ODONTOJENİK FİSTÜLLERİN PREVALANSI VE TEDAVİ SONUÇLARI

Transkript

1 Cumhuriyet Üiversitesi Cilt:7 Sayı:2-24 ODONTOJENİK FİSTÜLLERİN PREVALANSI VE TEDAVİ SONUÇLARI Yrd. Doç. Dr. Kerem Egi Akpıar * Dr. Dt. Kürşat Er * Dt. Alper Kuştarcı * Dt. Ülkü Öza * ÖZET Bu çalışmada edodotik tedavi amacıyla kliiğimize başvura hastalarda odotojeik fistül prevalasıı ve yapıla tedavi souçlarıı belirlemesi amaçladı. O iki ay boyuca kliiğimize başvura 1 hasta kliik ve radyolojik olarak iceledi ve elde edile bilgiler topladı. Sorulu 15 dişte side (6) odotojeik fistül saptadı. Kök kaal tedavisi veya cerrahi tedaviler uyguladıkta sora 2 şer aylık periyotlarla 6 ay boyuca kotrollere çağrıldı. Tüm odotojeik fistüller periradiküler radiolusesi bulua dişlerde oluşmuştu. Fistülleri büyük bir çoğuluğu satral kesici (7/) ve birici büyük azı (/) dişleride gözledi. Bir taesi dışıda, tüm vakalar itraoral bölgeye açılıyordu. Fistüllü dişleri 4 taesi (.4) sadece kök kaal tedavisi ile, 15 taesi (12.) kök kaal tedavisi ve edodotik cerrahi ile iyileşti ve diğer taesi (6.) çekildi. Souç olarak, odotojeik fistül vakalarıa kliikte oldukça az orada rastlamaktayız ve cerrahi olmaya tedavi yaklaşımları ile başarı ile tedavi edilebilmektedir. Aahtar kelimeler: Odotojeik fistül, prevalas, edodotik tedavi. SUMMARY The purpose of this study was to determie the prevalece ad treatmet outcomes of odotogeic sius tracts i patiets referred for edodotic therapy. Oe thousad ad ie hudred patiets who referred to our cliic durig a twelve-moth period were subjected to cliical ad radiological examiatio ad data were collected. Amog the total 15 problematic teeth, (6) had odotogeic sius tract. After edodotic or surgical treatmet, these patiets have bee called for cotrol for six moths withi two-moth itervals. All the sius tracts occured o periradicular radiolucet teeth. Most of the sius tracts have bee observed i the cetral icisor (7 of ) ad first molar ( of ) teeth. All cases, except oe, were opeed to itraoral regio. Of the total teeth, 4 (.4) were healed with oly root caal treatmet, 15 (12.) healed with root caal treatmet ad edodotic surgery, ad (6.) were extracted. As a result, the prevalece of odotogeic sius tract was foud quite low ratio ad osurgical treatmet was successful i healig odotogeic sius tracts. Key words: Odotogeic sius tract, prevalece, edodotic treatmet. GİRİŞ Bir patolojik bölge ile başka bir aatomik vücut boşluğu veya deri yüzeyi arasıda bağlatı sağlaya patolojik yapıya fistül adı verilmektedir. 1 Akut periapikal bir apse geliştiğide e az rezistasla karşılaştığı bölgede dree olur. Odotojeik apse daha deri dokulara yayılarak fasiyal bölge efeksiyolarıa ede olabilir yada itraoral veya ekstraoral olarak dree olabilir. Fistülü itraoral veya ekstraoral bölgeye açılımı eflamasyo tarafıda kortikal kemikte oluşturula perforasyou lokalizasyoua ve yüz kaslarıyla ilişkisie bağlıdır. 2-4 Baze dreaj maksiller siüs yada azal kaviteye de olabilmektedir. 5 Bakteriyel virülas, hastaı savuma mekaizması, fasiyal bölgedeki koektif dokuları düşük direci ve kas ataçmaları ile efekte dişi ilişkisi fistülü ilerleme miktarıı etkilemektedir. 6 Fistül oluşumuda sora apikal eflamasyo uzu süre kalabilir. Oluşa dreajda dolayı kroik bir apse asemptomatik olarak kalabilir. Basıcı kalkması ve dreajı sağlaması ile akut alevleme oluşumu öleir. Eğer, fistülde dreajı egelleye bir kapama meydaa gelirse kroik apse akutlaşabilir. 4 * Cumhuriyet Üiversitesi Dişhekimliği Fakültesi Edodoti BD., Sivas.

