am sürdürebilmeleri rebilmeleri için, i in, kendilerinin yalnız olmadığı kla; levodopa ve benzeri ilaçlar

Transkript

1 ÖNSÖZ Parkinson hastalarının n daha kaliteli bir yaşam am sürdürebilmeleri rebilmeleri için, i in, kendilerinin yalnız olmadığı ığını hissettirmek ve onlara destek vermek adına bu el kitapçığı hazırlanm rlanmıştır.bu kitapçıkla; kla; hastaların n ideal kiloda kalması,levodopa levodopa ve benzeri ilaçlar ları kullanan hastaların, protein alım m ve emilini sağlıkl klı bir şekilde yapabilmeleri amaçlanm lanmıştır.bu kitapçıkta kta hastanın n alması gereken besin elementleri,sıvı,vitamin,vitamin ve mineraller hakkında ;hasta ve hasta yakınlar nları için in kısa k bilgiler bulunmaktadır

2 Yazar:Zehra Cemaliye Akören

3 İÇİNDEKİLER Parkinson hastalığı ığında beslenme Protein ve levapado. Konstipasyon PH ve su ihtiyacı.. Kemik Sağlığı ığı İstenmeyen kilo kaybı. Yemek tarifleri. Alış ışveriş Listesi.. Uluslar Arası Parkinson Faundation Dietle İlgili Siteler. Parkinson ve İnternet

4 Parkinson Hastalığı ığında Beslenmenin Önemi Parkinson Hastalığı ığında Beslenme Niye Önemlidir?Beslenme parkinson hastalığı ığını tedavi etmez veya gelişiminde iminde yavaşlat latıcı bir etkisi olmayabilir. Peki o halde niçin in önemlidir? Bunun nedeni Parkinson hastalığı ığının n,sağlığı ığı çok yönly nlü olarak etkilemesidir.gastrointestinal sistemi yavaşlatarak sindirimin yavaşlamas lamasına,yani kabızl zlığa,tat algısında değişikliklere ikliklere ve yutkunma zorluğuna una neden olabilir ki ;bu koku ve tat duyusunda azalmaya yol açabilir..ve a abilir..ve PH hastalığı ığının n en önemli ilacı olan Levodopa; ; ince bağı ğırsaklarda emilim için i in vücuda v alınan protein ile yarış halindedir. PH hastalığı yaşayan ayan bireyler, doğru beslenmeye dikkat ederlerse malnütr trüsyona girmekten,beslenme yetersizliğine ine bağlı diğer hastalıklara yakalanmaktan korunmuş olurlar bu da hastaneye bağı ğımlı olma süresini s azaltır.uzun süre s hastanede kalmak zaten sıkınts ntılı olan hastalara,ayrıca maddi ve manevi külfet k oluşturur. Bazı hastanelerde çalışan yardımc mcı sağlık k personeli Parkinson hastalığı ığında kullanılan lan ilaçlar lar için i in yeterli bilgilere sahip olmayabilir. Tedavinin zamanlamasını ayarlamak yardımc mcı sağlık k personeli için i in Komplike olabilir. Bir diyetisyenden beslenme danış ışmanlığı almak,kendinizi daha iyi hissetmenize ve hastanede daha kısa süre s kalmanıza neden olur. PH HASTALARI İÇİN İYİ BESLENME NEDİR? R?Bunun tek bir cevabı yoktur.ph; her hastayı farklı farklı etkileyebilir.bu farklılığı ığı oluşturan faktörler: yaş,cinsiyet,mevcut olan diğer rahatsızl zlıklar;yüksek ksek tansiyon,gıda alerjisi,diyabet..olabilir.ph için i in kullanılan lan ilaçlar lar ile birlikte aynı zamanda çeşitli nedenler yüzünden; y kalp hastalığı,yüksek tansiyon gibi hastalıklar için i in kullanılan lan ilaçlarda larda beslenme durumunu etkileyebilir.

