yıllardan beri yabancı dille eğitim veren ODTÜ de yayımlanan özgün yazılardaki arı ve akıcı Türkçe ilginç bir örnek oluşturmaktadır. Yüksek öğretimin tümüyle yabancı dille yapılması kuşkusuz Türkçenin bir bilim dili olarak gelişmesini ve kökleşmesini engeller. Bunun aksini savunacak değiliz. Biz her alanda ana dille öğretim ilkesinin titizlikle korunmasına taraftarız. Seçkin üniversitelerimizden biri olan İ.T.Ü. yıllar yılı bu misyonu başarıyla yürütmektedir. Son 50 yılda temel bilimlerde, teknik mekanikte, mühendisliğin çeşitli alanlarında yazılan kitaplar Türkçenin bilim dili olarak gelişmesinde ve yaygınlaşmasında önemli katkılar sağlamıştır. Sayısız Türkçe bilimsel kavram ve teknik deyimin yerleşmesine önayak olmuştur. Biz yüksek teknoloji kullanımı ile ilgili mühendislik dallarında Türkçe ile eğitime koşut olarak yabancı dille eğitimin ülke çıkarlarına uygun olacağına inanıyoruz. Belirlenecek ölçütlere göre koşulları yerine getirebilmiş yüksek öğretim kurumlarının bu yöndeki çabalarının desteklenmesi gerektiğini düşünüyoruz, 3. YENİ EĞİLİMLER 3.1. Uluslararası Bütünleşme İnsanlık küreselleşme adı verilen bir süreci yaşamaktadır. Dünyanın bir köşesinde üretilen mal ve hizmet bir başka köşesinde tüketilmektedir. Toplumların tüketim alışkanlıkları, ihtiyaçları, talep ve tercihleri birbiriyle benzerlik göstermektedir. Bu durum uluslararası düzeyde yoğun bir mal ve hizmet dolaşımını beraberinde getirmiş, ticaret uluslararasılaşmıştır. Rekabet ortamı ulusal sınırları aşıp uluslararası boyutlara ulaşınca pazarlarda tutunabilmek için yeni ürün-yeni teknoloji-yeni yöntem arayışları yaşamsal önem kazanmıştır, AR-GE faaliyetlerine ağırlık verilmiştir. Elektronik ve yoğun bilgisayar kullanımı teknolojide büyük sıçramalar sağlamıştır, Otomasyon, maliyeti düşürmüş rekabeti hızlandırmıştır. 181

4 3*2* Gümrük Birliği Gümrük duvarlarının gevşetilmesi veya kaldırılması iki temel gelişmeyi beraberinde getirecektir. -Yerli ürünler iç pazarda İthal ürünlerle rekabet edecektir. -İhracat zorunluluğu doğacak, yerli ürünler dış pazarlarda yabancı ürünlerle rekabet edecektir, Böyle bir ortamda kazançlı çıkmak için; a) Kaliteyi sürekli İyileştirme, b) Sunulan ürün türlerini çoğaltma, çeşitlilik sağlama, c) Maliyeti düşürme, çalışmaları zorunlu olacaktır. Bu çalışmaların içinde makina mühendislerinin önemli bir yeri ve işlevi vardır. Artık üretimi el yordamı ile yapmak geçerli bir yol değildir. Yeni teknolojiler kullanmak yeni yöntemler geliştirmek gerekmektedir. 4. YENİ MAKİNA MÜHENDİSİ PROFİLİ Çağdaş bir makina mühendisi iyi bir tasarım mühendisliği eğtimi, iyi bir üretim ve imalat mühendisliği eğitimi, kalite kontrol eğitimi, bilgisayar temel eğitimi almış olmalıdır. Mühendis ayrıca başka mesleklere mensup kişilerle, örneğin hukukçularla, ekonomistlerle, politikacılarla zekice konuşabilmelidir. Bu nedenle girişimcilik, pazarlama, İşletme ekonomisi, insan ilişkileri konularında bilgi ve beceri ile donatılmaları gerekmektedir Mühendis kaliteyi iyileştirici maliyeti düşürücü çalışmaların merkezi konumunda olmalıdır. Şu bir gerçektir ki kullanılan teknolojileri gelişmiş ülkeler belirlemektedir. Dünyadaki tahminen 750 teknolojiden 80 inin Türkiyede bulunmadığı söylenmektedir. Bunlar arasında uzay sanayii, uçak sanayii, bilgisayar teknolojisi sayılabilir. Bazı alanlarda da düşük teknoloji seviyesi kullanılmaktadır. Yeni teknolojileri getirme ve rekabet ortamında uygulama konumunda olan mühendisin en az bir yabancı dili çok iyi kullanabilmesi gerekmektedir. 