SİYASİ PARTİ REKLAM VE İLANLARINA İLİŞKİN İLKELER VE UYGULAMA ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK GEREKÇE

Transkript

1 SİYASİ PARTİ REKLAM VE İLANLARINA İLİŞKİN İLKELER VE UYGULAMA ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK GEREKÇE Bu Yönetmelik ile, 298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, 2820 Sayılı Siyasi Partiler Kanunu ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun hükümlerine paralel olarak, siyasi parti reklamlarında uyulması gereken usul ve esasların düzenlenmesi amaç edinilmektedir. Bu doğrultuda Yönetmelik hükümleri ile, bir taraftan siyasi parti reklamlarının hem mevcut mevzuata uygun olması ve özellikle seçim dönemlerinde yayınlanacak reklamlar bakımından, seçim hukukunun temel prensipleri olan eşitlik, serbestlik ve dürüstlük ilkelerinin teminat altına alınması sağlanmakta, diğer taraftan ise, demokratik toplum düzeninin ve demokratik özgürlüklerin bir gereği olarak, siyasi partilerin geniş kitlelere ulaşması ve mesajlarını iletebilmesi güvence altına alınmaktadır. Mevzuatta, siyasi partiler tarafından yayınlanacak reklamlara ilişkin usul ve esasları düzenleyen kapsamlı bir hukuki düzenleme bulunmamaktadır. Diğer taraftan gerek seçim dönemlerinde gerekse seçim dönemleri dışındaki zamanlarda, siyasi partiler tarafından reklam yayınlanmasına ilişkin kanuni bir yasak da mevcut değildir. Aksine, 3984 sayılı Kanun un 32. maddesinde yer alan Seçimlerde oy verme gününden önceki yirmi dört saat içinde her türlü haber, röportaj gibi programlar veya reklamlar yoluyla kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi iletişim telefonları yoluyla mini referandum gibi adlarla siyasî bir partinin veya adayın lehinde veya aleyhinde veya vatandaşın oyunu etkileyecek yayınlarda bulunulmasına izin verilemez hükmü, oy verme gününden önceki yirmi dört saat içinde yayınlanacak diğer yayınlarla birlikte, reklamlara ilişkin olarak da içerik sınırlaması getirmekle, seçim dönemlerinde dahi siyasi parti reklamlarının yayınlanabileceğini ifade etmiş olmaktadır. 1

2 Ancak belirtmek gerekir ki, özellikle seçim dönemlerinde siyasi parti reklamlarına ilişkin bir yasak bulunmamakla birlikte, seçim hukukunun temel ilkelerinin ve özellikle eşitlik ilkesinin hayata geçirilmesi, bu yönde yapılacak kapsamlı bir hukuki düzenlemeyi gerektirmektedir. Zira herhangi bir düzenleme ve sınırlama olmaksızın, salt sözleşme özgürlüğü prensibi çerçevesinde siyasi parti reklamlarının yapılabilmesi, bazı siyasi partiler aleyhine sonuçlar doğurabilir. Özellikle sözleşmeler yoluyla, çeşitli siyasi parti reklamları arasında, yayınlayıp yayınlamama, yayınlanacağı zaman dilimini belirleme ve ücret bakımından farklı esaslar uygulanabilmesi; ekonomik bakımdan çok güçlü olan bir siyasi partinin, diğer partilerle orantısız ve hatta onlara fırsat bırakmayacak derecede reklam süreleri satın alması gibi olumsuz ve nihai olarak da seçimlerin eşitlik ilkesine uygun olarak yapılmasını zedeleyici sonuçları olabilir. Bu bakımdan, Yönetmelikte öngörülen düzenlemeler yoluyla, bir siyasi partinin gün içerisinde yayınlayabileceği azami reklam süresinin belirlenmesi; her siyasi partinin sahip olduğu sürenin bir kısmının izlenme oranının en yüksek olduğu saatlerde yayınlanmasının teminat altına alınması ve aynı zaman dilimleri için tüm siyasi partilere aynı ücretin uygulanması hususları, tüm siyasi partilere fırsat eşitliğinin sağlanması ve böylece eşitlik ilkesinin gözetilmesi bakımından büyük önem ve gereklilik arz etmektedir. Bu yönde bir düzenlemeye gidilmesi, tarihli ve 224 Karar no lu Yüksek Seçim Kurulu kararının da bir gereğidir. 2