5 Burada hastanede tedavi olmasını gerektiren en yaygın n nedenleri tartış ışacağız.bunlar: 1-Kemik Erimesi : Çalışmalar neticesinde PH tedavisi gören g hem erkek hem de kadın n da aynı oranda kemik erimesi riski artmaktadır.baz r.bazı çalışmalar malnütrisyon varlığı ığını,istenmeyen kilo kaybı oluştu tuğunu unu,kemilklerde, kolay kırılmalark lmaların n gözlemlendig zlemlendiğini ini göstermig stermiştir.ph tir.ph nın etkileri kadar yaşam am alış ışkanlıkları da bu riskleri arttırmaktad rmaktadır.bu r.bu nedenden dolayı PH da kemikleri güçlendirci Kalsiyum mağnezyum D D vitamini ve K vitaminini içeren i besinlerin alınımı çok önemlidir.aynı zamanda düzenli olarak güneg neş ışığından kemileri güçlendiren D vitaminini alabilmek için i in yararlanmak gerekir.kiloyu dengelemek için i in de bu arada düzenli d yürüyüşy yapılıyor yor olmalıdır. r.iyi beslenme,güne neş ışığı ve egzersiz kemiklerinizin güçg üçlenmesine yardım m ederek,kemik kırılmalark lmalarını önler, buda hastanede bulunma riskinizi azaltır. 2.Dehidratasyon :PH da kullanılan lan ilaçlar lar,vücutta sıvıs kaybına neden olur.insanlar nsanların çoğu vücudumuzdaki suyun, sağlık k için i in ne kadar önemli olduğunu unu bilmezler.vücuttaki suyun azlığı,zihinde bulanıkl klık,halsizlik,denge k,halsizlik,denge bozukluğu,solunum u,solunum da sıkınts ntı,böbrek brek yetmezliği i ve ölüme neden olabilir.amerikada hastanede sıvıs kaybı nedeniyle tedavi gören g hastaların n tedavi süresi s yaklaşı şık olarak 10 gündg ndür.bu da bir milyar dolar maliyet gerektirir. 3.Bağı ğırsaklara Etkisi:PH ;bağı ğırsak haraketlerini yavaşlatarak konstipasyona neden olur.günl nlük k menüde,yeterli posa alımını sağlamak bu nedenle ekstra önem arzeder.gereken önem verilmezse,fe, feçesteeste oluşan kuruluk,defekasyonu, önler ;kolon yetersizliği i denen bu durum nedeniyle hastaneye yatmak ve hatta ameliyat olmak bile söz s z konusu olabilir. 4.İstemeyen Kilo Kaybı:PH yaşayanlarda; ayanlarda; haraket azlığı ığı,iştah azlığı,depresyon ve kusmaya bağlı olarak planlanmamış kilo kaybı gelişir.kilo ir.kilo kaybına eşlik e edebilecek malnütrisyon trisyon, bağışı ğışıklık k sistemini düşürerek d ;kas kaybına,yaşam am için i in gereken besinlerin azalmasına bağlı olarak da,diğer hastalıklar kların n gelişmesine neden olabilir.ideal kilonun % 10 dan fazlasını kaybetmek, hastalar için in hastalık k ve hatta ölüm m nedeni olabilir.bir kaç yıl l içinde i inde Örn: rn:ideal kilosu 80 kg olması gereken bir erişkin ;15 kg kaybedecek olursa,diğer hastalıklar ve ölüm m için i in risk altında bulunmaktadır.

6 5.İla laçların n yan tesirleri:ila laçlarlar ;PH hastalığı ığının n rahatsız z edici belirtilerini gidermek için i in çok önemlidir.ancak bazı bireyler de istenmeyen yan etkiler oluşabilir.birden fazla ilaç almak, oluşabilecek yan etkilerde karışı ışıklığa a neden olabilir.yeni bir ilaç başland landığında oluşabilecek etkileri gözlemlemek g iyi bir fikirdir. Bundan başka Parkinson hastaları ayrıca yüksek y tansiyon ve kolesterol düşürücü ilaçlar lar kullanıyor olabilirler.bu ilaçlarda larda arzu edilmeyen yan etkileriyle,parkinson da kullanılan lan ilaçlar ların n yan etkilerine eşlik e edebilir. Parkinson ilaçlar larının n en yaygın n yan etkileri: Bulantı İştah azlığı ve buna bağlı kilo kaybı Ödem (Dokular arasına sıvıs birikimi) Gıda Alımında zorlamaya bağlı kilo alımı veya kaybı Protein-Levodopa Etkileşimi: imi:ph tedavisinde kullanılan lan en önemli ilaçlardan lardan biri levodopa dır.( r.(sinemet,sinemet CR,Madopar Madopar,Dopar,Laradopa,Prolopa,Syndopa)hernasılsa Levodopa emilimi ince bağı ğırsaklarda, proteinli gıdalar g la birlikte olduğundan undan yemek saatinde alımına dikkat edilmelidir. Anlaşı şılması güç olan PH her hastayı farklı etkileyebilmesidir.ancak bu hastaların n ihtiyaçlar ları; ; posa,sıvı ve besinlerin alımı açısından,geniş bir benzerlik gösterir. g

7 GENEL BESİN İHTİYAÇLARINIZ: LARINIZ:Beslenme pramidi PH hastalarına genel beslenme rehberi olarak adapte edilebilir.ph hastaları için in tam buğday ile rafine buğday veya bitkisel protein ile hayvansal protein arasındaki ndaki fark önemlidir. nemlidir.çalışmalar göstermig stermiştir tir ki ;bitkisel besinlerle alınan yüksek y posa,levopoda emilimini arttırmakta,kab rmakta,kabızlığı engellemekte ve diğer besinlerin vücuda alımını sağlamaktad lamaktadır. BESİN N PİRAMP RAMİDİ

