Bilgi Hazinem. Bu bölümde ilgili kazanımın konu özeti. yer almaktadır. FEN BİLİMLERİ - 3

Transkript

1 A B C A B C ÖĞRENCİ AI SOAI PISA TIMSS Bu sayfalarda PISA ve TIMSS sınavlarındada çıkan sorulara benzer sorular Her testin ilk sayfasının üstünde yer alan karekodlar, soruların video çözümüne ulaşılmasını sağlamaktadır. Google Play veya Appstore mağazalarından dijitalim test uygulamasını indirerek soruların video çözümlerine ve sıralamanıza ulaşabilirsiniz. Öğretmenler dijitalim uygulamasıyla testlerin altında yer alan mobil optikleri okutarak tüm öğrencilerinin sonucuna ulaşabilir. LGS Soruları yer almaktadır. Bu bölüm 8. sınıf kitaplarında yer alır. İşlenen ünitelerle ilgili LGS de çıkmış soruları içerir. Bilgi Hazinem Bu bölümde ilgili kazanımın konu özeti yer almaktadır. alnızca anlatılan konuyu içeren uygulama, o konuyu kavramanızı sağlayacaktır. FEN BİLİMLERİ - 3 ENİ MÜFREATA UGUN TAM HÜCRELEME SİSTEMİ AKILLI TAHTAA UUMLU Uygulama alnızca anlatılan konuyu içerir. Konuyu pekiştirmenizi sağlayacaktır. Kavrama Testi Kazanım eğerlendirme Sınavı Fasikülün bitirildiği tarihe kadar işlenen konulardan oluşan bir deneme sınavıdır. Her ünitenin sonunda yer alan ünite değerlendirme testleri, tüm ünitedeki kazanımları görmenizi sağlayacak ve eksikliklerinizi belirlemeniz için yol gösterecektir. Kazanımla ilgili mantık/muhakeme gerektiren sorular içerir. Bu testteki soruların zorluk düzeyi, kavrama testinden daha yüksektir. Analiz Sentez Testi Fasikül Tarama Testi/Analizi Fasikülde yer alan tüm üniteleri içermektedir. Konuların tekrar edilip eksikliklerin görülmesini sağlayacaktır. Okulda uygulanacak yazılı sınavlar ile aynı konuları kapsayan bu bölüm okuldaki başarınızı artıracaktır. Ünite eğerlendirme Testi/Analizi azılı Sınavları BİLGİ HAZİNEM SAISI UGULAMA SAISI 133 SORU SAISI AZILI SINAV SAISI 7. Sınıf

2 Copyright Bu kitabın her hakkı yayınevine aittir. Hangi amaçla olursa olsun, bu kitabın tamamının ya da bir kısmının, kitabı yayımlayan yayınevinin önceden izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır B1 ISBN: Genel ayın önetmeni S. AKGÜL azarlar Burak OĞANCI / Barış ALTUNTAŞ / Ziya KART Merve ER ASLAN / Hasan AKIN / Servet ŞÜT Editör Merve ER ASLAN izgi Son Viraj izgi Birimi Basım eri ijitalim öğrenci veya öğretmen uygulamasını indirerek bütün soruların video çözümlerine ulaşabilirsiniz. Video Çözümleri ijitalim İNİR İJİTAL EĞİTİM PORTALIMIZA GİRİNİZ. ÖĞRETMEN ÜELİĞİ SEÇİMİ İLE SİSTEME ÜELİK FORMUNU OLURUNUZ. SİSTEME GİRİŞ APARAK İJİTAL İÇERİKLERİMİZİ İSTEİĞİNİZ ERE İNİREBİLİRSİNİZ. İNTERNETE BAĞLI OLSUN VEA OLMASIN İLEİĞİNİZ PLATFORMLARA İÇERİKLERİMİZİ KULLANABİLİRSİNİZ. Test ve deneme oluşturmak için soruluk SORU HAVUZU muzdan yararlanabilirsiniz. AKILLI TAHTAA UUMLU TAMAMEN ÜCRETSİZ İÇERİK Konu Anlatımları Benzer Sorular Online Testler Online enemeler

