T.C. MERSĐN VALĐLĐĞĐ ĐL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ

Transkript

1 T.C. MERSĐN VALĐLĐĞĐ ĐL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ Sayfa 0

2 T.C. MERSĐN VALĐLĐĞĐ ĐL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ 2007 YILI MERSĐN ĐL ÇEVRE DURUM RAPORU HAZIRLAYANLAR Hasan SADAY Đl Müdürü Zübeyir GÜVEL Đl Müdür Yardımcısı Đshak BURAK ÇED ve Planlama Şube Müdürü ÇED ve Planlama Şube Müdürlüğü Personeli MERSĐN 2008 Sayfa 1

3 Çevre kirliliği 21. Yüzyılın en önemli sorunu olma özelliğini korumaktadır. Hızlı nüfus artışı, çarpık kentleşme, sanayi ve teknolojide yaşanan gelişmelere paralel olarak, alt yapı yetersizliği, doğal kaynakların aşırı ve yanlış kullanımı gibi faktörler bir dizi çevre problemini de beraberinde getirmektedir. Her ne kadar zeki ve teknoloji sahibi canlılar olsak da, biz insanlarda doğa kurallarının esiriyiz. Bizim de bir gün kaynaklarımızı tamamıyla tüketeceğimiz aşikârdır. Bu nedenle kirletici faaliyetlerin kontrolü ve kaynakların akılcı kullanımının yanında ülkemizde ve dünyada çevre korumacılıkla ilgili temel hedef ve ilkelerin geliştirilmesi ve işbirliği içerisinde uygulanmasına yönelik tedbirlerin alınması zorunlu hale gelmiştir. Đlimizin sahip olduğu zengin doğal, tarihi ve kültürel değerlerimiz bizlere önemli sorumluluklar yüklemektedir. Sağlıklı bir toplum yapısı oluşturarak insanlarımızın daha rahat ve düzenli bir hayat sürdürebilmesi için; doğal kaynaklarımızın korunarak geliştirilmesi, sürdürülebilir kullanımının sağlanması, çevresel duyarlılığın arttırılması, bilinçli tüketim alışkanlıklarının kazandırılması büyük önem arz etmektedir. Tahrip edilmiş ve kirletilmiş bir çevreyi eski haline getirmenin çok güç ve pahalı olduğu bir gerçektir. Bu nedenle çevreyi tahrip etmeden ve kirletmeden doğal kaynakları en akılcı bir şekilde kullanma gerekliliği açıktır. Bu amaçla Đlk baskısı 1994 yılında yapılan Mersin Đli Çevre Durum Raporu nun son yıllardaki değişiklikleri de kapsayan bu baskısı Mersin de çevre kirliliğinin giderilmesinde başvuru kaynağı niteliğindedir. Mersin Đli Çevre Durum Raporu nun bundan sonra yapılacak çalışmalara ışık tutacağı ve çevresel değerlerin korunmasına katkıda bulunacağı inancındayım. Mersin Đli Çevre Durum Raporu ndan ilgililerin istifade etmesini diliyor ve raporun hazırlanmasında emeği geçen Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü personeline teşekkür ediyorum. Hüseyin AKSOY Mersin Valisi Sayfa i

4 Đçinde bulunduğumuz yüzyıl, pek çok teknolojik imkânları insanlığın hizmetine sunarken, bir yandan da insanlığın ortak malı olan çevre değerlerinin hızla kirlenmesine yol açmaktadır. Hızla artan nüfus ve buna bağlı olarak beslenme, barınma ve enerji ihtiyacı, çarpık kentleşme, sağlıksız sanayileşme, azalan ve tükenen canlı türleri, artan kirlilik ve iklim değişiklikleri dünyamızın en önemli çevre sorunlarını oluşturmaktadır. Bunun yanında doğal kaynaklarımız hızla tükenmekte ve gün geçtikçe kişi başına düşen kaynaklar azalmakta, yaşadığımız ortam her geçen gün daha çok kirlenmektedir. Doğal kaynaklarımızın hızla tükenmesi çevre kirlenmesinin büyük boyutlara ulaşması, bu gün insanları sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda hareket etmeye zorlamaktadır. Bu anlayışla doğa ile yeniden barışmak ve gelecek nesillere sahip olduğumuz zenginlikleri bırakabilmek için Mersin Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü olarak bizler üzerimize düşen görevi layıkıyla yerine getirebilmek için; bilinçli bir anlayışla uygulamaya çalıştığımız Kanun ve Yönetmelikler çerçevesinde büyük bir özveri ile çalışıyor ve bu çalışmalarımızda yalnız olmadığımızı biliyoruz. Çevre sorunlarının çözümünde temel hareket noktası, sorunları bilmek ve tanımaktır. Sorunların tam olarak tespiti ayrıntılı bir envanter çalışması ile mevcut çevre şartlarının ortaya konulması ve sürekli gözlenmesi ile mümkün olacaktır. Bu doğrultuda; Đlimizdeki çevre ile ilgili konuların toplumun her kesimine ulaşması ve çevreye ilişkin iletişimin sağlanması amacıyla hazırlanan bu raporun çevre bilincinin yerleşmesine ve yaygınlaşmasına katkıda bulunacağını umuyor, raporun hazırlanmasında emeği geçen tüm arkadaşlarıma teşekkür ediyorum. Hasan SADAY Đl Çevre ve Orman Müdürü Sayfa ii

5 Sayfa iii

6 ĐÇĐNDEKĐLER A. COĞRAFĐK KAPSAM Sayfa No A.1 Giriş 1 A.2 Đl ve Đlçe Sınırları 1 A.3 Đlin Coğrafi Durumu 2 A.4 Đlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu 2 A.5 Jeolojik Yapı ve Stratigrafi 4 A.5.1 Metamorfizma ve Mağmatizma 17 A.5.2 Tektonik ve Paleocoğrafya 18 B. DOĞAL KAYNAKLAR B.1 Enerji Kaynakları 21 B.1.1 Güneş 21 B.1.2 Su Gücü 21 B.1.3 Kömür 21 B.1.4 Doğalgaz 21 B.1.5 Rüzgar 21 B.1.6 Biyokütle 21 B.1.7 Petrol 21 B.1.8 Jeotermal Sahalar 24 B.2 Biyolojik Çeşitlilik 24 B.2.1 Ormanlar 24 B Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları 25 B.2.2 Çayır ve Mera 25 B.2.3 Sulak Alanlar 25 B.2.4 Flora 27 B.2.5 Fauna 31 B.2.6 Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler 32 B.3 Toprak 32 B.4 Su Kaynakları 37 B.4.1 Đçme Suyu Kaynakları ve Barajlar 37 B.4.2 Yeraltı Su Kaynakları 38 B.4.3 Akarsular 38 B.4.4 Göller ve Göletler 39 B.5 Mineral Kaynakları 40 B.5.1 Sanayi Madenleri 40 B.5.2 Metalik Madenler 40 B.5.3 Enerji Madenleri 40 B.5.4 Maden Kanunu na Tabi Olan Doğal Malzemeler 40 C. HAVA ( ATMOSFER VE ĐKLĐM ) C.1 Đklim ve Hava 42 C.1.1 Doğal Değişkenler 42 C Rüzgar 42 C Basınç 43 C Nem 44 C Sıcaklık 44 C Buharlaşma 44 Sayfa iv

7 C Yağışlar 44 C Yağmur 44 C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı 45 C Seller 45 C Kuraklık 45 C Mikroklima 46 C.1.2 Yapay Elementler 46 C Plansız Kentleşme 46 C Yeşil Alanların Azalması 46 C Isınmada Kullanılan Yakıtlar 47 C Endüstriyel Emisyonlar 49 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar 49 C.2 Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynaklar 51 C.2.1 Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman 52 C.2.2 Partikül Madde (PM) Emisyonları 52 C.2.3 Karbonmonoksit Emisyonları 52 C.2.4 Azot Oksit (NO x ) Emisyonları 52 C.2.5 Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları 52 C.3 Atmosferik Kirlilik 53 C.3.1 Ozon Tabakasının Đncelmesi 53 C.3.2 Asit Yağışlarının Etkileri 53 C.4 Hava Kirleticilerin Çevreye Olan Etkileri 53 C.4.1 Doğal Çevreye Etkileri 53 C Su Üzerindeki Etkileri 53 C Toprak Üzerine Etkileri 53 C Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri 54 C Đnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri 54 C.4.2 Yapay Çevreye Etkisi (Görüntü Kirliliği Üzerine) Etkileri 54 D. SU D.1 Su Kaynaklarının Kullanımı 55 D.1.1 Yeraltı Suları 55 D.1.2 Jeotermal Kaynaklar 55 D.1.3 Akarsular 55 D.1.4 Göller, Göletler ve Rezervuarlar 57 D.1.5 Denizler 57 D.2 Doğal Drenaj Sistemleri 58 D.3 Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri 58 D.3.1 Yeraltı Suları ve Kirlilik 58 D.3.2 Akarsularda Kirlilik 58 D.3.3 Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik 65 D.3.4 Denizlerde Kirlilik 68 D.4 Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları 69 D.5 Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri 71 E. TOPRAK VE ARAZĐ KULLANIMI E.1 Genel Toprak Yapısı 72 E.2 Toprak Kirliliği 75 E.2.1 Kimyasal Kirlenme 75 E Atmosferik Kirlenme 75 E Atıklardan Kirlenme 75 E.2.2 Mikrobiyal Kirlenme 75 Sayfa v

8 E.3 Arazi 75 E.3.1 Arazi Varlığı 75 E Arazi Sınıfları 75 E Kullanım Durumu 77 E.3.2 Arazi Problemleri 77 F. FLORA - FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1 Ekosistem Tipleri 81 F.1.1 Ormanlar 81 F Ormanların Ekolojik Yapısı 81 F Đlin Orman Envanteri 82 F Orman Varlığının Yararları 83 F Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları 84 F.1.2 Çayır ve Meralar 85 F.1.3 Sulak Alanlar 85 F.1.4 Diğer Alanlar ( Stepler vb.) 86 F.2 Flora 86 F.2.1 Habitat ve Toplulukları 86 F.2.2 Türler ve Popülasyonları 86 F.3 Fauna 102 F.3.1 Habitat ve Toplulukları 102 F.3.2 Türler ve Popülasyonları 104 F.3.3 Hayvan Yaşama Hakları 107 F Evcil Hayvanlar 107 F Sahipli Hayvanlar 107 F Sahipsiz Hayvanlar 107 F Nesli tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Olan Evcil ve Yaban Hayvanlar 108 F Hayvan Hakları Đhlalleri 108 F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla Đşbirliği 108 F.4 Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin Đsteneceği Alanlar 108 F.4.1 Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 108 F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları 108 F Yerköprü Şelalesi Tabiat Anıtı 108 F Ana Ardıç Tabiat Anıtı 110 F Koca Katran Tabiat Anıtı 110 F Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı nca Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları 111 F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 2. Maddesinin a - Tanımlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) Đlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar 112 F Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri Đstihsal ve Üreme Sahaları 114 Sayfa vi

9 F /9/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar 114 F /11/1986 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. Maddesinde Tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri 115 F Sayılı Çevre Kanunu nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri Olarak Tespit ve Đlan Edilen Alanlar 115 F Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar 131 F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler 131 F Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar 131 F Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar 131 F Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar 131 F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde Belirtilen Alanlar 131 F.4.2 Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 132 F /2/1984 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları 132 F /6/1981 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) Uyarınca Korumaya Alınan Alanlar 136 F /10/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol Gereği Ülkemizde Özel Koruma Alanı Olarak Belirlenmiş Alanlar 136 F /9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı Tarafından Yayımlanmış Olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar 136 F Cenova Deklerasyonu nun 17. Maddesinde Yer Alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar 136 F /2/1983 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar 137 F /05/1994 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlar 137 F.4.3 Korunması Gereken Alanlar 137 F Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak Tespit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.) 137 F Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı 138 Sayfa vii

10 F Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun veya Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler ile Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden Đtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan Yerler 139 F Göller, Akarsular, Yeraltısuyu Đşletme Sahaları 139 F Bilimsel Araştırmalar Đçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Düşmüş veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz Đçin Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar 139 F Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar 139 F Kuyuluk Mesire Yeri 139 F Yıl Mesire Yeri 140 F Erdemli Çamlığı (Talat Göktepe) Mesire Yeri 140 F Şehitlik (Çamdüzü) Mesire Yeri 141 F Đncekum Mesire Yeri 141 F Pullu-1 Mesire Yeri 142 F Pullu-2 (Dikilitaş) Mesire Yeri 142 F Karaekşi Mesire Yeri 143 F Morcakaya Mesire Yeri 143 F Kemer Mesire Yeri 143 G. TURĐZM G.1 Yörenin Turistik Değerleri 145 G.1.1 Yörenin Doğal Değerleri 145 G Konum 145 G Fiziki Özellikler 151 G.1.2 Kültürel Değerler 151 G.2 Turizm Çeşitleri 179 G.3 Turistik Altyapı 187 G.4 Turist Sayısı 190 G.5 Turizm Ekonomisi 190 G.6 Turizm Çevre Đlişkisi 190 H. TARIM VE HAYVANCILIK H.1 Genel Tarımsal Yapı 192 H.2 Tarımsal Üretim 193 H.2.1 Bitkisel Üretim 194 H Tarla Bitkileri 194 H Buğdaygiller 195 H Baklagiller 195 H Yem Bitkileri 195 H Endüstriyel Bitkiler 195 H Bahçe Bitkileri 195 H Meyve Üretimi 195 H Sebze Üretimi 196 H Süs Bitkileri 197 H.2.2 Hayvansal Üretim 197 H Büyükbaş Hayvancılık 197 H Küçükbaş Hayvancılık 197 Sayfa viii

11 H Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı Üretimi) 198 H Su Ürünleri 198 H Kürk Hayvancılığı 199 H Arıcılık ve Đpek Böcekçiliği 199 H.3 Organik Tarım 199 H.4 Tarımsal Đşletmeler 200 H.4.1 Kamu Đşletmeleri 200 H.4.2 Özel Đşletmeler 201 H.5 Tarımsal Faaliyetler 201 H.5.1 Pestisit Kullanımı 201 H.5.2 Gübre Kullanımı 201 H.5.3 Toprak Kullanımı 202 I. MADENCĐLĐK I.1 Maden Kanunu na Tabi Olan Madenler ve Doğal Malzemeler 203 I.1.1 Sanayi Madenleri 203 I.1.2 Metalik Madenler 203 I.1.3 Enerji Madenleri 204 I.1.4 Maden Kanunu na Tabi Olan Doğal Malzemeler 206 I.2 Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri 207 I.3 Cevher Zenginleştirme 207 I.4 Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri 207 I.5 Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları 207 J. ENERJĐ J.1 Birincil Enerji Kaynakları 209 J.1.1 Taşkömürü 209 J.1.2 Linyit 209 J.1.3 Asfaltit 209 J.1.4 Bitümlü Şist 209 J.1.5 Hampetrol 209 J.1.6 Doğalgaz 209 J.1.7 Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) 209 J.1.8 Orman 209 J.1.9 Hidrolik 209 J.1.10 Jeotermal 210 J.1.11 Güneş 210 J.1.12 Rüzgar 210 J.1.13 Biyokütle 210 J.2 Đkincil Enerji Kaynaları 211 J.2.1 Termik Enerji 211 J.2.2 Hidrolik Enerji 211 J.2.3 Nükleer Enerji 212 J.2.4 Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi 212 J.3 Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı 212 J.4 Enerji Tasarrufu Đle Đlgili Yapılan Çalışmalar 213 Sayfa ix

12 K. SANAYĐ VE TEKNOLOJĐ K.1 Đl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler 214 K.2 Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması 214 K.3 Sanayinin Đlçelere Göre Dağılımı 218 K.4 Sanayi Gruplarına Göre Đşyeri Sayıları ve Đstihdam Durumu 218 K.5 Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı 232 K.6 Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler 232 K.6.1 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği 232 K.6.2 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği 234 K.6.3 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği 238 K.6.4 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği 238 K.6.5 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar 238 K.7 Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı 238 L. ULAŞIM, ALTYAPI, HABERLEŞME L.1 Altyapı 239 L.1.1 Temiz Su Sistemi 239 L.1.2 Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi 241 L.1.3 Yeşil Alanlar 244 L.1.4 Elektrik Đletim Hatları 244 L.1.5 Doğalgaz Boru Hatları 244 L.2 Ulaşım 245 L.2.1 Karayolları 245 L Karayolları Genel 245 L Ulaşım Planlaması 245 L Toplu Taşıma Sistemleri 247 L Kent Đçi Yollar 248 L Araç Sayıları 248 L.2.2 Demiryolları 248 L Kullanılan Raylı Sistemler 248 L Taşımacılıkta Demiryolları 249 L.2.3 Deniz, Göl ve Nehir Taşımacılığı 249 L Limanlar 249 L Taşımacılık 250 L.2.4 Havayolları 250 L.3 Haberleşme 250 L.4 Đlin Plan Durumu 251 L.5 Đldeki Baz Đstasyonları Sayısı 251 M. YERLEŞĐM ALANLARI VE NÜFUS M.1 Kentsel ve Kırsal Planlama 252 M.1.1 Kentsel Alanlar 252 M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri 252 M Kentsel Büyüme Deseni 252 M Planlı Kentsel Gelişme Alanları 253 M Kentsel Alanlarda Yoğunluk 255 M Kentsel Yenileme Alanları 256 M Endüstri Alanları Yer Seçimi 256 M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar 256 M.1.2 Kırsal Alanlar 256 M Kırsal Yerleşme Deseni 256 Sayfa x

13 M Arazi Mülkiyeti 256 M.2 Altyapı 256 M.3 Binalar ve Yapı Çeşitleri 257 M.3.1 Kamu Binaları 258 M.3.2 Okullar 258 M.3.3 Hastaneler ve Sağlık Tesisleri 259 M.3.4 Sosyal ve Kültürel Tesisler 260 M.3.5 Endüstriyel Yapılar 260 M.3.6 Göçer ve Hareketli Barınaklar 260 M.3.7 Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar 260 M.3.8 Bürolar ve Dükkanlar 260 M.3.9 Kırsal Alanda Yapılaşma 260 M.3.10 Yerel Mimari Özellikler 260 M.3.11 Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller 260 M.4 Sosyo - Ekonomik Yapı 261 M.4.1 Đş Alanları ve Đşsizlik 261 M.4.2 Göçler 261 M.4.3 Göçebe Đşçiler ( Mevsimlik ) 262 M.4.4 Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı 262 M.4.5 Konut Yapım Süreçleri 262 M.4.6 Gecekondu Islah ve Önlenme Bölgeleri 262 M.5 Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri 262 M.5.1 Görüntü Kirliliği 262 M.5.2 Binalarda Ses Đzolasyonu 263 M.5.3 Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları 263 M.5.4 Ticari ve Endüstriyel Gürültü 263 M.5.5 Kentsel Atıklar 263 M.5.6 Binalarda Isı Yalıtımı 263 M.6 Nüfus 263 M.6.1 Nüfusun Yıllara Göre Değişimi 263 M.6.2 Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı 265 M.6.3 Đl ve Đlçelerin Nüfus Yoğunlukları 266 M.6.4 Nüfus Değişim Oranı 267 N. ATIKLAR N.1 Evsel Katı Atıklar 269 N.2 Tehlikeli Atıklar 275 N.3 Özel Atıklar 277 N.3.1 Tıbbi Atıklar 277 N.3.2 Atık Yağlar 281 N.3.3 Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar 283 N.3.4 Pil ve Aküler 283 N.3.5 Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller 283 N.3.6 Tarama Çamurları 283 N.3.7 Elektrik ve Elektronik Atıklar 283 N.3.8 Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar 283 N.4 Diğer Atıklar 283 N.4.1 Ambalaj Atıkları 283 N.4.2 Hayvan Kadavraları 285 N.4.3 Mezbaha Atıkları 285 N.5 Atık Yönetimi 285 N.6 Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu 285 Sayfa xi

14 N.7 Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma Merkezleri 285 N.8 Atıkların Bertaraf Yöntemleri 285 N.8.1 Katı Atıkların Depolanması 285 N.8.2 Atıkların Yakılması 286 N.8.3 Kompost 286 N.9 Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirilmesi 286 N.10 Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri 286 O. GÜRÜLTÜ VE TĐTREŞĐM O.1 Gürültü 288 O.1.1 Gürültü Kaynakları 288 O Trafik Gürültüsü 288 O Endüstri Gürültüsü 289 O Đnşaat Gürültüsü 289 O Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler 289 O Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü 291 O.1.2 Gürültü ile Mücadele 291 O.1.3 Gürültünün Çevreye Olan Etkileri 291 O Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri 291 O Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri 292 O.1.4 Gürültünün Đnsanlar Üzerine Etkileri 292 O Fiziksel Etkileri 292 O Fizyolojik Etkileri 292 O Psikolojik Etkileri 292 O Performans Üzerine Etkileri 292 O.2 Titreşim 292 P. AFETLER P.1 Doğal Afetler 294 P.1.1 Depremler 294 P.1.2 Heyelanlar ve Çığlar 295 P.1.3 Seller 295 P.1.4 Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları 298 P.1.5 Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri 298 P.1.6 Fırtınalar 300 P.2 Diğer Afetler 300 P.2.1 Radyoaktif Maddeler 300 P.2.2 Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar 300 P.2.3 Tehlikeli Maddeler 301 P.3 Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri 301 P.3.1 Sivil Savunma Birimleri 301 P.3.2 Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri 301 P.3.3 Đlkyardım Servisleri 302 P.3.4 Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden Đskanı 303 P.3.5 Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası Taşınımı Đçin Alınan Tedbirler 303 P.3.6 Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar 303 R. SAĞLIK VE ÇEVRE R.1 Temel Sağlık Hizmetleri 304 Sayfa xii

15 R.1.1 Sağlık Kurumlarının Dağılımı 304 R.1.2 Bulaşıcı Hastalıklar 306 R Đçme ve Kullanma Sularının Durumu 308 R Denizler 309 R Zoonoz Hastalıklar 310 R.1.3 Gıda Hijyeni 310 R.1.4 Aşılama Çalışmaları 310 R.1.5 Bebek Ölümleri 312 R.1.6 Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı 312 R.1.7 Aile Planlaması Çalışmaları 312 R.2 Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri 313 R.2.1 Kentsel Hava Kirliliğinin Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 313 R.2.2 Su Kirliliğinin Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 313 R.2.3 Atıkların Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 313 R.2.4 Gürültünün Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 313 R.2.5 Pestisitlerin Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 313 R.2.6 Đyonize Radyasyondan korunma 313 R.2.7 Baz Đstasyonlarından Yayılan Radyasyonun Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 313 S. ÇEVRE EĞĐTĐMĐ S.1 Kamu Kurumlarının Çevre Eğitimi Đle Đlgili Faaliyetleri 314 S.2 Çevre Đle Đlgili Gönüllü Kuruluşlar Ve Faaliyetleri 315 S.2.1 Çevre Dernekleri 315 S.2.2 Çevreyle Đlgili Federasyonlar 316 T. ÇEVRE YÖNETĐMĐ VE PLANLAMA T.1 Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi 317 T.2 Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi 319 T.3 Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde, Planlanması 319 T.4 Çevrenin Đnsan Psikososyal Đhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması 319 T.5 Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması 320 T.6 Çevresel Etki Değerlendirmesi 320 Sayfa xiii

16 TABLOLAR VE ŞEKĐLLER LĐSTESĐ Sayfa No Tablo A.1 : Đlin Uç Noktalarına Đlişkin Enlem ve Boylamlar 2 Şekil A.1 : Mersin Đli, Đl Sınırlarını Gösteren Harita 3 Şekil A.2 : Đlin Jeomorfoloji Haritası 5-6 Şekil A.3 : Mersin Đli Jeolojik Harita 7 Şekil A.4 : Đlin Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti 9 Şekil A.5 : Mersin Đlinde Bulunan Tektonik Birlikler ve Örtü Kayaları Gösteren Harita 19 Tablo B.1 : Günlük Ortalama Güneşlenme Süresi, Günlük Ortalama Güneşlenme Şiddeti ve Aylık En Yüksek Güneşlenme Şiddeti 21 Tablo B.2 : Yılı Günlük Ortalama Güneşlenme Süresi, Günlük Ortalama Güneşlenme Şiddeti ve Aylık En Yüksek Güneşlenme Şiddeti 21 Tablo B.3 : Đlde Bulunan Kömür Yatakları ve Özellikleri 21 Tablo B.4 : Mersin Đline ait DSĐ nin Akım Gözlem Đstasyonları ve Akım Değerleri Şekil B.1 : Mersin Orman Bölge Müdürlüğü Orman Durumu Haritası 24 Şekil B.2 : Mersin Doğal Vejetasyon Haritası 24 Şekil B.3 : Mersin Orman Bölge Müdürlüğü Fonksiyon Haritası 25 Şekil B.4 : Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgesi Đmar Planı 26 Şekil B.5 : Göksu Deltası 27 Şekil B.6 : Mersin Büyük Toprak Grupları 34 Şekil B.7 : Toprakların Dağılımı 37 Tablo B.5 : Mersin Đli Maden ve Enerji Kaynakları 41 Tablo C.1 : Rüzgar Değerleri 43 Şekil C.1 : Mersin Uzun Yıllara Ait Rüzgâr Diyagramı 43 Tablo C.2 : Yerel Basınç Değerleri 44 Tablo C.3 : Bağıl Nem Değerleri 44 Tablo C.4 : Sıcaklık Değerleri 44 Tablo C.5 : Buharlaşma Miktarları(mm) 44 Tablo C.6 : Yağış Değerleri(mm) 45 Tablo C.7: Kar, Dolu, Sis ve Kırağılı Günler 45 Tablo C.8: Sınır Değerlerinin Aşıldığı Đl ve Đlçelerde Kullanılacak Isınma Amaçlı Yerli Kömürler 48 Tablo C.9: Sınır Değerlerinin Aşılmadığı Đl ve Đlçelerde Kullanılacak Isınma Amaçlı Yerli Kömürler 48 Tablo C.10: Isınma Amaçlı Kullanılacak Đthal Kömürlerin Özellikleri 48 Tablo C.11: Kömür Briketlerinin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri 48 Tablo C.12: Sanayi Amaçlı Đthal Edilecek Kömür Özellikleri 49 Tablo C.13: Sanayi Amaçlı Kullanılacak Yerli Kömür Özellikleri 49 Tablo C.14: Motorlu Kara Taşıtlarının Cinsi ve Sayısı 50 Tablo C.15: Mersin'de Egzoz Gazı Ölçüm Yetkisine Sahip Kuruluşlar(2007) 50 Tablo C.16: Trafikte Kullanılmakta Olan Dizel Motorlu Taşıtlarda Absorbsiyon Katsayısı Sınır Değerleri. 50 Tablo C.17: Trafikte Kullanılmakta Olan Benzin Motorlu Taşıtlarda CO Sınır Değerleri 51 Tablo C.18: Hava Kalitesi Đzleme Đstasyonuna Ait Koordinatlar 51 Tablo C.19: 2007 Yılı Hava Kirliliği Ölçümleri Aylık Ortalama Değerleri 51 Tablo C.20: SO 2 (Kükürtdioksit) Değerleri 52 Tablo C.21: PM 10 (Partikül Madde) Değerleri 52 Tablo D.1 : Belgeli Kuyu Listesi 55 Sayfa xiv