3 SİYASİ PARTİ REKLAM VE İLANLARINA İLİŞKİN İLKELER VE UYGULAMA ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK AMAÇ Madde 1 Birinci Bölüm Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar Bu Yönetmeliğin amacı, Anayasa da belirtilen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olarak siyasi parti reklam ve ilanlarında uyulması gereken ilkeler ile bu ilkeler çerçevesinde yapılacak inceleme esaslarını belirlemektir. KAPSAM Madde 2 Bu Yönetmelik, siyasi partilere ilişkin olarak, radyo ve televizyonlarda yayınlanan, sözlü, yazılı, görsel veya işitsel her türlü reklam ve ilanı kapsar. DAYANAK Madde 3 Bu Yönetmelik, 4756 ve 4771 sayılı Kanunlarla değişik 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun un 32. maddesi hükmüne dayanılarak hazırlanmıştır. TANIMLAR Madde 4 Bu Yönetmelikte geçen deyimlerden; Reklam: Sadece siyasi parti reklamlarına ilişkin olmak üzere, siyasi partinin istediği etki ve sonuçları oluşturmak amacıyla bir ücret karşılığında iletim zamanı tahsis edilen kamuya yönelik duyuruları; Reklamcı: Reklamı hazırlayan ve yayınlanması amacıyla yayıncı kuruluş tarafından kendisine iletim süresi tahsis edilen gerçek veya tüzel kişileri; 3

4 Seçim Dönemi: Yüksek Seçim Kurulu tarafından başlangıç ve bitiş tarihleri ilan edilen zaman dilimini; Üst Kurul: Radyo ve Televizyon Üst Kurulu nu Yayıncı: Kamu tarafından izlenmesi için, radyo ve televizyon program ve veri hizmetleri tertip eden ve ileten veya değişiklik yapılmadan ve tam olarak üçüncü tarafa iletilmesini sağlayan ve yayın içeriğinden sorumlu olan gerçek ve tüzel kişiliği; ifade eder. TEMEL İLKELER Madde 5 İkinci Bölüm İlkeler Siyasi parti reklam ve ilanlarının hukuka, genel ahlaka, kamu düzenine ve kişilik haklarına uygun olması esastır. Bunlara ek olarak, seçim dönemlerinde yayınlanacak siyasi parti reklamlarının, demokratik toplum düzeninin gereklerine, Yüksek Seçim Kurulu tarafından belirlenen usul ve esaslara ve eşitlik ilkesine uygun olması esastır. REKLAMLARIN İÇERİĞİNE İLİŞKİN SINIRLAMALAR Madde 6 Siyasi parti reklam ve ilanları; a) Kamu düzenini bozucu şiddet hareketlerine yol açıcı veya göz yumucu, özendirici veya destekleyici unsurlar içeremez. b) Herkesin dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşit olduğu prensibine aykırı veya insan onurunu zedeleyici esaslar içeremez. c) Bölge, ırk, belli kişi, aile, zümre veya cemaat, dil, din, mezhep veya tarikat esaslarına dayalı ayrımcılık üzerine kurulamaz, ayrımcılığı destekleyemez. d) Sosyal bir sınıfın diğer sosyal sınıflar üzerinde egemenliğini veya zümre egemenliğini veya herhangi bir tür diktatörlüğü savunan esaslar içeremez. 4