3 ÖN SÖZ Sevgili Öğrenciler, Kıymetli Öğretmenlerimiz, Son Viraj ayınları olarak hedefi yüksek olan öğrencilere rehber olmak ve onların başarı seviyesini yükseltmek için yola çıktık. eğişen sınav sistemiyle birlikte ortaya çıkan yeni nesil sorularla kitaplarımızı oluşturarak sizleri bu sınavlara en iyi şekilde hazırlamayı istiyoruz. Kitaplarımızı hazırlarken Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından yayımlanan öğretim programlarındaki kazanımları esas alıyoruz. Soruları bu kazanımlar çerçevesinde hazırlıyor, tüm kazanımlara kitaplarımızda yer veriyoruz. Bunu yaparken kazanımların dışına asla çıkmıyoruz. Testleri mantık, muhakeme, analiz, sentez gerektiren sorularla oluşturuyoruz. eni nesil olarak adlandırılan bu tip sorularla öğrencilerimizin analitik düşünerek bilgilerini günlük hayata aktarabilmelerini amaçlıyoruz. Bloom taksonomisine uygun olarak tam öğrenme modeliyle hazırladığımız özet konu anlatım, uygulama, kavrama, analiz-sentez, ünite değerlendirme testi ve analiziyle oluşturduğumuz rift Serisi öğrencilerimizi bilgi düzeyinden sentez düzeyine çıkarıyor. Kolaydan zora şeklinde hazırlanan bu testler sayesinde başarı basamaklarını kolaylıkla aşacağınızı düşünüyoruz. Tamamını zorluk derecesi yüksek yeni nesil sorularla oluşturduğumuz Formula-1 serisi ile öğrencilerimiz tüm soru tipleriyle karşılacak ve soruları kolay şekilde çözmenin yollarını öğrenecektir. Ünite değerlendirme testleri şeklinde hazırladığımız OFF-ROA Serisi ile son tekrarı da yaparak öğrencilerimizi hedeflerine bir adım daha yaklaştırıyoruz. eneme sınavlarıyla da sizleri sınav seviyesinden daha üst seviyelere taşıyarak sınavlarda karşılaşacağınız hiçbir soru karşısında zorlanmadan başarılı sonuçlar elde edeceğinizi düşünüyoruz. Tüm ürünlerimizdeki soruların video çözümlerini yaparak öğrencilerimizin çözemediği sorularla ilgili anında dönüt sağlıyoruz. ijitalimöğrenci uygulamasından veya adresinden soru çözümlerine veya konu anlatım videolarına ulaşabilirsiniz. Son Viraj ayınları ile çıktığınız bu yolculukta hedefinize ulaşmanızı diliyor, size bu yolda rehberlik yapmaktan onur duyuyoruz. Genel ayın önetmeni #sonvirajyayinlari Son Viraj ayınları Son Viraj ayınları

4 İçindekiler 6. ÜNİTE CANLILARA ÜREME-BÜÜME VE GELİŞME İnsanda Üreme, Büyüme ve Gelişme... 7 Bitki ve Hayvanlarda Üreme Çeşitleri Bitki ve Hayvanlarda Büyüme ve Gelişme Süreçleri Ünite eğerlendirme Testi Ünite eğerlendirme Testi Analizi ÜNİTE ELEKTRİK EVRELERİ Ampullerin Bağlanma Şekilleri Elektrik Akımı...47 Ünite eğerlendirme Testi Ünite eğerlendirme Analizi II. önem II. azılı Fasikül Tarama Testi Fasikül Tarama Testi Analizi eneme...69 TIMSS-PISA...77 Cevap Anahtarı...79

5 6. ÜNİTE Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme İnsanda Üreme, Büyüme ve Gelişme Bitki ve Hayvanlarda Üreme Çeşitleri Bitki ve Hayvanlarda Büyüme ve Gelişme Süreçleri Ünite eğerlendirme Testi Ünite eğerlendirme Testi Analizi

6 İnsanda üremeyi sağlayan yapı ve organları şema üzerinde göstererek açıklar Sperm, yumurta, zigot, embriyo, fetüs ve bebek arasındaki ilişkiyi açıklar. KAZANIMLAR Embriyonun sağlıklı gelişebilmesi için alınması gereken tedbirleri, araştırma verilerine dayalı olarak tartışır Bitki ve hayvanlardaki üreme çeşitlerini karşılaştırır Bitki ve hayvanlardaki büyüme ve gelişme süreçlerini örnekler vererek açıklar Bitki ve hayvanlarda büyüme ve gelişmeye etki eden temel faktörleri açıklar Bir bitki veya hayvanın bakımını üstlenir ve gelişim sürecini rapor eder.