17 Şekil D.1 : DSĐ Genel Durum Planı 56 Tablo D.2 : Mersin Erdemli Kuyusu 59 Tablo D.3 : Göksu Nehri Silifke Mansap 59 Tablo D.4 : Anamur Dragon Deresi Regülatörü 60 Tablo D.5 : Silifke Akgöl 60 Tablo D.6 : Silifke Kapızlı Pompa Đstasyonu 61 Tablo D.7 : Aydıncık Soğuksu Deresi 61 Tablo D.8 : Göksu Nehri Silifke Memba 62 Tablo D.9 : Mersin Lamas Çayı 62 Tablo D.10: Silifke Bozlağan Deresi 63 Tablo D.11: Silifke Paradeniz 63 Tablo D.12: Mersin Mezitli Değirmençay 64 Tablo D.13: Silifke D-3 Drenaj Kanalı 64 Tablo D.14: Su Örneklerinin Alındığı Noktaların Harita Bilgileri 65 Tablo D.15: 2005 Yılı Su Kirliliği Analiz Sonuçları 66 Tablo D.16: Mersin Đli Belediyeleri Atıksu Arıtma Tesisi Đş Termin Planları Đle Mevcut Durumları 69 Tablo E.1 : Tarım Topraklarının Đlçeler Đtibarıyla Verimlilik Değerleri 72 Tablo E.2 : Toprak Reaksiyonu 72 Tablo E.3 : Toprak tuzluluğu 73 Tablo E.4 : Toprak Kireci 73 Tablo E.5 : Organik Madde 74 Tablo E.6 : Fosfor 74 Şekil E.1 : Mersin Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıflaması 76 Şekil E.2 : Mersin Şimdiki Arazi Kullanım Şekli 78 Tablo F.1 : Kültür Envanteri 113 Tablo F.2 : Alanın Koordinat Detayları 115 Tablo F.3 : Yerleşim Birimleri ve Nüfus Dağılımı 117 Tablo F.4 : Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgesi Tarımsal Arazi Analizi 118 Tablo F.5 : Deltada Yılları Arasında Avlanan Balık Tür ve Miktarları 118 Tablo F.6 : Bölgenin 2005 Yılı Đklim Đstatistikleri 119 Tablo F.7 : Göksu Deltası Florasını Oluşturan Bitki Taksonlarının Dağılımı 123 Tablo F.8 : Göksu Deltası ndaki IUCN kriterlerine göre tehdit altındaki bitki türleri 124 Tablo F.9 : Göksu Deltasında Tespit Edilen Faunaya Đlişkin Sınıflar ve Toplam Tür Sayısı 125 Tablo F.10 : Göksu Deltası nda görülen Dünya Çapında Nesli Tehlike Altındaki Kuş Türleri 125 Tablo F.11: Göksu Deltasında Bulunan Memeli Türleri 125 Tablo F.12: Göksu Deltası Sürüngenleri 126 Tablo F.13: Göksu Deltası nda Avlanan Balık Türleri 126 Tablo F.14: ÖÇKB ndeki Arazi Kullanım Durumu ve Đlçeye Oranı 127 Tablo F.15: Silifke Đlçesi nin Mevcut Arazi Durumu 127 Tablo F.16: Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgesi Toplam Mülkiyet Analizi 128 Tablo F.17: Özel Çevre Koruma Bölgesi nde Ulaşım 129 Tablo F.18: Göksu Deltasında Yetiştirilen Önemli Tarım Ürünleri ve Tahmini Ekim Alanları 129 Tablo F.19: Göksu Deltası nda DSĐ 62. Şube Müdürlüğünün Şebekesi ile Sulanabilen Ürünler ve Yetiştirilme Alanları. 130 Tablo F.20: Delta da Büyük ve Küçükbaş Hayvan Varlığı 130 Sayfa xv

18 Tablo G.1 : Turizm Bölge ve Merkezleri Mülkiyet Durumu 145 Tablo G.2 : Đlde Bulunan Müzeler 169 Tablo G.3 : Đlde Bulunan Sit Alanları 169 Tablo G.4 : Yerel Etkinlik ve Festival Takvimi 180 Tablo G.5 : Đlimizdeki Turizm Đşletme Belgeli Konaklama Tesisleri 188 Tablo G.6 : Đlimizdeki Turizm Đşletme Belgeli Yeme-Đçme Tesisleri 189 Tablo G.7 : Ülkelere Göre Turist Đstatistiği Tablo H.1 : Đlimiz Tarım Arazisinin Kullanımı 193 Tablo H.2 : Tarla Ürünleri (2007 Yılı) 194 Tablo H.3 : Meyveler (2007 Yılı) 195 Tablo H.4 : Sebzeler (2007 Yılı) 196 Tablo H.5 : Örtü Altı Sebzeler ve Meyveler (2007 Yılı) 196 Tablo H.6 : Đlimiz Hayvan Varlığı 197 Tablo H.7 : Hayvansal Ürünler Üretimi 197 Tablo H.8 : Su Ürünleri Üretimi 198 Tablo H.9 : 2006 Yılında Đlimizdeki Deniz ve Tatlı Su Balıkçılığının Durumu 198 Tablo H.10: Đlimizde Organik Tarım Alanları 199 Tablo H.11: Đlimizdeki Tarımsal Amaçlı Kooperatifler 200 Tablo H.12: Yetiştirici Birlikleri 200 Tablo H.13: Üretici Birlikleri 201 Tablo H.14: 2007 Yılında Kullanılan Pestisitler 201 Tablo H.15: Đlçeler Bazında Kimyevi Gübre Kullanımı 201 Şekil I.1 : Đlin Maden Yatakları 205 Tablo I.1 : Đl Özel Đdaresince 2007 Yılında GSM Đşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatları Verilen Maden Ocakları 206 Tablo J.1 : Mersin Su Kaynakları Potansiyeli 209 Tablo J.2 : Đlimizdeki Jeotermal Kaynaklar 210 Tablo J.3 : Yılı Günlük Ortalama Güneşlenme Süresi, Günlük Ortalama Güneşlenme Şiddeti ve Aylık En Yüksek Güneşlenme Şiddeti 210 Tablo J.4 : Hidroelektrik Enerji 211 Tablo J.5 : EÜAŞ Genel Müdürlüğü nün Mersin Đlindeki Hidroelektrik Santralleri 211 Tablo J.6 : Đlimizde Đşletmede Olan Diğer Özel Santraller 212 Tablo J.7 : 2007 Yılı Sonu Đtibariyle Enerji Tüketiminin Sektörlere Dağılımı 212 Tablo J.8 : Mersin Đli 2006 Yılı Sonu Ayrıntılı Abone Sayısı 213 Tablo K.1 : Đlde Bulunan Küçük Sanayi Siteleri 215 Tablo K.2 : Mersin Tarsus Organize Sanayi Bölgesi 216 Tablo K.3 : Mersin Tarsus Organize Sanayi Bölgesi Sektör Grupları 216 Şekil K. 1 : Mersin Tarsus Organize Sanayi Bölgesi Sektör Grupları 216 Şekil K.2 : Đlde Bulunan Sanayi Kuruluşları, Taş ve Kum-Çakıl Ocaklarının Đlçelerdeki Yoğunluğunu Gösteren Harita 217 Tablo K.4 : Firmaların Sektör Bazında Đlçelere Dağılımı (Đmalat Sanayi) 218 Şekil K.3 : Firmaların Sektör Bazında Đlçelere Dağılımı 218 Tablo K.5 : Sanayi Gruplarına Göre Mersin Đli'nin Đşyeri Sayısı(Küçük) 219 Tablo K.6 : Sanayi Gruplarına Göre Mersin Đli'nin Đşyeri Sayısı(Büyük) 219 Tablo K.7 : Đmalat Sanayi Özet Tablosu 220 Tablo K.8 : Mersin Firmalar 220 Şekil K.4 : Đstihdamın Sektörlere Dağılımı 231 Şekil K.5 : Đstihdamın Đlçelere Dağılımı 231 Sayfa xvi

19 Tablo K.9 : Sanayi Tesislerinden A Grubu Emisyon Đzni Bulunanlar Listesi 232 Tablo K.10: Sanayi Tesislerinden Ön Đzin ve B Grubu Emisyon Đzni Bulunanlar Listesi 232 Tablo K.11: Đl Sınırları Đçinde Bulunan Sanayi Kuruluşları Atıksu Arıtma Tesisi Durumları 235 Tablo L.1 : Kimyasal Su Analiz Raporu 240 Tablo L.2 : Bakteriyolojik Su Analizi Raporu 240 Tablo L.3 : Büyükşehirde Mevcut Kanalizasyon Hattı Ana Boru ve Uzunlukları 242 Tablo L.4 : Tarsus Đmar Sınırları Đçinde Mevcut Olan Altyapı Tesisleri 242 Tablo L.5 : Belediyelerin Kanalizasyon ve Atıksu Arıtma Tesisi Durumları 243 Tablo L.6 : 2006 Yılı Mersin Đli Otoyol ve Devlet Yolunda Taşıt-Km., Yolcu- Km., Ton-Km. Değerleri 245 Tablo L.7 : Bugünkü Türel Dağılım Yapısı(%) 245 Şekil L.1 : Đlin Yol Durumunu Gösteren Harita 246 Şekil L.2 : Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası 247 Tablo L.8 : Tarihi Đtibariyle Đl ve Đlçeler Araç Sayısı 249 Tablo L.9 : Gemi ve Yük Bilgileri ( 2007 Yılı ) 250 Tablo L.10: Mersin Limanı Mal Cinsine Göre Yükleme-Boşaltma Değerleri 250 Tablo L.11 : Baz Đstasyonları 251 Tablo M.1 : Toroslar Belediyesi Mahallelere Göre Nüfus Dağılımı ve Yoğunluk 255 Tablo M.2 : Bina Sayımı Sonuçlarının Karşılaştırması Bina Sayılarına Göre Đlk On Đl, Tablo M.3 : Bina Sayımı Sonuçlarına göre ildeki binaların kullanım amaçları 257 Tablo M.4 : 2000 Bina Sayımı Sonuçlarına Göre Belediye Sınırları Đçindeki Binaların Kullanma Amacına Göre Dağılımı 257 Tablo M.5 : Öğretim Yılı Đlköğretim Okulu, Öğretmen ve Öğrenci Durumu 259 Tablo M.6 : Öğretim Yılı Lise Öğretimi Öğrenci Durumu 259 Tablo M.7 : Çalışan Đl Nüfusunun Đktisadi Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı (Yıl 2000) 261 Tablo M.8 : Dönemler Đtibariyle Mersin Đlinin Net Göç ve Net Göç Hızı 262 Tablo M.9 : Yıllara Göre Nüfus Değişimi 263 Şekil M.1 : Nüfusun Yıllara Göre Dağılımı 264 Tablo M.10: Đlçelere Göre Şehir ve Köy Nüfusları 264 Şekil M.2 : Đlçelerde Nüfusun Yıllara Göre Dağılımı 264 Tablo M.11: Nüfusun Yaş ve Cins Gruplarına Göre dağılımı 265 Şekil M.3 : Mersin Đli 2007 Yılı Nüfus Piramidi 265 Tablo M.12: Cinsiyete Göre Đlimizde Okuryazarlık ve Eğitim Durumu 265 Şekil M.4 : Cinsiyete Göre Đlimizde Okuryazarlık ve Eğitim Durumu 266 Tablo M.13: Yılı Sayımlarına Göre Đlçeler Nüfusu, Nüfus Yoğunluğu ile Yüzölçümleri 266 Şekil M.5 : Đl Yüzölçümünün Đlçelere Dağılımı 266 Şekil M.6 : Nüfusun Đlçelere Göre Dağılımı 267 Şekil M.7 : Nüfus yoğunluğu 267 Tablo M.14: Đlçelere Göre Şehir ve Köy Nüfusu, Yıllık Nüfus Artış Hızı 267 Şekil M.8 : Đlçelerin Nüfus Artış Hızı 268 Tablo N.1 : Mersin Büyükşehir Belediyesinde Atık Oluşum Miktarı 269 Tablo N.2 : Mersin Büyükşehir Belediyesinde Atık Kompozisyonu 269 Tablo N.3 : Mersin Đlindeki Belediyelerin Katı Atık Miktarları ve Durumları Tablo N.4 : Mersin Đlinde 2006/2007 Yıllarında Oluşan Tehlikeli Atık Tür ve Miktarları 275 Tablo N.5 : 2007 Yılında Sağlık Kurum ve Kuruluşlarından Alınan Tıbbi Atık Miktarları 277 Tablo N.6 : Đlimizde 2007 Yılı Đçinde Atık Yağlarla Đlgili Durum 281 Tablo N.7 : Đlimizde Sanayi Kuruluşlarından Toplanan Atık Yağ Miktarları 281 Sayfa xvii

20 Tablo N.8 : Mersin Đlinde Toplama-Ayırma Tesisi Lisans Belgesi/Geçici Çalışma Đzni Alan Đşletmeler Listesi 284 Tablo O.1 : Kara Yolu Çevresel Gürültü Sınır Değerleri 288 Tablo O.2 : Endüstriyel Tesisler Đçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri 289 Tablo O.3 : Şantiye Alanı Đçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri 289 Tablo O.4 : Günün Saatlerine Göre Gerekli Düzeltme 290 Tablo O.5 : Đç Mekân Gürültü Düzeyi Sınır Değerleri 290 Tablo O.6 : Pencere Durumuna Göre Đçerdeki Düzeltme 290 Tablo O.7 : Yapılarda Gürültü Kaynağı Olan Faaliyet Alanı ve Etkilenen Đç Alanlar (Gürültüye Duyarlı Faaliyet Alanı) 291 Tablo O.8 : Bazı Gürültü Türlerinin Desibel Dereceleri ve Psikolojik Etkileri 292 Tablo O.9 : Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Yapının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin Đzin Verilen En Yüksek Değerleri 293 Tablo O.10: Đnşaatlarda Kazık Çakma ve Benzeri Titreşim Yaratan Operasyonların ve Đnşaat Makinelerinin En Yakın Yapının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin Đzin Verilen En Yüksek Değerleri 293 Tablo O.11: Binalarda, Bina Đçindeki Makine ve Teçhizatın Yaratacağı Titreşimlerin Sınır Değerleri 293 Şekil P.1 : Deprem Haritası 296 Şekil P.2 : Heyelan Risk Haritası 297 Tablo P.1 : Yılları Arası Orman Yangınları 299 Tablo P.2 : Yılları Arası Orman Yangınları 299 Tablo P.3 : Kısmen veya Tamamen Yanan Yapılar ile Diğer Yangınlara Ait Đstatistik Çizelge 302 Tablo R.1 : Đlimizde Bulunan Yataklı Tedavi Kurumları 304 Tablo R.2 : Sağlık Kurumlarının Dağılımı 304 Tablo R.3 : Mersin Đlinde 2007 Yılı Đçerisinde Görülen Bulaşıcı Hastalıkların Đlçelere Dağılımı 306 Tablo R.4 : 2007 Yılı Bulaşıcı Hastalıkların Đlçe Bazında ve Aylara Dağılımı 306 Tablo R.5 : 2007 Yılı Gıda, Su ve Bakiye Klor Kontrol Çalışmaları 308 Tablo R.6 : 2007 yılı deniz suyu analizleri 309 Tablo R.7 : Mersin Đlinde 2007 Yılında Đnsanlarda Görülen Zoonotik Hastalıklar 310 Tablo R.8 : Aşılama Çalışmaları 311 Tablo R.9 : 2007 Yılı Bütün Ölenlerin Yaş ve Cins Gruplarına Dağılımı 312 Şekil T.1 : Mersin Merkez ve Tarsus 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı 321 Tablo T.1 : ÇED Olumlu/Olumsuz Kararı - ÇED Gerekli Değildir Kararı Verilen Faaliyetler Listesi 322 Tablo T.2 : ÇED ve ÇED Ön Araştırma / Proje Tanıtım Dosyası Raporları Listesi 328 Sayfa xviii

21 A. COĞRAFĐK KAPSAM A. 1 GĐRĐŞ Akdeniz Bölgesinde, kuzeyi ve batısı Toros dağları, güneyi Akdeniz ile çevrili olan Mersin Đli bereketli Çukurova toprakları üzerinde yer almaktadır. Bölgeye dağlar arasından girilmesi ve görülmesi zor olduğu için Konya Selçukluları döneminde " ĐÇ-EL " denilmiş ve bu ad 2002 yılına kadar kullanıla gelmiş olup, tarihinden itibaren "MERSĐN" adını almıştır. Bölge Anadolu nun en eski yerleşim yerlerinden olduğu halde bugünkü Mersin, Türkiye nin hemen hemen en yeni şehirlerinden birisidir. Şehrin kesin olarak hangi tarihte kurulduğu hakkında resmi bir kayda rastlanmamıştır. Evliya Çelebi 1671 yılında Silifke den Tarsus a geçerken, şimdiki Üseleli köyünün kuzeyinde bulunan Mersinlioğlu isimli bir yerleşim yerinden bahsetmiştir. Texier ise Mersin'in kuruluş tarihini 1836 yılı olarak belirtmiştir. Adana Vilayet Salnamesi ise, Mersin'in 1257(1841) yılında birkaç haneli köy olduğunu yazmıştır. Klasik devirde Kilikya olarak adlandırılan MERSĐN; sırası ile Hititler, Frigler, Asurlular, Persler, Makedonyalılar, Romalılar, Bizanslıların hakimiyeti altına girmiştir. Mersin ili daha sonra XI. Yüzyılda Selçuklular, XIV. Yüzyılda Karamanoğulları ve Ramazanoğulları, XV. Yüzyılda da Osmanlı Đmparatorluğunun eline geçmiştir. Đl dâhilinde Yumuktepe ve Gözlükulede yapılan kazılarda Mersin'in tarihten önceki devirlerden beri önemli bir yerleşim merkezi olduğu anlaşılmaktadır. Kazı sonuçları göstermektedir ki; Đlin en alt tabakası Neolitik devir izlerini taşımaktadır. Yöre Neolitik devir sonrası Madeni ve Tunç devri arasında geçiş yapmıştır. Yöremize daha sonra Eti devrinin girdiği görülür Eti Kralı Hattuşşiş'in yöreyi imar ve iskân ettiği anlaşılmaktadır. Asur Kralı III. Salamossar'ın müteakiben ele geçirdiği Mersin yöresi, MÖ. 520 tarihinde Đran Hükümdarlığına geçer, MÖ. 334 senesinde Büyük Đskender yöreyi Makedonyalılara katar. MÖ 'da yöreyi Mısır Hükümdarı Batlenios Ogustos zapteder, MÖ. 70 yıllarında Mersin Romalıların eline geçer, daha sonra kısa süre Araplar tarafından işgal edilirse de Romalılar Arapları barındırmaz. Halife Osman zamanında Mersin yöresi Arapların eline geçer, Halife Osman'ın ölmesi üzerine bölge bu defa Asurluların eline geçer. 718 yılında halifeliğin Abbasilerin eline geçmesi üzerine 853 yılında Sultan Mehdi yöreyi Abbasi hegomanyasına katar. Daha sonra yöre Selçukluların eline geçer. Selçuklular döneminde kısmi haçlı istilasına uğrayan yöre Selçukluların zayıflamasından sonra Karamanoğullarına geçer. Mersin yöresi Yıldırım Beyazıt zamanında Osmanlı idaresi altına girmiştir. 1.Dünya Harbinde ittifak devletlerinin istilasına uğrayan Mersin, Milli Mücadele ile 3 Ocak 1922'de kurtulmuştur yılında Vilayet olan Mersin 1933 yılında, Merkezi Silifke olan eski Đçel Vilayeti lağvedilerek, Silifke, Anamur, Gülnar ve Mut Đlçeleri de Mersin'e bağlanmış ve Vilayetin adına Đçel denmiştir yılında Erdemli, 1989 yılında Aydıncık, Bozyazı ve Çamlıyayla ilçelerinin kurulmasıyla Đlin merkez ilçe Mersin ile birlikte 10 ilçesi vardır. Toros dağlarının kuzeye yalnız iki geçitle yol verdiği Mersin ili E-5 ve E-24 karayolları, Ortadoğu ülkelerine ve Türkiye nin her yönüne uzanan demiryolları, Mersin, Taşucu, Anamur sınır deniz kapılarıyla ülkemizin dışa açık en önemli pencerelerinden biridir. Mersin, Silifke limanları ve Mersin Serbest Bölgesi Mersin ilinde iş turizminde büyük bir canlılık, uluslararası ticari ilişkilerde geniş boyutlar kazandırmıştır. Doğal güzellikleri, ılıman iklimi, hiç sönmeyen güneşi, ince kumlu uzun ve geniş kumsalları, tarihi-kültürel-folklorik zenginlikleri, canlı iş dünyası ile Mersin yerli yabancı herkesin ilgisini çeken Akdeniz'in incisidir. A. 2 ĐL VE ĐLÇE SINIRLARI Mersin Đli; doğuda Adana, kuzeydoğuda Niğde, kuzeyde Konya, kuzeybatıda Karaman, batıda Antalya illeri ve güneyde Akdeniz ile çevrilidir (Bkz. Şekil A.1). Đlin ilçeleri sırasıyla şöyledir: Mersin, Tarsus, Silifke, Erdemli, Anamur, Gülnar, Mut, Aydıncık, Bozyazı, Çamlıyayla. 1

22 A. 3 ĐLĐN COĞRAFĐ DURUMU Mersin ili Akdeniz Bölgesinin Çukurova bölümünün batısında; 32 derece 56 dakika ve 35 derece 11 dakika doğu boylamları ile 37 derece 26 dakika ve 36 derece 01 dakika kuzey enlemleri arasında bulunmaktadır. Mersin Merkez ilçe 1772, Tarsus 2004, Çamlıyayla 683, Silifke 2560, Mut 2518, Gülnar 1563, Erdemli 2039, Anamur 1338, Aydıncık 442, Bozyazı 566 km 2 olmak üzere Mersin ili km 2 yüzölçümü ile Türkiye topraklarının %2 sini kaplar. Đl doğuda Adana'nın Karataş, Merkez, Karaisalı ve Pozantı; kuzeydoğuda Niğde nin Ulukışla; kuzeybatıda Karaman Merkez, Ermenek; kuzeyde Konya'nın Ereğli ve doğuda Antalya'nın Gazipaşa ilçeleriyle çevrilmiştir. Güneyi Akdeniz ile kuşatılmış olan Mersin ili; kuzeyden Batı ve Orta Toros Dağlarının yüksek plato ve zirveleriyle Anadolu'nun iç kesimlerinden ayrılmaktadır. Đlin uç noktalarına ilişkin enlem ve boylamlar aşağıdaki Tablo A.1 de görülmektedir. Tablo. A.1: Đlin uç noktalarına ilişkin enlem ve boylamlar (1/ lik haritalara göre dakika cinsinden yaklaşık olarak gösterilmiştir.) YÖNLER UÇ NOKTALAR ENLEM(Kuzey) BOYLAM(Doğu) DOĞU - Kuşcular köyünün kuzeydoğusu, Kozan (N33-b3) - Avadan köyünün kuzeydoğusu, Kozan (N34-d4) 37' 16' 59'' 37' 02' 48'' 34' 58' 23'' 35' 06' 45'' BATI - Anıtlı ( Kaladıran köyü), Alanya ( P29-d4) 36' 05' 06'' 32' 33' 41'' KUZEY - Ara köyünün güneyi, Silifke (O30-o12) 36' 56' 23'' 33' 13' 44'' GÜNEY - Anamur Feneri, Alanya (P29-c4) - Boğaz mevkii, Mersin (O33-c2) 36' 01' 03'' 36' 42' 57'' 32' 48' 12'' 34' 54' 00'' Kaynak: Mersin Valiliği A. 4 ĐLĐN TOPOGRAFYASI VE JEOMORFOLOJĐK DURUMU MERSĐN ĐLĐNĐN TOPOGRAFYASI: Mersin il alanı, Batı ve Orta Toros Dağları üzerinde bulunmaktadır. Đl sınırları içine giren Toros Dağları, Đç Anadolu'nun Konya düzlüğü ile Akdeniz arasında, yüksek çatılı bir kuşak halinde, Batı - Doğu yönünde uzanır. Đli kuzeyden çevreleyen Toros Dağları; genç dağlar olup, volkanik granit, gnays ve mikaşistlerden oluşmuştur. Bu dağlar; Silifke, Gülnar, Anamur ve Mut ilçe topraklarının büyük bölümünü örter. Doğuya gidildikçe, denizden yavaş yavaş uzaklaşan dağ sırasıyla deniz arasında geniş düzlükler oluşur. Bu geniş düzlüklerde merkez ilçe Mersin ile Tarsus yer alır. Taşeli platosunun batı sınırlarını oluşturan batı Toros Dağları, Antalya Körfezinin doğusundan Mersin Đline doğru iki kol halinde uzanır. Birinci kol Alanya ve Gazipaşa ilçelerinin kuzeyinden geçerek Silifke' ye dek uzanır. Đkinci kol, Ermenek Göksu Vadisi ile Hadim Göksu vadisi arasında il topraklarına sokulur. Daha sonra Mut'un güneybatısında, her iki vadinin birleştiği yerde son bulur. Orta Toros Dağlarının il alanı içinde kalan kesimine Bolkar Dağları adı verilir. Göksu Vadisinin doğusundan başlayan Limonlu çayı vadisi, kaynak alanından sonra düzenli ve yüksek sıralar oluşturan Bolkar dağları, Mersin topraklarını Đç Anadolu'dan bir duvar gibi ayırır. En yüksek yeri 3524 metre ile Medetsiz tepesidir. Orta Toros Dağları, Đç Anadolu ile Güney Anadolu yu birbirinden ayıran sistemli sıralar oluşturduğundan, güç geçit verir. Orta Torosların tek geçidi Gülek Boğazıdır(1050 metre). Đkinci önemli geçit ise; Orta Toroslar ile Batı Torosları birbirinden ayıran Göksu Vadisi oluğundaki Sertavul geçididir. Silifke - Mut karayolu bu geçitten Konya'ya bağlanır. Đl alanını kaplayan Batı ve Orta Toros Dağlarının temel özelliği, yüksek ve sürekli sıralar oluşturmasıdır. Bu dağların arasında geniş plato düzlükleri vardır. Akdeniz kıyı kuşağı ve Göksu ırmağı çevresi dışında geniş sayılabilecek ova yoktur. Đlin bu kesiminde vadiler önemli yer tutmaktadır. Akarsular, derin vadilere gömülmüş durumdadır. Akdeniz iklim özellikleri, güneyden kuzeye doğru uzanan bu vadilerden Toros Dağlarının içlerine dek sokulur. Vadilerin yamaçlarında verimli tarım toprakları bulunan taraçalar yer alır. Bu vadi ve ovaların başlıcaları şunlardır: Göksu Vadisi, Anamur Vadisi, Tarsus Vadisi, Silifke Ovası, Anamur Ovası, Tarsus ve Berdan Ovalarıdır. Mersin'de il topraklarının %24 ünü kaplayan plato oluşumları çok önemlidir. Göksu Vadisinin batısında kalan Mut, Silifke ve Anamur yöresi, Türkiye'nin en önemli Platolarından biri olan Taşeli Platosunun üzerindedir. Taşeli platosunun Akdeniz e ve Göksu Vadisine bakan kesimlerinde, yaz aylarında yöre halkının yaylak olarak kullandığı yaylalar vardır. Bunların başlıcaları; Silifke de Balandız, Gökbelen ve Kırobası; Anamur'da Kaş, Beşoluk ve Kozağaç; Gülnar'da Bardat, Tersakan ve Balyaran; Mut'ta Kozlar, Çivi, Söğütözü ve Sertavul yaylalarıdır. Bolkar Dağının Akdeniz e bakan yüzlerinde vadilerle parçalanmış plato düzlükleri uzanır. Kıyıdan Km. uzaklıkta bulunan bu platolar üzerinde ( metre); Merkez Đlçede Gözne, Fındıkpınarı, Soğucak, Mihrican, Ayvagediği, Arslanköy, Bekiralanı ve Kızılbağ; Tarsus ta Namrun ve Sebil; Erdemli de Sorgun, Küçükfındık ve Güzeloluk gibi yaylalık alanlar bulunmaktadır. 2