5 e) Türk Milletinin Kurtarıcısı, Türkiye Cumhuriyetinin Kurucusu Atatürk ün şahsiyet ve faaliyetlerini veya hatırasını kötüleyici veya küçük düşürücü görüntü veya ifadelere yer verilemez. f) Dini veya dini hissiyatı veya dince mukaddes tanınan şeyleri alet ederek her ne suretle olursa olsun reklam ve ilan yapılamaz. g) Seçim zamanlarında yayınlanacak reklamlarda, kamuoyu araştırması, anket, tahmin veya mini referandum gibi adlarla seçmen tercihlerini yansıttığı iddia edilen verilere yer verilemez. h) Her ne ad altında olursa olsun hediye, eşantiyon, ödül vb. vaat edilemez. Üçüncü Bölüm Reklamların Yayınlanmasına İlişkin Esaslar REKLAMLARIN YAYINLANMA BİÇİMİ, SUNULUŞU ve YERLEŞTİRİLMESİ Madde sayılı Kanun un reklamların yayınlanma biçimine, sunuluşuna ve yerleştirilmesine ilişkin hükümleri, siyasi parti reklamlarına da uygulanır. Yayıncılar, seçim dönemlerinde reklam yayınlatmak isteyen siyasi partiler arasında eşitlik ilkesinin gereği olarak, bir siyasi partinin gün içinde talep ettiği reklam süresinin %50 sini saatleri arasında tahsis etme yükümlülüğü altındadır. Oy verme gününden önceki gün saat den itibaren siyasi parti reklamları yayınlanması yasaktır. REKLAMLARIN ve REKLAM YAYINLARININ SÜRESİ Madde 8 Yayıncıların uymakla yükümlü olduğu reklam kuşaklarının ve günlük reklam yayın sürelerinin hesaplanmasında siyasi parti reklamları da göz önünde bulundurulur. Ancak seçim dönemlerinde yayınlanacak siyasi parti reklamları, reklam yayın sürelerinin hesabında göz önünde bulundurulmaz. Her biri bir dakikayı geçmemek üzere, bir siyasi partiye bir gün içerisinde ayrılacak toplam reklam süresi beş dakikayı geçemez 5

6 YAYIN SERBESTİSİ ve AYIRIM YASAĞI Madde 9 Hiçbir yayıncı, siyasi parti reklamı yayınlamaya zorlanamaz. Ancak seçim zamanlarında siyasi parti reklamlarının yayınlanması, reklamın yayınlanmasından önce, yayıncının siyasi parti reklamı yayınlayacağını ve uygulanacak ücreti seçime katılan tüm siyasi partilere ve RTÜK e bildirilmesine bağlıdır. Bu bildirimde bulunan yayıncı, talepte bulunan siyasi partinin reklamını, bildirdiği ücret üzerinden yayınlamayı reddedemez. DENETİM Madde 10 Üçüncü Bölüm Çeşitli Hükümler Siyasi parti reklamları, bu Yönetmelik hükümlerine göre Üst Kurul tarafından denetlenir. Üst Kurul, seçim dönemlerinde yayınlanan reklamları Yüksek Seçim Kurulu nun karar ve talimatları doğrultusunda izler, denetler ve değerlendirir. Üst Kurul, seçim dönemlerinde yayınlanan reklamlarda bu Yönetmelik hükümlerine bir aykırılık tespit etmesi durumunda, reklamı derhal Yüksek Seçim Kurulu na bildirir ve Yüksek Seçim Kurulu talimatları doğrultusunda işlem yapar. CEZA HÜKÜMLERİ Madde 11 Bu Yönetmelik hükümlerine aykırılık halinde 3984 sayılı Kanun da öngörülmüş olan müeyyideler uygulanır. Şu kadar ki, seçim dönemlerindeki reklamlara ilişkin olarak 298 sayılı Kanun un 149/A hükmü saklıdır. 6

7 YÜKÜMLÜLÜK Madde 12 Siyasi partiler, reklamcılar ve yayıncılar bu Yönetmelikte belirtilen ilkelere uymakla yükümlüdür. Reklamın oluşturulmasında reklamcılar; kabulünde ve yayınlanmasında yayıncılar, bu Yönetmelik hükümlerine uyulmasında gereken dikkat ve özeni göstermek zorundadır. DİĞER HÜKÜMLER Madde 13 Bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde, 3984 sayılı Kanun ve Radyo ve Televizyon Yayınlarının Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır. YÜRÜRLÜK Madde 14 Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. YÜRÜTME Madde 15 Bu Yönetmelik hükümlerini Radyo ve Televizyon Üst Kurulu yürütür. Ancak seçim dönemlerindeki yayınlara ilişkin olarak Yönetmelik hükümleri Yüksek Seçim Kurulu karar ve talimatları doğrultusunda yürütülür. 7