7 1. İnsanda Üreme, Büyüme ve Gelişme Konu Bilgi Hazinem Erkeklerde üreme hücresi sperm, dişilerde üreme hücresi yumurtadır. İnsanlarda üremeyi sağlayan yapı ve organlar dişi ve erkeklerde birbirinden farklıdır. işilerde üremeyi sağlayan yapı ve organlar Erkeklerde üremeyi sağlayan yapı ve organlar umurtalık umurta hücrelerinin üretilmesini sağlar. Testis Sperm hücrelerinin üretilmesini sağlar. umurta Kanalı umurtayı döl yatağına taşır. Sperm ve yumurtanın birleştiği yerdir. Sperm Kanalı Testislerde üretilen spermleri penise taşır. öl atağı öllenmiş yumurtanın yerleşip geliştiği yerdir. Salgı Bezleri Spermlerin hareketini kolaylaştıran salgıyı üretir. Vajina (öl yolu) öl yatağının dış ortamla bağlantısını sağlar. Penis Sperm ve idrarın vücut dışına atılmasını sağlar. Sperm ve yumurtanın birleşmesine döllenme denir. öllenme sonucunda oluşan yapıya ise zigot denir. Zigot, mitoz bölünme geçirerek embriyoyu oluşturur. Embriyo 8. haftadan sonra fetüs adını alır. Gelişimini tamamlayan fetüs doğum olayından sonra bebek olarak dünyaya gelir. öllenme Fetüs Bebek A. Aşağıda insan üreme sistemine ait yapılar verilmiştir. Bu yapıların isimlerini kutulara yazınız. 6 ÜSün,, karar ver Zigot

8 1. Uygulama İnsanda Üreme, Büyüme ve Gelişme ÜSün,, eslestir,, B. Aşağıda verilen kavramlarla açıklamalarını eşleştiriniz. 1. öllenmiş yumurtanın yerleşip geliştiği yerdir. a. Testis 2. öllenmiş yumurtaya verilen addır. b. öl yatağı 3. öllenmenin gerçekleştiği yerdir. c. umurta 4. Sperm hücrelerinin üretildiği yerdir. d. Zigot 5. işi üreme hücresidir. e. umurta kanalı 6. Embriyonun 8. haftadan sonra aldığı isimdir. f. Salgı bezleri 7. Erkek üreme hücresinin hareketini kolaylaştıran salgıyı üreten kısımdır. g. Fetüs ÜSün,, bul C. Aşağıda insanda üreme, büyüme ve gelişme ile ilgili bir bulmaca yer almaktadır. İfadelere karşılık gelen kavramları doğru yerleştirerek anahtar kelimeyi bulunuz Erkek ve dişi üreme hücrelerinin birleşmesi olayıdır öl yatağının dış ortamla bağlantısını sağlayan yapıdır. 1 4 Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme 3. öllenmiş yumurtaya ilk iki ayda verilen addır. 4. öllenmiş yumurtadır. 5. Erkeklerde sperm ve idrarı dışarı atan yapıdır. 4 Anahtar kelime: Ünite:

9 İnsanda Üreme, Büyüme ve Gelişme Kavrama Test İPUCU H 3. apı veya organ Sperm hücrelerinden s bir tanesi yumurta zigotu oluşturur. l ukarıda dişi üreme sistemine ait yapılardan bazıları sembollerle gösterilmiştir. Buna göre s, H ve l sembolleri ile gösterilen yapıların isimleri hangi seçenekte doğru verilmiştir? s H l Vajina umurta öl yatağı B) umurtalık Vajina öl yatağı C) umurtalık umurta kanalı Vajina ) umurtalık öl yatağı Vajina Görevi A) umurtalık umurta hücresinin üretildiği yerdir. B) umurta kanalı öllenmenin gerçekleştiği yerdir. C) Vajina öl yatağının vücut dışıyla bağlantısını sağlar. ) öl yatağı umurtanın yumurta kanalına iletilmesini sağlar. hücresi ile birleşerek Testis A) işi üreme sistemindeki yapı ve organların görevleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? 4. III 1 umurta I II öllenme 2 Mitoz bölünme ukarıda erkek üreme sistemine ait yapılar numaralarla gösterilmiştir. 3 Bu yapıların isimleri hangi seçenekte doğru verilmiştir? ukarıdaki şemada insanda eşeyli üreme olayı gösterilmiştir. Buna göre 1, 2 ve 3 numaralı yerlere seçeneklerde verilenlerden hangileri getirilmelidir? I II III A) Testis Salgı bezleri Vajina Salgı bezleri Testis Salgı bezleri A) umurta Sperm Embriyo B) B) Sperm Zigot Embriyo C) Penis Testis Salgı bezleri C) Sperm Fetüs Embriyo ) Penis Testis Sperm kanalı ) umurta Embriyo Sperm. 9 2.