23 Şekil A. 1: Mersin Đli, Đl sınırlarını gösteren harita. 3

24 Đlde aşınma ve jeolojik hareketler sonucu oluşmuş birçok mağara vardır. Bunların bazıları mağaradan çok çukurluk biçiminde olduğunda " Obruk" adıyla da anılmaktadır. Obrukların en önemlileri " Cennet ", " Cehennem " ve " Kanlıdivane " dir. Narlıkuyu Mağarası, Mersin'e 63 Km uzaklıktaki Köşkbükü Mağarası ile yine Anamur'un 500 metre kuzeybatısındaki Buğu Deliği Mağarası ilin en önemli mağaralarıdır. ĐLĐN JEOMORFOLOJĐSĐ: Mersin ilinin kuzeyinde en yaşlı morfolojik görünüm, inselberglerle aşırı yüklenmiş metre seviyesinden kuzeybatıda hem doğu hem de güney yönlerine yamaç yapan bir peneplendir metre seviyeleri üzerinde iyi korunmuş kalıntılardan güneye gidildikçe kalıntıların, Kızıldere 'nin geniş ve derin vadisiyle kesildiği, fakat 900 metre seviyelerinde devam ettiği görülmektedir. Korucular'ın kuzeyinde; metre yükseltiler arasında yüksek ova kalıntıları görülür. Masa Dere, Şarlak Dere ve Đçme Dere drenaj sistemleri ile kesilir. Düz zirveli tepeler, Đlin kuzeydoğusunda 800 metre seviyelerinde görülmektedir. Sığırlı Dağı, kuzeyde Korkun Dere Vadisinden ve güneyde 250 metre seviyesinde dik yamaçlarla yükselir; fakat her iki taraftaki yamaçlar keskin bir tepe halinde gelmekte metre seviyelerde ova olarak yükselmektedir. Diğer bir kayacın jeomorfolojik özelliği ise, 300 metre kontur hattı güneybatıda Emirler'den sadece Kızıl Dere tarafından kesilmiştir; Camili'ye kuzeydoğuya doğru uzanır ve Đçme Dere Vadisinden önce birden bire kuzeybatıya dönüş yapar. Đçme Derenin 200 metre seviye doğusunda Iğdır'ın her iki tarafında kuzeydoğu yönünü izlemektedir. Iğdır'ın doğusunda 200 metre kontur tekrar kuzeybatının etrafında dönüş yapar ve 100 metre kontur. Karacadağ dan ileriye doğru Deliçay' ın doğusunda kuzeydoğu yönünü izler. Đlin genel olarak jeomorfolojik durumuna bakıldığında; geniş plato düzlükleri, Akdeniz kıyı kuşağı ve Göksu ırmağı çevresindeki geniş ovalar, vadiler önemli yer tutmaktadır. Güneyden kuzeye doğru uzanan vadiler, Toros Dağlarının içlerine dek sokulmaktadır. Đlin jeomorfolojik haritası Şekil A.2 de verilmektedir. A. 5 JEOLOJĐK YAPI VE STRATĐGRAFĐ Çevre faktörlerinin en önemlilerinden biri de jeolojik durumdur. Jeolojik alt yapı ve mineral çeşitleri, o yörenin antropojen tesislere karşı hassas olup olmadığını belirler. Ayrıca jeolojik alt yapı ve bunun materyal özelliği ise; yörenin jeomorfolojisini belirler. Bir yörenin jeoloji ve jeomorfolojisi ise; kentlerin veya endüstri tesislerinin, toprak, su, hava kirliliğine ve afetlere karşı hassas olan yörelere kurulup kurulmadığını ortaya koyar. M.T.A tarafından yapılan çalışmalar neticesi, Đlin jeolojik durumu (bkz. Şekil A.3); paleozoik, mesozoik ve eosen yaşlı kayalar üzerine denizin transgresyonun orta miyosende başladığı, alt miyosenin bu basende aşınım safhasında karakterize edildiğini söyleyebiliriz. Bölgede fosiller ile tespit edilen bir üst miyosene rastlanmıştır. Pliyosen yaşında; konglomeratik kireçtaşı ve gevşek kireçtaşı litolojisinde kayalar gelmektedir. Daha üstte; Göksu Vadisi boyunca kısmen ve Silifke Ovasının tamamını alüvyon kaplamaktadır. Miyosen basenine temel teşkil eden paleozoik, bir kısım mesozoik ve eosen yaşlı kayalar mevcuttur. Bütün bunların üzerine orta miyosen diskordan oluşturmaktadır. Sahile yakın Silifke ve çevresinde orta miyosen ile diskordan pliyoseni örten alüvyonla strafiğrafik istif tamamlanmaktadır. Mersin ili sınırları içinde yüzeyleyen jeolojik birimler Demirtaşlı, 1986; Gedik ve Diğ., 1979; Bilgin ve Diğ., 1994, Demirtaşlı ve Diğ., 1983, Ulu, 1983; Ulu, 1998 gibi önceki çalışmalardan yararlanılarak aşağıdaki şekilde özetlenebilir. STRATĐGRAFĐ Çalışma alanında Özgül (1971) tarafından ayrımlanan birlikler Temel Kayalar, Tersiyer den sonraki birimler ise Örtü Kayaları olarak ayrımlanmıştır. Temel kayaları; Alanya Birliği, Antalya Birliği, Geyikdağı Birliği, Aladağ Birliği, Bolkardağ Birliği ve Bozkır Birliği şeklindedir. Örtü Kayaları; Paleo-otokton Kayalar ve Neo-otokton Kayalar olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Erken Tersiyer e ait Belbağ ve Sarıtaş formasyonları Paleo-otokton, Oligosen-Pliyosen yaşlı kayalar ise Neo-otokton Kayalar şeklinde ayrımlanmıştır (Ulu, 1998). Genelleştirilmiş stratigrafik kesit Şekil A.4 de verilmiştir. Alanya Birliği Yörede ilk çalışan Blumenthal (1951) bu metamorfik topluluğunu Alanya Masifi olarak adlandırmıştır. Daha sonra Özgül (1976) Bu topluluğa Alanya Birliği adını vermiştir. 4

25 Şekil A. 2 : Đlin Jeomorfoloji Haritası Ölçek: 1/

26 Yılı Mersin Đl Çevre Durum Raporu

27 Şekil A. 3 : Đlin Jeolojik Haritası MTA Doğu Akdeniz Bölge Müdürlüğü 7

28 1. Bağlıca Formasyonu (Pba) Alttan üste doğru muskovit şist, mika-kuvars-kalkşist, mika-kuvars şist, kuvars-albitmuskovit şist, kuvars-albit-klorit şist, klorit-kuvars şist, klorit-muskovit-kuvars şist ve klorit-kuvarskalkşist olarak devam eden formasyona Ulu (1983) Bağlıca Formasyonu adını vermiştir. Formasyon Üst Permiyen ve/veya daha yaşlı olabilir. Birim altındaki Antalya Birliği ile tektonik, üstündeki Pınarlıkır Formasyonu ile uyumsuz dokanaklıdır (Ulu, 1983). 2. Pınarlıkır Formasyonu (Pmp) Formasyonu tanımlayan Ulu (1983), formasyonun koyu gri renkli, orta kalın tabakalı, bitümlü pis kokulu, sparlaşmış kristalize kireçtaşlarından oluştuğunu belirtmiştir. Formasyonun üstüne Sivastıyayla Formasyonu genelde uyumlu, yer yer uyumsuz olarak gelir. Formasyonun yaşı Üst Permiyen dir (Ulu, 1983). 3. Sivastıyayla Formasyonu (Trs) Birim, Ulu (1983) tarafından adlandırılmıştır. Altta kaba, üste doğru orta-ince taneli, foliasyonlu, yeşil-sarı renkli pelitikler ile killi karbonat litofasiyeslerinden türeyen formasyonu; kuvars-muskovit kalkşist, albit-muskovit-kuvars şist, kuvars-kalk şist, epidot-glokofan şist, glokofan-epidot şist oluşturur. Birim Üst Paleosen-Alt Eosen yaşlı Belbağ Formasyonu tarafından açısal uyumsuzlukla örtülür. Altındaki Üst Permiyen yaşlı Pınarlıkır Formasyonu ile yer yer uyumlu, yer yer de uyumsuz ilişkilidir. Formasyonun stratigrafik özelliklerinden dolayı Alt Triyas yaşında olabileceği düşünülmüştür (Ulu, 1983). Antalya Birliği Bu birlik, Erken Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı çökelleri içeren karmaşık yapılı bir naptır. Birlik içinde altı adet formasyon ayırt edilmiştir (Ulu, 1983). 1. Çakmak Formasyonu (ЄOç) Anamur Đlçesi ve civarında yüzeyleyen formasyonun tabanı çalışma alanında görülmez. Koyu yeşil-sarı renkli, ince dokulu, kırılgan, fucoides li, ince katmanlı, mikalı şeyller ile nefti yeşil renkli, mika pullu, foliasyonlu, çürüme yüzeyli, ince-çok ince katmanlı fillatların ardalanmasından oluşan birim içinde yer yer dolomit ve yumrulu kireçtaşı kapsar. Formasyon, Üst Permiyen yaşlı Bıçkıcı Formasyonu tarafın açısal diskordansla örtülür. Birim, yanal olarak dolomit ve kuvarsitlere geçebilir. Birim Kambro-Ordovisiyen yaşındadır (Ulu, 1983). 2. Narlıca Formasyonu (Dn) Yüzeylendiği yerlerde tabanı tektonik ilişkili olan birimin alt seviyeleri hakkında bilgi yoktur. Mostralarında, altta kıymıklı-kırıklı, sarı-yeşil renkli, fosilli şeyl ve kumlu silttaşı ile başlar. Üste doğru, gittikçe artan karbonat tabakaları da karışır. En üstte kireçtaşları yer alır. Formasyon Üst Permiyen yaşlı Bıçkıcı Formasyonu tarafından açısal diskordansla örtülür. Birime Alt Devonyen yaşı verilmiştir (Ulu, 1983). 3. Bıçkıcı Formasyonu (Pmb) Formasyon, en altta yer yer şeyl, kalkşist, kumlu kireçtaşı ardalanması ile başlar, üste doğru gri renkli, orta-kalın katmanlı, bol fosilli, kalsit damarlı kireçtaşlarına geçer. Bu karbonat istifinin taban kesiminde bazen kuvarsitik arenitik kumtaşı ile birlikte kömür içeren daha ince taneli çökeller yer alır. Transgresif ve resifal nitelikli olan Bıçkıcı Formasyonu, oolitli seviyelerle dereceli olarak orta-kalın katmanlı marnlarla temsil olunan Alt Triyas yaşlı Yöreme Formasyonu na geçer. Formasyona Üst Permiyen yaşı verilmiştir(ulu, 1983). 4. Yöreme Formasyonu (Try) En altta orta-kalın katmanlı, fosilsiz, stromatolitli kireçtaşlarından, orta-kalın katmanlı, kumlu, fosilsiz, oolitli kireçtaşlarına geçen istiften oluşan birim, üste doğru, sarı renkli, ince-orta kalın katmanlı kiltaşı, kırmızı-yeşil-bej renkli orta kalın katmanlı fosilli, killi kireçtaşları ve alacalı marnlardan oluşmuştur. Yöreme Formasyonu altındaki Bıçkıcı Formasyonu ile genelde geçişli olmasına rağmen, yersel olarak uyumsuzluk göstermektedir. Birim üstündeki Çamlıca Formasyonu ile de geçişlidir. Birime Alt Triyas yaşı verilmiştir (Ulu, 1983). 5. Çamlıca Formasyonu (Trç) Alacalı marnlar üzerinde sarı renkli, killi kireçtaşı-marn ardalanması ile başlayan birim, üste doğru filiş fasiyesine geçen kumtaşı-kiltaşı ardalanmasına geçer. 8

29 Şekil A. 4 : Đlin Genelleştirilmiş stratigrafik kesiti Ölçeksiz 9

30 Birim daha üste doğru Halobiya lı, kırmızı renkli, çörtlü kireçtaşı, radyolarit, sarımtırak-gri renkli kireçtaşı, bitkili kumtaşı ve kiltaşı nöbetleşmesinden oluşan bir istif sunar. Çamlıca Formasyonu altındaki Yöreme Formasyonu Đle geçişli, üstündeki Karaçukur Formasyonu ile diskordanslıdır. Çamlıca Formasyonu na Orta-Üst Triyas yaşı verilmiştir (Ulu, 1983). 6. Karaçukur Formasyonu (Krüka) Formasyon; kumtaşı, şeyl, kireçtaşı ve kırıntılılar içinde çeşitli boyutlardaki bloklardan oluşur. Birimi oluşturan istiflerin kaba taneliden ince taneliye doğru derecelenmesi ve iç yapısıyla formasyon tipik bir filiş özelliği taşır. Çoğu yerde şeyl kumtaşından daha yaygındır. Kireçtaşları ise yersel arakatkılar halinde olup; kil, kum ve pelajik foraminifer kalıntısı içerir. Formasyon altındaki Çamlıca Formasyonu üzerine diskordansla gelir. Bu formasyon üzerine stratigrafik olarak herhangi bir birim gelmemektedir. Ancak hem Alanya hemde Aladağ Birlikleri tarafından tektonik olarak üzerlenir. Birime Mestriştiyen yaşı verilmiştir. Geyikdağı Birliği Bu birlik, Orta Torosların naplı yapısının en alttaki otokton veya paraotokton kesimini oluşturur ve metamorfik olmayan çökel kayalardan meydana gelir. Bu kayalar Erken Paleozoyik yaşlı karbonat ve silisli-kırıntılılarla temsil olunan bir temel ile bunun üzerine uyumsuz olarak gelen ve Mesozoyik ten başlayarak Erken Tersiyer e kadar çıkan platform karbonatlarından oluşur. 1. Hacıishaklı Formasyonu (Єh) Hacıishaklı Formasyonu altta pembe renkli, çapraz tabakalı kuvarsitler üzerine gelen, bordo yeşil renkli, ince orta tabakalı ince laminalı silttaşlarından ve en üstte de beyazımsı pembe renkli, çok kalın tabakalı, çok sert, iri taneli kuvarsitlerden oluşur. Stratigrafik konumuna göre Alt Kambriyen yaşlı olduğu düşünülmektedir (Demirtaşlı, 1986). 2.Ovacıkışıklı Formasyonu (Єo) Kambriyen yaşlı Ovacıkışıklı Formasyonu orta-kalın tabakalı, gri renkli, kristalize kireçtaşı ile başlar. Üstte ise pembe renkli, ince laminalı çörtlü mikritik kiraçtaşlarına geçer. Ovacıkışıklı Formasyonu alttaki Hacıisaklı ve üstteki Ovacık Formasyonu ile uyumludur (Demirtaşlı, 1975). 3. Ovacık Formasyonu (ЄOo) Çalışma alanının güneyinde Ovacık, Büyükeceli, Akdere ve civarında yüzeylenmektedir. Formasyon kuvarsit bantlarını kapsayan metamorfik şistlerden oluşmaktadır. Formasyonun kalınlığı Ovacık civarında Demirtaşlı (1986) tarafından 450 metre olarak ölçülmüştür ve formasyonun yaşı Ordovisyen olarak saptanmıştır. Alt sınırı görünmemekle birlikte, üst sınırını daha genç birimler uyumsuz olarak oluşturmaktadır (Demirtaşlı, 1975). 4. Eğripınar Formasyonu (Se) Hacıishaklı ve civarındaki Silüriyen yaşlı kaba klastikler, çakıl taşı ve kumtaşları Demirtaşlı tarafından Eğripınar Formasyonu olarak adlandırılmıştır. Formasyonunun kalınlığı 125 m dir. Eğripınar Formasyonu nun üst seviyesinden elde edilen fosiller Alt Silüriyen yaşını vermiştir. Formasyon alttaki Ovacık Formasyonu ve üstteki Hırmanlı Formasyonu ile uyumludur (Demirtaşlı, 1975). 5. Hırmanlı Formasyonu (Sh) Bu formasyon graptolitli şeyller ile temsil edilir. Uyumlu olarak gelen Hırmanlı, Formasyonu yaklaşık 200 metre kalınlığa sahip olup yaşı Silüriyen olarak saptanmıştır (Demirtaşlı, 1986). Başlıca çok ince tabakalı-laminalı silisli siyah şeyller, bazen piritli birimden oluşur. Erken Silüriyen yaşlı aşağıdaki fosilleri içerir. Monograptus cf. M. Spiralis Geinitz, Monograptus cf. M. scitulum Lapworth, Climacograptus cf., C. Scalaris Hisinger, Rastrites sp.yüksek organik içeriği, biyoturbasyonsuz düzenli laminalanma ve şeyllerin silissiz olması, diğer birçok Alt Paleozoyik siyah şeyl çökellerine göre derin sınırlı bir havza içinde çökeldiğini gösterir (Demirtaşlı, 1975). 6. Karayar Formasyonu (SDk) Karayar Formasyonu orta-kalın tabakalı, koyu renkli kireçtaşılarının düzgün ince tabakalı siyah şeyl ile ardalanmasından oluşmaktadır. Fosil bulgularına göre Karayar Formasyonu nun yaşı Üst Silüriyen-Alt Devoniyen olarak belirlenmiştir. Formasyon alttaki Hırmanlı ve üstteki Sığırcık Formasyonları ile uyumludur (Demirtaşlı, 1975). 10

31 7. Sığırcık Formasyonu (Ds) Sığırcık Formasyonu kireçtaşı, tabana yakın yerlerde kuvarsit-şeylli ardalanmalardan ve üste doğru kuvarsit-dolomit ardalanmasından oluşmaktadır. Kuvarsit beyaz-sarımsı ve çapraz tabakalanmalı iken kireçtaşları kalın tabakalanmalı, koyu gri-kahverengi ve Erken Devoniyen yaşlı crincids, mercanlar (örn. Favosites sp.) ve brakiyopotlar içerir. Sığırcık Formasyonu Büyükeceli Formasyonu tarafından açısal uyumsuzlukla üzerlenmektedir (Demirtaşlı, 1986). 8. Büyükeceli Formasyonu (Db) Büyükeceli Formasyonu çoğunlukla kireçtaşından ve kireçtaşları ile ardalanan kuvarsitik kumtaşı, şeyl ve megabreş den oluşmaktadır. Bu karbonat istifi Demirtaşlı tarafından adlandırılmıştır (Demirtaşlı, 1975, 1978,). Büyükeceli Formasyonu na elde edilen fosil bulguları ile Orta-Üst Devoniyen yaşı verilmiştir. Birim üstteki Akdere Formasyonu tarafından uyumlu olarak üzerlenir. 9. Akdere Formasyonu (Da) Çalışma bölgesinde Akdere, Yeşilovacık ve civarında gözlenen, başlıca kireçtaşı ve şeyl ardalanmasından oluşan formasyon yaklaşık 250 metre kalınlığa sahiptir. Formasyonun alt sınırı gözlenememekte, üst sınırını ise Permo-Karbonifer yaşlı Belpınartepe Formasyonu oluşturmaktadır. Formasyonun yaşı Gedik (1979) tarafından Orta-Üst Devoniyen olarak tesbit edilmiştir (Demirtaşlı, 1975). 10. Korucuk Formasyonu (Ck) Formasyona adını ilk kez Demirtaşlı (1978) vermiştir. Birim, en altta beyaz-kahverengimsi sarı renkli, kuvarsitlerle başlar, üste doğru çört bant ve yumruları ile farklı kireçtaşı kırıntıları içeren gri-krem renkli, ince taneli biyoklastik kireçtaşı, dolomit ve dolomitik kireçtaşı ardalanması ile devam eder. Formasyonun orta seviyelerini krem renkli oosparit ve dolomit ara katkılı oofelsparitler oluşturur. Formasyon altında bulunan Akdere Formasyonu ve üzerindeki Đmamuşağı Formasyonu ile açısız uyumsuz ilişkilidir. Formasyonun yaşı Alt Karbonifer dir. 11. Đmamuşağı Formasyonu (Ci) Formasyon adını ilk kez Demirtaşlı (1981) vermiştir. Birim taban kesiminde, pembe renkli demirli kuvarsitlerle başlar, üste doğru sarımsı gri renkli, fusulin ce zengin, kısmen oolitik biyomikritlere geçer. Formasyonun en üst kesimlerini alaca renkli şeyl, marn, kumlu kireçtaşı ardalanması ile bununda üzerinde pembe-beyaz renkli kuvarsitler oluşturur. Formasyon altındaki Korucuk Formasyonu ile açısız ve üzerindeki Kırtıldağı Formasyonu ile açısal uyumsuz ilişkilidir. Orta-Üst Karbonifer yaş aralığındadır. 12. Kırtıldağı Formasyonu (Pmk) Kırtıldağı Formasyonu başlıca koyu griden açık griye kadar değişen renkte, çok kalın tabakalı, kısmen oldukça dolomitize olmuş fosilli kireçtaşı, pembe-pas renkli çapraz katmanlı kuvarsit arakatkılarından oluşur. Bu Formasyondan elde edilen mikrofauna Üst Permiyen yaşını vermiştir. Kırtıldağı Formasyonu Kargıcak Formasyonu tarafından uyumlu olarak üzerlenir. Ancak Kargıcak Formasyonu nun sıfırlandığı yerlerde Kuşyuvasıtepe Formasyonu tarafından açısal uyumsuzlukla üzerlenir (Demirtaşlı, 1975). 13. Kargıcak Formasyonu (Trka) Alt-Orta Triyas yaşlı şeyl ve kireçtaşından oluşan formasyon Kırtıldağı Formasyonu nu uyumlu olarak üzerler ve Kuşyuvasıtepe Formasyonu tarafından açısal uyumsuzlukla üzerlenir. Formasyon açık bir deniz, dalga tabanı altındaki bir derinlikte çökelmiştir (Demirtaşlı, 1980). 14. Kuşyuvasıtepe Formasyonu (Trk) Orta Triyas yaşlı kireçtaşlarından oluşan formasyon, Kargıcak Formasyonu ve Kırtıldağı Formasyonu nu açısal uyumsuzlukla üzerler. Hacıisaklı civarında ise Dibekli Formasyonu tarafından açısal uyumsuzlukla üzerlenir. Formasyon sığ bir karbonat şelfinde çökelmiştir (Demirtaşlı, 1980). 15. Sipahili Formasyonu (Єs) Formasyonun büyük bir kısmı kristalize karbonat çamurtaşı ve vaketaşından oluşur. Ayrıca hafif metamorfik şeyller ve intraformasyonel çakıltaşları da içermektedir. Formasyonun tabanı çalışma alanında görülmemektedir. Babadıl Grubu tarafından uyumlu olarak üzerlenir. Đnceleme alanında Karayar ve Sığırcık Formasyonları üzerine bindirmiştir. 11