8 MADDE GEREKÇELERİ AMAÇ Madde 1 Yönetmeliğin 1. maddesinde, Yönetmeliğin amacının, Anayasa da belirtilen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olarak siyasi parti reklam ve ilanlarında uyulması gereken ilkelerin ve bu ilkeler çerçevesinde yapılacak inceleme esaslarının belirlenmesi olduğu ifade edilmiştir. Böylece, genel gerekçede de belirtildiği üzere, Yönetmelik hükümleri ile, bir taraftan siyasi parti reklamlarının mevcut mevzuata uygun olması ve özellikle seçim dönemlerinde yayınlanacak reklamlar bakımından, seçim hukukunun temel prensipleri olan eşitlik, serbestlik ve dürüstlük ilkelerinin teminat altına alınması; diğer taraftan ise, demokratik toplum düzeninin ve demokratik özgürlüklerin bir gereği olarak, siyasi partilerin kitlelere ulaşmasının ve mesajlarını iletebilmesinin sağlanması amaçlanmaktadır. KAPSAM Madde 2 Yönetmeliğin 2. maddesinde, Yönetmeliğin kapsamının, sadece siyasi partilere ilişkin olarak ve sadece radyo ve televizyonlarda yayınlanan, sözlü, yazılı, görsel veya işitsel her türlü reklam ve ilanı kapsadığı belirtilmiştir. Bu hükümle Yönetmeliğin kapsamı bir taraftan içeriğe (konuya), diğer taraftan da mecraya ilişkin olarak sınırlandırılmaktadır. Buna göre, Yönetmeliğin kapsamı, ticari reklam ve ilanların dışında kalan ve genel olarak politik reklamlar olarak nitelendirilebilecek tüm konuları içermemektedir. Diğer bir ifadeyle dini veya felsefi amaçlarla veya hayır işlerine ilişkin olarak yapılan reklamlar Yönetmeliğin kapsamı dışındadır. Şu halde Yönetmeliğin kapsamı, sadece siyasi parti reklamlarına özgülenmiş bulunmaktadır. 8

9 Aynı şekilde, Yönetmeliğin kapsamı, sadece radyo ve televizyonlarda yayınlanan siyasi parti reklamlarına özgülenmiştir. Şu halde, radyo ve televizyonlar dışında kalan, yazılı basın, internet üzerinden yapılan radyo ve televizyon yayınları hariç her türlü internet iletişimi, sesli veya görüntülü telefon aramaları vs. yollarla yapılan tüm reklam faaliyetleri Yönetmeliğin kapsamı dışında kalmaktadır. Radyo ve televizyon kuruluşları arasında ise, özel veya kamu kuruluşu olmaları bakımından bir ayırım yapılmamıştır. Bu bakımdan Yönetmelik, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu da dahil olmak üzere, tüm radyo ve televizyon kuruluşlarını kapsayacak şekilde kaleme alınmış bulunmaktadır. DAYANAK Madde 3 Yönetmeliğin 3. maddesinde, Yönetmeliğin 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun un 32. maddesi hükmüne dayanılarak hazırlanmış olduğu belirtilmiş bulunmaktadır. TANIMLAR Madde 4 Yönetmeliğin tanımlar başlıklı 4. maddesinde, Yönetmelikte geçen bazı deyimlerin tanımlarına yer verilmiştir. Bu tanımlar esas itibariyle 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun hükümleri esas alınmak suretiyle kaleme alınmış bulunmaktadır. Ancak 3984 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerinden farklı olarak Yönetmelikte, reklam tanımı, sadece siyasi parti reklamlarına ilişkin olmak üzere, siyasi partinin istediği etki ve sonuçları oluşturmak amacıyla bir ücret karşılığında iletim zamanı tahsis edilen kamuya yönelik duyurular şeklinde yapılmıştır. Burada ayırt edici özellik olarak, reklam kavramının sadece siyasi parti reklamlarına ilişkin olduğu ve reklamın mutlaka bir ücret karşılığı olarak yapılması gereğinin aranmış olmasıdır. 9