10 Kavrama İnsanda Üreme, Büyüme ve Gelişme Test M L K İPUCU 7. Salgı bezleri sperm hücrelerinin yaşayabilmesi için uygun ukarıda dişi üreme yapı ve organlarını gösteren afişte bir yapı sembolü ile gösterilmiştir. ortam oluşturan Testis salgının üretildiği kısımdır. Buna göre bu yapı ile ilgili, ukarıda dişi üreme sistemine ait yapılardan bazıları harflerle gösterilmiştir. Ali : öllenmenin gerçekleştiği yerdir. Ayşe : Mayoz geçirebilir. Bu yapılarla ilgili olarak, I. K, embriyonun geliştiği yerdir. Sena : Eşey hücresi oluşturur. II. L, döllenmenin gerçekleştiği yerdir. öğrencilerden hangileri doğru bilgi vermiştir? III. M, yumurta hücrelerinin üretildiği yerdir. A) Ali ve Ayşe B) Ali ve Sena verilen ifadelerden hangileri doğrudur? C) Ayşe ve Sena ) Ali, Ayşe ve Sena A) alnız I. B) I ve II. C) I ve III. ) I, II ve III ukarıdaki erkek üreme sisteminde spermlerin üretildiği kısım hangi sembol ile gösterilmiştir? K A) L 10 Şekilde erkek üreme sistemine ait bazı yapılar harflerle gösterilmiştir. I. K, spermleri penise taşır. II. L, mayoz bölünmenin gerçekleştiği yerdir. III. L, spermlerin hareketini kolaylaştıran sıvıyı salgılar. Buna göre yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) alnız I. B) alnız III. C) I ve II. ) I ve III. B) C) )

11 İnsanda Üreme, Büyüme ve Gelişme 1. Analiz Sentez Test- 2 işi üreme sisteminin bölümleri ve bu bölümlerin görevleri ile ilgili hazırlanan görsel aşağıdaki gibidir. öl yatağı: öllenmiş yumurta hücresi zigotun, tutunarak geliştiği bölümdür. umurta kanalı: umurtayı döl yatağına taşıyan bölümdür. öllenme olayı burada gerçekleşir. öl yolu: işi üreme organının dışarı açılan bölümüdür. Gelişimini tamamlayan bebek buradan doğar. umurtalık: işi üreme hücresi yumurtanın mayoz sonucu oluştuğu bölümdür. Verilen görseldeki dişi üreme sisteminin bölümleri ve görevleri bakımından erkek üreme sisteminin bölümleri ile eşleştirilecektir. Buna göre aşağıda verilen eşleştirmelerden hangisi doğru yapılmıştır? B) umurtalık Salgı bezi C) öl yolu Penis ) öl yatağı Sperm kanalı Canlıların kendilerine benzer bireyler meydana getirmesi üreme olarak adlandırılır. Üreme sayesinde nesillerin devamı sağlanır ve kalıtsal bilgiler gelecek nesillere aktarılır. İnsanlarda üremenin gerçekleşmesi kadın ve erkeklerde farklıdır. Erkek üreme sistemi ve kadın üreme sistemi aşağıda gösterilmiştir. Erkek üreme sistemi İPUCU 3. Mart 2016 tarihli bir gazete haberinde aşağıdaki ifadeler yer almıştır. Kadın üreme sistemi Buna göre bu sistemler ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? Embriyonun gelişiminde ve sağlıklı bir süreç geçirmesinde çok çeşitli tedbirler alınması gerekmektedir. A) Erkek üreme sistemi testis, sperm kanalı, döl yatağı ve penis olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Buna göre aşağıda verilen tedbirlerden hangisi, verilen gazete haberi ile doğrudan ilişkilendirilebilir? B) işilerde iki tane bulunan yumurtalık, yumurta üretmektedir. A) Anne adayı röntgen, MR gibi radyasyon yayan ortamlardan uzak durmalıdır. C) öl yatağı ile dış ortam arasında bağlantıyı sağlayan bölüme vajina denir. B) İşlenmiş ve paketli gıdalardan uzak durmalıdır. ) Spermlerin hareketini kolaylaştıran sıvıyı üreten yapıya salgı bezleri denir. C) Anne adayı üzüntü, stres, kaygı ve korku gibi duygulardan uzak durmalıdır. ) Çok yüksek sesli ve gürültülü ortamlarda bulunmamalıdır. 2. A) umurta kanalı Testis. 11