32 Formasyonun kalınlığı 900 m dir. Güney bölgede yüzeyleyen Ovacıkışıklı Formasyonu na litolojik olarak benzediği düşünülerek ve stratigrafik konumuna göre yaşının Alt-Orta Kambriyen olduğu kabul edilir. Formasyon, bir karbonat platform kenarından kopan parçalar, moloz akıntısı olarak karbonat platformunun derin kısımlarında yeniden çökelmiştir (Demirtaşlı, 1980). 16. Babadıl Grubu (ЄDb) Kireçtaşı, şeyl, kuvarsit kumtaşı ardalanmasından oluşan ince bir Paleozoyik istif Demirtaşlı (1980) tarafından Babadıl Grubu olarak adlandırılmıştır. Babadıl Grubu, Karbonifer yaşlı Korucuk Formasyonu ve Üst Permiyen yaşlı Kırtıldağı Formasyonu tarafından açısal uyumsuzlukla üzerlenir. Babadıl Grubu nu oluşturan formasyonlar içinde Ordovisyen ve Silüriyen yaşını işaret eden graptolitler, Silüriyen yaşını veren ortoceras ve brakiyopodlar ve Devoniyen yaşını veren mercanlar bulunmaktadır. Formasyon Alt Paleozoyik yaşlı formasyonların çökeldiği havzaları ayıran yüksek bir sırt üzerinde çökelmiş olmalıdır. 17. Murtçukuru Formasyonu (Trm) Kuvarsitik kumtaşları ile silttaşı ve şeyl ardalanmasından oluşan formasyon Üst Triyas yaşındadır. Uyumsuz olarak Babadıl Grubu ve Kırtıldağı Formasyonu üzerinde bulunur. Uyumsuz olarak Yanışlı Formasyonu tarafından örtülür. Formasyonun çok sığ su koşulları altında molas tipi bir çöküntü havzası içinde çökelmiş olduğu düşünülmüştür (Demirtaşlı, 1980). 18. Yanışlı Formasyonu (Jy) Formasyon başlıca gri renkli tatlı su gastrapodlarınca zengin çakıllı kireçtaşlarından oluşmuştur. Kireçtaşı istifi içinde bazen kırmızı renkli demirli kumtaşı ve çakıltaşı ara tabakaları gözlenmiştir. Birim altındaki Murtçukuru Formasyonu ve üzerindeki Dibekli Formasyonu ile uyumsuz ilişkilidir. Stratigrafik konumuna göre Alt Jura yaşında olduğu sanılmaktadır (Demirtaşlı, 1980). 19. Dibekli Formasyonu (Jd) Formasyon Alt Jura yaşlı kireçtaşlarından oluşur. Dibekli Formasyonu Kargıcak Formasyonu, Yanışlı Formasyonu ve Kuşyuvası Tepe Formasyonu nu açısal uyumsuzlukla üzerler ve Tokmar Formasyonu tarafından açısal uyumsuzlukla üzerlenir (Demirtaşlı, 1980). 20. Tokmar Formasyonu (JKrt) Dolomit-dolomitik kireçtaşı, karbonat çamurtaşı ve vaketaşı ile temsil edilen formasyon Üst Jura-Alt Kreatase yaşındadır. Formasyon Dibekli Formasyonunu ve bölgelerde yüzeyleyen diğer yaşlı formasyıonları açısal uyumsuzlukla üzerler ve Hayvandağı Formasyonu tarafından açısız uyumsuzlukla üzerlenir. Formasyon açık bir karbonat şelfinde çökelmiştir. 21. Hayvandağı Formasyonu (Krph) Karbonatlı çimento ve vaketaşlarından oluşan formasyon Alt Paleozoyik yaşlı formasyonlar da dahil olmak üzere Üst Kratase den yaşlı tüm kaya birimlerini açısal uyumsuzlukla örter ve Miyosen yaşlı birimler tarafından açısal üzerlenir. Formasyonun yaşı Üst Kretase ve açık deniz karbonat platformunun kıyısında çökelmiştir. Aladağ Birliği Bu birlik, Geyikdağı Birliği üzerine kuzey-kuzeydoğudan, güney-güneybatıya doğru ilerleyerek yerleşen bir birliktir. Birlik adı ilk kez Özgül (1976) tarafından kullanılmıştır. Bu nap Üst Devoniyen den Üst Kretase ye kadar değişen yaştaki şelf türü karbonat ve silisli klastik çökel kayalarını kapsar. Birlik Blumenthal (1947) tarafından Hadım Napı olarak ayırtlanmıştır. 1. Tozlucayayla Formasyonu (DCt) Formasyon adını Uğuz (1994) ilk kez kullanmıştır. Birim; altta, gri renkli mercanlı kireçtaşı ara katmanları içeren sarımsı boz renkli, kumlu silttaşı-kiltaşı düzeyleri ile başlar, üste doğru pas renkli kumtaşı, silttaşı ve seyrek olarak şeyl ardalanmasından oluşur. Formasyonun taban ilişkisi tektonik, üstünde yer alan Harzadındağı Formasyonu ile geçişlidir. Bulunan fosillere ve stratigrafik konumuna göre birimin yaşı Orta-Üst Devoniyen dir. 2. Harzadındağı Formasyonu (CPh) Formasyona adını Uğuz (1994) vermiştir. Formasyon gri renkl bol brakiyapod ve tek mercan içerikli miltaşı, kiltaşı ve killi kireçtaşı ardalanması ile başlar, Koyu gri renkli çört yumrulu fosil kırıtıları içeren kumlu kireçtaşı-kireçtaşı ardalanması ile devam eder. Bu düzeylerin üzerinde beyaz-gül kurusu renkli çapraz tabakalı kumtaşı, kuvarsitik kumtaşı ara düzeyleri yer alır. 12

33 Daha üstte koyu gri renkli kireçtaşları bulunur. En üstte ise açık gri renkli oolitli-pizolitli kireçtaşı, kırıntılı kireçtaşı ve şeyl ardalanmasından oluşur. Formasyon altındaki Tuzlucayayla Formasyonu ve üzerindeki Dumlugöze Formasyonu ile geçişlidir. Fosil kapsamı ve stratigrafik konumuna göre yaşı karbonifer dir. 3. Dumlugöze Formasyonu (Pd) Formasyona adını ilk kez Demirtaşlı (1976) vermiştir. Birim; altta kumtaşı-kuvarsitik kumtaşı, şeyl ile Girvanellalı kireçtaşı ardalanmasından oluşur. Bu düzey üzerinde yer yer kumtaşı ve şeyl ara düzeyleri içeren kireçtaşları yer alır. Formasyonun üst bölümü, çoğu tutturulmamış kiltaşı, marn ile gri renkli kireçtaşı ardalanmasından oluşur. Bu formasyon altındaki Harzadındağı Formasyonu ve üzerindeki Dişdöken Formasyonu geçişli ilişkilidir. Formasyonun yaşı Üst Karbonifer-Permiyen yaş aralığındadır. 4. Dişdöken Formasyonu (Trd) Birim; tabanda kiltaşı marn ara katkılı stramatolitli kireçtaşları ile başlar, üste doğru killi kireçtaşı ara katkılı küçük pelisipod içeren çamurtaşı-kiltaşı-marn ardalanması ile devam eder. Bunların üzerinde kiltaşı, marn, killi kireçtaşı ardalanması yer alır. Formasyon alttaki Dumlugöze Formasyonu ile geçişli, üstteki Gevne Formasyonu ile uyumsuz ilişkilidir. Fosil kapsamı ve stratigrafik konumuna göre birimin yaşı Alt-Orta-Erken Üst Triyas yaş aralığındadır. 5. Gevne Formasyonu (TrJg) Birim, altta çakıltaşı, çakıllı kumtaşı, silttaşı, çamurtaşı ardalanması ile başlar. Breşli bir kireçtaşı ile devam eder. Bunun üzerinde resifal kireçtaşı ara düzeyleri içeren çakıltaşı, çakıllı kumtaşı, kumtaşı, silttaşı, kiltaşı marn ardalanması yer alır. Daha üstte çört yumrulu mikritik kireçtaşları ile ardalanan kiltaşı, marn düzeyleri yer alır. En üstte resifal kireçtaşı ara düzeyleri içeren çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşı, marn, çamurtaşı ardalanması ile devam eden birim kireçtaşı, kiltaşı, marn ardalanması ile sona erer. Formasyon alttaki Dişdöken Formasyonu ile uyumsuz üstteki Boğuntu Formasyonu ile geçişli ilişkilidir. Stratigrafik konumuna göre yaşı Geç Üst Triyas tır. 6. Boğuntu Formasyonu (JKb) Birim; karasal kökenli, kırmızı, mor renkli çört bileşenli çakıltaşı, kumtaşı ve çamurtaşlarından oluşmaktadır. Formasyon içinde Permiyen yaşlı kireçtaşı blokları yer almaktadır. Formasyon altındaki Gevne Formasyonu ile uyumlu, üstündeki Çakozdağı Formasyonu ile geçişli ilişkilidir. Formasyonun yaşı Alt-Orta Jura dır. 7. Çakozdağı Formasyonu (Jkrç) Formasyon adını ilk kez Demirtaşlı (1975) kullanmıştır. Birim ince kiltaşı-marn arakatmanlı, kalsit dolgulu, sparikalsit çimentolu kireçtaşları ile başlar, yer yer şeker dokulu ve yer yer dolomitik kireçtaşı-dolomit ara düzeyleri içeren kireçtaşlarıyla devam eder. Birimin en üst düzeyleri yer yer oolitik kireçtaşlarından oluşmuştur. Formasyon altındaki Boğuntu Formasyonu ile geçişli, üzerindeki Akçaldağı Formasyonu ile açısal uyumsuz ilişkilidir. Fosil kapsamı ve stratigrafik konumuna göre formasyon, Jura-Üst Kretase yaş aralığındadır. 8. Akçaldağı Formasyonu (Krüa) Formasyon adını ilk kez Ulu (1983) kullanmıştır. Birim; fosilli, bol eklemli, kalsit dolgulu kumlu kireçtaşı ile karbonat çimentolu kumtaşı ardalanmasından oluşmuştur. Formasyon Çakozdağı Formasyonu ve üzerindeki örtü kayaları ile açısal uyumsuz ilişkilidir. Birim Üst Kretase yaşlıdır. Bolkardağı Birliği Birlik adını, Orta Toroslar daki Bolkardağları ndan almıştır. Bu birlik çoğunlukla yeşil şist fasiyesli metamorfikleri kapsar. Bolkardağı Birliği Menderes masifi ve olasılıkla Kırşehir masifinin örtüsünü oluşturur. Birliğin en yaşlı birimi Devoniyen şist ve mermerleridir (Özgül, 1976). 1. Dumlutepe Formasyonu (Pmd) Formasyon adını ilk kez Ulu ve diğ. (1997) kullanmıştır. Bolkardağı Birliği nin en yaşlı birimi olan formasyon, dolomitik ve kristalize kireçtaşları ile ve bunlarla ardalanan mikalı şeyllerden oluşur. En üst seviyelerinde boksit cepleri içerir. Birim üzerindeki Gerdekesyayla Formasyonu ile uyumlu ilişkilidir. Formasyon yaşı Üst Permiyen dir. 13

34 2. Gerdekesyayla Formasyonu (Trg) Şeyl-dolomitik kireçtaşı ve şist ardalanmasından oluşan birimi Demirtaşlı ve diğ. (1975) adlamıştır. Formasyon tabanda şeyl killi kireçtaşı ardalanması ile başlar. Bunu dolomitik kireçtaşları şeyl ve killi kireçtaşı ardalanması takip eder, daha üste doğru kurtçuk izli kireçtaşı gözlenir. En üstte ise şeyl ve kireçtaşı ardalanması yer alır. Dolomitik kireçtaşları ile ardalanan şist içinde yer yer diyabaz arakatkıları ile glakofan şistler gözlenir. Formasyon alttaki Dumlutepe ve üstteki Ballıktepe Formasyonları ile uyumlu ilişkilidir. Fosil bulgularına ve stratigrafik konumuna göre Alt- Orta Triyas yaşındadır. 3. Ballıktepe Formasyonu (TrJb) Formasyon adını ilk kez Ulu ve diğ.(1994) kullanmıştır. Birim; mermer, kristalize kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve dolomitten oluşmuştur. Formasyon altındaki Gerdekesyayla ve üstündeki Andıklıktepe Formasyonları ile geçişli ilişkilidir. Özcan ve diğ.(1990), birimin metamorfik olmayan; eşdeğeri olan Loras Formasyonu içinde Alt Anizyen-Üst Jura yaş aralığını veren fosiller bulmuştur. Buna göre formasyonun yaşı Orta Triyas- Üst Jura yaş aralığında olabileceği kabul edilmiştir. 4. Andıklıktepe Formasyonu (Kra) Formasyon adını ilk kez Ulu ve diğ. (1994) kullanmıştır. Birim; altta gri renkli, pelajik çamurtaşı radyolaryalı çört ara bantlı pelajik rekristalize kireçtaşları ile başlar, üste doğru giderek artan çört bantlarına geçer. Bu istif içerisinde yer yer gri renkli, kristalize türbiditik kireçtaşları ile yeşilimsi renkli şeyl arakatkıları da gözlenir. Bunların da üstünde çört yumrulu ve radyolaritli, çört arabantlı kristalize kireçtaşı yer alır ve birim en üstte çört arakatkılı pelajik kristalize kireçtaşları ile son bulur. Formasyon, altındaki Ballıktepe ve üstünddeki Koçyaka Formasyonları ile geçişli ilişkilidir. Formasyon un yaşı Berriasiyen-Alt Mestriştiyen yaş aralığındadır. 5. Koçyaka Formasyonu (Krük) Formasyon adı ilk kez Ulu ve diğ. (1994) tarafından kullanılmıştır. Birim; kalsitürbidit, olistostromal kumtaşı, şeyl ara katkıları ile başlar, üste doğru serpantin, volkanit, çört, lisvenit, dünit, gabro ve çörtlü kristalize kireçtaşı blokları içeren seviyelerle devam eder. Koçyaka Formasyonu, altındaki Andıklıktepe Formasyonu ile geçişli, üzerindeki örtü kayalarına ait birimlerle de uyumsuz ilişkilidir. Stratigrafik konumları ve önceki çalışmalar değerlendirildiğinde birime Mestriştiyen yaşı verilebilir (Ulu ve diğ., 1994). Bozkır Birliği Bu birlik, temel kesimi yersel olarak haritalanabilecek boyutta büyük ofiyolit kütlesi ile, bunun üzerine çökelmiş pelajik kireçtaşı ve en üstte yeniden çökelen pelajik ve/veye resifal karbonatlar, spilitler ve/veya radyolaritler, Pedra-Verde tipi yeşil tüfler ile diyabaz, serpantinit ve diğer ultramafik bloklardan ibaret bir olistostromal melanjdan oluşan kompleks bir naptır. Bozkır Birliği, Toroslar ın değişik kesimlerinde değişik adlar altında incelenmiştir. Bozkır Birliği (Özgül, 1976), Karaman Melanjı (Koçyiğit, 1976), Ofiyolitli Melanj (Demirtaşlı ve diğ., 1975). 1. Güneydağı Ofiyoliti (Mof) Bolkardağları kuzeyinde, Ereğli-Ulukışla havzasında, Ereğli doğusundaki Güneydağı nda bulunan başlıca peridodit, gabro, serpantinit gibi derinlik kayaçları ve yastık lavlardan oluşmuştur. Güneydağı Ofiyoliti üzerinde yer alan globotruncanalı pelajik kireçtaşları (Çiftehan Formasyonu); tabanında yuvarlak ofiyolit çakıllarından oluşan bir taban çakıltaşı ile başlar. Bu da; bu ofiyolit kütlesinin Kampaniyen den önce yerleştiğini gösterir. 2. Çiftehan Formasyonu (Kuç) Formasyon adını ilk kez Demirtaşlı ve diğ. (1975) kullanmıştır. Birim tabanda yuvarlaklaşmış ofiyolit çakılları içeren ince bir taban konglomerası ile başlar. Üste doğru ofiyolitik olistromlar ve olistolitler ile aglomeralar içeren kumlu pelajik kireçtaşları ile devam eder. Formasyonun en üst kesimleri çörtlü kireçtaşlarından oluşur. Formasyon altındaki Güneydağı Ofiyoliti ve üzerindeki Bloklu Filiş ile açısal uyumsuz ilişkilidir. Fosil bulgularına göre formasyon Kampaniyen- Alt Mestriştiyen yaşındadır. 3. Bloklu Filiş (Krüf) Birim, ilk kez Ulu ve diğ. (1994) tarafından tanımlanmıştır. Formasyon tabanda ince bir çakıltaşı seviyesi ile başlar, üste doğru kiltaşı, kumtaşı ve şeyl ardalanması ile devam eder. Bunların üzerinde çakıltaşı, kumtaşı ve şeyl ardalanması yer alır. Daha üste doğru formasyon içinde çeşitli yaş ve boyutlarda kireçtaşı ve kuvarsit blokları bulunmaktadır. 14

35 Bloklu Filiş, altındaki Çiftehan Formasyonu ve üzerindeki örtü kayalar ile açısal uyumsuz ilişkilidir. Fosil kapsamına göre formasyonun yaşı Mestriştiyen dir. Örtü Kayaları Birlik adı altında toplanan temel kayalar üzerine uyumsuz olarak gelen Paleosen-Eosen ve daha genç yaşlı birimler Örtü Kayaları adı altında incelenmiştir. Örtü Kayaları Miyosen öncesi yaşlı topluluklarından oluşan Paleo-Otokton Örtü Kayalar ile, Miyosen ve sonrası yaşlı birimlerden oluşan Neo-Otokton Örtü Kayaları olarak iki kaya topluluğundan oluşmuştur (Ulu, 1998). 1. Paleo-otokton Örtü Kayaları Bu örtü kayaları içinde, Üst Paleosen-Alt Eosen yaşlı Belbağ Formasyonu ile Üst Lütesiyen yaşlı Sarıtaş Formasyonu ayırtlanmıştır Belbağ Formasyonu (Teb) Formasyon adı ilk kez Ulu (1983) tarafından verilmiştir. Birim; tabanda, Triyas ve daha yaşlı kaya birimleri ve özellikle Alanya Birliği nin birimlerinden kopan çeşitli cinste bloklardan oluşmuş bir taban çakıltaşı ile başlar, üste doğru çörtlü kireçtaşlarından, mikrobreşik kireçtaşlarına, daha üste doğru da kireçtaşı-kumlu kireçtaşı ardalanmasına geçer. Formasyon, altındaki Alanya Birliği ile açısal uyumsuz; üzerindeki Sarıtaş Formasyonu ile de uyumsuz ilişkilidir. Fosil bulgularına göre birimin yaşı Üst Paleosen-Alt Eosen yaş aralığındadır Sarıtaş Formasyonu (Tes) Formasyon adını ilk kez Ulu (1983) vermiştir. Birim; altta kumlu kireçtaşı-kumtaşı ardalanması ile başlar; üste doğru konglomeratik kumtaşı, çakıltaşı-kumtaşı nöbetleşmesi ile devam eder. Daha üste doğru kumtaşı, silttaşı ve kumtaşı, kumlu kireçtaşı ardalanmasına geçer. Formasyon transgresif aşma özelliğine sahip olduğundan daha yaşlı birimler üzerinde açısal uyumsuzdur. Aladağ Birliği nin birimleri, formasyonu tektonik olarak üzerler. Fosil kapsamına göre formasyon Üst Lütesiyen yaşındadır. 2. Neo-otokton Örtü Kayaları Oligosen-Miyosen ve sonrası yaşlı kayalar bu isim altında toplanmıştır Çavuşlar Formasyonu (Tolç) Formasyona adını ilk kez Demirtaşlı (1983) vermiştir. Birim, başlıca kumtaşı ve çakıltaşı ile az miktarda şeyl, killi kireçtaşı ve marnlardan oluşur. Formasyon kendisinden daha yaşlı birimler ve üzerindeki Karaisalı Formasyonu ile açısal uyumsuz ilişkilidir. Stratigrafik konumuna göre formasyona Oligosen-Miyosen yaşı verilmiştir Karsantı Formasyonu (Tolk) Formasyon adını ilk kez Yetiş (1988) kullanmıştır. Birim tabanda olistostromal görünümündeki yeniden çökelen çakıltaşları ile başlar, üste doğru kumtaşı-şeyl ardalanması belirginleşir. Formasyon, altındaki Bozkır Birliği ne ait birimler üzerinde açıssal uyumsuz, üzerindeki Gildirli Formasyonu ile de uyumsuz ilişkilidir. Stratigrafik konumuna göre Oligosen yaşındadır Gildirli Formasyonu (Tgi) Başlıca konglomera-kumtaşı, silttaşı-kiltaşı ve killi kireçtaşı-marn gibi belirgin üç kaya biriminden oluşan formasyon, Oligo-Miyosen zamanında bölgede oluşan akarsu, geçiş ortamı (taşkın ovası, göl, lagün bataklık, kıyı) ve sığ deniz gibi ortam ve alt ortamlarda çökelmiştir. Gildirli Formasyonu, oturduğu birimler üzerine uyumsuz olarak gelmektedir. Formasyon, Karaisalı Formasyonu ile düşey geçişlidir. Formasyonunun kalınlığı oturduğu eski topoğrafyanın (paleotopoğtafya) özelliklerine bağlı olarak çok değişken olup, m. arasında değişmektedir. Schmıdt (1961) bu formasyona Alt Miyosen yaşı vererek Gildirli Formasyonu adını vermiştir Fakırca Üyesi (Tgif) Üye adını ilk kez Gedik ve diğ. (1979) kullanmıştır. Birim; beyaz-krem renkli görünüşü ile Gildirli Formasyonu içinde kolayca tanınabilir. Şeyl ve marnlardan oluşan üye yer yer silttaşı bantları da kapsar. Fakırca üyesi, Gildirli Formasyonu içinde yer alır. Fosil kapsamına göre yaşı Üst Oligosen- Alt Miyosen dir Kaplankaya Formasyonu (Tkp) Formasyon adını ilk kez Yetiş ve Demirkol (1986) kullanmıştır. Birim; tabanda seyrek çakıllı kumtaşı-kumtaşı ile başlar, üste doğru kumtaşı-silttaşı ardalanmasına geçer. 15

36 Bunların da üzerinde marnlar, daha üste doğru da marnlar, killi- kumlu resifal kireçtaşı ile şeyl ardalanması yer alır. Formasyon, altındaki Gildirli Formasyonu ve üstündeki Karaisalı Formasyonu ile geçişli ilişkilidir. Fosil kapsamına göre Burdigaliyen- Langiyen yaş aralığındadır Karaisalı Formasyonu (Tka) Karaisalı Formasyonu genellikle beyaz, açık gri, bej renklerde, yer yer bol algli, mercanlı, gastrapod ve lamelli kavkılı, killi, yumrulu, erime boşluklu, yer yer iyi katmanlı resifal kireçtaşlarından oluşmuştur. Karaisalı Formasyonunun karbonatlı kıyı (resif) ortamında çökeldiği söylenebilir. Formasyon Gildirli formasyonu üzerinde bulunmaktadır. Üst seviyelerini yanal ve düşey geçişli olarak Güvenç Formasyonu oluşturmaktadır. Formasyonun yaşı Alt-Orta Miyosen olarak saptanmıştır Köselerli Formasyonu (Tkö) Formasyon adı ilk kez Gedik (1982) tarafından kullanılmıştır. Ana litolijisi marn olup yer yer killi kireçtaşı, kireçtaşı, kumtaşı ve çakıltaşı bantları içerir. Doğrudan temel üzerine geldiği yerlerde alt sınırı açısal uyumsuz, Gildirli Formasyonu üzerinde uyumludur. Karaisalı Formasyonu ile yanal ve düşey geçişlidir. Formasyonun yaşı Langiyen-Serravaliyen dir Cingöz Formasyonu (Tc) Formasyon adını ilk kez Schmidt (1961) kullanmıştır. Birim; tabanda çakıltaşı, çakıllı kumtaşı ve amalgamasyonlu kumtaşı ardalanması ile bunları kesen bir seri kanal dolguları ile başlar, üste doğru daha az çakıllı kumtaşı, kumtaşı ve şeyl ardalanmasına, daha üste doğru ise kumtaşı-şeyl ardalanması ile kumtaşı bantları içeren şeyllere geçer. Formasyon, altındaki Karaisalı Formasyonu ve üzerindeki Güvenç Formasyonları ile geçişli ilişkilidir. Fosil bulgularına göre yaşı Üst Burdigaliyen- Serravaliyen dir Güvenç Formasyonu (Tgü) Yeşilimsi gri, gri, beyazımsı sarı renklerde olan Güvenç Formasyonu stratigrafik olarak alt bölümlerde killi kireçtaşı-marn, üst bölümlerde kiltaşı-sittaşı birimlerinin egemen olduğu çökellerden meydana gelmiştir. Alt-Orta Miyosen zamanında bölgede oluşan resif önü, sığ-derin deniz ortamlarında çökelen Güvenç Formasyonu, Karaisalı Formasyonu ile yanal ve düşey geçişli olup, bazı yerlerde bu formasyon ile yalancı diskordans görünümündedir. Güvenç Formasyonu üzerine, Kuzgun Formasyonu konkordan ve girik olarak gelmiştir. Formasyon un yaşı Miyosen'in Langiyen- Serravaliyen-Tortoniyen katlarını temsil etmektedir. Birimlerin fasiyes özelliklerine göre Güvenç Formasyonunun resif önü sığ deniz-derin deniz ortamlarında çökeldiği söylenebilir Kuzgun Formasyonu (Tku) Çalışılan bölgede sarımsı beyaz, yeşilimsi, gri-syah renklerde olan Kuzgun Formasyonu kumtaşı-konglomera, resifal kireçtaşı, tüfit ve kiltaşı(şeyl)-marn-silttaşı gibi belirgin dört birimden oluşmuştur. Kuzgun Formasyonu alttaki formasyonlar üzerine uyumlu ve geçişli olarak gelir. Formasyonun üzerine, Handere Formasyonu uyumlu ve geçişli olarak gelmektedir. Kuzgun Formasyonunun kalınlığı metre arasında değişmekte ve kıyı-sığ deniz ortamı koşullarında çökelmiştir. Formasyonun yaşı Tortoniyen-Messiniyen dir Handere Formasyonu (Th) Beyazımsı, sarımsı, yeşilimsi, gri ve siyah renklerde olan Handere Formasyonu kiltaşı (şeyl)-marn- silttaşı, fosilli oolitik kireçtaşı, alçıtaşı (jips) ve kumtaşı-konglomera gibi belirgin dört birimden oluşmuştur. Handere Formasyonu alttaki Kuzgun Formasyonu üzerine uyumlu olarak gelmektedir ve geçişli dokanaklıdır. Bu formasyon üzerine Kuvaterner birimleri diskordan olarak gelmektedir. Handere Formasyonunun üzeri genellikle Kuveterner Birimleri ile örtülü olduğundan kesin kalınlığı bilinmemektedir. Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı formasyon, kurak-sıcak iklimler ile sık sık değişen küçük ölçekli transgresyon ve regresyonlar sonucu oluşan sığ deniz ve geçiş (kıyı, lagün, delta, gelgit) ve akarsu ortamlarında çökeldiği söylenebilir Taraça (Qt) Bölgede Şenol (1989) un glasi tipi konglomera veya konglomeratik kaliş olarak tanımladığı birimin aynısı olanyüksek Seki Konglomeraları aşınma yüzeyleri üzerinde çökelmişlerdir. Pliyosen- Pleyistosen zamanında oluşan bu yüzey, kuzeyden güneye doğru göreceli olarak eğimi azalan doğu-batı yönünde ondülasyon gösteren, enine ve boyuna onlarca km. uzanımı olan Adana-Mersin hattı güneyinde denize erişen etekdüzü şeklinde bir morfolojik birimdir. Birim 2-25 cm. boyutlarında çakıllı, kum, silt ve kil matriksli, karbonat (kaliş) çimento ile sıkı-çok sıkı tutturulmuş, iç yapısız ve kötü boylanmalıdır. 16