5, SONUÇ 5.1. Mevcut Yabancı Dil Öğretim Yöntemi Başarısızdır: Ders planlarında en çok yabancı dile yer verilmektedir. Hiç bîr temel mühendislik veya meslek dersine bu kadar ağırlık verilmemektedir. Buna rağmen eğer öğrenci yabancı dille eğitim veren bir ortaöğretim kurumundan gelmiyorsa veya yabancı dile özel bir ilgisi yoksa mezun olurken mesleği ile ilgili bir tek cümleyi dahi okuyup anlayabilecek bilgi düzeyine gelememektedîr. Bu abartılı bir yargı değildir. Yıllar yılı yapılan gözlemlere dayalı bir belirlemedir. Mutlak anlamda bir başarısızlık söz konusudur. Bundan ötürü öğrenciyi veya okutmanı suçlamamak, nedenlerini eğitim yönteminde aramak gerekir. 182

5 Ders Planlarına serpiştirilmiş yabancı dil saatleri ile dil öğretimi başarılı olamamakta» dır. Hem öğrencinin hem de okutmanin zamanı boşa gitmektedir, Akıl almaz bir eleman ve zaman israfı söz konusudur. Ders planlarından yabancı dil dersleri kaldırılmalıdır. Böylece sıkışan temel mühendislik ve meslek dersleri rahatlamış olacaktır. Ders planlarını gözden geçirmek, güncelleştirmek yeni derslere yer bulmak kolaylaşacaktır. Bu konudaki ihtiyaç ve talepler orta öğretimden planlanmalı, gerektiğinde istekli olan mühendis adaylarına hazırlık sınıflarında etkin yöntemlerle yabancı dil öğretilmeli, öğrenmek İstemeyenler ise zorlanmamalıdır. Yabancı dil öğrenmenin her şeyden önce öğrencinin kendi sorunu olduğu kabul edilmelidir Türkçe İle Öğretime Paralel Olarak Yabancı Dille Öğretim Uygulaması Sürdürülmelidir: Uzmanlar bir yabancı dili en iyi öğrenme yolunun, bir süre İçin de olsa, günlük hayatta o dilin kullanılması, o dille yaşanması olduğunu söylemektedirler. Veliler açısından bunun en ekonomik şekli ortaöğretim veya yükseköğretimin yabancı dille (özellikle İngilizce) verilmesi olmaktadır. Bu tür okullara olan yoğun ilginin temel nedeni budur. Ancak yabancı dille öğretimi sadece etkili bir dil öğretim yöntemi olarak görmemek gerekir. İyi bir yabancı dil kullanım yeteneğinin yanısıra mühendis» yeni bilgi ve teknolojilere en kısa yoldan ulaşabilecek, devşirme ve uygulamada etkili olabilecek, rekabet ortamına (küreselleşme, gümrük birliği) kolay uyum sağlayabilecektir, Başka toplumları daha kolay izleme ve tanıma olanağı bulacak, onların zevk ve eğilimlerini, tüketim alışkanlıklarını öğrenebilecektir, Bu bilgileri ürün planlama, geliştirme ve çeşitlendirme çalışmalarında kullanabilecektir. Girişimcilik yeteneği gelişecek, dünyanın herhangi bir köşesindeki meslektaşları ile ortaklıklar kurup bir başka köşesinde iş yapabilecektir. Anadille yüksek öğretim ilkesinin korunmasına taraftarız. Ancak bazı dallarda Türkçe ile öğretime paralel olarak yabancı dille öğretimin desteklenmesi gerektiğine inanıyoruz. Yetmiş milyonluk bir ülkede onbin profesyonel mühendisin bu tarzda yetiştirilmiş olmasının hiçbir sakıncası olamaz. Bunun tedirginliğe yol açmaması gerekir. Prof, Dr. Atilla BOZACI İ,T.Û. Makina Fakültesinden 1968yılında mezun oldu yıllan arası Nottingham Üniversitesi (İngiltere)'nde doktora çalı masını tamamlayarak Dr, unvanı aldı ve K,T,Ü, deki görevine döndü. Nisan 1980 de K, T,Û, de doçent oldu. Şubat 1988 de İ.T.Ü. de proförlüğe yükseltildi. Halen Y.T.Ü. de öğretim üyesi olarak görevini sürdürmektedir. 183