12 Analiz Sentez Test- 2 İnsanda Üreme, Büyüme ve Gelişme 4. Erkek üreme organında üretilen spermlerin, dişi üreme organındaki döl yatağına bırakılmasıyla milyonlarca sperm, yumurta hücresine doğru zorlu bir yarışa başlar. İPUCU Zigot, anne rahminde art arda mitoz bölünmeler geçirerek embriyoyu oluşturur. 6. Erkeğin spermi ile dişinin yumurta hücrelerinin döllenmesiyle embriyo meydana gelir. 40 haftalık süre sonunda anne vücudunda çok hassas bir dönem geçiren embriyo gelişerek dünyaya bebek olarak katılmış olur. öllenme, dişi üreme sisteminde yumurta kanalında gerçekleşir. 5. umurtaya ulaşabilen sperm sayısı 500 civarındadır. Bunlardan sadece bir tanesi yumurta ile birleşerek döllenmeyi gerçekleştirir. öllenmiş yumurtaya I ---- adı verilir. öllenmiş yumurta gelişerek II ---- ismini alır. Gelişen bu yapı döl yatağında tutunur ve anneden aldığı besin ve oksijen ile 2 ayın sonunda III ---- adını alır. 40 hafta süren zorlu yolculuğun sonunda ise yeni birey olan bebek dünyaya gelmiş olur. ukarıda anlatılan döllenme olayı ve sonrası ile ilgili boş bırakılan yerlere verilen kelimelerden hangisinin gelmesi uygun olmaz? A) zigot B) embriyo C) adet döngüsü ) fetüs Penis Testis Spermlerin vücut dışına çıkmasını sağlar. Spermlerin üretildiği yerdir. Embriyonun gelişim dönemi çok önemlidir ve anne adayının bu dönemde çok dikkatli olması gerekir. apılan araştırmalar sonucunda anne adayının çeşitli tedbirler alması ve hayatını buna göre devam ettirmesi gerekmektedir. Buna göre anne adayının hamilelik döneminde yapması gerekenler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz? A) Embriyonun sağlığı için anne sağlıklı olmalı ve bunun için hastanede gerekli test ve tahlilleri yaptırmalıdır. B) üzenli beslenmeli ve yeterli düzeyde protein, karbonhidrat ve yağ almalıdır. C) Anne adayı uyuşturucu, alkol ve sigara gibi zararlı ve tehlikeli maddelerden uzak durmalıdır. ) Meyve-sebze tüketimini yeterli düzeyde tutup bunun yanında içtiği su miktarını azaltmalıdır. Sperm kanalı Salgı bezleri Spermlere kaygan bir ortam oluşturur. Spermleri penise taşır. Musa, erkek üreme sistemi ile ilgili bir tablo hazırlamış fakat daha sonra bazı yapıların yerlerini karıştırdığını fark etmiştir. Buna göre hangi yapılar yer değiştirirse tablo doğru olur? A) Testis - Sperm kanalı B) Testis - Salgı bezleri C) Sperm kanalı - Salgı bezleri ) Sperm kanalı - Penis 12

13 1. Aşağıda insanlarda dişi ve erkeğe ait üreme sistemi yapı ve organlarının görseli verilmiştir. İnsanda Üreme, Büyüme ve Gelişme Analiz Sentez Test- 3 umurta kanalı Salgı bezleri Sperm kanalı Penis umurtalık Testisler Vajina işi Üreme Sistemi Erkek Üreme Sistemi ukarıda verilen görseldeki üreme yapı ve organları ile ilgili, 1. İnsanlarda üreme hücreleri testis ve yumurtalıklarda üretilir. 2. işi üreme sisteminin yapı ve organlarının tamamı vücut dışındadır. 3. öllenmenin gerçekleştiği yer yumurta kanalıdır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) alnız 1. B) 1 ve 3. C) 2 ve 3. ) 1, 2 ve Aşağıdaki tabloda insanda üreme sisteminde görevli bazı yapı ve organlar sembollerle gösterilerek görevleri verilmiştir. apı/organ Görevi Üreme hücresinin hareketini kolaylaştıran salgıyı üretir. Gelişimi tamamlayan bebeğin doğduğu bölümdür. Mayoz bölünme sonucu üreme hücresinin oluştuğu bölümdür. Fetüsün gelişimini tamamladığı bölümdür. Buna göre sembollerle ifade edilen üreme sistemi yapı ve organları ile ilgili, I., erkek üreme sisteminde bulunan salgı bezidir. II. ve yalnızca dişi üreme sisteminde bulunur. III., dişi üreme sisteminde bulunan döl yatağıdır. ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur? A) I ve II. B) I ve III. C) II ve III. ) I, II ve III.. 13