8 GÜNLÜK önerilen porsiyon miktarları 1. Ekmek,tahıl,pirin l,pirinç,hububat,hububat vb porsiyon 2. Sebze grubu porsiyon 3. Meyva grubu porsiyon 4. Et,Tavuk,Balık, k,kurubaklagil,fındık k porsiyon 5. Süt,YoS t,yoğurt,peynir porsiyon 6. Yağ ve Şeker az miktarda alınmal nmalıdır. Günlük k menünün n tam buğday içeren i tahıllara,bol miktarda sebze ve meyvaya,kalsiyumdan zengin besinlerle birlikte,az miktarda ancak yüksek y protein içeren i gıdalar g üzerinde oluşturulmas turulması Parkinson hastaları için in iyi bir seçimdir.tam tahıl l içeren i besinler,bu hastalarda sıkls klıkla kla karşı şımıza çıkan kabızl zlığı engellediği i gibi kan şekeri regülasyonunda,y lasyonunda,yüksek tansiyonda,kalp damar hastalıklar klarında ve kolesterolü düşürmede rol oynarlar.sebze ve meyvalarda bulunan antioksidantlar,fitokimyasallar,vitaminler ve mineraller kas dokusunu,sinir sistemini ve içi organları güçlendirirler.kalsiyum yine sinir,sindirim ve kemik sağlığı için in çok önemlidir.kemiklerde oluşabilecek kırılmaları engeller.proteinler ;dokuları güçlendirir,kas kaybını engeller ve kas tonusunun güçlü ve dengede kalmasını sağlar.

9 Sebze ve meyvaları taze yemek gerekir mi? Her zaman gerekmeyebilir.günümüz şartlarında işlem i gören g besinlerde vitamin kaybı en aza indirilmiştir. tir.ideal olarak sebze ve meyvaları taze tüketmek t her zaman için i in daha iyi olmakla birlikte,eğer er taze sebze ve meyveleri çiğnemek uzun sürüyorsa, s yorsa,çiğneme ve yutma zorluğu u mevcutsa, bu gıdalar g konserve edilmiş,dondurulmu,dondurulmuş ve işlenmii lenmiş olarak kullanılabilinir. labilinir. Günlük k ne kadar porsiyon yenilmelidirler?beslenme piramidindeki her bir grubun,yenilebilen minimum ve maksimum porsiyon miktarları yukarıda belirtilmiştir. tir.örn:ekmek rn:ekmek ve Tahıl l grubundan günde porsiyon önerilmektedir.küçük k,haraketi, az olan bir bayan hasta bu gruptan 6 porsiyon tüketebilirken t,daha uzun boylu ve daha haraketli olan bay veya bayan hasta daha fazla tüketebilir. t Servis şekli nasıl l Olmalıdır? r?küçük k miktarlarda günlg nlük k beslenme planına na uygun olmalıdır.

10 İşte Bazı Örnekler:

11 Beslenme Piraminden Servis Örneği i : Ekmek ve Hububat Grubu 6-11 porsiyon (Rafine edilmiş gıdalar yerine tam tahıl l içerenleri i seçiniz. iniz.) Bir dilim tam buğday unlu ekmek Bir adet mısırm ½ su bardağı bulgur pilavı ½ su bardağı kepekli makarna 1 adet top kek 2 adet grissini

12 Sebze Grubu: Günlük k porsiyon İçerdikleri antioksidantlar nedeni ile her hafta kırmk rmızı,sarı,portakal ve koyu yeşil renkli sebzeleri seçiniz 1 kase taze yeşil yapraklı salata 4 yemek kaşığı pişmi miş sebze ½ fincan doğranm ranmış çiğ sebze 1-22 su bardağı taze sıkılms lmış sebze suyu olabilir.

13 Meyva Grubu: Günlük k porsiyon İçerdikleri fitokimyasallar ve antioksidantlar nedeniyle C vitamininden zengin turunçgiller ile üzüm m ve çeşitlerini itlerini seçiniz. 1 orta boy elma-muz muz-portakal 1/2 cup taze çilek 15 üzüm ½ cup elma suyu 1/4 cup kuru meyva ¾ cup taze meyva suyu olabilir.

14 Süt-Yoğurt ve Kalsiyum grubu: Günlük k 3 porsiyon 30 gr sardunya veya somon balığı kemikli 2 cup pişmi miş pazı-lahana 2 cup bezelye 1 fincan süt-yos yoğurt veya soya sütü s ( Vit D ve kalsiyumca zenginleştirilmi tirilmiş) 1 1/2 kibrit kutusu peynir Et Grubu : Günlük k porsiyon İçerdiği folik asit,posa ve mineral nedeniyle zaman zaman kurubaklagil tercih etmeniz önerilir. 1 cup kurufasulye,nohut,mercimek 2 yumurta 4 yemek kaşığı fıstık k ezmesi 2-33 porsiyon et-tavuk tavuk-balık

15 Yağlar ve Şekerler : Az kullanınız z ve sıvıs yağlar ları katı yağlara tercih ediniz. Yağlar: lar:tereyağ,margarin,krema,kaymak,sıvı yağ Tatlılar:Bal, lar:bal,şeker,reçel, el,şurup,hamur veya sütls tlü tatlılar. lar.