2 Cumhuriyet Üiversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisi Cilt:7 Say :2-24 Clk çal malarda fistülü iç yüzeyii epitelyal doku ile çevrili oldu u ve cerrahi tedavide bu bölgei temel olu turdu u bildirilmi tir.7- Buula birlikte, epitelle çevrili olup olmad kousuda bir görü ayr l vard r. Beder & Seltzer1 ve Grossma11 bu alalar geellikle graülasyo dokusu ile çevrili oldu uu belirtmi lerdir. Bu edele, sorulu di e sadece kök kaal tedavisi uygulamas cerrahi tedaviye ihtiyac ortada kald r labilece ii belirtmi lerdir. E er, periradiküler patolojii ortada kald r lmas da kök kaal tedavisi ba ar l olmazsa, di er tedavi ekilleri dü üülmelidir. Bular cerrahi tedavilerdir (apikal küretaj/rezeksiyo, kök rezeksiyou, plalam replatasyo yada çekimdir). Bu çal mada klii imize edodotik tedavi amac yla gele hastalardaki odotojeik fistülleri prevalas ve tedavi souçlar de erledirilmesi amaçlad. MATERYAL VE METOD O iki ayl k bir periyot boyuca, Cumhuriyet Üiversitesi Di hekimli i Fakültesi Edodoti Bilim Dal kliiklerie tedavi amac yla ba vura 1 hasta (5 baya, 5 erkek) 15 adet daimi di leri bu çal maya dahil edildi. Hastalar ya lar 15 ile 72 (ortalama.5) aras da de i mekteydi. Hastalarda elde edile verileri de erledirilmeside Gupta ve Hasselgre12 taraf da kulla la s flad rma kulla ld. Gruplad rma di leri vitalitesi, radyografik görütüleri ve daha öce yap la kök kaal tedavisie göre yap lm t r. radyografiler al d. Bu di leri vitalitesii de erledirilmeside elektrikli pulpa testi (Parkell Electroics, Farmigdale, USA) ve termal pulpa testleride s cak testi s t lm guta perka kulla larak uygulad. Te his a amas da sora her bir di içi uygu ola tedavi yötemi (kök kaal tedavisi, edodotik cerrahi veya çekim) seçildi. Kök kaal tedavisi uygulaa di lerde, kaal ekilledirilmeside K-tipi paslamaz çelik e eler stepback teki i ile kulla ld. Tedavi esas da irrigasyo solüsyou olarak 2.5 lik sodyum hipoklorit (NaOCl) ve kaal içi ilaç olarak kalsiyum hidroksit tercih edildi. Kaallar AH 26 kaal pat (Detsply/DeTrey, Kostaz, Germay) ve guta perka (Sure-Edo, Seoul, Korea) ile lateral kodesasyo yötemi kulla larak dolduruldu. Baz di leri tedaviside kök kaal tedavisi edodotik cerrahi i lemlerle birlikte kombie kulla ld. Apikal küretaj/rezeksiyo, kök rezeksiyou ve plalam replatasyo i lemleri tercih edile cerrahi i lemlerdi. Restore edilemeyecek seviyede madde kayb ola veya yayg periradiküler lezyou bulua di lere çekim edikasyou kouldu. Hastalar daha sora 2 ay ara ile 6 ay boyuca kotrollere ça r ld. Bu süreçte fistülleri iyile me süreci takip edildi. Vakalar tedavi öcesi ve soras al a periapikal radyografileri al arak takipleri yap ld (Resim 1,2). Bu süreçte tekrarlaya fistül vakas a rastlamad. Di ler preoperatif durumlar a göre 6 gruba ayr ld : Grup 1. Vital ama radyografide radyolusesi bulumaya di ler. Grup 2. Vital ama radyografide radyolusesi bulua di ler. Grup. Devital ama radyografide radyolusesi bulumaya di ler. Grup 4. Devital ama radyografide radyolusesi bulua di ler. Grup 5. Daha öce kök kaal tedavisi yap lm radyolusesi bulumaya di ler. ama Grup 6. Daha öce kök kaal tedavisi yap lm radyolusesi bulua di ler. ama Resim 1. Bir vaka preoperatif radyografik görütüsü. Fistül vakalar da fistülü kaya belirleyebilmek içi bir guta perka fistül içerisie göderilerek periapikal 7