14 Analiz Sentez Test- 3 İnsanda Üreme, Büyüme ve Gelişme 3. İnsanlarda üreme sistemini inceleyen 7 - A sınıfı öğrencileri, erkek üreme organının afişini inceleyerek üzerinde çeşitli yorumlar yapmışlardır. İPUCU 5. İnsanda büyüme ve gelişme süreçlerini gösteren bir görsel aşağıda verilmiştir. etişkin Genç Erkek üreme organını inceleyen öğrencilerden bazılarının yorumları aşağıda belirtilmiştir. Aydın : işilerdeki yumurtalık bölümünün görevini, erkek üreme organında testisler yapmaktadır. Burhan : Erkeklerdeki penisin üremedeki görevi spermleri dişi üreme organına iletmektir. Ceylan : Sperm kanalında sperm ve idrar dışarı atılmaktadır. erya : işilerde yumurtalık iki adet olduğu gibi erkeklerde de testisler iki adettir. Buna göre öğrencilerin yaptıkları yorumlar incelendiğinde hangi öğrencinin ifadesinin düzeltilmesi gerekmektedir? A) Aydın B) Burhan C) Ceylan ) erya Zigot Embriyo Fetüs Bebek Çocuk Buna göre verilen döngüde aşağıdaki olaylardan hangisi yaşanmamıştır? A) Canlıların kendisine benzer bireyler oluşturması için yumurta ve sperm hücreleri döllenmiştir. B) Babanın üreme hücresi olan sperm, annenin üreme hücresi olan yumurta ile döl yatağında birleşerek zigotu oluşturmuştur. C) Zigot hücre bölünmeleri ile embriyoyu, embriyo da döl yatağına tutunup gelişerek fetüsü oluşturur. ) Anne, kendi sağlığına dikkat ederek 9 ayın sonunda bebeği dünyaya getirmiştir. 4. Erkek ve kadın üreme sitemleri, yapıları ve konumları gereği hastalık yapabilecek mikroplara karşı hassas bir durumdadır. Üreme sistemleri doğrudan dış ortama açılmaktadır. Aynı zamanda boşaltım sistemleri ile de komşudur. Bu sebeplerden dolayı da bakteri, virüs ve mantarlara karşı da daha hassastır. Buna göre üreme sisteminin sağlığı için, I. Tuvalet kullanımında hijyen kurallarına dikkat edilmelidir. II. Vücut durumu ve hassaslığına göre düzenli aralıklar ile banyo yapılmalıdır. III. Cilde temas eden kıyafetlerin temizliğine dikkat edilmelidir. IV. Pamuklu kıyafetlerden ziyade naylon kumaşlar tercih edilmelidir. ifadelerinden hangileri yapılmalıdır? A) I ve II. B) II, III ve IV. C) I, II ve III. ) I, II, III ve IV. 14

15 2. Bitkilerde ve Hayvanlarda Üreme Çeşitleri Konu Bilgi Hazinem Eşeysiz Üreme Canlıların cinsiyet ve çiftleşme olmadan üremesine eşeysiz üreme denir. Vejetatif üreme, bölünerek üreme, yenilenerek üreme (rejenerasyonla üreme) ve tomurcuklanarak üreme eşeysiz üreme çeşitleridir. Vejetatif Üreme: Bitkilerin dal, yaprak gibi Tomurcuklanma ile Üreme: Bazı canlıların vücutlarında bir çıkıntı oluşur. Bu kısımlarından yeni bitki meydana getir- çıkıntı büyüyerek ana canlıdan kopar ve yeni bir canlıyı meydana getirir. mesine vejetatif üreme denir. Gül, söğüt Buna tomurcuklanma ile üreme denir. Hidra, bira mayası ve sünger bu ve kavak vejetatif ürer. şekilde ürer. Bölünerek Üreme: Bazı tek hücreli canlıların yeterince büyüdükten sonra ikiye bölünmesi, bölünerek üremedir. Amip ve terliksi hayvan gibi canlılar bölünerek ürer. enilenme (Rejenerasyon) ile Üreme: Bazı canlıların kopan vücut parçalarını yeniden oluşturabilmesine yenilenme (rejenerasyon) denir. eniz yıldızı ve toprak solucanı kopan parçalarından yeni canlı oluşursa, yenilenerek üreme gerçekleşir. alnızca kopan kısmını tamamlarsa üreme olmaz. Kertenkelenin kopan kuyruğunu tamamlaması üreme değildir. Eşeyli Üreme Bazı canlıların yumurtadan çıktıktan sonra yapısal değişikliklere uğrayarak ana canlıya benzer hâle gelmesine başkalaşım denir. Bu tür canlıların yumurtasında yeterli besin bulunmadığından yavru canlı gelişimini tamamlayamadan dışarı çıkar, sonrasında bazı yapısal değişiklikler geçirerek ana canlıya benzer hâle gelir. Kurbağa, kelebek, ipek böceği gibi canlılar başkalaşım geçiren canlılara örnektir. Balıklar, kurbağalar, sürüngenler, kuşlar ve Hayvanlarda sperm ve yumurta olmak üzere iki farklı üreme hücresi bulunur. Üreme hücrelerinin bir araya gelmesiyle oluşan üremeye eşeyli üreme denir. Sperm hücresi ve yumurta hücresinin çekirdeğinin birleşmesi olayına döllenme denir. öllenme sonucunda oluşan hücre zigottur. Eşeyli üreyen canlıların bazıları yumurta ile bazıları doğurarak çoğalır. umurta ile çoğalan hayvanların yavrularının gelişimi yumurta içinde, doğurarak çoğalan hayvanların yavrularının gelişimi anne karnında olur. umurta ile çoğalan canlılar: Balıklar, kurbağalar, sürüngenler, kuşlar oğurarak çoğalan canlılar: Memeliler (Kurt, aslan, fare, kedi, köpek, geyik ) arasa, kuş gibi görünmesine rağmen memeli canlıdır. Balina ve yunus balık gibi görünmesine rağmen memeli canlılardır. memeli canlılar eşeyli ürerler.. 15