37 Bu birimin mostrası genellikle Mersin-Tarsus hattının kuzey bölümlerindeki vadi yamaçlarının üst bölümlerinde, kalişlerin altında sıkça görülmektedir. Alüvyon yelpazesi fasiyes özelliklerine benzerlik gösteren bu birimin üzerinde genellikle sıvama şeklinde kaliş görülür Kaliş (Qk) Kaliş (Qk), özelikle killi-kalkerli tortul istiflerin tamamen ayrışmış kesimi içerisinde ve üzerinde oluşan bir kimyasal tortul birimdir. Suda çözünür tuzlar ve asılı maddenin kimyasal ve fiziksel özellikleri farklıdır. Bu farklılığın doğal sonucu olarak, kapillarite ile yükselme sırasında yer yer birbirlerinden ayrılırlar. Bu nedenle kaliş, yüzeye doğru genellikle sertken ve alt dokanağına doğru yüksek plastisiteli, parlak yüzeyli, dolgulu çatlaklı ve kalker yumrulu killi seviyelerden oluşan yumuşakken seviyelerini içerir. Sertken, çok sayıda yatay ve yataya yakın ince çökelim bantlarından oluşup, yüzeye doğru kütlesel görünüm kazanır (Yılmazer, 1991b). Kaliş, çalışma alanındaki düşük eğimli eski yamaçlarda genellikle denize eğimli olarak gözlenmekte, genellikle çökeldiği yüzeyin eğimini, daha düşük derecede olmak üzere yansıtmaktadır. Bu nedenle, ova kesimlerinin dışındaki sahalarda 10 dereceye kadar eğim kazanabilmektedir. Çalışma bölgesinde kalınlığı, 6 metreye kadar ulaşmaktadır. Kalişlerin yaşı, Kuvaterner dir Yamaç Molozu (QYm) Morfolojik olarak yaşlılar üst seviyelerde ve vadi tabanlarında yer alır. Bunlara dağ eteklerinde ve vadilerin memba bölümlerinde sıkça rastlanır. Kırıntılar, üzerine oturduğu kayalardan ve yakın çevredeki birimlerden türemiş olup, blok boyundan kil boyuna kadar değişir ve köşelidir. Kötü boylanmalı, yaşlıların karbonat çimento ile sıkı tutturulmalarına karşın yenileri gevşektir Delta Çökelleri (Dç) Siciliyen sonlarında Adana bölgesinde meydana gelen çöküntü alanlarının daha sonra oluşan akarsu ve kolları tarafından getirilen materyallerle dolması sonucu delta çökelleri birikmiştir (Şenol, 1989) Akarsu Sekisi (SA) Çalışma bölgesinde genellikle devamlı akan akarsuların vadi tabanında yer alan bu birimin kalınlığı metre, genişlikleri metre arasında değişen mercek ve kama şeklindedirler. Sık sık yan dereler tarafından aşındırılarak parçalara bölünmüşler, küçülmüşler veya yok olmuşlardır. Yaşlılar karbonat çimento ile orta-sıkı tutturulmalarına karşın daha genç olanlar gevşektir. Bu akarsular ilk olarak Tirreniyen başlarında oluşmuşlardır (Şenol ve Diğ., 1993) Kumullar (Ku) Yakın tarihte ve günümüzde kıyıda esen şiddetli rüzgarların etkisi ile kıyıdaki kumların onlarca metre içerilere kadar taşınması sonucu bölgede kıyı kumulları oluşmuştur. Bunlar kıyı boyunca yayılım gösteren 1-10 metre yükseklikteki tepecikler veya şeritler halindedir. Bitki örtüsünden yoksun olanlar, rüzgarın etkisi ile hareket ederler ve sık sık yer değiştirirler. Kumulların kaynak kayasının Miyosen öncesi metamorfikler, mağmatikler, ofiyolitler, Neojen ve daha genç birimlerden türediği söylenebilir. A Metamorfizma ve Mağmatizma Genel litolojiler ve özellikleri, bütün denizin sığ koşullarda olduğunu ve açık denizlere irtibatlı bir çanak özelliğini taşıdığına işaret etmektedirler. Çanak kontinentten devamlı bir beslenme görmemiş, genellikle kimyasal reaksiyonlar fonksiyonlarını sürdürmüşlerdir. Bu çökelmede mikroorganizmalar büyük rol oynamışlardır. Fauna fazlaca zengin görülmemiş, fakat fertlerin çokluğu dikkati çekmiştir. Oolitlerin pizolit boyuna (5 cm.ye kadar) erişmeleri temiz denizin enerjisinin yüksek olduğuna işaret etmektedir. Resif mercanları ise bu denizin sıcaklığının normalin üzerinde olduğunu ve açık denize geçiş yaptığını ispatlarlar. Đklim ılık veya sıcak geçmiştir. Silifke'de, Erdemli ve Mersin'in kuzeyinde rastlanan taban konglomerasının hemen üzerindeki ostrea ve echinid'li seviyeler burdigaliyen yaşını vermişlerdir. Oysa Mut-Kozlar kesitinde bu fosillere istifin 600 m. de rastlanmıştır. Bu alttaki 600 m.lik seviye kesif karakterli ve yer yer oolitik kireçtaşları ile temsil edilmiştir. Đçinde sadece geniş yayımlı fosillere rastlanabilmiştir. Ostrealı seviye burdigaliyen yaşını verdiğine göre bu alttaki istif burdigaliyenin alt seviyesi ve akitaniyen olarak kabul edilebilir. 17

38 Orta miyosen denizinin baseni Mut-Silifke şeridinde devamlı çökmekte ve kalın istifin teşekkülüne zemin hazırlamaktadır. Bu çökelme N-S doğrultulu düşey faylarla kontrol edilmektedir. Ermenek-Gülnar Đlçeleri yönünde bu çökelmeler tedricen olmuştur. Buna karşılık Erdemli- Fındıkpınarı çevrelerinde subsidans asgaridir. Bundan dolayıdır ki havzanın bu kesiminde çökelme kalınlığı orta miyosende 170 m. geçmemiştir. Bu faraziyeden gidilerek yapılan gözlemlerde elde edilmiştir ki; Mut-Kozlar kesitinde rastlanan 600 m.lik seviyenin karşılığı Silifke-Mersin arası şeritte yoktur. Sahil şeridinde orta miyoseni örten pliyosenin altında üst miyosene rastlanmamıştır. Bu da deniz regresyonunun şimdiki kara kesiminde miyosende olduğuna işaret etmektedir. A Tektonik ve Paleocoğrafya Đlde bulunan tektonik birlikler ve örtü kayaları Şekil A. 5. de gösterilmektedir. Çalışma alanı, coğrafik açıdan batıda sağ yönlü Kırkavak fayı, doğuda sol yölü Ecemiş fayı gibi iki ana doğrultu atımlı fay arasında kalan Orta Toroslar içerisinde yer almaktadır. Orta Toroslar bu iki fay arasında olduğundan dolayı Batı-Doğu Toroslara göre daha çok güneye hareket eder. Toros Kuşağının karakteristik özelliklerini daha iyi göstermesinden dolayı Orta Toroslar üzerinde daha çok araştırmalar yapılmıştır. Bu araştırmalar sonucunda stratigrafik, yapısal ve metamorfik özelliklerinden dolayı, Orta Torosların birçok tektono-stratigrafik kaya birliliğine sahip olduğu bulunmuştur ( Blumenthal,1947; Özgül, 1971). Bu kaya birlikleri, tüm Senoniyen Lütesiyen boyunca Orta Torosların kompleks nap yapısı veren yatay hareketlerle birbirinin üzerine faylanmışlardır: Bu tektono-stratigrafik birimler; Geyik Dağı, Aladağ Dağ, Boklar Dağı, Bozkır, Antalya ve Alanya birlikleridir. Üst Kretase sırasında Tetis in kapanması sonucu tüm Toroslar boyunca ofiyolit bindirmeleri bu birimler üzerine yürümüşlerdir. Đnceleme alanında bulunan Güneydağı Ofiyoliti, Üst Kretase den yaşlı birimler üzerine bindirme ile gelmiştir. Geyikdağı birliliği en altta olmak üzere diğer birlikler birbirleri üzerine bindirmeler yapmıştır. Mersin ve çevresinin Landsat TM 432 [RGB] Band Kompoziti ve Çizgisellik haritasına göre kırık ve fayların genel doğrultusu KD-GB yönlü olmakla beraber KKB-GGD yönlü faylarda çalışma alanı içinde yaygındır. Fayların genel doğrultusu tüm Toroslarda gelişen bindirme yönlerine paraleldir. Torosların sıkışma tektoniğine bağlı olarak formasyonlarda KD-GB yönlü antkinal ve senklinaller gelişmiştir. Bolkar Dağlarında Büyükeceli civarında kıvrımlanmalar haritalanabilmiştir. Çalışma alanı içindeki Tersiyer birimlerinde herhangi bir kıvrımlanma gözlenmemektedir. Ecemiş fayı çalışma alanında Gülek civarında da gözlenen Ecemiş Fay Koridoru, bazı bölgelerde 5 km genişliğe sahiptir. Tersiyer sediman ları ile dolmuştur. Çalışmacıların çoğu Ecemiş fay kuşağının sol yönlü doğrultu atımlı fay olduğunu ifade etmişlerdir. Kalın orta miyosen örtüsünün 2000 m. yüksekliklerde görünüşü, orta miyosenden beriye Anadolu'nun hiç olmazsa bu kesiminde dipten düşey bir tazyikle yükseldiğine işaret etmektedir. Orta miyosenin bu yüksekliklerde yalak denebilecek derecede, hiçbir kıvrılmaya maruz kalmadan bulunması dikkate şayandır. Denize doğru eğimlerde tedricen artmakta, kıyıda m.yi bulmaktadır. Ayrıca gelişmiş eklemler, kırıklar ve E-W doğrultulu gravite fayları ile orta miyosenin hiç bir kompresyona maruz kalmadan yüksekliğini söyleyebiliriz. Pliyosen çalışılan alan içinde en fazla 400 m. yükseklikte tespit edilmiştir. Anadolu bu kesimde pliyosen devrine kadar m.lik bir irtifaya erişen epiorojenik hareketli yükselmiş ve yükselmektedir. 18

39 Şekil A. 5: Mersin Đlinde Bulunan Tektonik Birlikler ve Örtü Kayaları Gösteren Harita. 19

40 SONUÇ: Yukarıdaki bölümlerde ayrıntılı olarak anlatıldığı üzere Toros Dağları Mersin i bir duvar gibi Đç Anadolu dan ayırır. Đlin doğusuna doğru gidildikçe, denizden yavaş yavaş uzaklaşan dağ sıraları ile deniz arasında geniş düzlükler oluşur. Bu geniş düzlüklerde yerleşim merkezleri ve sanayi kuruluşları yer almaktadır. Mersin sahil bandının çok uzun olması nedeniyle yapılaşmaların yoğun olduğu yerler kıyı bandı üzerindedir. Jeolojik konum açısından günümüze kadar kalabilen en yaşlı denizi (190 milyon yıl) Akdeniz e kıyısı olan ilimizde, kıyı doldurularak alan kazanma işlemleri yapılmış buda beraberinde denizdeki doğal hayatın etkilenmesine ve kıyıların tahribine yol açmıştır. Ayrıca Đlin doğusunda yoğunluk kazanmış sanayi kuruluşları alivyon zemin üzerine ve kıyıya yakın yerlerde kurulmuştur. Gerekli bilimsel(zemin etüdü vb.) çalışmalar yapılmadan ve çevre düzeni planları olmadan yerleşim yerlerinin ve sanayi kuruluşlarının kurulması çarpık yapılaşma, erozyon, deniz kirliliği, su kirliliği gibi birçok çevre problemleri ile karşılaşılmaktadır. KAYNAKÇA 1.M.T.A. Doğu Akdeniz Bölge Müdürlüğü, ADANA 2.BLUMFENTHAL, M., Cenubi Anadolu Torosların Sahil Sıra Dağlarında Silifke-Anamur Arasındaki Jeolojik Đncelmeler. MTA Rapor No: Ankara, TERNEK, Z., Mersin Tarsus Kuzey Bölgesi Jeolojisi MTA Rapor No: 44/45, Ankara, Aralık 1953, 4.TERNEK, Z., Adana Havzasının Alt Miyosen (Buradgaliyen) Formasyonları, Bunların diğer Formasyonlarla Olan Münasebetleri ve Petrol Đmkanları. MTA Enstitüsü Dergisi (40), Ankara,

41 B. DOĞAL KAYNAKLAR B. 1 ENERJĐ KAYNAKLARI B Güneş Mersin Đline ait yıllık tüketilen toplam güneş enerjisi miktarı ve net olarak ne kadar kullanıldığı hakkında bir çalışma yoktur. Fakat Đlde iklimin sıcak oluşundan dolayı yaz ve kış aylarında güneş enerjisinden ısıtmada faydalanılmaktadır. Tablo B. 1: Günlük Ortalama Güneşlenme Süresi (saat,dakika), Günlük Ortalama Güneşlenme Şiddeti ( cal/cm^2.dak) ve Aylık En Yüksek Güneşlenme Şiddeti ( cal/cm^2.dak) Đstasyonun Çalışma Süresi Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık ort. Günlük Ort. Gün. süresi (saat,dakika) 05:07 05:39 06:48 07:31 08:43 10:01 10:09 10:01 09:24 07:47 05:53 04:54 07:40 Günlük Ort. Gün Şiddeti(cal/cm^2.dak.) Aylık En Yük. Gün. Şiddeti(cal/cm^2.dak.) Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı Tablo B. 2: Yılı Günlük Ortalama Güneşlenme Süresi (saat,dakika), Günlük Ortalama Güneşlenme Şiddeti (cal/cm^2.dak.) ve Aylık En Yüksek Güneşlenme Şiddeti ( cal/cm^2.dak.) Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık ort. Günlük Ort. Gün. 05:54 05:15 06:50 07:14 09:02 10:15 10:37 09:48 09:32 07:19 06:16 05:56 07:50 süresi (saat,dakika) Günlük Ort. Gün Şiddeti(cal/cm^2.dak.) Aylık En Yük. Gün Şiddeti(cal/cm^2.dak.) Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı-2007 B Su Gücü Mersin Đli dahilindeki akarsuların, DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü ne ait akım gözlem istasyonlarında ölçülen akım değerleri Tablo B.4' de verilmektedir. Denizlerde dalga enerjisi, dalgaların yüksekliği ve hızı hakkında bilimsel bir çalışma yapılmadığından dolayı bilgi verilememiştir. B Kömür Tablo B.3: Đlde Bulunan Kömür Yatakları ve Özellikleri Yatağın Kimyasal Özellikleri Rezerv(1.000 Ton) Bulunduğu Yer Su Kül Kükürt KCal/Kg Gör Muh Mum Jeo Açıklama Tarsus-Çamlıyayla (Linyit) %19.00 %35.00 % Kapalı Đşletme MTA Doğu Akdeniz Bölge Müdürlüğü B Doğalgaz Đl sınırları içinde doğalgaz rezervleri yoktur. B Rüzgar Đl sınırları içerisinde yapılan rüzgar ölçümleri (maksimum rüzgar yönü ve hızı, kuvvetli rüzgar gün sayısı, fırtınalı gün sayısı) C Rüzgar konusunda verilmektedir. Rüzgar enerjisi doğal potansiyeli konusunda ayrıntılı bir çalışma bulunamamıştır. B Biyokütle Đl sınırları dahilinde biyokütle enerjisinin kullanımı konusunda bir çalışma bulunamamıştır. B Petrol Đl sınırları içerisinde petrol rezervi yoktur. Mevcut olan petrol rafinerisi (Ataş) kapatılarak petrol depolama tesisine dönüştürülmüştür. 21

42 Tablo B.4: Mersin Đline Ait DSĐ nin Akım Gözlem Đstasyonları ve Akım Değerleri DELĐÇAY PUĞKARACADAĞ PAMUK DERESĐ KEŞBÜKÜ EFRENK ÇAYI HAMZABEYLĐ LAMAS ÇAYI SARIAYDIN GÖKSU NEHRĐ KRAVGA KÖPRÜSÜ KURUCAK DERESĐ ÇATALDEĞĐRMEN PINARLAR DERESĐ ANAMUR KAPLANCA DERESĐ - DAĞLIKÖYÜ ALATA ÇAYI SARILAR Temmu Ağusto Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Eylül Toplam z s Akım(hm 3 ) 0,284 3,588 7,224 6,563 8,703 13,987 9,153 15,480 1,790 1,076 0,641 0,681 69,172 Aylık ort.( m 3 /sn) 0,106 1,384 2,697 2,450 3,566 5,222 3,531 5,780 0,691 0,402 0,239 0,263 2,194 Verim (lt/sn/km 2 ) 0,334 4,367 8,508 7,730 11,248 16,473 11,140 18,232 2,179 1,268 0,755 0,829 6,922 Akış(mm) 0,896 11,320 22,789 20,705 18,868 44,122 28,875 48,833 5,648 3,395 2,021 2, ,620 Akım(hm 3 ) 9,150 14,695 22,849 24,522 27,919 44,538 78,103 90,251 55,969 21,298 11,386 8, ,085 Aylık ort.( m 3 /sn) 3,416 5,669 8,531 9,156 11,439 16,629 30,132 33,696 21,593 7,952 4,251 3,242 12,975 Verim (lt/sn/km 2 ) 5,703 9,464 14,242 15,285 19,096 27,760 50,304 56,254 36,048 13,275 7,097 5,413 21,662 Akış(mm) 15,276 24,532 38,146 40,939 37,307 74, , ,670 93,437 35,556 19,009 14, ,643 Akım(hm 3 ) 2,237 3,701 7,713 10,772 10,862 16,320 18,666 10,138 4,015 2,193 1,716 1,652 89,985 Aylık ort.( m 3 /sn) 0,835 1,428 2,880 4,022 4,450 6,093 7,201 3,785 1,549 0,819 0,641 0,637 2,862 Verim (lt/sn/km 2 ) 2,037 3,483 7,023 9,809 10,854 14,862 17,564 9,232 3,778 1,997 1,562 1,555 6,980 Akış(mm) 5,457 9,028 18,811 26,273 23,943 39,806 45,527 24,726 9,792 5,349 4,185 4, ,926 Akım(hm 3 ) 5,529 5,398 7,458 8,627 7,319 18,947 30,979 18,458 10,298 8,148 6,931 5, ,049 Aylık ort.( m 3 /sn) 2,064 2,083 2,784 3,221 2,999 7,074 11,952 6,892 3,973 3,042 2,588 2,298 4,247 Verim (lt/sn/km 2 ) 13,199 13,316 17,803 20,594 19,174 45,229 76,419 44,064 25,402 19,452 16,545 14,695 27,158 Akış(mm) 35, ,516 47,684 55,158 50, , , ,020 65,843 52,099 44,313 38, ,559 Akım(hm 3 ) 35,175 56, , , , , , ,026 57,107 37,975 31,883 30, ,326 Aylık ort.( m 3 /sn) 13,133 21,903 40,056 41,689 47,253 76,886 91,490 48,173 22,032 14,178 11,904 11,586 36,690 Verim (lt/sn/km 2 ) 4,386 7,316 13,379 13,924 15,783 25,680 30,558 16,090 7,359 4,736 3,976 3,870 12,255 Akış(mm) 11,749 18,962 35,834 37,294 33,986 68,782 79,206 43,095 19,074 12,864 10,649 10, ,344 Akım(hm 3 ) 0,610 1,825 4,646 8,936 9,516 6,178 3,014 1,403 0,674 0,293 0,179 0,237 37,480 Aylık ort.( m 3 /sn) 0,228 0,702 1,735 3,336 3,899 2,307 1,163 0,524 0,260 0,109 0,067 0,091 1,202 Verim (lt/sn/km 2 ) 1,173 3,621 8,941 17,198 20,095 11,890 5,994 2,699 1,341 0,563 0,345 0,470 6,194 Akış(mm) 3,142 9,386 23,948 46,063 41,977 31,845 15,536 7,230 3,476 1,508 0,923 1, ,253 Akım(hm 3 ) 0,089 0,351 0,882 0,965 0,990 0,895 0,629 0,360 0,174 0,097 0,068 0,055 5,277 Aylık ort.( m 3 /sn) 0,033 0,135 0,329 0,360 0,406 0,334 0,243 0,135 0,067 0,036 0,025 0,021 0,177 Verim (lt/sn/km 2 ) 1,502 6,159 14,963 16,374 18,435 15,183 11,039 6,116 3,057 1,651 1,149 0,959 8,049 Akış(mm) 4,023 15,964 40,078 43,857 39,967 40,666 28,612 16,382 7,924 4,421 3,079 2, ,457 Akım(hm 3 ) 0,018 0,085 0,421 0,609 0,664 0,869 0,581 0,385 0,195 0,037 0,013 0,003 3,879 Aylık ort.( m 3 /sn) 0,007 0,033 0,157 0,227 0,272 0,324 0,224 0,144 0,075 0,014 0,005 0,001 0,124 Verim (lt/sn/km 2 ) 0,157 0,778 3,742 5,415 6,476 7,722 5,337 3,425 1,792 0,332 0,112 0,026 2,943 Akış(mm) 0,420 2,015 10,022 14,503 13,217 20,684 13,883 9,173 4,645 0,889 0,301 0,066 89,770 Akım(hm 3 ) 1,867 3,923 7,025 9,003 9,215 15,303 14,909 9,290 4,998 2,173 1,735 1,198 80,639 Aylık ort.( m 3 /sn) 0,697 1,514 2,623 3,361 3,775 5,713 5,752 3,468 1,928 0,811 0,648 0,462 2,563 Verim (lt/sn/km 2 ) 1,834 3,983 6,902 8,846 9,935 15,035 15,137 9,128 5,074 2,135 1,704 1,217 6,744 Akış(mm) 4,913 10,324 18,487 23,692 21,590 40,271 39,234 24,447 13,153 5,718 4,565 3, ,548 22

43 GÜLEK DERESĐ ÇAMALANI SOĞUKSU AYDINCIK ERÇEL DERESĐ DEĞĐRMENÇAY SORGUN ÇAYI BÜYÜK SORGUN AKSIFAT ÇAYI AKSIFAT BARAJI LAMAS ÇAYI LĐMONLU LAMAS ÇAYI YENĐYURT Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Akım(hm 3 ) 0,995 0,445 1,117 0,938 1,275 1,376 3,156 1,778 0,747 0,687 0,274 0,232 13,020 Aylık ort.( m 3 /sn) 0,371 0,172 0,417 0,350 0,522 0,514 1,218 0,664 0,288 0,256 0,102 0,090 0,414 Verim (lt/sn/km 2 ) 1,401 0,648 1,573 1,322 1,972 1,939 4,595 2,505 1,088 0,967 0,386 0,338 1,561 Akış(mm) 3,753 1,680 4,212 3,541 3,227 5,192 11,909 6,709 2,819 2,591 1,035 0,877 47,548 Akım(hm 3 ) 2,085 2,500 2,330 6,215 8,245 8,060 6,655 6,350 4,055 2,545 2,195 2,570 53,805 Aylık ort.( m 3 /sn) 0,778 0,965 0,870 2,320 3,378 3,009 2,568 2,371 1,564 0,950 0,820 0,992 1,715 Verim (lt/sn/km 2 ) 24, ,330 27,356 72, ,226 94,631 80,739 74,554 49,196 29,880 25,771 31,180 53,943 Akış(mm) 65,566 78,616 73, , , , , , ,516 80,031 69,025 80, ,807 Akım(hm 3 ) 0,551 0,980 4,726 6,566 5,358 3,748 6,923 5,863 1,327 0,550 0,323 0,298 37,210 Aylık ort.( m 3 /sn) 0,206 0,378 1,764 2,451 2,195 1,399 2,671 2,189 0,512 0,205 0,121 0,115 1,184 Verim (lt/sn/km 2 ) 3,068 5,642 26,334 36,589 32,761 20,883 39,861 32,669 7,638 3,062 1,801 1,717 17,669 Akış(mm) 8,216 14,623 70,534 98,000 89,306 55, ,321 87,500 19,799 8,201 4,825 4, ,709 Akım(hm 3 ) 1,230 1,480 5,670 5,610 7,900 9,260 10,100 5,180 3,180 1,700 1,440 1,480 54,230 Aylık ort.( m 3 /sn) 0,459 0,571 2,117 2,095 3,237 3,457 3,897 1,934 1,227 0,635 0,538 0,571 1,728 Verim (lt/sn/km 2 ) 1,708 2,124 7,876 7,792 12,041 12,862 14,496 7,195 4,564 2,361 2,000 2,124 6,429 Akış(mm) 4,576 5,506 21,094 20,871 19,019 34,449 37,574 19,271 11,830 6,324 5,357 5, ,378 Akım(hm 3 ) 1,820 1,745 3,975 2,700 2,810 8,175 19,200 10,635 4,605 2,325 1,870 1,895 61,755 Aylık ort.( m 3 /sn) 0,680 0,673 1,484 1,008 1,151 3,052 7,407 3,971 1,777 0,868 0,698 0,731 1,958 Verim (lt/sn/km 2 ) 7,459 7,390 16,291 11,065 12,637 33,504 81,311 43,586 19,502 9,529 7,664 8,025 21,497 Akış(mm) 19,978 19,155 43,633 29,638 27,009 89, , ,740 50,549 25,521 20,527 20, ,045 Akım(hm 3 ) 4,680 4,940 5,750 7,310 7,920 8,480 37,700 20,600 9,500 5,310 3,470 3, ,920 Aylık ort.( m 3 /sn) 1,747 1,906 2,147 2,729 3,245 3,166 14,545 7,691 3,665 1,983 1,296 1,258 3,781 Verim (lt/sn/km 2 ) 1,289 1,406 1,583 2,013 2,393 2,335 10,726 5,672 2,703 1,462 0,955 0,928 2,789 Akış(mm) 3,451 3,643 4,240 5,391 4,913 6,254 27,802 15,192 7,006 3,916 2,559 2,404 86,771 Akım(hm 3 ) 6,575 6,665 8,980 7,650 8,465 12,885 25,000 17,550 11,150 7,990 6,535 6, ,160 Aylık ort.( m 3 /sn) 2,455 2,571 3,353 2,856 3,468 4,811 9,645 6,552 4,302 2,983 2,440 2,591 4,002 Verim (lt/sn/km 2 ) 2,393 2,506 3,268 2,784 3,380 4,689 9,401 6,386 4,193 2,908 2,378 2,525 3,901 Akış(mm) 6,408 6,496 8,752 7,456 6,795 12,558 24,366 17,105 10,867 7,788 6,369 6, ,507 Temmu z Ağusto s DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü Verileri Eylül Toplam 23

44 B Jeotermal Sahalar Đl sınırları içerisinde bulunan jeotermal kaynakla ilgili bilgiler J.1.10 da verilmektedir. B. 2 BĐYOLOJĐK ÇEŞĐTLĐLĐK B Ormanlar plan dönemini kapsayan Orman Amenajman Planlarına göre; Đl genel alanı ,0 Ha, ormanlık alan ,0 Ha, açıklık alan ,0 Ha dır. Bu verilere göre Đlimizin yaklaşık %54' ü ormanlarla kaplıdır. Türkiye genel alanının ise % 27 si ormanlarla kaplı olup ilimiz orman alanı ülke ortalamasının iki katıdır. Şekil B. 1: Mersin Orman Bölge Müdürlüğü Orman Durumu Haritası Kaynak: (erişim Nisan 2008) Şekil B. 2: Mersin Doğal Vejetasyon Haritası Kaynak: (erişim Nisan 2008) 24

45 Şekil B. 3: Mersin Orman Bölge Müdürlüğü Fonksiyon Haritası (Ölçeksiz) Kaynak: Mersin Orman Bölge Müdürlüğü B Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları Bu konu ile ilgili yeterli bilgiye ulaşılamamıştır. B Çayır ve Mera Toplam hektarlık il arazisinin hektarı (% 4 ü) çayır ve mera dır. Amacı doğrultusunda kullanılırsa erozyonun önlenmesi, hayvancılığın gelişimini olumlu yönde etkilemesi ve biyolojik zenginliğin devamında etkili olması gibi yararları bulunan çayır ve meralar, ilde genel olarak hayvan otlatmak amacıyla kullanılmaktadır. B Sulak Alanlar Đlimiz sınırları içerisinde bulunan Göksu Deltası özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme (RAMSAR) kriterlerine göre A Sınıfı Sulak Alan niteliğindedir (Ayrıntılı bilgi için Bkz F ). Ortadoğu ve Avrupa nın en önemli sulak alanı olan Göksu Deltası, Mersin Đl merkezinin 85 km batısında Mersin iline bağlı Silifke Đlçesi nin güney kenarında Kuzey, Doğu koordinatları arasında yer almaktadır. Toplam Alan (ÖÇKB): 228,4 Km² ( Ha) Ova Alanı Kara Alanı: 118,8 Km² ( Ha) Toplam Su Yüzeyi Alanı: 109,6 Km² ( Ha) Deniz Yüzeyi: 86 km² (8.600 Ha) Karadaki Göl, Irmak ve Azmak Alanı: 23,6 Km² (2.360 Ha) Kıyı Uzunluğu: 35 km Aşağıda verilen 1/25000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı yürürlükteki plan olup yeni Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları üzerine işlenmiştir. 25