16 Alınmas nması Gereken Besin Destekleri vitamin ve mineral gibi Nelerdir? Özellikle ilerleyen yaşlarda; larda; multi vitamin ve mineral desteği kullanmak iyi bir seçimdir.ya imdir.yaşın n ilerlemesi ile birlikte metabolizma ve vitamin minerallerin emilimi,yavaşlayaca layacağından vitamin desteği almak faydalı olabilir. Hernekadar vitaminlerle ilgili olarak diyetisyeninizle tartış ışsanız z bile,anemik değilseniz ilseniz demir içeren i preparatlar önerilmez. nerilmez.diüretikler ve kan incelticilerle birlikte kullanılan, lan, diğer ilaçlarla larla birlikte vitamin takviyeleri birleşti tiğinde, inde, ciddi sağlık k sorunları oluşturabilir.kanama geçirme riskiniz varsa,yüksek doz E vitamini almak riski arttırabilir.ayn rabilir.aynı zamanda bazı hastalıklarda ;Böbrek rahatsızl zlığı gibi,vitamin takviyesi almak zararlı olabilir.doktorunuz ve diyetisyeninizle tartış ışarak sizin için i in gereksiniminize uygun olan vitamini belirleyiniz.eczacınız z en ucuz,en kaliteli vitamini bulmanız için in size yardımc mcı olacaktır.

17 Vitamin B6 ve Parkinson Hastalığı ığı: Levodopa/kardiopa ve levadopa/benserazide kombinasyonları üretilmeden önce parkinsonlu hastalara levopado tek başı şına reçete ete ediliyordu.vitamin B 6 nın levopado emilimini engellediği i anlaşı şılınca; Hastalara B6 vitamini içeren i besinler ve vitaminlerden uzak durulması söylendi. Şimdilerde levodopa ;cardiopa ve benserazide kombinasyonu ile birlikte kullanılmakta,bunlar lmakta,bunlar levadopayı,vitamin B6 nın oluşturdu turduğu u yan etkiye karşı korurlar. Günümüzde G carbidopa-levodopa ve benserazide-levodopa ile birlikte en fazla günlg nlük k 10-50mg lık B6 vitamini önerilmektedir.bazıları daha fazlasını tolere edebildiği i halde,bazılar ları duyarlılık k geliştirebilir. tirebilir.vit B6 ya duyarlılık k gelişmi miş ise ve 15 mg dan fazla miktarda almak zorundaysanız levodopa alımı ile arasında,en az 2 saatlik bir fark olmalıdır.vitamin B6 oranı yüksek bir supplement kullanacaksanız z,doktorunuzu haberdar etmelisiniz. Vitamin B6 kaynakları:tavuk, balık, yumurta, esmer pirinç,soyafasulyesi soyafasulyesi,tam buğday içeren i tahıll llı besinler,fınd ndık fıstık,işlenmiş hububatlardır. r.

18 Karın şişliği,yemekte i,yemekte aşıa şırı zorlanma,kilo: Bazı hastalar Parkinson ilaçlar larına başlad ladıktan sonra, sindirim sisteminde şişlik oluştu tuğunu unu deneyimlediklerini ifade etmişlerdir.bu yemek alımını zorlaştırmas rmasına rağmen,daha fazla miktarda yemeleri için i in çevreleri tarafından zorlandıklar klarını ve kilo aldıklar klarını ifade etmişlerdir.bu hastalarda aynı zamanda ödem; üst bedende veya diz altı bacak kısmk smında yada ayaklarda gelişebilir. ebilir. Yemek yemekte zorlanıyorsan yorsanız z,doktorunuza belirtmelisiniz.bazı hastalar fazla yemek yemeleri konusunda,ısrarlar, nedeniyle psikoljik tedavi desteği alabilirler.ödem ;kilo alımı ve yüksek y tansiyona neden olabileceğinden inden doktora rapor edilmelidir. Ödem oluştuysa; tuz ve sodyum alımına,suyun dokulara geri emilimine neden olduğundan undan dikkat etmelisiniz.aynı zamanda Potasyum ve diğer minerallerce zengin sebze ve meyvaların alımını attırıp, dokularda biriken suyun atılımını sağlayabilirsiniz.bacaklarda biriken ödemi dağı ğıtmak için, i in, ayaklarınızı bulduğunuz unuz sandalye yada koltuktan daha yükseky ksekçe e bir yere uzatarak, ödemin çözülmesini sağlayabilirsiniz.

19 Bölüm m 2 Protein ve Levodopa Parkinson tedavisinde kullanılan lan levodopanın ;carbidopa veya benserazide,ile kombinasyonu piyasada Sinemet, Madopar,, ve diğer er isimlerde çeşitli markalar halinde bulunmaktadır.her nasılsa ;Sinemet/ Madopar; ; vücutta v emilimi esnasında nda çeşitli engellerle karşı şılaşmaktadır.