3 Cumhuriyet Üiversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisi Cilt:7 Say :2-24 Bölge Ekstraoral Itraoral -Vestibül/labial yüzey -Palatial/ligual yüzey -Her iki yüzey Fistül Say"s" Tablo. Odotojeik fistülleri dree oldu u bölgeler. Resim 2. Tedavi soras al a radyografik görütü. SONUÇLAR vaka 67 taesi baya ve 5 taesi erkek hastada gözledi. Hastalar ya lar 15 ile 6 aras da de i mekteydi (ort. ya 2.16). Preoperatif durumua göre odotojeik fistül tespit edile di ler Tablo 1 de, orijiie göre fistül tespit edile di gruplar Tablo 2 de, fistülleri dree oldu u bölgeler Tablo te ve vakalara uygulaa tedavi metotlar Tablo 4 te gösterilmi tir. Preoperatif Durum celee Di' Fistül Tespit Edile Di'ler Grup 1 Grup 2 Grup Grup 4 Grup 5 Grup Tablo 1. Preoperatif durumua göre odotojeik fistül tespit edile di ler. Satral Lateral Kai Birici kici Birici kici Üçücü Kesici Kesici Premolar Premolar Molar Molar Molar Maksilla Madibula Tablo 2. Orijiie göre odotojeik fistül tespit edile di gruplar () Tedavi Metotlar" Sadece kök kaal tedavisi Kök kaal tedavisi ve edodotik cerrahi -Apikal küretaj/rezeksiyo -Kök rezeksiyou -Plalam replatasyo Çekim 4 Fistül Say"s" Tablo 4. Odotojeik fistüllere uygulaa tedaviler. 15 di i (6) taeside odotojeik fistül saptad. Vakalar tamam radyografide periapikal dokularda radyolusesi tespit edile di lerde (76 di i side, 15.) meydaa gelmi ti. Fistül olu umu e fazla Grup 4 te gözledi (7/). Vakalar 6 taesi maksiller ve 54 taesi madibular di lerde meydaa gelmi ti. E fazla fistül satral kesici (7/) ve birici molar (/) di lerde görüldü. Vakalarda sadece bir taesi ekstraoral bölgeye dree olmu tu (çee ucu). Di er 116 vaka itraoral bölgeye dree olmaktayd. Bularda 16 taesi vestibül/labial yüzeye, taesi palatial/ligual yüzeye ve bir taesi de her iki yüzeye dree olmaktayd. vakalar 4 (.4) taesi sadece kök kaal tedavisi ve 15 (12.) taesi edodotik cerrahi tedavilerle iyile tiler. Sadece (6.) vakada di ler çekildi. TARTI5MA Literatürde odotojeik fistüllerle ilgili yay lam pek çok vaka vard r.1-26 Fakat, prevalaslar ve uygulaa tedavi metotlar ile ilgili yap la çal ma say s azd r.12,27 Bu çal mada klii imize tedavi amac yla

4 Cumhuriyet Üiversitesi Cilt:7 Sayı:2-24 başvura hastalarda görüle odotojeik fistül vakaları iceleerek kliisyelere yardımcı olmak amaçladı. Nekrotik pulpa ve/yada deri çürük soucu efekte ola kök kaalları sebebiyle oluşa periapikal apseler odotojeik fistülleri asıl sebebidir. Travma yada periodotal efeksiyo soucu oluşa pulpal dejeerasyo diğer etyolojik faktörlerdir. Periapikal apseler kortikal kemikte ilerleme potasiyelleri ve çevre dokulara yayılarak ciddi souçlar doğurabilmesi edeiyle öemli odotojeik efeksiyolardır. Bu yüzde periapikal apsei erke taısı, uygu tedavii yapılması içi öemlidir. 2 İtraoral bölgeye dree olmuş bir fistülü sebebii buluması kliik ve radyografik icelemeyle oldukça kolaydır. Buula birlikte, odotoje orijili ekstraoral bir fistül pek çok hastalıkla karıştırılabilir. Bular, lokal deri efeksiyoları, kıl dömesi yada kojeital üst dudak orta hat fistülleri, osteomyelit, eoplazmlar, tüberküloz ve aktiomikozis olabilir. 