10 Buna göre siyasi parti reklamlarının ücret karşılığı yapılması gerekmekte; ücretsiz veya ücret olarak nitelendirilmesi mümkün olmayan, mesela manevi veya siyasi bir karşılık veya maddi dahi olsa bir beklenti ile reklam yayınlanması kabul edilmemektedir. Böylece, bu Yönetmeliğin 7., 8. ve 9. maddelerinde düzenlenmiş olan esaslara paralel olarak, siyasi partilerin eşit şartlarda ve eşit ücret karşılığında reklam yayınlaması teminat altına alınmaktadır. TEMEL İLKELER Madde 5 Yönetmeliğin 5. maddesinde, siyasi parti reklam ve ilanlarının hukuka, genel ahlaka, kamu düzenine ve kişilik haklarına uygun olması esası temel ilkeler olarak düzenlenmiştir. Buradaki hukuka uygun olma ifadesi, tabiatıyla ister anayasa ve yasalar, ister tüzük ve yönetmelikler olsun mevzuattaki tüm emredici hukuk kurallarına uygunluk şeklinde anlaşılmak gerekir. Bunlara ek olarak, seçim dönemlerinde yayınlanacak siyasi parti reklamlarının ise, demokratik toplum düzeninin gereklerine, Yüksek Seçim Kurulu tarafından belirlenen usul ve esaslara ve eşitlik ilkesine uygun olması esası benimsenmiştir. REKLAMLARIN İÇERİĞİNE İLİŞKİN SINIRLAMALAR Madde 6 Siyasi parti reklam ve ilanlarının içeriğine ilişkin düzenlemenin yer aldığı 6. maddede, 2820 Sayılı Siyasi Partiler Kanunu ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun hükümlerine paralel olarak, siyasi parti reklamlarının içeriğine ilişkin olarak uyulması gereken esaslar düzenlenmiş bulunmaktadır. REKLAMLARIN YAYINLANMA BİÇİMİ, SUNULUŞU ve YERLEŞTİRİLMESİ Madde 7 Yönetmeliğin 7. maddesinde, 3984 sayılı Kanun un reklamların yayınlanma biçimine, sunuluşuna ve yerleştirilmesine ilişkin hükümlerinin, siyasi parti reklamlarına da uygulanacağı vurgulanmıştır. Buna göre özellikle reklamların ayırt edilmesine; reklamların 10

11 yerleştirilmesinde hak sahiplerinin haklarının korunmasına ve reklam kuşaklarında uyulması gereken kurallara ilişkin ilkeler siyasi parti reklamları bakımından da geçerliliğini korumaktadır. 7. maddenin ikinci fıkrasında ise, yayıncılar, seçim dönemlerinde reklam yayınlatmak isteyen siyasi partiler arasında eşitlik ilkesinin gereği olarak, bir siyasi partinin gün içinde talep ettiği reklam süresinin %50 sini saatleri arasında tahsis etme yükümlülüğü altındadır düzenlemesi öngörülmektedir. Burada siyasi partiler bakımından getirilen bir yükümlülük bulunmamaktadır. Siyasi partiler bu yönde talepte bulunup bulunmamakta serbesttirler. Ancak reklam yayınlatmak isteyen siyasi partinin bu yönde bir talebi olması durumunda, yayıncı kuruluş, siyasi partinin yayınlatmak istediği reklam süresinin en az % 50 sini saatleri arasında tahsis etmekle yükümlü kılınmaktadır. Bu oran daha çok olabileceği gibi, siyasi partinin talebine göre daha az da olabilir. Ancak siyasi partinin talebine rağmen, yayıncı kuruluşun %50 den daha az oranda reklamı bu saatler arasına yerleştirmesi mümkün bulunmamaktadır. 7. maddenin ikinci fıkrasında öngörülen bu düzenleme ile amaçlanan husus, madde metninde de açıkça ifade edildiği üzere eşitlik ilkesinin bir gereği olarak, siyasi partinin talebi olması durumunda, her siyasi partinin reklam yayınlayacağı sürenin bir kısmının, izlenme oranının en yüksek olduğu saatlerde yayınlanmasının teminat altına alınmasıdır. Böylece her siyasi parti, izlenme oranının en yüksek olduğu zaman diliminde reklam yayınlatmak imkanına sahip olabilmektedir. Nihayet 7. maddenin üçüncü fıkrasında, yer alan oy verme gününden önceki gün saat den itibaren siyasi parti reklamları yayınlanması yasaktır hükmü ile şimdiye kadar devam ede gelmiş olan, oy verme gününden önceki belli bir sürede tüm siyasi parti reklam ve propagandalarının noktalanması uygulamasına paralel bir düzenleme teklif edilmektedir. 11