20 1) Eğer E Sinemeti yemekle beraber veya yemekten hemen sonra alırsan rsanız z emilimi çok uzun sürede s olacaktır, r,çünkü midenin boşalmas alması 1-33 saat arasında olur.eğer sinemet besinlerle karışı ışırsa bu süre s içinde inde emilir. 2) Yağdan zengin gıdalarla g beslenildi ise,yağlar ların n sindirimi protein ve karbonhidratlarla karşı şılaştırıldığında daha da yavaş olduğundan undan midenin boşal alımı daha da uzun bir süre s alacaktır. 3) Proteinli gıdalar, g ince bağı ğırsaklarda amino asitlere parçalan alanırlar.bu amino asitler intestinal duvarlardan kana karışı ışır.böylece kan-beyin bariyerini aşarak a arak beyne ulaşı şır.amino asitler gibi,sinemette, ;tam olarak ince bağı ğırsaktan geçip,aynı yolu izler..

21 Besinlerin bir çoğu; çok miktarda taşı şıyıcı olarak adlandırılan,protein ve amino asit içerir. i Sinemet kana karış ışmak için i in bu taşı şıyıcılar serbestleşinceye kadar beklemek durumundadır. r. Aynı olay sinemetin,, beyine ulaşmas masında da işleri Sinemet işlevini levini tamamlamak için i in beyine ulaşmak ister,ancak öncelikle amino asitler taşı şıyıcı rolü nedeni ile ulaşı şımın n yavaşlamas lamasına neden olur ve sinemet beyine ulaşamaz.bu amaz.bu nedenle Sinemetin yemeklerden dakika önce alınmas nması önerilir.böylece besinler dolaşı şıma karış ışmadan emilmiş olur.

22 PROBLEM:Bir Bir çok ok hastada; ilacı kullanmaya başlad ladığında bulantı gelişir ir.bazılarında bu semptomlar birkaç hafta sonra geçer, er, bazılar larında ise sinemet aldıklar kları sürece devam eder. Çözüm : m :Sinameti protein içermeyen, i bazı yiyeceklerle birlikte alabilirsiniz.mideyi rahatlatan zencefilli çay ve yanında nda birkaç çubuk krakerle birlikte alabilirsiniz.çubuk kraker deki protein miktarı çok az olduğundan undan sinemetin dolaşı şıma geçişini ini engellemez.zencefilli çayı hipermarketlerde bulabilirsiniz.zencefilin yapılan çalışmalarda bulantı ve kusmayı engellediği i görülmg lmüştür.eğer bulantınız z hafta içinde inde geçmezse doktorunuza danış ışarak reçetenizi etenizi değiştirip, bulantınızı kesmek için i in farklı bir ilaç yazmasını isteyebilirsiniz.

23 Sinemet CR/Madopar HBS NEDİR? Sinemet CR/Madopar HBS ve diğer genel formları Levodopa nın kanda ;uzun süre s kalmasını sağlamak lamak için i in üretilmiştir. tir.sinemete nazaran,etkin olmaları için in daha fazla süreye s gereksinimi vardır.e r.eğer off durumunda uzun süre s kaldıysan ysanız z bu ilacınızın n doğru zamanda alınmad nmadığı için; in; vücuttaki v görevlerini g tam yapmadığı ığını gösterir. sterir.sinemet CR alımını düzenli olarak,yemeklerden dakika önce yapmak daha iyi olacaktır.

24 PH daki Değişimler( imler( on-off off durumu): Parkinson Hastalığı ığının n erken safhalarında beyin; miktarı biraz azalmış olsa bile, dopamine üretmeye devam eder. Sinemetteki Levodopa beyindeki dopamine seviyesinin olması gereken düzeyde d kalmasını sağlar.daha sonra beyin az da olsa dopamine üretimini keser ve böylece b kişide ide on-off off dediğimiz imiz değişimler imler başlar. lar.levodopa etkisi başlay layıp dopamine seviyesi sağland landığında,hastalar hal ve haraketlerinin on olduğunu unu söyler,es yler,eğer levodopa etkisi azalmaya başlarsa,hastalar haraketlerinin yavaşlad ladığını yani off durumuna geçtiklerini söylerler.bir s kaç yıldır sinemet kullanan hastalar arasında on-off off durumu yaygın n olarak gündeme g gelmektedir.yeni ilaçlar lar ; agonists ropinerole ve pramipexole,, COMT-inhibit inhibitörü tolcapone, levodopa nın etkisini büyük b k oranda arttırarak rarak, off zamanların n süresini s azaltmaktadır.maalesef ilerlemiş Parkinson hastalığı ığın n da on-off off değişimleri imleri problem olarak devam eder.bu noktada amino asitlerin işleyii leyişi i ele alınmal nmalıdır. Aminoasitler beyine giden kana karış ışmak için i in ince bağı ğırsak çeperlerinde bulunmalıdırlar.aminoasitler kana karış ışmak ve beyine ulaşmak için i in Levodopa ile aynı yolu izlerler. Bu nedenle besinlerin içindeki i indeki fazla miktarda bulunan proteinler, sinemet ile birleşerek erek,levodopanın emilimini engelleyerek, beyin reseptörlerindeki rlerindeki miktarını etkilerler.bir çok hastanın deneyimlediği on-off off durumunu regüle etmek için i in hastanın n protein alımının araştırılmas lması yarar sağlar. Bu düşünceyle d nceyle protein alımlar mlarını ayarlamanın üç mantıkl klı yolu var dır. d