2-6 Fistül orijiii belirleememesi yüzüde hastalara gereksiz cerrahi işlemler ve atibiyotik uygulaması yapılabilmektedir. Etkei belirlemeside fistül yolua guta perka yada bezeri radyopak bir maddei sokulması ruti olarak uygulamaktadır. Fistülü pulpal orijili olup olmadığıı alaşılmasıda ek olarak pulpa vitalite testleri de yapılmaktadır. Bu çalışmada, guta perka sorulu dişi saptamak içi kullaıldı. Kliik bir çalışmada, Gupta ve Hasselgre 12 toplam dişi 2 uda (7.4) fistül buluduğuu gözlemlemişlerdir. Bu çalışmada, icelediğimiz 15 dişi side (6) fistül tespit ettik. Mortese ve arkadaşları periapikal lezyolu diş üzeride çalıştılar ve 16 sıda (.5) fistül buldular. Bu fistülleri 11 u vestibül/labial yüzeyde, i palatial/ligual yüzeyde, 2 si perfore ettikleri madibular ligual sulkusta ve 7 si de ekstraoral olarak görüldü. Gupta ve Hasselgre periapikal lezyolu dişi 2 uda (1.1) fistül buldular. Buları 27 si vestibül/labial yüzeyde, 1 i palatial/ligual yüzeyde ve 1 i de sulkusta görüldü. Ekstraoral olarak açıla fistül bulamadılar. Biz bu çalışmada periapikal lezyolu 76 dişi side (15.) fistül bulduk. Buları 1 u vestibül/labial yüzeyde, u palatial/ligual yüzeyde, 1 taesi hem vestibül hem de ligual yüzeyde, 1 i de ekstraoral olarak görüldü. Tedavi efeksiyou ortada kaldırılmasıa odaklamalıdır. İlk zamalar fistül vakalarıda efeksiyou kayağı olarak diş sorumlu tutulmakta ve bu yüzde dişler direkt olarak çekilmekteydi. Daha sora, yapıla çalışmalarda efeksiyo oluşumuda dejeere pulpa dokusuu e öemli faktör olduğu saptamıştır. Dişler kompleks bir kök kaal sistemie sahiptir ve bu da mikroorgaizmalar içi çok uygu bir ortam oluşturur. Başarılı bir kök kaal tedavisi ile çekim yapılmaksızı efeksiyo odakları ortada kaldırabilir. Çalışka ve arkadaşlarıa 25 göre kök kaal tedavisi sorası fistüller iyileşip kapaabilmektedir. Strömberg ve arkadaşları 7 da fistülleri geleeksel kök kaal tedavisi ile iyileştiğii bulmuşlardır. Bu çalışmada 4 diş (.4) sadece kök kaal tedavisi ile iyileşti, 15 diş (12.) edodotik tedavi ve cerrahi tedaviyle iyileşirke diğer diş (6.) çekildi. Ekstraoral fistül vakası, kök kaal tedavisi ve apikal rezeksiyo işlemleri ile başarılı bir şekilde tedavi edildi. Souç olarak, odotojeik fistül vakalarıa kliikte oldukça az orada rastlamaktayız ve tedavileri cerrahi olmaya tedavi yaklaşımları ile başarı ile tedavi edilebilmektedir. KAYNAKLAR 1. Laglais PR, Bricker SL, Cottoe AJ, Baker BR. Oral diagosis, oral medicie ad treatmet plaig. Philadelphia: Sauders, 17-, McWalter GM, Alexader JB, del Rio CE, Kott JW. Cutaeous sius tracts of detal etiology. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Edod, 66: 6 14, 1.. Mukerji R, Joes DC. Facial sius of detal origi: a case report. Det Update, 2: 17-1, Cohe S, Burs RC. Pathways of the pulp. 7th ed. St. Louis: Mosby, 26, Valderhaug J. Reactio of mucous membraes of the maxillary sius ad the asal cavity to experimetal periapical iflammatio i mokeys. It J Oral Surg, 2: 17 14, Kaba LB. Draiig ski lesios of detal origi: the path of spread of chroic odotogeic ifectio. Plast Recostr Surg, 66: 711-7, Sommers RF, Ostrader FD, Crowley MC. Cliical edodotics. Philadelphia: WB Sauders, 267 7, Harriso JW, Larso WJ. The epithelized oral sius tract. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Edod, 42: 511-7, Thoma KH. Oral Surgery. 4th ed. St Louis: Mosby Ic., 7, 16.