46 Şekil B.4: Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgesi Đmar Planı (Ölçeksiz) Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Mersin Özel Çevre Koruma Müdürlüğü 26

47 Şekil B. 5: Göksu Deltası (Ölçeksiz) Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Mersin Özel Çevre Koruma Müdürlüğü B Flora Endemik türler aşağıda verilmektedir. Fam: Acanthaceae Cins: Acanthus Acanthus dioscoridis var. perringii (Ayı Pençesi) Fam: Apiaceae Cins: Bupleurum Bupleurum koechelii Bupleurum lophocarpum Bupleurum lycaonicum Bupleurum pauciradiatum Bupleurum polyactis Bupleurum subuniflorum Bupleurum sulphureum Bupleurum zoharii Cins: Echinophora Echinophora carvifolia (Çördük, Çöyür otu) Cins: Eryngium Eryngium kotschyi (Boğa dikeni) Cins: Ferulago Ferulago pachyloba (Kuzu kişnişi) Ferulago pauciradiata Cins: Heptaptera Heptaptera cilicica Cins: Johrenia Johrenia alpina Johrenia silenoides Cins: Pastinaca Pastinaca zozimioides (Kelemenkeşir, Koyun ekmeği) Cins:Peucedanum Peucedanum chryseum Cins:Pimpinella Pimpinella isaurica Cins: Scandix Scandix balansae Cins:Tordylium Tordylium elegans Tordylium pustulosum Cins: Torilis Torilis triradiata Fam: Araceae Cins: Biarum Biarum eximium Fam: Aristolochiaceae Cins: Aristolochia (Loğusa çiçeği, Yılan otu) Aristolochia auricularia Aristolochia cilicica Aristolochia krausei Aristolochia stenosiphon Fam: Asclepiadaceae Cins: Vincetoxicum Vincetoxicum parviflorum Fam: Aspleniaceae Cins: Asplenium (Baldırıkara, Bağrıkara) Asplenium reuteri Fam: Asteraceae Cins: Achillea Achillea spinulifolia Cins: Anthemis (Papatya) Anthemis arenicola var. arenicola 27

48 Anthemis fimbriata Anthemis halophila Anthemis pauciloba var. pauciloba Anthemis pauciloba var. sieheana Anthemis rosea subsp. carnea Cins: Carduus (Deve kangalı, Deve dikeni) Carduus lanuginosus Cins: Centaurea Centaurea amanicola Centaurea antiochia var. praealta Cins: Centaurea Centaurea calcitrapa subsp. Cilicica (Çobankaldıran) Centaurea pichleri subsp. extrarosularis (Peygamber çiçeği) Centaurea pinetorum Centaurea scopulorum var. scopulorum Centaurea solstitialis subsp. carneola Centaurea solstitialis subsp. pyracantha Cins: Cicerbita Cicerbita brevirostis Cins: Cirsium Cirsium cilicicum Cirsium libanoticum subsp. lycaonicum Cins: Erigeron Erigeron cilicicus Cins: Geropogon Geropogon hybridus Cins: Helichrysum (Ölmez çiçek) Helichrysum chionophilum Helichrysum pamphylicum Cins: Hieracium Hieracium leucothecum Cins:Onopordum (Eşek dikeni) Onopordum boisseri Cins: Picris Picris campylocarpa Cins: Prenanthes Prenanthes glareosa Cins:Scorzonera (Yemlik) Scorzonera lacera Cins: Senecio (Kanarya otu) Senecio farfarifolius Cins: Serratula Serratula lasiocephala Cins:Tanacetum (Pire otu) Tanacetum argenteum subsp. flabellifolium Tanacetum cadmeum subsp. cadmeum Tanacetum nitens Cins: Tripleurospermum Tripleurospermum conoclinium Tripleurospermum kotschyi Cins: Uechtritzia Uechtritzia armena Fam: Betulaceae Cins: Alnus (Kızılağaç) Alnus orientalis var. pubescens Fam: Boraginaceae Cins:Alkanna (Havaciva) Alkanna aucherana Alkanna hispida Alkanna kotschyana Alkanna pinardii Alkanna punctulata Alkanna sieheana Cins: Cynoglottis Cynoglottis chetikiana subsp. paphlagonica Cins: Heliotropium (Siğil otu) Heliotropium haussknechtii Cins: Myosotis (Boncuk otu, Kuşgözü) Myosotis ramosissima subsp. uncata Cins: Omphalodes Omphalodes luciliae subsp. cilicica Cins: Onosma (Emzik otu, Yalancı havaciva) Onosma angustissimum Onosma bornmuelleri Onosma rutilum Fam: Boraginaceae Cins: Symphytum (Karakafes, eşekkulağı) Symphytum longisetum Fam: Brassicaceae Cins: Aethionema Aethionema capitatum Aethionema demirizii Aethionema eunomioides Aethionema schistosum Cins: Alyssum (Kevke) Alyssum aizoides Alyssum argyrophyllum Alyssum bulbotrichum Alyssum cilicicum Alyssum filiforme Alyssum floribundum Alyssum giosnanum Alyssum praecox var. praecox Cins: Arabis Arabis aubrietioides Cins: Aubrieta Aubrieta canescens subsp. cilicica Cins: Draba Draba acaulis Draba bruniifolia subsp. heterocoma var. nana Draba elegans Cins: Hesperis (Gecegündüz çiçeği, gece menekşesi) Hesperis campicarpa Hesperis kotschyi Fam: Brassicaceae Cins: Hesperis Hesperis matronalis subsp. cilicica Cins: Isatis (Çivit otu) Isatis callifera Isatis constricta Isatis frigida Cins: Thlaspi Thlaspi cilicicum Thlaspi elegans Thlaspi violascens Fam:Campanulaceae Cins: Asyneuma Asyneuma limonifolium subsp. pestalozzae Cins: Campanula (Çıngırak otu) Campanula axillaris Campanula davisii Campanula isaurica Campanula macrostyla Campanula psilostachya Campanula trachyphylla Cins: Michauxia (Keçi biciği, Gerçimek, Çeşir) Michauxia tchihatchewii Michauxia thyrsoidea Arenaria acerosa Arenaria kotschyana subsp. kotschyana Arenaria ledebouriana var. ledebouriana Fam: Caryophyllaceae Cins: Arenaria Arenaria pamphylica subsp. pamphylica var. turcica Cins: Bolanthus Bolanthus minuartioides Cins: Bufonia Bufonia calyculata Cins: Dianthus (Hüsnüyusuf, Çin karanfili) Dianthus anatolicus 28

49 Dianthus elegans var. actinopetalus Cins: Gypsophila (Çöven) Gypsophila curvifolia Cins: Minuartia Minuartia hybrida subsp. vaillantiana var. macmeillii Minuartia isaurica Minuartia leucocephaloides Minuartia umbellulifera subsp. umbellulifera var. umbellulifera Cins: Petrorhagia Petrorhagia peroninii Cins: Saponaria (Sabun çiçeği) Saponaria kotschyi Cins: Silene (Salkım çiçeği) Silene brevicaulis Silene delicatula subsp. delicatula Silene pompeiopolitana Silene squamigera subsp. vesiculifera Fam: Crassulaceae Cins: Rosularia Rosularia globulariifolia Fam: Cyperaceae Cins: Carex Carex divulsa subsp. coriogyne Fam:Dipsacaceae Cins: Cephalaria Cephalaria cilicica Fam: Euphorbiaceae Cins: Euphorbia (Sütleğen) Euphorbia cardiophylla Euphorbia davisii Euphorbia rhytidosperma Cins: Flueggea Flueggea anatolica Fam: Fabaceae Cins: Astragalus (Geven) Astragalus acmonotrichus Astragalus albicalycinus Astragalus amoenus Astragalus angustiflorus subsp. anatolicus Astragalus berytius Astragalus chrysochlorus Astragalus commagenicus Astragalus eriophyllus Astragalus huber-morathii Astragalus leporinus var. hirsutus Astragalus leporinus var. leporinus Astragalus melanocephalus Astragalus mesogitanus Astragalus oxytropifolius Astragalus pisidicus Astragalus plumosus var. plumosus Astragalus roseocalycinus Astragalus schizopterus Astragalus schottianus Astragalus sericans Astragalus suberosus subsp. mersinensis Astragalus vaginans Astragalus zederbaueri Cins: Chamaecytisus (Süpürgelik) Chamaecytisus drepanolobus Cins: Cicer (Yabani nohut) Cicer floribundum Cins: Dorycnium Dorycnium pentaphyllum subsp. haussknechtii Cins: Ebenus Ebenus laguroides var. cilicica Cins: Genista Genista involucrata Cins: Glycyrrhiza (Meyan) Glycyrrhiza flavescens Cins: Lathyrus (Müdürmük) Lathyrus cilicicus Lathyrus elongatus Lathyrus lycicus Cins: Onobrychis Onobrychis argyrea subsp. isaurica (Pişik taşağı) Onobrychis cilicica Onobrychis mutensis Onobrychis pisidica Cins: Ononis (Kayışkıran) Ononis basiadnata Cins: Trifolium Trifolium aintabense Fam: Fabaceae Cins: Trifolium (Yonca) Trifolium caudatum Trifolium roussaeanum Cins: Trigonella (Bay otu, Pıltan, Poy otu) Trigonella cilicica Trigonella halophila Trigonella kotschyi Trigonella macrorrhyncha Trigonella plicata Trigonella raphanina Trigonella rhytidocarpa Cins: Vicia (Burçak, Efek) Vicia alpestris subsp. hypoleuca (Furçak) Fam: Fagaceae Cins: Quercus Quercus petraea subsp. pinnatiloba Fam: Gentianaceae Cins: Gentiana (Centiyana) Gentiana boissieri Fam: Geraniaceae Cins: Erodium (Đğnelik) Erodium cedrorum subsp. salmoneum Erodium cedrorum subsp. cedrorum Erodium micropetalum Erodium pelargoniiflorum Fam: Guttiferae Cins: Hypericum (Kantaron) Hypericum aviculariifolium subsp. depilatum var. leprosum Hypericum imbricatum Hypericum polyphyllum subsp. polyphyllum Hypericum rupestre Hypericum vacciniifolium Fam: Iridaceae Cins: Crocus (Çiğdem) Crocus biflorus subsp. isauricus Crocus boissieri Crocus cancellatus subsp. cancellatus Crocus cancellatus subsp. pamphylicus Crocus fleischeri Crocus reticulatus subsp. hittiticus Cins: Gladiolus (Karga soğanı) Gladiolus anatolicus Cins: Iris (Süsen, Zambak) Iris junonia Iris stenophylla subsp. stenophylla Fam: Lamiaceae Cins: Ajuga Ajuga postii Cins: Ballota Ballota rotundiflora Ballota saxatilis subsp. brachyodonta Cins: Calamintha Calamintha tauricola 29

50 Cins: Lamium (Ballıbaba) Lamium eriocephalum subsp. eriocephalum Lamium garganicum subsp. nepetifolium Lamium tenuiflorum Cins: Marrubium (Boz ot) Marrubium globosum subsp. micranthum Marrubium heterodon Marrubium lutescens Cins: Micromeria (taş nanesi) Micromeria cilicica Micromeria cremnophila subsp. anatolica Micromeria dolichodonta Cins: Nepeta (Arı otu) Nepeta caesarea Nepeta isaurica Nepeta nuda subsp. glandulifera Nepeta sulfuriflora Cins: Origanum (Mercanköşk) Origanum boisseri Origanum micranthum Cins: Phlomis (Çalba, Şalba) Phlomis capitata Phlomis leucophracta Phlomis monocephala Phlomis nissolii Cins: Salvia (Ada çayı) Salvia aucheri var. aucheri Salvia heldreichiana Salvia hypargeia Salvia quezelii Salvia recognita Cins: Scutellaria Scutellaria rubicunda subsp. pannosula Scutellaria salviifolia Cins: Sideritis (Dağ çayı) Sideritis brevidens Sideritis cilicica Sideritis congesta Sideritis niveotomentosa Sideritis rubriflora Cins: Stachys (Dağ çayı, Tüylü çay) Stachys bombycina Stachys cretica subsp. mersinaea Stachys distans var. cilicica Stachys euadenia Stachys longiflora Stachys pseudopinardii Stachys rupestris Stachys sparsipilosa Cins: Teucrium (Acı yavşan) Teucrium chamaedrys subsp. tauricolum Teucrium odontites Cins: Thymus (Kekik) Thymus brachychilus Thymus cherlerioides var. cherlerioides Thymus revolutus Fam: Liliaceae Cins: Allium (Soğan) Allium alpinari Allium brevicaule Allium deciduum subsp. retrorsum Allium gayi Allium junceum subsp. tridentatum Allium phanerantherum subsp. deciduum Allium tauricola Cins: Asphodeline (Çiriş otu, Dededeğneği) Asphodeline cilicica Cins: Bellevalia (Dağ sümbülü) Bellevalia modesta Bellevalia tauri Cins: Colchicum (Güz çiğdemi) Colchicum balansae Cins: Fritillaria (Ağlayan Gelin) Fritillaria alfredae subsp. glaucoviridis Fritillaria assyriaca subsp. melananthera Fritillaria aurea Fritillaria elwesii. Cins: Hyacinthella (Sümbül) Hyacinthella glabrescens Hyacinthella heldreichii Hyacinthella hispida Cins: Muscari (Dağ Sümbülü) Muscari azureum Muscari massayanum Cins: Ornithogalum (Akyıldız) Ornithogalum alpigenum Cins: Tulipa (Lale) Tulipa armena var. lycica Fam: Linaceae Cins: Linum (Keten) Linum anisocalyx Linum olympicum Fam: Malvaceae Cins: Alcea (Hatmi) Alcea apterocarpa Kitaibelia Kitaibelia balansae Fam: Oleaceae Cins: Fraxinus (Dişbudak) Fraxinus ornus subsp. cilicica Fam: Orchidaceae Cins: Cephalanthera Cephalanthera kotschyana Cins: Ophrys (Salep Otu) Ophrys cilicica Ophrys isaura Ophrys phrygia Ophrys transhyrcana subsp. amanensis Fam: Papaveraceae Cins: Corydalis (Kaz Gagası) Corydalis solida subsp. tauricola Cins: Papaver (Gelincik) Papaver polychaetum Papaver spicatum var. spicatum Fam: Plumbaginaceae Cins: Acantholimon (Pışık Geveni) Acantholimon acerosum var., brachystachyum (keven) Fam: Poaceae Cins: Alopecurus Alopecurus lanatus Cins: Amblyopyrum Amblyopyrum muticum var. loliaceum Cins: Bromus Bromus psammophilus Cins: Festuca (Yumak Otu) Festuca anatolica subsp. anatolica Festuca cataonica Festuca glaucispicula Cins: Piptatherum Piptatherum holciforme subsp. holciforme var. glabrum Cins: Poa Poa speluncarum Fam: Primulaceae Cins: Cyclamen (Domuz Ağırşağı, domuz turpu, tavşan kulağı) Cyclamen cilicium var. Cilicium (Kır Menekşesi) Fam: Ranunculaceae Cins: Consolida (Mor Çiçek) Consolida cruciata 30

51 Consolida lineolata Cins: Delphinium (Hezaren) Delphinium dasystachyum Cins: Ranunculus (Düğün Çiçeği) Ranunculus demissus var. major Ranunculus fenzlii Fam: Resedaceae Cins: Reseda (Kuzu Otu) Reseda balansae Fam: Rhamnaceae Cins: Rhamnus (Ak Diken) Rhamnus hirtellus Rhamnus petiolaris (Kırobaası, Cehri) Fam: Rosaceae Cins: Alchemilla (Aslan Pençesi) Alchemilla paracompactilis Cins:Amelanchier Amelanchier parviflora var. parviflora (Karagöz) Cins: Crataegus Crataegus aronia var. minuta (Sarı Alıç) Cins: Potentilla (Beşparmak otu, Hayıt) Potentilla calycina Potentilla tauricola Cins: Pyrus (Ahlat) Pyrus syriaca var. microphylla Fam: Rubiaceae Cins: Asperula Asperula lilaciflora subsp. mutensis Asperula stricta. subsp. grandiflora Cins: Crucianella Crucianella sorgerae Cins: Galium Galium adhaerens Galium brevifolium subsp. brevifolium Galium cilicicum Galium dieckii Galium exsurgens Galium incanum subsp. psedocornigerum Galium membranaceum Galium scabrifolium Galium shepardii Fam: Rutaceae Cins: Haplophyllum Haplophyllum myrtifolium Haplophyllum suaveolens var. cilicicum Fam: Scrophulariaceae Cins: Euphrasia Euphrasia minima subsp. davisii Cins: Linaria (Nevruz Otu) Linaria corifolia Linaria genistifolia subsp. polyclada Linaria genistifolia subsp. praealta Cins: Pedicularis Pedicularis cadmea Cins: Scrophularia Scrophularia cryptophila Scrophularia libanotica subsp. libanotica var. cappadocica Scrophularia libanotica subsp. libanotica var. antalyensis Scrophularia libanotica subsp. libanotica var. nevshehirensis Scrophularia mersinensis Scrophularia pinardii Scrophularia trichopoda Cins: Verbascum (Sığır kuyruğu, Bozkulak) Verbascum brachysepalum Verbascum chionophyllum Verbascum cilicicum Verbascum cucullatibracteum Verbascum cymigerum Verbascum flavipannosum Verbascum glomerulosum Verbascum inulifolium Verbascum leianthum Verbascum linearilobum Verbascum linguifolium Verbascum lyratifolium Verbascum meinckeanum Verbascum obtusifolium Verbascum orbicularifolium Verbascum pellitum Verbascum protractum Verbascum pseudoholotrichum Verbascum pterocalycinum var. pterocalycinum Verbascum pterocalycinum var. mutense Verbascum serratifolium Verbascum tauri Verbascum tossiense Cins: Veronica Veronica antalyensis Veronica balansae Veronica bombycina subsp. froediniana Veronica dichrus Veronica kotschyana Veronica surculosa Fam: Thymelaeaceae Cins: Thymelaea (Çoban Yastığı) Thymelaea cilicica Fam: Valerianaceae Cins:Valeriana (Kedi Otu) Valeriana bolkarica Valeriana speluncaria. var. speluncaria Valeriana speluncaria var. Glabriuscula B Fauna Bir bölgede yaşayan tek hücreli hayvanlardan, zooplanktonlardan, memeli hayvanlara, kadar gelişerek yoğunlaşan hayvanlar alemi, o bölgenin faunası olarak tanımlanmaktadır. Fauna bilimsel, ekonomik, kültürel yönden olduğu gibi rekreasyon açısından da büyük önem taşımaktadır. Mersin ili deniz kenti olması nedeniyle bölgede hem deniz hayvanlarına, hem de karasal hayvanlara bolca rastlanmaktadır. Akdeniz Bölgesinin en önemli sulak alanlarından biri olan, nadir ve nesli tehlike altındaki kuş türlerinin yaşama, üreme, beslenme ve konaklamalarına imkan sağlayan Göksu Deltası Đlimizde bulunmaktadır. Nesli tehlikede olan ve Bern ve Barselona sözleşmeleri gereğince koruma altına alınan deniz kaplumbağaları (Caretta caretta-chelonia mydas) Kazanlı, Göksu Deltası ve Anamur kumsallarında, Akdeniz Foku (Monachus monachus) Taşucu-Anamur arasında yaşamaktadır. (Flora ve Fauna hakkında daha ayrıntılı bilgi için bkz. Flora-Fauna ve Hassas Yöreler) 31

52 B Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler Đlimizde Çamlıyayla-Kadıncık Vadisinde Ana Ardıç Tabiat Anıtı, Cocakderesi Vadisinde Koca Katran Tabiat Anıtı ve Mut Đlçesinde Yerköprü Şelalesi Tabiat Anıtı bulunmakta olup Milli Park, Tabiatı Koruma Alanı ve Tabiat Parkı bulunmamaktadır. Ana Ardıç ve Koca Katran Tabiat Anıtları m² alana sahip ve anıt ağaç özelliğine sahip birer birey ile temsil edilmektedirler. Ana Ardıç 2007 yılında 853 yaşındadır. 21 m boyunda, 2.75 m çap ve 7.20 m çevre genişliğine sahiptir ve dişi bir kokar ardıçtır. Koca Katran ise sedir ağacı olup, 2007 yılında 633 yaşındadır. 40 m boyunda, 2.34 m çap ve 7.40 m çevre genişliğine sahiptir. Yerköprü Şelalesi Tabiat Anıtında, 110 milyon yıllık bir oluşumla kratase yaşlı kireçtaşlarının faylanması sonucunda çok dar bir kanyon oluşmuş ve bu faylanmaya bağlı olarak ortaya çıkan bir kaynak bol karbonatlı suyuyla traverten oluşturmaya başlamıştır. Halen bu oluşum devam etmekte olup son derece güzel görünümü ile yaklaşık 30 metre yükseklikten aşağıya akan bir şelale bulunmaktadır. Şelaleyi oluşturan su tünelinin içerisinde doğallığı bozulmamış rengârenk sarkıtlar mevcuttur. Şelalenin üzerini oluşturan alanda ise son derece zengin bir bitki örtüsü vardır. Alanı ha dır. Đlimizdeki hassas yörelerden olan Göksu Deltası, Orta Torosların eteğinde bulunan ilimizin Silifke Đlçesi nin güneyinde yer almakta olup il merkezinin 85 km batısındadır. Delta; Göksu Irmağının km² lik havzadan sürükleyip getirdiği tortuların ovada çökelmesi sonucu yaklaşık yılda oluşmuştur. Göksu Deltasının tarihi en azından Neolitik çağa kadar uzanır. Göksu Deltası na özelliklerinden dolayı, dört adet koruma statüsü getirilmiştir. Bunlar; 1989 yılında Göksu Deltası nın Paradeniz ve Akgöl ü içine alan 4350 hektarlık alan Orman Bakanlığı Milli Parklar Av Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü tarafından Av ve Yaban Hayatı Koruma Sahası olarak ilan edilmiştir yılında Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından Av ve Yaban Hayatı Koruma Sahası statüsü iptal edilerek Göksu Deltası 17/05/ tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan Sulak Alanların Korunmasına Dair Yönetmelik Kapsamında Sulak Alan ilan edilmiştir. Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgesi, 2 Mart 1990 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit ve ilan edilmiştir. Đlan edildikten sonra, Delta da en uygun arazi kullanımını öngören 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir. 228,4 Km2 lik Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Alanı nda yukarıda bahsedilen plan çerçevesinde kontrollü hassas zon, tarım alanları, imarlı bölgeler, kırsal yerleşim alanları, turizm yerleşme alanları, günübirlik alanlar ve kumsal alanlar tespit edilerek bu bölgenin korunması ile ilgili yasak ve sınırlamalar belirlenmiştir. Özel Çevre Koruma Kurumunun görevi ÖÇKB olarak tespit ve ilan edilen alanların sahip olduğu çevre değerlerini korumak ve mevcut çevre sorunlarını gidermek için tüm tedbirleri almak, bu alanların koruma ve kullanma esaslarını belirlemek, imar planları yapmak, mevcut her ölçekteki plan ve plan kararlarını revize etmek ve re sen onaylamaktır. Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgesi sınır koordinatları 8/11/2006 Tarih ve 2006/11266 sayılı Kararname ile değiştirilmiştir. Göksu Deltası nın 1994 yılında hektarlık bölümü, Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme (RAMSAR) listesine dâhil edilerek koruma altına alınmıştır. Bölge tarih ve 2380 sayılı Adana Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun kararı ile Birinci Derece Doğal Sit Alanı olarak ilan edilmiştir gün ve 5 sayılı Adana Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun kararı ile bölge 1. ve 2. Derece Doğal Sit Alanı Olarak Đlan edilmiştir. Deltanın 35 km uzunluğundaki kumsalları iki tür deniz kaplumbağası, adi denizkaplumbağası (Caretta caretta) ve yeşil denizkaplumbağası (Chelonia mydas) için Türkiye'deki en önemli yumurtlama alanlarının başında gelmektedir. B. 3 TOPRAK Mersin Đli coğrafi konum itibari ile 321 Km uzunluğunda Akdeniz kıyı şeridine ve 0 m den 2400 m ye kadar değişen yükseltiye sahip olduğundan, topoğrafyası da değişkendir. Farklı yükselti, iklim, bitki örtüsü, topografya ve zamanın etkisi ile farklı karakterlerde topraklar oluşmuştur. 32