25 1.Dengelenmiş protein planı:diyetisyeniniz tarafından günlg nlük protein ihtiyacınız z ( ki bu başka ka sağlık k probleminiz yoksa kilogram başı şına na ½ gr protein içerir) i belirlenir ve bu miktar eşit e olarak 3 ana öğüne(sabah, ne(sabah,öğle,akşam)paylaştırılır. r. Birçok kişi i için i in ;bu plan sayesinde, fast food tarzı beslenmeye nazaran protein alımını dengelediğinden inden Levodopanın daha iyi emilimini sağlayacakt layacaktır. r.levodopayı yemeklerden 30 dakika önce aldığı ığınıza emin olunuz.ara öğün n yemek ihtiyacı hissettiğinizde inizde hiç veya az protein içeren i besinleri tüketiniz t.meyve ve meyve suyu gibi. 2.Akşam proteini planı :Yüksek proteinli besinler gün g n içindeki i indeki haraket değişikli ikliğinden inden dolayı sadece akşam am yemeklerinde verimesi önerilebilinir ki ben bunu tasvip etmem.bu ideal bir plan değildir,çü, çünkü akşam am saatlerinde haraket kabiliyeti azaldığı ığından,hastalar yatakta zor döndd ndüklerini yada gece uyandıklar klarını belirtmişlerdir.baz lerdir.bazıları önceden belirlenen miktar kadar protein aldıklar klarında gece boyunca Parkinson semptomlarını daha iyi kontrol edebildiklerini, hatta protein yoksunluğunda unda oluşabilecek hastalıklar kları ve bu nedenle hastaneye yatma risklerini dahi kontrol altına aldıklar klarını belirtmişlerdir.e lerdir.eğer ekstradan bir protein allerjisi durumu mevcutsa diyetisyeninize danışı ışınız.o sizin protein ihtiyacınıza uygun,yeni bir gece proteini menüsü hazırlayabilir.

26 3.Yüksek Karbonhidratlı Beslenme planı(y (yüksek Karbonhidrat) :Öğünlerde: bir porsiyon proteine karşı porsiyon karbonhidrat tüketiniz.(5:1t ketiniz.(5:1-7:1) şı 5 veya 7 Ince bağı ğırsaklarda karbonhidratlar, glikoza parçalanarak alanarak kan dolaşı şımına katılırlar.protein ;amino asitlere parçalan alanıp p glikoz ile birlikte kan dolaşı şımına karışı ışır.kar bonhidrat alımının n,proteine olan oranı arttığı ığında kana daha fazla pancreas bezinden insülin salgılan lanır. r.insülin; kandan aminoasitin bir kısmk smını uzaklaştırır, r, buda kandaki aminoasit ve sinemet arasındaki yarışı ışın n yavaşlamas lamasını sağlar. Hastaların n 3/2 sinde yüksek y karbonhidratlı diyetin işe i yaradığı görülmüştür.bu diyet protein alımını doğal olarak düşürür.bu d r.bu planlamanında nda bazı dezavantajları mevcuttur.

27 -Bu oranda bir diyet programını anlamak ve menüyü uygulamak zor olabilir kalorinin altında bir plan hazırlamak oldukça a zordur.bu da bir çok kişi i için i in oldukça a fazla besini içerir. i - -Evin dışıd ışında,arkadaşta, ta,restaurantta-seyyahattaseyyahatta planlanan öğünleri tüketebilmek zordur,bu kadar problemin üstesinden gelmek için i in istekli olmak gerekir. -Bunda başka ka yüksek y karbonhidratlı diyet ;Şeker; hastalığı ığı,akciğer hastalığı ve trigliseritlerin artması gibi daha birçok hastalığ ığa a neden olabilir.yüksek karbonhidratlı diyet,mutlaka diyetisyen kontrolü altında uygulanmalıdır.diyetisyen protein ihtiyacınızı belirler ve sizi besinlerdeki protein ve karbonhidrat miktarları hakkında bilgilendirir.bu konuda doktorunuzu da bilgilendirmelisiniz doğru bir beslenme ile semptomlarınız z azalacağı ğından, fazla ilaç yüklenmesine mahzur kalmamış olursunuz.

28 Protein Kaynakları:E :Et,tavuk,balık,süt,peynir,yumurta proteince zengin kaynaklardır.bir r.bir çok kişi; i; sütün s diğer yüksek y proteinli gıdalara g nazaran levodopa emilimini bloke ettiğini ini savunur.sinemet ten vücudun azami yararlanmasını sağlamak için i in yüksek proteinli gıdalarg daları ;meyvalar,sebzeler ve tahıllarla birlikte tüketiniz.bu t öğünlerde az miktarda et,tavuk,balık k,peynir veya yumurta ve buna eşlik e eden meyva,sebze,ekmek,makarna ve diğer tahıllardan tüketeceksiniz t demektir.