16 2. Bitkilerde ve Hayvanlarda Üreme Çeşitleri Uygulama ÜSün,, karar ver A. Aşağıdaki canlıların hangi eşeysiz üreme çeşidi ile ürediklerini altlarına yazınız Hidra 5. Amip 6. Toprak solucanı enizyıldızı 8. Bakteri 11. Gül bitkisi 14. eniz anası 4. Patates Planarya Bira mayası Söğüt ağacı 12. Sünger 15. Kavak 16. Çilek Terliksi hayvan Asma yaprağı

17 Bitkilerde ve Hayvanlarda Üreme Çeşitleri Kavrama Test Amip Hidra Patates ukarıda resimleri verilen canlıların üreme şekillerinin sıralaması seçeneklerin hangisinde doğru verilmiştir? A) enilenme, bölünme, vejetatif B) Bölünme, tomurcuklanma, vejetatif C) Bölünme, tomurcuklanma, tomurcuklanma ) Vejetatif, yenilenme, bölünme 2. Canlıların kendilerine benzer bireyler meydana getirmesine üreme ya da çoğalma denir. Bütün canlılar çoğalma özelliğine sahiptir ve bu çoğalma, eşeyli ve eşeysiz olarak iki sınıfta incelenir. Bu üreme çeşitleri de kendi içinde farklı şekillerde meydana gelmektedir. Aşağıda bu farklılık tablo hâlinde verilmiştir. öllenerek üreme Rejenerasyonla üreme Bölünerek üreme Vejetatif üreme Verilen tablodaki üreme çeşitlerinden eşeysiz ile ilgili olanlar bırakılıp diğer kısımlar kesilerek çıkartılacaktır. Buna göre son durumda tablonun görünümü aşağıda verilenlerden hangisi gibi olur? A) B) C) ) 3. Eşeysiz Üreme Bölünerek örnek X örnek Vejetatif örnek örnek Z eniz süngeri T eniz yıldızı ukarıda eşeysiz üreme ile ilgili bir şema verilmiş ve boş bırakılan yerler X,, Z ve T harfleri ile sembolize edilmiştir. Buna göre, I. X, yenilenme ile üremedir. II. T, gül ya da asma bitkisi olabilir. III. Z, bakteri olabilir. IV., vejetatif üremedir. verilenlerinden hangileri yanlıştır? A) I ve II. B) II ve III. C) I ve IV. ) III ve IV.. 17