53 Büyük toprak gruplarının yanı sıra toprak örtüsünden ve profil gelişmesinden yoksun bazı arazi tipleri de görülmektedir. Mersin Đli büyük toprak gruplarını gösteren harita, Şekil B.6 da verilmekte olup Đldeki büyük toprak grupları, özellikleri ve dağılımı aşağıda kısaca açıklanmıştır. ALÜVĐYAL TOPRAKLAR: Bu topraklar akarsular tarafından taşınıp depolanan materyaller üzerinde oluşan A, C profilli genç topraklardır. Mineral birleşimleri akarsu havzasının litolojik birleşimi ile jeolojik periyotlarda yer alan toprak gelişimi sırasındaki erozyon ve birikme devirlerine bağlı olup, heterojendir. Profillerinde horizonlaşma ya hiç yok, ya da çok az belirgindir. Buna karşılık değişik özellikte katlar görülür, çoğu yukarı arazilerden yıkanarak gelen kireççe zengin katlardır. Alüviyal topraklar, bünyelerine veya bulundukları bölgelere yahut evrim devrelerine göre sınıflandırılırlar. Bunlardan üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçiş yapar. Đnce bünyeli ve taban suyu yüksek olanlarda düşey geçirgenlik azdır. Yüzey nemli ve organik maddece zengindir. Alt toprakta hafif seyreden bir indirgeme olayı hüküm sürer. Kaba bünyeliler iyi drene olduğundan yüzey katları çabuk kurur. Üzerlerindeki bitki örtüsü iklime bağlıdır. Bulundukları iklime uyabilen her türlü kültür bitkisinin yetiştirilmesine elverişli ve üretken topraklardır. Mersin ilindeki büyük alüviyal toprakları, Berdan, Göksu ve Anamur Çaylarının taşınma ürünü olan sedimentler oluşturmuştur. Toros Dağları denize paralel olduğundan akarsuların boyları kısa olup, getirdikleri materyallerle oluşturdukları alüviyal topraklar oldukça dar bir alana yayılmıştır. Bu tip alüviyal topraklara Mersin'in batısından Anamur a kadar olan kıyı şeridinde sık sık rastlanır. Büyük alüviyal ovalardan Anamur Ovasındaki alüviyal topraklar ince ve orta bünyeli, genellikle iyi drenajlı, yer yer yetersiz drenajlı tuzluluk ve alkalilik sorunları olmayan topraklardır. Deniz kıyısına sahil kumullarına varmadan fena drenajlı topraklara da rastlanılır. Silifke Ovası alüviyal toprakları ise kentin bulunduğu yerden doğu, batı ve güneye doğru yelpaze şeklinde yayılmıştır. Kent vadi dolgusu toprakları üzerine kurulmuştur. Bu topraklar üstte killi-tın, alt kotlarda siltli-tın bünyeli, iyi drenajlı tuzluluk ve alkalilik sorunları olmayan topraklardır. Göksu ırmağının her iki kıyısında çok ince kumlu tın bünyeli nehir terası topraklarına rastlanır. Yer yer kaba bünyeli olan ve az yer kaplayan teraslar da bulunmaktadır. Nehir teraslarından doğu ve batıya doğru gidildikçe genel olarak ince bünyeli yetersiz drenajlı yer yer hafif tuzlu alüviyal topraklar gözlenir. Bu grup topraklar güneyde Altınkum ve Kurtuluş Köylerine kadar yayılım gösterirler. Çiftlik Köyünün doğusundan itibaren koyu grimsi kahve renkli, kil bünyeli fena drenajlı alüviyal topraklar yer alır. Göksu'nun sağ yakasında Kurtuluş Köyünden batıya doğru yine koyu grimsi kahve renkli, kil bünyeli fena drenajlı, tuzlu alüviyaller bulunur. Sökün Köyünden güneye doğru fena drenajlı, tuzlu delta tabanı toprakları denize kadar uzanır. Tarsus Ovası alüviyal toprakları oldukça karışık bir dağılıma sahiptirler. Alüviyal topraklarının haritalama birimlerinin tümünü görmek mümkündür. Đlin üç önemli alüviyallerinin birbirinden farkları kısaca şöyle özetlenebilir. Anamur Ovasında yetersiz drenaj, hafif tuzluluk görülmekte, şiddetli tuzluluk fena drenaj şartları ve sodiklik bulunmamaktadır. Silifke Ovası alüviyallerinde yetersiz ve fena drenaj şartları, tuzluluk görülmekte, sodiklik bulunmamaktadır. Tarsus Ovasında ise yetersiz ve fena drenaj koşulları ile birlikte hafif ve şiddetli tuzluluk ve sodiklik mevcuttur. Ancak Tarsus ovasında büyük ölçüde derin drenaj ve ıslah çalışmaları yapılmış olup, sorun büyük ölçüde giderilmiştir. Mersin Đlinde alüviyal topraklar Ha'dır. Bunun hektarı birinci sınıf, hektarı ikinci sınıf, hektarı üçüncü sınıf, hektarı dördüncü sınıf, hektarı beşinci sınıftır. KOLÜVĐYAL TOPRAKLAR: Dağlık ve tepelik arazilerin eteklerinde dar vadi tabanlarında yer çekimi ve küçük akıntılarla sürüklenmiş, zerre büyüklüğüne göre alüviyallerdeki gibi sıralanmamış birikintiler, kolüviyal toprakları oluşturur. Ana madde yumuşak kireç, sert kireç taşı, şistler, serpantin yada bunlardan oluşmuş torak gövdelerinden taşınmıştır. Buna göre kireçli, kireçsiz, kaba veya ince bünyeli olabilirler, kısacası taşındıkları materyale göre toprak özellikleri değişir. Kolüviyal toprakların alüviyallerden farkı, taşınmış materyalin zerre büyüklüğüne göre sıralanmaya uğramış olmasıdır. Alüviyal topraklara göre yüzey eğimli ve drenaj iyidir ve daha çok kurudur. Bunun sonucu olarak daha zayıf bir bitki örtüsüne sahiptirler ve üst toprakta daha az organik madde birikir. 33

54 Şekil B.6: Mersin Büyük Toprak Grupları 34

55 Đlde değişik yükseltilerde ve değişik iklim kesimlerinde bu toprağa rastlanılır. Bitki örtüsü buna bağlı olarak otlaktan çalılı ormana kadar değişir. Taşlılığın problem olmadığı yerlerde açılarak işlemeli tarıma alınmıştır. Toroslarda, sarp engebeler arasına sıkışmış yerleşim noktalarının dolaylarında kolüviyal topraklar çok değerlidir. Buralarda toprak sekilenerek meyve ve sebze tarımında kullanılır. Mersin Đlinde kolüviyal topraklar hektar kadardır. Bunun hektarı I.sınıf, hektarı II.sınıf, hektarı III.sınıf, hektarı IV.sınıf, 750 hektarı VI. sınıf, 100 hektarı VII. sınıftır. KĐREÇSĐZ KAHVERENGĐ ORMAN TOPRAKLARI: Şistler, serpantin ve kristal kireçtaşı üzerinde; orman ve çalı örtüsü altında, zayıf-ileri derecede katmanlaşmış kireçsiz kahverengi orman toprakları oluşmuştur. Kireçsiz kahverengi oluşumu gösteren sert kalkerler eski olup Permien yaşlıdır. Şistler devoniyene ve serpantin mesozoike aittir. Serpantin ve bazı şistlerden ayrışan materyal serbest kireçten yoksundur. Kireç taşından ayrışan materyal yüksek oranda kireçlidir. Yoğun yağış altında ve uzun zaman içinde profilden yıkanmıştır. Toprak kireçtaşına oturmasına rağmen köpürmez. Ancak üstteki çakılların ayrışmasıyla toprağa katılan kireç hızla yıkanırsa oluşumu geriletir. Bu nedenle ph ve bazla doyma yüksektir. Mersin Đlinde bu gruptaki topraklar Anamur ilçesinin çevresinden Konya ve Antalya sınırına kadar olan alanda, Arslanköy'ün güneybatısında, Namrun-Gözne Yaylaları arasında Hacıisaklı'nın batısında yer alırlar. Đl' deki alanları hektar civarındadır. Bunun yaklaşık 1000 hektarı III. sınıf, 4000 hektarı IV. sınıf, hektarı VI. sınıf, hektarı VIII. sınıftır. Genellikle orman örtüsü altında olup hektarında işlemeli tarım yapılmakta, hektar kadarı da mera olarak kullanılmaktadır. KIRMIZI AKDENĐZ TOPRAKLARI: Kırmızı Akdeniz Toprakları seki ve yüksek arazilerde kristal kireçtaşı üzerinde oluşmuşlardır. 5 YR' den daha kırmızı renkleri ile tipiktirler. Oluşumunda kireç yıkanmış, yerine Fe 2 O 3 geçmiştir. Kırmızı rengi veren demir ve bileşikleridir. Organik madde hızlı ayrıştığından toprakta düşük seviyededir. Kırmızı Akdenizlerin doğal örtüsü Akdeniz iklimine öz çalı-maki topluluğudur. Pınarlı (Q. ile X) ve meşe (Quercus) topluluğunun baskın türleridir. Kıyıdan uzaklaştıkça meşe yaygınlaşır. Bu örtü içinde incir, dut, zeytin serpilmiştir. Kırmızı Akdeniz Toprakları, komşu bulunduğu Kahverengi Orman ve Rendzinalardan, kırmızı renk özelliğiyle belirli şekilde ayrılır. Kahverengi Orman ve Rendzinalarda renk koyu gri-gri kahverengidir. Üst toprak organik maddece zengin daha yumuşak kıvamda ve kuvvetli taneli yapıdadır. Sert kireçtaşı üzerinde oluşan kireçtaşı kahverengi orman toprakları ise Kırmızı Akdenizlere çok benzer. PH nötr ve hafif baziktir. Organik maddenin düşüklüğü ve kil fraksiyonu içinde yüksek oranda demir oksitlerinin bulunması nedeniyle su ve besin tutma sığaları ortadadır. Değişen katyonlar içerisinde Ca+Mg baskındır. Na ve K derinlikle birlikte azalır. Mersin Đlinde bu grup topraklar Mersin-Silifke Hacıisaklı kıyı şeridinde ve Silifke nin kuzeydoğusunda, Erdemli'nin kuzeyinde Konya sınırına kadar uzanırlar. Đldeki alanı toplam hektar civarındadır. Bunun yaklaşık 500 ha'sı I.sınıf, 500 hektarı II.sınıf, 2000 Ha sı III. Sınıf, 6000 Ha sı IV. Sınıf, hektarı VI.sınıf, hektarı VII. sınıftır. KIRMIZI KAHVERENGĐ AKDENĐZ TOPRAKLARI: Kırmızı Akdeniz topraklarıyla benzer özellikler taşıyan bu toprak gurubunu Kırmızı Akdeniz Topraklarından ayıran farklılıkları şöyle sıralayabiliriz. -Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları, Kırmızı Akdeniz Topraklarına göre daha alçak sekilerde, daha az eğimlerde ve daha nemli koşullarda oluşur. Bunun sonucu üst toprak daha koyu ve kahverengiye kaçan renktedir. Organik madde daha yüksek, toprak gövdesi daha derindir. -Renk 5 YR dir. Renkte organik madde ve nemlilik etkilidir. Kırmızı- Kahverengi Akdeniz Toprakları kristal kalker çakıllı ve Kalker çimentolu konglomeralar üzerinde; Kırmızı Akdeniz Toprakları ise kristal kalker üzerinde oluşmuştur. Toprak gövdesiyle konglomera arasında kalınca bir geçiş katı veya yumuşak kireç katı vardır. Kırmızı Akdeniz Topraklarında solum doğrudan kaya üzerine oturur. -Kırmızı- Kahverengi Akdeniz Toprakları; Kırmızı Akdeniz Topraklarından, zonlu ve organik madde kapsamlarıyla kırmızı çayır, kırmızı kestane, bazende kireçsiz kahverengi orman topraklarına geçiş özellikleri gösteren bir gurup olarak ele alınabilir.. PH 7,3 7,6 arasındadır. 35

56 Bu toprak Erdemli-Mersin arasında ve Tarsus kuzeyindeki şeritte yaygındır. Sebze ve turunçgil tarımında kullanılır. Bu yüzden Đl tarımında önemlidir. Dik eğimler ve taşlı kısımları çalı örtüsü altındadır. Mersin Đlinde bu topraklar hektarlık bir alan kaplar hektarı I.sınıf, 6399 hektarı II.sınıf, 2555 hektarı III.sınıf, 8755 hektarı IV.sınıf, 5855 hektarı VI.sınıf, hektarı VII.sınıftır. RENDZĐNA TOPRAKLARI: Yumuşak yahut parçalı kireçtaşı üzerinde hafif kireç yıkanımı ve organik madde birikimiyle oluşmuş zayıf A1 ve altında C veya R katlarından ibaret rendzinalar intrazonal topraklardır. Rengi gri olup kireç oranı yüksek organik madde düşüktür. Mersin-Tarsus kuzeyi şeridindeki rendzinalar traverten üzerinde oluşmuştur. Traverten oluşumu arada yahut altta yer yer anhidrit ihtiva eder. Mut güneyinde ise yumuşak Alt Miosen kalkeri ana maddeyi teşkil eder. Her iki oluşumda kireç oranı %50'nin üzerindedir. Đnce, soluk Al ve kolayca yüzeye çıkan akçıl C katları dolayısıyla, rendzina toprakları yüzeyden tanınabilir. Rendzina alanında yağış mm. arasında ve sıcaklık yüksektir. Yazlar sıcak ve kuraktır. Bu koşullarda seyrek, kısa çalı, çayır ve kurakçıl otlar: kekik, geven vb. bitki örtüsünü teşkil eder. Mut ta arada seyrek çam görülür. Tarsus kuzeyindeki traverten alanı sekiler halindedir. Yüzey dalgalıdır. Buranın bir kısmıyla Mut güneyi ise hafif ve orta eğilimli tepelikler halindedir. Yükselti Tarsus kuzeyinde 100, Mutta metredir. Rendzinalar, komşu bulunduğu Kahverengi Orman topraklarına göre daha sığdır, organik madde daha düşüktür ve kireç oranı yüksektir. Al daha soluk gridir. Kırmızı Akdenizlerdeki kırmızı renk başlı başına iki toprağın ayırt edilmesi için yeterli özelliktedir. Bu gruptaki topraklar hektardır. Bunun 3813 hektarı II.sınıf, 5050 hektarı III. sınıf, 4967 hektarı IV. sınıf, hektarı VI. sınıf, 6180 hektarı VII.sınıftır. Çoğunlukla orman vejetasyonu altında otlak, bağ ve kuru tarım arazileri olup verimsizdir. REGOSAL TOPRAKLAR: Regosal topraklar A ve C horizonlu azonal topraklardır. Bağlantısız sedimentler üzerinde oluşmuş çok az profil gelişmesi gösteren kültür yapılan alanlarda zorlukla teşhis edilebilen A horizonuna sahiptirler. Đldeki regosoller kumlu sedimentler üzerinde gelişmişler ve bütün özelliklerini bu ana maddeden almışlardır. Renk genellikle soluk veya açık kahverengidir. Organik maddece fakirdirler. Topografya düz ve ondülelidir. Düz düze, yakın hafif eğilimler arz ederler. Bünye ve topografya olarak iyi geçirgen biliniyorsa da tahliye olanağı bulunmayan arazilerde yetersiz drenajlı olanlarına rastlanır. Doğal örtü bodur çalılar ve dikenli otlardır. Đldeki regosal toprakların alanı 3565 hektardır. Tarsus'un Kulak köyü ile Mersin'in Kazanlı bucağı arasındaki sahil şeridinde yer alır. Çoğunluğu orman örtüsü altında, mera, sera ve kuru tarım arazisi olarak kullanılmaktadır. Bu guruptaki toprakların 580 hektarı III. sınıf, 2985 hektarı IV.sınıf tarım arazisidir. ÇIPLAK KAYALAR (ÇK): Kahverengi Orman, Kireçsiz Kahverengi Orman ve Kırmızı Akdeniz toprak kuşaklarında, haritalanabilir genişlikte olmayan kaya çıkışları halinde, yahut arada toprak örtüsü bulunduğu için bu grupların çok sığ, taşlı birimlerine sokulmuş geniş çıplak kaya yüzeyleri bulunur. Toroslar, özellikle sert kalker oluşumları bu niteliktedir. Ayrıca ilin kuzey doğusunda ve batıda Antalya Đl sınırında geniş alanlar çıplak kayalıklardan ibarettir. Çıplak kayalıklarda, adından da anlaşılacağı üzere, toprak örtüsü bulunmaz. Yüzey kaya çatlaklarından ve birkaç metrekarelik oran oluşturduğu molozlarla örtülüdür. Arada, kaya çatlaklarında ve birkaç metrekarelik oyuklarda toprak ve çalı ot örtüsü bulunsa da bu örtü ekonomik otlatma için yeterli değildir. Çıplak kayalıkların eğlence, av ve su toplama alanı olarak değerleri vardır. VIII.sınıftırlar ve Đlde hektarlık yer kaplar. SAHĐL KUMULU (SK): Kıyı kumulları Anamur, Silifke, Mersin, Tarsus sahil şeridinde geniş olarak bulunurlar. Bu araziler üzerinde tek tük çalı ve ağaç bulunabilir. Profil teşekkülü olmadığı için regosollere sokulmamışlardır. Toplam alanları 2897 hektar olup değişik topografyaya sahiptirler. Düz düze yakın eğilimli olanları olduğu gibi orta ve dik eğimli olanları da bulunmaktadır. Kullanma değerleri olmadığından VIII. sınıftırlar. IRMAK YATAKLARI (IY): Akarsu boylarında yer alan taşlı, çakıllı yataklar ve yılın büyük kısmında su altında kalan ince şeritler bu birimde haritalanmıştır. VIII.sınıf olan bu arazi tipi il yüzeyinde 1056 hektarlık alanı kaplamaktadır. 36

57 ALÜVĐYAL SAHĐL BATAKLIKLARI: Deniz kıyısında yer alan; deniz ve yüzey akışların etkisiyle devamlı veya yılın büyük bir bölümünde yaş ya da bataklık durumunda olan topraklardır. Tuzlu ve sodikliğin her tür ve derecesinde olabilirler. Tarımsal değeri olmayan bu araziler, Tarsus'ta olup 473 hektar alanı kaplamaktadır. Đl topraklarının dağılımı Şekil B.7'de verilmektedir. Şekil B.7: Toprakların Dağılımı (Đçel Arazi Varlığı, 1991) Rendzina Çıplak Kaya Alüvyal 3% 5% 5% Kırmızı Kahverengi Akdeniz 5% Çeşitli Araziler ve Su Koluvyal Yüzeyleri 3% 1% Kahverengi Orman 42% Kırmızı Akdeniz 14% Kireçsiz Kahverengi Orman 22% B. 4 SU KAYNAKLARI Mersin Đli barajlar, akarsular, yeraltı suları, suni göller ve memba suyu olarak zengin su kaynaklarına sahiptir. B Đçme Suyu Kaynakları ve Barajlar Türkiye'de DSĐ nin ayırmış olduğu 26 akarsu havzasından biri Mersin Đli sınırları içerisinde bulunmaktadır. Bu havza " Doğu Akdeniz Havzası" dır. Havza kapsamındaki akarsular başka il sınırları içerisinde doğmakta ve Akdeniz'e dökülmektedir. Mersin kenti ve Tarsus ilçesinin içme suyu Berdan nehri üzerindeki Berdan barajından karşılanmaktadır. Mersin Đline bağlı diğer ilçe ve köylerin içme suyu temini Đller Bankası ve Köy Hizmetlerince sağlanmakta ve çoğunlukla membalar ve kuyular kullanılmaktadır. BERDAN BARAJI: Berdan barajı Tarsus Đlçesi sınırları içindedir. Berdan barajını besleyen su kaynağı Berdan Nehridir. Berdan Nehrinin toplam uzunluğu 124 Km olup, çıkış noktası Đl sınırları içerisinde kalmaktadır. Berdan Nehrinin debisi 42 m 3 /sn dir. Đl sınırları içerisindeki başlangıç noktası At Dağı olup Berdan Barajından sonra Kulakköy mevkiinden Akdeniz e dökülmektedir yılında hizmete giren Berdan Barajı; içme suyu, sulama, taşkın koruma ve enerji üretimi olarak çok amaçlı kullanılmaktadır. Yüzölçümü : km2 Yüksekliği (talvegten) : m Yağış Alanı : 1592 km 2 Yıllık Ortalama Suyu : 1300 hm 3 /yıl Tipi : Zonlu Toprak Dolgu Kret Kotu : m Kret Uzunluğu : 590 m Toplam Hacmi : m 3 Normal Su Seviyesinde Hacmi : m 3 Min. Su Seviyesinde Hacmi : m 3 Aktif Hacim : m 3 Göl Alanı : 6.55 Km 2 37

58 Đçme suyu olarak, 3.ünite Arıtma Tesisinin tamamlanmasıyla yıllık 142,5 hm 3 su temin edebilecek kapasitededir. Mersin-Tarsus kentlerinin 2025 yılı içme suyu ihtiyacı için gerekli olan, Berdan barajından sağlanan hm³/yıl içme suyuna ilaveten 121 hm 3 /yıl içme suyu ihtiyacı da Berdan nehrinin Pamukluk kolu üzerindeki Pamukluk barajından temin edilecektir. B Yeraltı Su Kaynakları Devlet Su Đşlerinden alınan bilgilere göre; Mersin Đlinde Hidrolojik etüt çalışmaları sonucunda tespit edilen yeraltı suyu bölgeleri ve yıllık verimleri aşağıda verilmektedir. A. Mersin-Berdan ve Efrenk Ovaları 1. Berdan Yeraltı suyu Havzası 36 hm 3 /yıl 2. Deliçay Yeraltı suyu Havzası 12 hm 3 /yıl 3. Efrenk Yeraltı suyu Havzası 3 hm 3 /yıl 4. Mezitli Yeraltı suyu Havzası 0.7 hm 3 /yıl Toplam hm 3 /yıl B. Silifke Ovası 10 hm 3 /yıl C. Mersin-Gilindire Ovaları 1. Büyük Eceli Ovası 0.5 hm 3 /yıl 2. Sipahili Ovası 2 hm 3 /yıl 3. Gilindire Ovası 1 hm 3 /yıl 4. Gözce Ovası 1 hm 3 /yıl 5. Aksaz Ovası 1 hm 3 /yıl Toplam D. Anamur Ovası 5.5 hm³/yıl 1. Sultan Çayı Havzası 6 hm 3 /yıl 2. Anamur (Dragon) Çayı Havzası 3,5 hm 3 /yıl Toplam 9.5 hm³/yıl E. Bozyazı Ovası 1.5 hm 3 /yıl F. Ovacık-Eğribük Ovaları 1. Ovacık Ovası 1.17 hm 3 /yıl 2. Eğribük Ovası 0.70 hm 3 /yıl Toplam GENEL TOPLAM: 1.87 hm³/yıl A. Mersin-Berdan ve Efrenk Ovaları 54.7 hm 3 /yıl B. Silifke Ovası 10 hm 3 /yıl C. Mersin-Gilindire Ovaları 5.5 hm 3 /yıl D. Anamur Ovası 9.5 hm 3 /yıl E. Bozyazı Ovası 1.5 hm 3 /yıl F. Ovacık-Eğribük Ovaları 1.8 hm 3 /yıl TOPLAM B Akarsular 83 hm³/yıl Arazi varlığının çoğunluğu dik-sarp eğimli yüksek arazilerden oluşan Mersin Đli sık bir akarsu şebekesine sahiptir. Göksu Nehri, Berdan Nehri, Anamur (Dragon) Çayı, Lamas Çayı, Efrenk Çayı Đldeki önemli akarsular olarak sayılabilir. Bu akarsuların yıllık potansiyeli: Göksu Nehri Berdan Nehri Anamur(Dragon) Çayı Lamas Çayı Efrenk Çayı Diğer Dereler Toplam (Yerüstü Suyu) : hm 3 /yıl : hm 3 /yıl : 820 hm 3 /yıl : 210 hm 3 /yıl : 100 hm 3 /yıl : 870 hm 3 /yıl : hm 3 /yıl

59 Mersin'de bulunan akarsuların su rejimleri dağlar ve platoların bazı bölümlerinin orman örtüsünden yoksun olması nedeniyle genellikle düzensizdir. Yüksek oranda mil taşımalarına karşın akarsular, iyi nitelikli sulama suyu özellikleri göstermektedir. Göksu: Göksu (Calycadnos) iki kol halinde Batı Toroslardan çıkar. Güneyindeki kol Geyik Dağlarından çıkar. Uzun olan diğer kol Haydar Dağlarından çıkar. Bu iki kol Mut ilçesinin güneyinde birleştikten sonra Göksu adını alır. Göksu Silifke'de geniş bir delta meydana getirir. Göksu nun en geniş yeri 70 metre, en derin yeri 6-7 metre, en dar yeri 40 metre, uzunluğu 268 km olup Taşeli Platosu'nun sularını toplayarak Taşucu'nda denize dökülmektedir. Şimdilik Göksu'dan yeteri kadar faydalanılmamaktadır. Göksu, denizden itibaren tarandığı takdirde Silifke'ye kadar küçük gemilerin işlemesi uygundur. Tarsus çayı / Berdan çayı (Cylelnos) : Tarsus çayı, Bolkar Dağları'nın güney eteklerinde yer alan Namrun Yaylası'nın 30 km kuzey-doğusundan kaynaklanır. Kadıncık Deresi Cehennem Deresinden oluşan 150 km uzunluktaki Tarsus Çayı, Tarsus'ta denize dökülür. Soğuk olması nedeniyle Berdan adı verilmiştir. Tarsus Çayı, antik çağda, Tarsus'un içinden geçtiğinden nehir ağzından Tarsus Limanına kadar gemiler girer-çıkarmış. Bugün, Tarsus Çayından Berdan Barajı kurularak içmesuyu sulama suyu temininin yanında elektrik üretimi yapılmaktadır. Berdan barajı aynı zamanda Tarsus Kenti ve Berdan Ovasını taşkınlardan korumaktadır. Anamur Çayı (Dragon) : Çeşitli kaynak sularının birleşmesi ile suyu bollaşan Anamur Çayı, Büğüldek yöresinde bir şelaleden döküldükten sonra Anamur'da bir kıyı ovası meydana getirerek denize dökülür. Uzunluğu 70 km dir. Limonlu Çayı (Lamos) : Limonlu Çayı, Karaaydın yöresinin kuzeyindeki dağlardan kaynaklanır. Aksıfat Deresiyle birleşerek büyür ve Limonlu Kasabası'nda denize dökülür. Uzunluğu 130 km dir. Efrenk Çayı (Müftü Deresi) : Efrenk Çayı, Bolkar Dağlarının güney yamaçlarından kaynaklanır. 100 km uzunluğundaki Efrenk Çayı Çağlarca yöresinde güneye dönerek Mersin'de denize dökülür. Aslanköy mevkiinde Aslanköy deresi olarak adlandırılır ve Mersin'in Kuzeyinde Müftü Deresi adını alır. Diğer Dereler: Alata Çayı (Sorgun) : Küçük Sorgun ve Değirmenbaşı Pınarlarının birleşmesiyle Sorgun Çayı adında devam eder, daha sonra Alata Çayı ismini alarak Erdemli'de denize dökülür. Uzunluğu 90 km dir. Mezitli Çayı (Liparis) : Fransız gezginlerinden Langlois'un "Klikya 'da Gezi"adlı kitabında Liparis Çayının suyunun şifalı olduğu; kenarının defne, yabani asma ve yabani güllerle süslü bulunduğunu yazmaktadır. Bakır Çayı: Akçalı Dağlarının güney yamaçlarından kaynaklanır ve Anamur'un doğusunda küçük bir ova meydana getirerek denize dökülür. Uzunluğu 60 km dir. Sipahi Deresi: Gülnar Đlçesi'nin güneyinden kaynaklanan ve 35 km uzunluğundaki Sipahi deresi, denize döküldüğü yerde kıyı ovaları oluşturur. Deliçay Deresi: Deliçay, Değirmendere civarının sularını toplayak orada Değirmendere adını alır ve Deliçay adıyla Mersin'in doğusunda Kazanlı ve Karaduvar arasında denize dökülür. Tece Deresi: Fındık pınarı yaylasının suyunu toplayarak güneye iner ve Tece Deresi adını alarak denize dökülür. Gilindires Deresi: Tepeköy civarının sularını toplayarak denize dökülür. Kargıcak Deresi: Torosların kotlarından doğarak, Karahıdırlı mevkiinden güneye doğru ilerler ve Kaplanca Deresi adını alır, Kargıcak Deresi olarak denize dökülür. B Göller ve Göletler Đlimizin Silifke Đlçesi sınırları içerisinde bulunan Göksu Deltasında yerüstü su kütlelerinin alanı ha'dan fazladır. Bunların en büyükleri Akgöl (1200 ha) ve Paradeniz Gölü'dür (350 ha). Bu ikisi artık daimi su kütleleri haline gelmişlerdir. Göksu Irmağının denize döküldüğü yerin batısında denizle irtibatlı ve suyu tuzlu olan Paradeniz lagün gölü ile daha batıda Akgöl yer almaktadır. Paradeniz lagünü bir kum seddesi ile denizden ayrılmıştır. 39