12 REKLAMLARIN ve REKLAM YAYINLARININ SÜRESİ Madde 8 Bir önceki madde düzenlemesine paralel olarak 8. maddede de, yayıncıların uymakla yükümlü olduğu reklam kuşak ve günlük reklam yayın sürelerinin siyasi parti reklamları bakımından da geçerli olduğu esası vurgulanmıştır. Ancak 8. maddenin ikinci fıkrasında, seçim dönemlerinde yayınlanacak siyasi parti reklamlarına ilişkin olarak bir istisna öngörülmüştür. Şüphesiz bu düzenlemenin sebebi, yayıncı kuruluşlar lehine reklam sürelerini artırmak değildir. Ülkemizdeki siyasi parti sayısının oldukça çok olduğu göz önünde bulundurulduğunda ve bu Yönetmeliğin 9. maddesi ile yayıncı kuruluşlara, seçim hukukunun bir gereği olarak ayırım yapmaksızın talepte bulunan tüm siyasi partilerin reklamını yayınlama yükümlülüğü getirildiği ve Yönetmeliğin 7. maddesinin ikinci fıkrasında da bu reklamların %50 sinin belirli bir zaman diliminde yayınlanması zorunluluğu öngörülmüş olması karşısında, radyo ve televizyon kuruluşlarının bu yükümlülüklerini yerine getirebilmeleri için, bu yönde bir düzenleme zarureti bulunmaktadır. 8. maddenin son fıkrasında ise, her biri bir dakikayı geçmemek üzere, bir siyasi partiye bir gün içerisinde ayrılacak toplam reklam süresi beş dakikayı geçemez düzenlemesine yer verilmekte, yani bir siyasi partinin bir yayıncı tarafından yayınlanabilecek azami reklam süresi sınırlandırılmaktadır. Böylece, ekonomik bakımdan güçlü olan bir siyasi partinin, salt sözleşme özgürlüğü esasına dayanarak, diğer partilerle orantısız ve hatta onlara fırsat bırakmayacak derecede aşırı reklam süreleri satın alması gibi dengesiz sonuçların önlenmesi amaç edinilmektedir. Yeri gelmişken belirtmek gerekir ki, azami reklam süreleri bakımından, (298 sayılı kanunun 52. maddesinde düzenlenmiş olan propaganda amaçlı televizyon konuşması sürelerinin tersine), siyasi partiler arasında reklam süreleri bakımından bir ayırım yapılmamıştır. Zira vurgulamak gerekir ki, siyasi parti reklamları da bir nevi propaganda olmakla birlikte, propaganda konuşmaları ile, yani 298 sayılı kanunun 52. maddesinde düzenlenmiş olan 12

13 propaganda amaçlı televizyon konuşmaları ile reklamları ayrı düşünmek lazımdır. Bu farklılık, ilk olarak reklamların ücret karşılığında, buna karşılık propaganda konuşmalarının ücretsiz yayınlanmasında görülür. Diğer taraftan propaganda konuşmalarında partiler birbirlerini, özellikle de muhalefet partileri iktidar partisi veya partilerini eleştirmektedir. İktidar partisi tüm muhalefetin (partilerin ve partiler dışı muhalefetin) eleştirilerine cevap verme ihtiyacında bulunmaktadır. İşte 298 sayılı Kanun un 52. maddesinde iktidar, ana muhalefet, muhalefet vs. partiler için farklı konuşma süreleri öngörülmesinin sebebi budur: İktidar daha çok parti ve kişi tarafından eleştirildiği için daha çok konuşma süresine sahip olmalıdır. Ancak reklamlarda, propaganda konuşmasından farklı olarak, cevap hakkı doğuracak, karşılıklı sataşma veya eleştiriler söz konusu olmaz. Bu bakımdan reklamlarda, partilerin mevcut konumlarına göre farklı süre öngörülmesi doğru bulunmamaktadır. Bu farklılık sadece propaganda konuşmalarına özgü olarak kalmalıdır. Aksi takdirde partiler arasında haklı ve geçerli bir gerekçe olmaksızın eşitsizlik yaratılmış olacağından, Yönetmelikte de bu yönde bir farklılığa yer verilmemiştir. YAYIN SERBESTİSİ ve AYIRIM YASAĞI Madde 9 Yönetmeliğin 9. maddesinde, yayıncı kuruluşların siyasi parti reklamı yayınlayıp yayınlamamak konusunda herhangi bir yükümlülüğü bulunmadığı vurgulanmış bulunmaktadır Ancak maddenin ikinci fıkrasında, seçim zamanlarında yayınlanacak siyasi parti reklamlarında, partiler arasında eşitlik sağlanması / ayırımcılık yapılmaması esasının bir gereği olarak, siyasi parti reklamı yayınlayacak olan yayıncı kuruluşun, partiler arasında bir ayırım gözetmeksizin tüm siyasi partilerin reklamını yayınlama yükümlülüğü altında olduğu ifade edilmiş ve buna ilişkin usul düzenlenmiş bulunmaktadır. Tabiidir ki, bu yükümlülük ancak talep üzerine doğacaktır. Yoksa siyasi partinin talebi olmamasına rağmen, bir yayıncının eşitlik sağlama uğruna, kendiliğinden reklam yayınlaması gibi bir yükümlülüğü söz konusu değildir. Maddede ayrıca, yine seçim zamanlarında yayınlanacak siyasi parti reklamlarında eşitlik ilkesinin bir gereği olarak, tüm siyasi partilere, aynı yayın dilimi için aynı ücretin uygulanması esası ve buna ilişkin usul öngörülmüş bulunmaktadır. 13