29 Eğer süt s t tüketimi t ile ilgili sıkınts ntılarınız z varsa artık ülkemizde de tüketime t sunulan soya sütünden s ve pirinç sütünden faydalanabilirsiniz.kalsiyum ve vitamin D açısından zenginleştirilmi tirilmiş olanları tercih ediniz.bu ürünleri hipermarketlerde bulabilirsiniz. Protein tozlarından hazırlanm rlanmış çabuk bir kahvaltıda hem ucuza mal olur hem de bu ürünler, soya protein içerdikleri i için i in süte s duyarlılığı ığı olanlarda kullanımı daha pratiktir. Protein ihtiyacınızın n bir kısmk smını bitkisel proteinden karşı şılamak sizin için in iyi bir seçim olur.(kurubaklagiller kurubaklagiller,fındık k ve tohumlar).bu besinlerdeki ;protein karbonhidrat oranı karbonhidrat lehinedir.halbuki ette,yumurtada,balıkta karbonhidrat bulunmaz.hat ta,birkaç kez bazı öğünlerde kurufasulye,mercimek,nohut,soya fasulyesi tüketilmelidir.baklagiller t diğer besinlere nazaran daha fazla posa içerirler.posa i hem kalp damar sağlığı için in,hemde, kabızl zlık gelişmemesi için i in yararlıdır.mercimek,ezogelin r.mercimek,ezogelin çorbası,soya kıymasından ve soya fasulyesinden hazırlanm rlanmış menüler iyi birer seçim olacaktır.

30 BÖLÜM M 3 KABIZLIK Konstipasyon nedir ve Parkinson hastalarında sıkls klıkla kla niye rastlanır? r? Haftada üç kez dışd ışarıya çıkıyor olmak,şiddetli, iddetli konstipasyon belirtisidir.parkinsonlu hastalarda sıkls klıkla kla görülür. g r.konstipasyon nedenleri: 1)Parkinson Hastalığı ; gastrointestinal sistemde sinirlerin dejenerasyonuna neden olabilir.bu sinirler gastrointestinal sistemdeki ve kolondaki ritmik haraketleri yani peristaltizmi kontrol eder.sinirler etkilendiğinde inde peristaltik haraketler yavaşlar, buda içeride feçesin esin kurumasına,sertle na,sertleşmesine ve yavaş haraket etmesine neden olur. 2)Parkinson tedavisinde kullanılan lan ilaçlar; lar; ayrıca (levodopa( levodopa, dopamine agonists, selegeline,amantadine amantadine, anticholinergics,, ve diğerleri)ba erleri)bağırsak peristaltizmini etkilediğinden inden kabızl zlığa a neden olabilir.

31 3)Parkinson hastalarının çoğunda; unda; bağı ğırsaktan geçişi i hızlandh zlandıran posalı yiyecekler yerine, tatlı yemek arzuları arttığı ığından; posalı besinler yerine tatlı gıdaları aldıklar klarında, konstipasyonun arttığı ığını ifade etmişlerdir. 4) Çok az insan yeterli su tüketimine t özen göstermektedir.halbuki g su feçesi esi yumuşat atır r ve kayganlaştırır. r. Sıkıntı yaratan bu durum niçin in bizi kaygıland landırmaktadır?parkinson r?parkinson hastalarında kabızl zlığın n varlığı,sıkınt ntı oluşturman turmanın ötesinde diğer sağlıkla ilgili sorunlara da neden oluşturabilmektedir.s turabilmektedir.sık k sık s k ve uzun süre kabızl zlık çeken PD hastalarının n anüs s dokusunun uzantısında nda hemoroid gelişmekte,bu da ağrıa ve ızdıraba neden olmaktadır.di r.diğer neden olduğu u bir sorunda Bağı ğırsak tıkanmast kanmasıdır.bu durumda kuru ve sert feçes es bağı ğırsakta birikir,bazen sulu olan feçes es bu tıkant kanıklığın etrafından geçerek erek diyareye neden olur bu nedenle birey kabız olduğuna una inanamaz.çok ağrıa veren bu durum da hastaneye gitmek gerekebilir hatta extrem durumlarda cerrahi müdahale m kaçınılmaz olur. Kabızl zlık k ayrıca rectal kanser riskini arttırır. r.

32 Parkinson Hastalığı ve Medical tedavi sonucu gelişen en kabızl zlığı nasıl l kontrol altında nasıl l alabiliriz? Her gün g n yeterli miktarda posa ve sıvıs almak çok önemlidir.yeterli posa ve sıvıs konstipasyonu önlemenin yanı sıra;posa yüksek y tansiyon ve kolesterolün n düşmesine d mesine de yardımc mcı olur,kronik hastalıklar kların n oluşmas masını engeller,kan şekerini düzenlemede d yardımc mcı olur,posayla birlikte alınan sıvıs da feçesin esin kaygan ve yumuşak kalmasını sağlar. Posa ne yapar?posa suyla birlikte,ba, bağısağın sağlıkl klı bir şekilde çalışmasını sağlar.her bir posa parças ası sünger gibi defalarca suyu çekerek şekil alır.en az miktardaki su bile posa tarafından emilir ve böylece feçes es hacim kazanır r buda onu yumuşatarak geçişi kolaylaştırır.bu r.bu aynı zamanda intestinal sistemdeki kasların n güçg üçlü ve sağlıkl klı kalması için in bir egzersizdir.bunun sonucunda bağı ğırsaklar daha çok haraket eder, buda sadece kabızl zlığı önlemekle kalmaz aynı zamanda hemoroid gelişmesinide engeller.hemoroid feçesin esin çıkması zorlaştığı ığında oluşan organik bir hastalıkt ktır.