5 Cumhuriyet Üiversitesi Cilt:7 Sayı: Beder IB, Seltzer S. The oral fistula: its diagosis ad treatmet. Oral Surg, 14: , Grossma LI. Edodotic Practice, 1th ed. Philadelphia: Lea & Febiger, 4-111, Gupta R, Hasselgre G. Prevalece of odotogeic sius tracts i patiets referred for edodotic therapy. J Edod, 2: 7-, Johso BR, Remeikis NA, Va Cura JE. Diagosis ad treatmet of cutaeous facial sius tracts of detal origi. J Am Det Assoc, 1: 2-6, Fowler EB, Breault LG, Galva DA. Nasal fistula associated with detal ifectio: a report of a case. J Edod, 26: 74-6, Tidwell E, Jekis JD, Ellis CD, Hutso B, Cederberg RA. Cutaeous odotogeic sius tract to the chi: a case report. It Edod J, : 52-5, Foster KH, Primack PD, Kulild JC. Odotogeic cutaeous sius tract. J Edod, 1: 4-6, Iwaya SI, Ikawa M, Kubota M. Revascularizatio of a immature permaet tooth with apical periodotitis ad sius tract. Det Traumatol, 17: 15-7, Cha CP, Chag SH, Huag CC, Wu SK, Huag SK. Cutaeous sius tract caused by vertical root fracture. J Edod, 2: 5-5, Baumgarter JC, Picket AB, Muller JT. Microscopic examiatio of oral sius tracts ad their associated periapical lesios. J Edod, 1: , Held JL, Yuakov MJ, Barber RJ, Grossma ME. Cutaeous sius of detal origi: a diagosis requirig cliical ad radiologic correlatio. Cutis, 4: 22-4, Hwag K, Kim CW, Lee SI. Cutaeous sius tract from remaiig tooth fragmet of edetulous maxilla. J Craiofac Surg, 11: 254-7, Witherow H, Washa P, Blekisopp P. Midlie odotogeic ifectios: a cotiuig diagostic problem. Br J Plas Surg, 56: 17-5, Güleç AT, Seçki D, Bulut Ş, Sarfakoğlu E. Cutaeous sius tract of detal origi. It J Dermatol, 4: 65-2, Coheca N, Kari S, Rotstei I. Extraoral sius tract misdiagosed as a edodotic lesio. J Edod, 2: 41-, Çalışka MK, Şe BH, Öziel MA. Treatmet of extraoral sius tracts from traumatized teeth with apical periodotitis, Edod Det Traumatol, 11: 115-2, Hodges TP, Cohe DA, Deck D. Odotogeic sius tracts. Am Fam Physicia, 4: 11-6, Mortese H, Wither JE, Bim H. Periapical graulomas ad cysts. A ivestigatio of 16 cases. Scad J Det Res, 7: 241-5, Williams BL, McCa GF, Schoekecht FD. Bacteriology of detal abscesses of edodotic origi. J Cli Microbiol, 1: 77-4, Perry TL. Dermal sius of detal origi. Arch Dermatol, 16: 42 1, Shepherd JP. Osteomyelitis of the tibia followig detoalveolar abscess. A case report. Br Det J, 145: 267, Jacobs J, Shocket E. Dermal fistula of detal origi masqueradig as a ski cacer; report of a case. Oral Surg Oral Med Oral Pathol, 1: 14 7, Mahler D, Joachims HZ, Sharo A. Cutaeous detal sius imitatig ski cacer. Br J Plast Surg, 24: 7 1, Purohit SD, Mathur BB, Gupta PR, Agarwal KC, Hathi HH. Tuberculosus fistula of cheek. Report of a case. Oral Surg Oral Med Oral Pathol, 6: 41 2, Goldstei BH, Sciubba JJ, Laski DM. Actiomycosis of the maxilla: review of literature ad report of case. J Oral Surg, : 62 6, Craig RM, Adrews JD, Wescott WB. Draiig fistulas associated with a edodotically treated tooth. J Am Det Assoc, 1: 51 2, Katou F, Motegi K. Cogeital midlie sius of the upper lip. Report of a case. It J Oral Maxillofac Surg, 1: 27, Strömberg T, Hasselgre G, Bergstedt H. Edodotic treatmet of resoptive periapical osteitis with fistula. Swed Det J, 65: , 172. Yazışma Adresi: Yrd.Doç.Dr. Kerem Egi Akpıar Cumhuriyet Üiversitesi, Dişhekimliği Fakültesi Edodoti Bilim Dalı 514, Sivas. Tel: /2772 Fax: E-posta: keakpiar@cumhuriyet.edu.tr 1