14 DENETİM Madde 10 Yönetmeliğin 10. maddesinde, genel olarak siyasi parti reklamlarının, Üst Kurul tarafından denetleneceği düzenlenmiştir. Seçim dönemlerinde yayınlanacak reklamlar ise, ikinci fıkrada düzenlendiği üzere, yine Üst Kurul tarafından, ancak şüphesiz Yüksek Seçim Kurulu nun karar ve talimatları doğrultusunda denetlenecektir. CEZA HÜKÜMLERİ Madde 11 Yönetmeliğin 11. maddesinde, Yönetmelik hükümlerine aykırılık halinde 3984 sayılı Kanun da öngörülmüş olan müeyyidelerin uygulanacağı ancak, seçim dönemlerindeki reklamlara ilişkin olarak 298 sayılı Kanun un 149/A hükmü saklı olduğu düzenlenmiş bulunmaktadır. YÜKÜMLÜLÜK Madde 12 Bu maddede, siyasi partilerin, reklamcıların ve yayıncıların bu Yönetmelik hükümlerine uymakla yükümlü olduğu düzenlenmiş bulunmaktadır. Hiç şüphesiz, sorumluluk esas olarak reklam veren konumundaki siyasi partiye ait bulunmaktadır. Reklamcının, yayıncının ve siyasi partilerin birbirlerine karşı olan sorumlulukları bu düzenlemenin dışında olup, sözleşme hukukuna tabi bulunmaktadır. Sorumluluk esas itibariyle siyasi partiye ait olmakla birlikte, ikinci fıkra düzenlemesine göre, reklamın oluşturulmasında reklamcılar; kabulünde ve yayınlanmasında ise yayıncılar, mesleki yükümlülüklerine paralel olarak ve ikincil seviyede olmak üzere, bu Yönetmelik hükümlerine uyulmasında gereken dikkat ve özeni göstermek zorunda bulunmaktadırlar. 14

15 DİĞER HÜKÜMLER Madde 13 Yönetmeliğin 13. maddesinde, bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde, 3984 sayılı Kanun ve Radyo ve Televizyon Yayınlarının Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik hükümlerinin uygulama alanı bulacağı düzenlenmiştir. YÜRÜRLÜK Madde 14 Yönetmeliğin daha geç bir tarihte yürürlüğe girmesini gerektiren bir durum söz konusu bulunmadığı için, 14. maddede, Yönetmeliğin yayımı tarihinde yürürlüğe gireceği belirtilmiş bulunmaktadır. YÜRÜTME Madde 15 Yönetmeliğin 15. maddesi düzenlemesine göre, bu Yönetmelik hükümlerini Radyo ve Televizyon Üst Kurulu yürütür. Ancak seçim dönemlerindeki yayınlara ilişkin olarak Yönetmelik hükümleri Yüksek Seçim Kurulu karar ve talimatları doğrultusunda yürütülecektir. 15