33 Niçin in laksatifler önerilmez? nerilmez?bazı kişiler iler laksatif kullanmayı tercih edebilirler,laksatifler laksatifler kolonun sonundaki sinirleri stimüle ederek kolonun hızla h boşalmas almasını sağlamakla birlikte,diğer taraftan kolon boyunca cidarlara zarar vererek daha fazla konstipasyon gelişmesine neden olurlar. En iyi posa kaynakları nelerdir? Posa sadece bitkisel besinlerde bulunur.suda çözünebilen posa, en fazla tam buğday ununda,pişmi miş kuru baklagillerde ve meyva ve sebzelerin yenebilen kabuklarında bulunur.tam buğday unu ;suda çözünen posanın n en güzel g kaynağı ğıdır.kabızlık çeken bireyler günde g gram posa tüketmeyi t amaç haline getirmelidirler. Eğer posalı gıdalar yemeye(tam buğday unlu gıdalar,kabuklu g elma veya patates gibi)bağı ğırsaklarınız z alışı ışık k değil ise,posa alımını yavaş yavaş arttırmakta rmakta yarar vardır.ba r.bağırsaklar alışı ışık k olunmayan posa ile doldurulursa şişkinlik ve gaz oluşur.bu ur.bu nedenle posa alımını sağlamak için i in posa içeren i enteral sıvı ürünler tüketilebilinir. t ketilebilinir.biosorb fiber gibi.. Niçin in sıvı?sıvılars en az posa kadar önemlidir.giriş te anlatıld ldığı gibi hidrasyonu sağlar.s lar.sıvı alınmad nmadığında feçes es,, kuru ve sert kalarak konstipasyon oluşturur.en AZ bardak su ile birlikte,meyva, suyu,süt t ve gereken diğer içecekler i ilave edilmelidir.

34 Kabızl zlığı önlemede sıvıs ve posa alımı niye yeterli değildir? Her ne kadar Parkinson hastalarının n bağı ğırsak haraketlerinin yavaşlamas lamasından dolayı gelişen en kabızl zlık k için i in,farklı tedaviler zaman zaman gerekese bile Diyet kabızl zlığı engellemek için i in birinci tedavi yönteminiz y olmalıdır.yeterli miktarda posa ve su aldığı ığınız z halde halen hafta da 3 kezden daha az defekasyona çıkıyorsanız aşağıdakilere dikkat etmelisiniz. Erik suyu kokteyli 150 cc kuru erik 125 cc elma suyu 2 yemek kaşığı şığı yulaf Buzdolabında nda bekletip sabahları aç karına 2 yemek kaşığı alınız.bir çok kişi i bu uygulamanın n işe i e yaradığı ığını söylüyor. yor. Yine hastalar kuru erik püresi p resi ve suyunun iyi geldiğini ini belirtmişlerdir. lerdir. Günde kez erik suyu kokteyli ve haftada kez kuru erik püresi p resi yemek yararlıdır. r. Doktorunuza eczane ve aktarlarda satılan lan posa içeren i suplementlerden kulanabilip,kullanamayaca,kullanamayacağınızı (metamusil veya citrucel,unifiber unifiber gibi )sorabilirsiniz Unifiber sıvılara, lara,çorbalara katılabilir hatta tuble beslenmede kullanılabilinir. labilinir.unifiber Niche Pharmaceuticals, Inc., Roanoke,Texas 76262, temin edilebilir.

35 Pubik kemiğin in üstünde kaburgaya bel masajı yapmak mekanik uyarı yapıp bağı ğırsak haraketlerini arttırır. r. Yine sol avuç içine ine dairesel hareketlerle masaj yapmak gastrointestinal sistemi regüle eder. Bu işin i in üstesinden gelmek için i in kendinizi eğitiniz.bu e itiniz.bu olay sadece sabahları veya evde olmayabilir.bu durumda,klozet kapağı ğına oturmak yerine, dizleriniz üzerinde çömelerek, doğal pozisyonda boşalt altım m yapmaya çalışınız. Doktorunuza reçetesiz etesiz satılan colage ve pericolage kullanıp kullanamayacağı ğınızı sorabilirsiniz.bağı ğırsak haraketleriniz iyi ancak feçes es halen sert ve kuru ise,kolonun ucundaki feçesi esi yumuşatmak ve zorlanmayı azaltmak için i in,bazı hekimler gliserin içeren i destekler önerebilir.bütün n bunları denediğiniz iniz halde; halen düzelen d bir durum yoksa, mutlaka doktorunuzla reçeteniz eteniz hakkında görüşünüz. g