18 Kavrama Test Kedi a Kurbağa d Kanguru g Bitkilerde ve Hayvanlarda Üreme Çeşitleri Tavuk b Kurt e Kırlangıç h ılan c Kertenkele f Geyik ukarıda verilen canlıların yumurta ile ve doğurarak üreme şeklinde doğru sınıflandırılması aşağıdakilerden hangisidir? umurta ile oğurarak A) b c f i a d e g h B) b c d f h a e g i C) a e g i b c d f h ) b c d f a e g h i i İPUCU Eşeysiz üremenin temeli mitoz bölünmeye dayanır. Eşeysiz üremede dişi ve erkek canlıya gerek yoktur. Vejetatif üreme halk arasında çelikle üreme ya da aşılama olarak da bilinir. Asma, gül, kavak, söğüt, çilek vejetatif üreme yapabilen bitkilerdir. 6. Bazı canlılardan bir dal koparılıp toprağa dikildiğinde aynı canlıdan bir tane daha yetişir. Aşağıdaki canlılardan hangisi bu şekilde üremez? A) C) Söğüt Hidra B) ) Gül Menekşe 5. Canlıların cinsiyet ve çiftleşme olmaksızın üremesine eşeysiz üreme ismi verilmektedir. Bu üreme çeşidinin özellikleri ile ilgili hazırlanan tablodaki bölümlerin karşısına doğru ise yanlış ise harfinin yazılması istenmiştir. Eşeysiz üreme ile canlılar hızlı bir şekilde çoğalabilir. 7. X yumurta ile çoğalır. başkalaşım geçirmez. Z bölünerek çoğalır. ukarıda X, ve Z canlıları ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Tek canlıdan yeni canlılar oluşur. Hızlı gerçekleşen ve ilkel yapılı canlılarda görülen bir üreme çeşididir. Üreme hücreleri bu olayda kullanılmaz. Sadece tek hücreli canlılarda görülürken, bitki ve hayvanlarda görülmez. Bu üreme çeşidi canlılarda çeşitliliğe sebep olmaktadır. Verilen tablodaki ifadelerin karşısına tamamen yanlış cevaplar verildiğine göre son durumda tablonun görünümü, aşağıdakilerden hangisi gibi olur? A) B) C) ) Buna göre, I. X, balık olabilir. II., bir memeli olabilir. III. Z, tek hücreli bir canlıdır. verilenlerinden hangileri doğrudur? A) alnız I. B) I ve II. C) II ve III. ) I, II ve III. 18

19 1. Aşağıda eşeysiz üreme çeşitleri ile ilgili üç farklı canlıdaki oluşum şekli gösterilmiştir. Bitkilerde ve Hayvanlarda Üreme Çeşitleri Analiz Sentez Test- 5 Planarya Hidra enizyıldızı Verilen canlıların üreme şekilleri ve özellikleri incelendiğinde, I. Hepsi bölünerek üreme çeşidine örnektir. II. Sonunda hep iki yeni canlı oluşur. III. Oluşan canlıların özellikleri, ata canlı ile birebir aynıdır. ifadelerinden hangileri sadece görseldeki canlılar dikkate alındığında doğru olur? A) alnız I. B) I ve II. C) II ve III. ) I, II ve III. 2. Aşağıda bir kelebeğin yaşam döngüsü verilmiştir. Tırtıl Kelebeğin aşam öngüsü umurta Kelebek Buna göre kelebeğin yaşam döngüsü ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) umurtadan çıkmış olan tırtıl ana canlıya benzemez. B) Tırtılın büyümesi ve gelişmesi sonucunda pupa evresine geçilir. C) Pupa evresinde tırtılın büyüme ve gelişmesi durmaktadır. ) umurtadan çıkan tırtılda gerçekleşen büyüme ve gelişme sonucunda ana canlıya benzer. Pupa Pupa. 19

20 Analiz Sentez Test Bitkilerde ve Hayvanlarda Üreme Çeşitleri Eşeysiz üreme çeşitlerinden olan ve ana canlının vücudunda bir çıkıntı şeklinde gerçekleşen tomurcuklanma ile üremede meydana gelen çıkıntı, zamanla gelişerek canlı vücudundan ayrılır. Tomurcuk Çekirdek Tomurcuklanma Tomurcuklanarak üreyen canlılar bağımsız yaşayabilir ya da bir arada bulunarak koloni oluşturabilirler. Bu canlı türlerine ---- örnekler verilebilir. Buna göre yukarıdaki ifadelerde boş bırakılan canlı örneklerine aşağıdaki canlılardan hangisi yazılamaz? A) B) Planarya C) Bira mayası enizanası İPUCU 4. a b c Eşeysiz üremede kalıtsal çeşitlilik yokken eşeyli üremede kalıt- Eşeysiz üreme 20 Eşeyli üreme ukarıda verilen şemada eşeyli ve eşeysiz üreme ile ilgili bölümler a, b ve c harfi ile gösterilmiştir. Buna göre; sal çeşitlilik sağlanır. Balıklar, sürüngenler, kuşlar ve böcekler yumurta ile çoğalan canlılardır. I. Canlılarda çoğalmayı sağlar. II. Bitkilerde görülür. III. Gerçekleşmesi için farklı cinsiyette iki canlıya ihtiyaç vardır. IV. Bölünme, tomurcuklanma gibi çeşitleri vardır. verilenlerinden hangileri şemada b ile gösterilen bölüme yazılabilir? A) I ve II. B) II ve III. C) II ve IV. ) I ve IV. ) Hidra