60 Tuzluluk oranı gr/litre arasında olan Paradeniz lagünü acı su karakteri taşımakta ve sığ kısmının derinliği 1.5 m civarındadır. Akgöl ün suyunun tuz oranı tatlı su denilecek kadar düşük olup 1.0 gr/litre civarındadır. Bunun sebebi ise deltadaki drenaj kanallarından gelen tatlı su ile besleniyor olmasıdır. Drenaj suyu Akgöl'e sulama sistemine bağlı iki kanaldan ve sulanmayan araziyi kurutan birkaç küçük kanaldan girer ve Paradeniz e doğru akar. Yerüstü suyu yıl boyunca hareket halindedir: 'de tüm kanallarda su devamlı akmıştır. Akgöl'deki su seviyesi sulamanın en yüksek olduğu dönemde (Haziran- Ekim) en yüksekte ve oldukça istikrarlıdır. Kış boyunca su seviyesi yağışa bağlı olarak 0.4 m kadar değişim gösterir. Yeraltı suyu girdisi dışında Akgöl ün deltanın havzası ile ilişkisi yoktur ve Göksu nehrinin akışından bağımsızdır. Paradeniz ve Akgöl ün bütün yıl boyunca değişen değerleri ile fiziksel, kimyasal özellikleri bulunmaktadır. Bu göllerde haskefal, sazan, yılanbalığı, karabalık ve diğer bazı balıklar bulunmaktadır. Diğer önemli daimi göller Akgöl ile Paradeniz arasında yer alan Kuğu Gölü, Paradeniz in doğusundaki aşırı tuzlu Arapalanı Gölü ve nehrin doğudaki yeni koludur. Geçici göller arasında bugün bir drenaj alanı işlemi görmekte olan doğudaki eski nehir kolları ile sert rüzgarlar ve/veya yüksek yağış yüzünden su altında kalan Đncekum'un bazı bölümleri sayılabilir. Pirinç tarlaları da geçici göller olarak kabul edilebilir. Bir diğer göl ise Keklik Gölü olup; denizle bağlantılı olan bu gölün suyu tuzlu ve durudur, bol balık yaşar. Đlimizdeki göletlerden Çavuşlu Göleti Tarsus Đlçesi sınırları içinde bulunmakta olup sulama amaçlı kullanılmaktadır. Sulanan alan 208 ha dır. Tipi toprak dolgu olup, yüksekliği 22 m, kret uzunluğu 558 m, maksimum göl hacmi m 3 ve dolgu hacmi m 3 tür. Yine Đlimizdeki göletlerden Erdemli Đlçesi sınırları içinde bulunan Esenpınar Göleti sulama amaçlı olup, toprak dolgu tipindedir. Toplam sulanan alan 537 ha dır. Göletin yüksekliği 21 m, kret uzunluğu 164 m, maksimum göl hacmi m 3 ve dolgu hacmi m 3 tür. B. 5 MĐNERAL KAYNAKLARI Mersin ili maden yatakları bakımından önemli bir yer tutmaktadır. Demir, barit, çimento hammaddesi, dolamit, manyezit vb. madenler önemli rezervleri oluşturmaktadır (Bkz. Şekil I.1). B Sanayi Madenleri Mersin Đlinde bulunan sanayi madenlerinin rezerv ve kaliteleri Tablo B.5'de verilmektedir. Mersin Đlinin %87 si dağlarla kaplı bir yapıdadır. Orta Torosların ilin bütünü içerisinde yer alması nedeniyle madencilik yönünden zengin kaynaklar ihtiva ettiği söylenmekte, ancak yeterli araştırmaların tamamlanmamasından dolayı fiili durum bunu yansıtmamaktadır. Đlde çıkartılan Demir Đskenderun Demir Çelik Fabrikaları nda işlenmekte, linyit Đç Anadolu yöresine gönderilmektedir. Demir yatakları Anamur, Gülnar ve Silifke Đlçelerinde; krom il genelinde, linyit Tarsus Çamlıyayla da bulunmaktadır. B Metalik Madenler Mersin Đlinde bulunan demir, barit, manyezit rezervi ve kalitesi Tablo B.5'de verilmektedir. B Enerji Madenleri Đl sınırları içerisinde bitümlü şist yatakları yoktur. Linyit yatakları bkz. B.1.3. B Maden Kanunu na Tabi Olan Doğal Malzemeler Bakınız I

61 Tablo B. 5: Mersin Đli Maden ve Enerji Kaynakları Cinsi Yeri Tenör Açıklamalar Cu-Pb-Zn Anamur Ortakonuş % 1 S, % 22 Pb, % 28 Zn,%1 CaO ton görünür+muhtemel rezerv Pb-Zn Tarsus-Çiğdemgölü % Zn, % Pb ton gör+muhtemel Barit Anamur- Aşağıkuren Köyü % BaSO ton görünür rezerv Barit Silifke-Torul-Çılbayır Köyü % BaSO ton gör+muhtemel Demir Silifke Pelitpınarı Zuhuru % Fe 2O ton görünür+muh. Demir Gülnar-Koçaşlı Grubu (Yanışlı, Besitepe, Taşbaşı Tepe) % Fe 2O ton gör+muhtemel Demir Gülnar-Dedeler Zuhuru % Fe 2O 3 Cevher 750 m. Uzunluk ve 100 m. genişliktedir. Demir Gülnar-Örendüzü Zuhuru % 35 Fe 2O cm kalınlığında Demir Anamur-Melleç Yatağı % 50 Fe 2O ton muhtemel ton gör + Dolomit Aydıncık Yatağı % 19.5 MgO muhtemel ton mümkün Dolomit Silifke Sahası % MgO ton görünür ton muhtemel Fosfat Anamur-Pembecik, Bahçekayağı, Küçük mercekler şeklinde % P Tekmen, Karaharnup, Lenger Ky. 2O 5 zuhurlar Dolomit Aslanköy Yatağı % 54 CaO, % 0.24 MgO Dolomit Silifke-Ovacık Sahası % CaO, % MgO, %0.50 SiO 2, % 0.76 Fe 2O ton gör+muhtemel Krom Đl Geneli % Cr 2O milyon ton gör+muh Manyezit Mut-Çatalköy % 45 MgO ton muhtemel Manyezit Tarsus-Sarıkavak Köyü % 46 MgO ton gör+muhtemel Çimento Mersin Merkez Çimento Silifke-Taşucu Sahası marn ton marn Linyit Tarsus- Çamlıyayla Su:% 19.00, Kül: % 35.00, Kükürt: Kapalı işletme ton görünür % 3.5, AID K kal/ kg: rezerv Sıcak su Güneyyolu Sıcaklık: C, Debi:1.6 lt/sn, Potansiyel:0.02 MWt Kullanım alanı kaplıca Kuvars kumu Tarsus Milyonlarca ton, detaylı etüde ihtiyaç var Kuvarsit Mersin-Ovacık Ovacık ta çok yaygın olarak bulunur Tuz Yenice-Arap Ali Yatağı % 95 NaCl, % 5nCaSO 4 64 milyon ton görünür rezerv Kaynak: MTA Doğu Akdeniz Bölge Müdürlüğü KAYNAKÇA 1. DSĐ 6. Bölge Müdürlüğü Dokümanları. 2. Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı Verileri. 3. T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Đçel Đli Verimlilik Envanteri, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, Mersin Ticaret ve Sanayi Odası, Ekonomik Raporları, Mersin. 5. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Đnternet Sitesi. 6. TÜBĐTAK Đnternet Sitesi 7. Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Mersin Özel Çevre Koruma Müdürlüğü 41

62 C. HAVA ( ATMOSFER VE ĐKLĐM ) C. 1 ĐKLĐM VE HAVA Mersin Đli Akdeniz iklimimin tipik özelliklerinin ve meteorolojik şartlarının tümüne sahiptir. Đlin kıyılarında yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı Akdeniz iklimi, iç kesimlerde ve yükseklerde kara iklimi görülür. Mersin'de yıllık sıcaklık ortalaması 18,7 C dir. 50 yıllık gözlemlerde saptanan en yüksek sıcaklık 40 C ( ), en düşük sıcaklık ise -6,6 C ( )dir. Yaz aylarının ortalama sıcaklığı C arasında değişmektedir. Sahil kesimi ile sahilden Km. iç kısımlarda ve yayla eteklerinde 10 C ye varan düşük sıcaklıklar görülmektedir. Kış aylarında sıcaklık ortalaması 9 15 C arasında değişir. Bazı yıllar sıcaklık 0 C nin altına düşmektedir. Kar yağışı sahil kesimlerde görülmez. Ancak kış aylarında Torosların eteklerinde ve yayla kesimlerinde değişen miktarlarda kar yağışı ve örtüsü olmaktadır. Deniz suyu sıcaklık ortalaması 20,8 C dir. Yaz aylarında C arasında değişmektedir. Bu mevsimde kuvvetli rüzgarların olmaması nedeniyle dalga yüksekliği çok düşük olmakta, böylece uzun yaz ve sonbahar aylarında denizden istifade edilebilmektedir. Mersin'de güneybatıdan esen deniz ve kara meltemi, Nisan- Eylül arasındaki altı aylık sürede gündüzleri denizden karaya doğru, geceleri Toroslardan denize doğru esmekte ve sıcak yaz mevsiminde serinletici özellik taşımaktadır. Ortalama rüzgar hızı 2.2 m/sn dir. Deniz ulaşımını etkileyen nitelikteki kuvvetli rüzgarlar azda olsa kış aylarında görülür. Đlimizde uzun yıllar verilerine göre yıllık yağış toplam miktarı 593,7 mm dir. En çok yağış Aralık ayında en az yağış ise Ağustos ayındadır. Uzun yıllar ölçümlerine göre yıllık kapalı günler ortalama 25,3 gündür. Yılın büyük bölümünde hava açık ve az bulutlu geçmektedir. Mersin yurdumuzun güneşlenme süresi en fazla olan illeri arasındadır. Günlük ortalama güneşlenme süresi 7,4 saat olup yaz aylarında bu süre 8 10 saat arasında değişmektedir. Yıllık Ortalama Bağıl Nem %69 ( yılları) olup, aylara göre %65 - %75 arasında değişmektedir. C Doğal Değişkenler C Rüzgar Đlimiz genelinde hakim rüzgar yönü (en fazla süre ile esen rüzgar) kuzeybatı olmakla birlikte bu durum yıl içinde aylara ve mevsimlere göre değişiklik göstermektedir. Kış ve bahar aylarında (Mayıs ayı hariç) yaklaşık altı aylık bir periyotta hakim rüzgar yönü kuzey -kuzeybatı yönü iken yaz aylarında (Haziran-Temmuz-Ağustos ve Mayıs ayında) hakim rüzgar yönü güney-güneybatı olmaktadır. Đlimizde kara ve deniz meltemi olarak da bilinen, deniz ve karanın gündüz ve gece farklı ısınmasından meydana gelen özellikle yaz aylarında sıkça görülen meltem rüzgârı kendini hissettirmektedir. Bu rüzgar gündüzleri denizden karaya doğru geceleri ise Toroslar üzerinden denize doğru hafif olarak esmekte, yazın sıcak günlerinde bölgemizde serinletici bir özelliği bulunmaktadır. Đlimiz kuzey-kuzeybatısına uzanan Toros dağları nedeniyle özellikle kuzeyli rüzgârlara kapalı bulunmaktadır. Buna karşın Đlimizin Silifke ve Taşucu civarı Göksu vadisinden kuzeyli rüzgarlara açıktır. Bu yöremizde sık sık kuvvetli kuzey rüzgârları görülmektedir. Đl merkezinde ise kuvvetli rüzgarlar güney ve güneybatı yönünden etkili olmaktadır. Đl merkezinde yıllık rüzgar hızı 2,2 m/sn'dir. Đlimizde en hızlı esen rüzgarın hızı 34,2 m/sn olup batı güneybatı (WSW) yönündedir. Kuvvetli rüzgârların yıl içinde mevsim ve aylara göre dağılışı düzensizdir. Uzun süreli ve kuvvetli esen rüzgarlar genellikle kış ve bahar aylarında güneygüneybatı yönünde olmaktadır. 42

63 Tablo C. 1: Rüzgar Değerleri ( m/s) Đstasyonun Çalışma Süresi Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ort. Rüz. hızı 2,0 2,0 2,1 2,2 2,4 2,7 2,7 2,7 2,4 2,0 1,8 1,9 2,2 En hızlı esen rüzgarın yönü ve hızı Ort. Fırtınalı gün sayısı Ort. Kuv.rüz. gün sayısı SSW 25.2 WSW 34.2 SSW 26.4 SW 25.0 S 24.0 NNW 19.7 NW 26.2 SSW 19.0 SSW 25.0 SSW 27.9 SSW 25.7 S WSW 34.2 Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı Şekil C.1 : MERSĐN UZUN YILLARA AĐT RÜZGÂR DĐYAGRAMI ( RASAT SÜRESĐ 33 YIL ) C Basınç Mersin'de basınç incelenirse aylar içerisindeki ortalama basıncın değiştiğini görmekteyiz. Aylar içerisindeki bu değişkenliği şu şekilde izah etmek mümkündür. Yazın ilimiz Basra alçak basıncının etkisinde kalarak kurak ve nadir yağış alır. Kış aylarında genelde Orta Akdeniz (Girit ve Yunanistan'dan) gelen alçak basınç etkisinde kalır. Kış aylarında bazen Balkanlardan sarkan yüksek basınç etkisinde bulunur. Sonbahar ile kış aylarında Sibirya yüksek basıncının etkisinde kalır. 43

64 Tablo C. 2: Yerel Basınç Değerleri(hPa) Đstasyonun Çalışma Süresi Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ort. Basınç 1017,8 1016,0 1014,2 1012,1 1011,0 1008,1 1005,0 1005,9 1010,1 1014,0 1016,9 1018,0 1012,4 Max. Basınç 1033,8 1031,1 1028,3 1025,6 1021,9 1015,8 1011,6 1011,9 1020,5 1024,5 1028,2 1031,8 1033,8 Min. Basınç 993,8 993,3 990,6 995,4 998,0 996,9 995,5 998,6 1001,6 1002,4 997,8 998,6 990,6 Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı C Nem Đlimizin yıllık bağıl nem ortalaması %69 olup en yüksek değerler yaz aylarında en düşük değerler ise Ekim ve Kasım aylarında meydana gelmektedir. Đlimizin deniz kıyısında olması nedeniyle iç kısımlara oranla nem miktarı oldukça fazla bulunmakta, bu da özellikle yaz aylarında yüksek sıcaklık ile insanlar üzerinde etkili olmaktadır. Yaz aylarında bazen sabah saatlerinde nisbi nem miktarı %90 civarında seyretmekte, gece ise rüzgarın kuzey yönüne dönmesi nedeniyle daha düşük olmaktadır. Deniz kıyısıyla iç ve yayla kesimlerinde nisbi nem miktarı arasında belirgin farklılıklar bulunmaktadır. Tablo C. 3: Bağıl Nem Değerleri (%) Đstasyonun Çalışma Süresi Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ortalama Nem Min. Nem Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı C Sıcaklık Đl merkezinde uzun yıllar verilerine göre elde edilen yıllık sıcaklık ortalaması 18,7 C dir. Đlde en yüksek sıcaklık 40 C olarak tarihinde, en düşük sıcaklık ise -6,6 C olarak tarihinde ölçülmüştür. Ortalama hava sıcaklığı yaz aylarında C arasında, kış aylarında ise 9 15 C arasında değişmektedir. Đl genelinde en sıcak aylar Temmuz ve Ağustos, en soğuk aylar ise Ocak ve Şubat aylarıdır. Đlin sahil kesiminde ölçülen sıcaklıklar ile sahilden km. iç kısımlarda ve yayla eteklerinde ölçülen sıcaklıklar arasında 10 C ye varan farklılıklar bulunmaktadır. Özellikle kış aylarında deniz kıyısından uzaklaştıkça bu sıcaklık değişimi büyük değerlere çıkmaktadır. Tablo C. 4: Sıcaklık Değerleri (C ) Đstasyonun Çalışma Süresi Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ort. Sıcaklık 10,5 11,1 13,8 17,7 21,5 25,2 28,0 28,3 25,8 21,5 15,9 11,9 19,3 Ort. Yük. Sıcaklık 14,8 15,4 18,0 21,4 24,8 27,9 30,6 31,3 29,9 26,8 21,2 16,4 23,2 Ort. Düş. Sıcaklık 6,9 7,3 9,7 13,6 17,4 21,4 24,5 24,7 21,6 17,2 11,9 8,3 15,4 En düş. sıc. yılı ve derecesi En yük. sıc. yılı ve derecesi -2, ,8 C Buharlaşma -3,0-1,5 3,8 9,8 5,3 18,1 18,0 13,9 8,0 1,8-0,4-3, ,0 29,5 33,9 35,8 35,0 36,0 37,2 38,5 36,4 30,0 25,5 38,5 Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı Yazların ılık ve kurak geçmesi nedenleriyle, ilimizde bulunan deniz ve akarsular ile sulama kanallarından buharlaşmalar (Evaporation) meydana gelir. Đlimize ait buharlaşma değerleri aşağıda verilmektedir. Tablo C. 5: Buharlaşma Miktarları(mm) Đstasyonun Çalışma Süresi Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ort. Buharlaşma 43,8 49,6 77,1 100,3 130,9 154,4 182,8 172,8 145,1 105,6 62,5 44,9 1269,8 Günlük en çok buh. 5,0 8,8 6,6 8,0 10,6 12,4 12,0 10,3 13,2 8,6 6,1 6,0 13,0 Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı C Yağışlar C Yağmur Đlimizde uzun yıllar gözlemler sonucu ortalama yıllık yağış toplam miktarı mm dir. Akdeniz ikliminin özelliklerine uygun olarak yağış en fazla kış aylarında, en az yaz aylarında alınmakta olup; Đlimizde en fazla yağış Aralık ve az yağış ise Ağustos ayında meydana gelmektedir. Yıllık ortalama yağışlı gün sayısı 62 gün civarındadır. Yıllık kapalı günler sayısı 25,3 gündür. 44

65 Yılın büyük bir bölümü açık ve az bulutlu olarak geçmektedir. Đlimiz yurdumuzun güneşlenme süresi en fazla olan illeri arasındadır. Günlük ortalama güneşlenme süresi 7,4 saat olup yaz aylarında bu süre 8 ile 10 saat arasında değişmektedir. Bölgemizde yağışlar genelde depresyonik ve ilimizin kuzeyindeki dağlar nedeni ile oroğrafik karakterdedir. Bununla birlikte, özellikle bahar aylarında kararsızlık nedeni ile oluşan konvektif hareketlerle meydana gelen mevzi sağanak yağışlar şeklinde görülmektedir. Tablo C. 6: Yağış Değerleri(mm) Đstasyonun Çalışma Süresi Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ort. Toplam Yağış 106,4 79,2 52,7 39,4 23,4 9,1 6,8 4,5 7,0 41,9 86,0 134,4 590,8 Günlük en çok yağış 109,0 102,0 80,8 48,6 49,4 29,7 58,8 30,3 41,2 50,1 86,4 175,4 175,4 Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı Kar yağışı ve don hadisesi ilimiz sahil kesiminde en az rastlanan meteorolojik olaylardan biridir. 50 yıllık gözlem sonucu il merkezinde sadece tarihinde yerde 2 cm.lik örtü meydana getiren kar yağışı görülmüştür. Bunun dışında genelde Ocak ve Şubat aylarında ortalama 5 defa karla karışık yağmur olayı meydana gelmektedir. Buna karşı ilimizin kuzey kısımlarında Torosların eteklerinde, yükseklikle değişen oranlarda kar yağışı ve örtüsü olmaktadır. Sıcaklığın 0 C nin altına düşmesi nedeni ile meydana gelen don olayı ilimizde özellikle sera ve narenciye bölgelerinde bazı yıllar zararlara neden olmaktadır. Đlimizde uzun yıllar gözlemlerine göre il merkezinde ortalama 3 gün don olayı görülmektedir. En fazla donlu gün Ocak ayında meydana gelmektedir. Đl merkezinden ve sahilden uzaklaştıkça don olayı şiddeti daha fazla olmaktadır. Özellikle iç çukur sahalarda hava sirkülâsyonunun az olması nedeni ile meydana gelen don olayı daha etkili olmaktadır. Meteorolojik olarak yatay görüş uzaklığının her yönde 1000 m ve daha altına düşürecek kadar yoğun bir bulut tabakası olarak tanımlanan sis olayı Đlimizde ender olarak görülen meteorolojik bir olaydır. Son 10 yıllık periyot süresinde toplam 27 gün sis hadisesi meydana gelmiştir. Ortalama yıllık sisli gün sayısı yaklaşık 2 gün civarındadır. Sisin en fazla görüldüğü aylar ise Nisan ve Mayıs aylarıdır. Tablo C. 7: Kar, Dolu, Sis ve Kırağılı Günler Đstasyonun Çalışma Süresi Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ort. Kar örtülü günler sayısı 0,0 0,0 Ort. sisli günler sayısı 0,2 0,1 0,3 0,8 0,5 0,2 0,2 0,0 0,0 0,1 0,0 2,4 Ort. dolulu günler sayısı 0,2 0,3 0,2 0,1 0,1 0,0 0,2 0,1 0,2 1,4 Ort. kırağılı günler sayısı 2,1 1,2 0,1 1,1 4,3 Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı C Seller Đlimizde 50 yıllık gözlem periyodunda en fazla yağış miktarı 26 Aralık 1968 günü 199,5 mm/m 2 olarak tespit edilmiştir. Bu yağıştan dolayı il merkezi ve civarındaki birçok ekili alanları su altında kalmış, önemli maddi hasarlar meydana gelmiştir. Bunun dışında günlük en yüksek yağış miktarı günü 175,4 mm/m 2 olmuş ve yine önemli hasarlar meydana gelmiştir. Bölgemizde yağışlar genellikle sağanak ve gök gürültülü sağanak yağış ile birlikte dolu şeklinde olduğundan dolayı zaman zaman tarım alanları etkilenmektedir. C Kuraklık Kuraklığın tespitinde her ülke ya da bölgeye özgü meteorolojik ölçütler kullanılmaktadır. Bu ölçütlere göre Đlimizde uzun yıllar yağış ortalaması kullanılmaktadır. Đlimiz uzun yıllar yağış ortalaması nedeni ile yarı kurak bir bölge olarak nitelendirilir. Bölgemizde yaşanmış önemli bir kuraklık tespit edilmemiştir. Đlimizde 1982 yılında en az yağış meydana gelmiş olup 209,4 kg/m 2 olan bu miktar normalin %60 daha altında olmuştur. Yağış miktarlarında Đl merkezi ve sahil şeridi ile 1000 metrelik yayla şeridi arasında farklılıklar görülmektedir. Yayla kesimlerinde yıllık yağış toplamı sahil şeridine göre mm daha fazla olmaktadır. 45

66 C Mikroklima Dar bir bölgedeki meteorolojik yönden farklılık olarak tanımlanabilen mikroklima bölgeleri, ilimizin topoğrafik yapısı nedeni ile birçok kesimlerde görülmektedir. Bölgemiz deniz, ova, dağ kesimleri gibi birbirine fazla uzak olmayan topoğrafik oluşumun etkisinde bulunmaktadır. Đlin merkezi ile yakın ilçeleri, sahil şeridi ile yayla ve daha yüksek kesimleri arasında dar bir sahada farklılıklar olduğu gözlenmektedir. Yaz ve kış aylarında sahil kesimi ile iç ve yayla kesimi arasında sıcaklık ve nem farkı hissedilir şekilde belli olmaktadır. Sıcaklıklar, yayla kesimlerinde daha düşük, nem miktarı ise daha yüksek seviyelerde bunmaktadır. Kuzeydeki Toros dağlarının bazı kesimlerinin iç kısımlara açık olması nedeni ile (Silifke-Taşucu civarı) bu kısımlarda rüzgarın yön ve hızında diğer kısımlara oranla farklılıklar olmakta, sıcaklık ve nem miktarı da değişiklik arz etmektedir. C Yapay Elementler C Plansız Kentleşme Đlimizde sosyal ve ekonomik nedenlerle kırsal kesimlerden kentlerimize göç olayının çoğalması ve hızlı kentleşme beraberinde, plânsız ve programsız yapılaşmayı meydana getirmektedir. Bunun sonucu olarak kentte yapı ve alt yapı, maliyet açısından daha uygun düz ve düze yakın verimli topraklar üzerine sıçrayarak yayılma göstermektedir. Đmarsız ve plansız yerleşim düzeni hava kirlenmesini olumsuz yönde etkilemektedir ve imarsız gelişme düzeni ulaşım, altyapı ve sosyal hizmet standardı açısından çevre sorunları yaratmaktadır. Đmarsız konut düzeni ile oluşan parçalı dağınık ve yaygın konut gelişmesi civarındaki tarım topraklarını ve tarımsal faaliyeti devamlı baskı altında tutarak tehdit etmekte, sonunda bu topraklar spekülasyon konusu olarak arsaya dönüşmekte ve tarımsal faaliyet dışına çıkmaktadır. Đlimizin hızla nüfusunun artması ve güneyin ticaret merkezi haline gelmesi sebebiyle sağlıklı bir fiziksel ve sosyal çevreye kavuşması için desantialize edilmiş bir makroforma şehir yapısına planlı olarak yönlendirmek gerekmektedir. Đlimizde son yılda yeşil alanlar azalmıştır. Narenciye bahçeleri kesilerek yerine binalar yapılmaya başlanmış, deniz kıyıları yazlık olarak yüksek katlı binalar yapılarak taş yığını haline getirilmiştir. C Yeşil Alanların Azalması Mersin ili kent içindeki yeşil alan miktarı; Büyükşehir belediyesi park ve yeşil alan toplamı m 2 Yenişehir belediyesi park alanı toplamı m 2 Akdeniz belediyesi park alanı toplamı m 2 Toros belediyesi park alanı toplamı m 2 Toplam yeşil alan miktarı m 2 Mersin'de uygun bir yeşil alan uygulaması ve düzenli bir yeşil alan sisteminin oluşturulmasının hava kirliliğinin önlenmesinde önemli bir katkısı olacaktır. Kentin koşullarına uygun bitki örtüsü seçimi, bu bitkilerin filtrasyon ve absorbsiyon kapasitelerinin belirlenmesi gibi çalışmalar sonuçlandırıldığında yeşil alanların Mersin in hava kalitesine katkısı sağlanabilir. Kamu elindeki boş alanların cadde ve sokak kenarlarının yeşillendirilmesi ile hava kirliliğinin azaltılması ve temiz havanın artması sağlanacaktır. Yeşil alanlar oksijen üretmekte, karbondioksit kullanmakta, hava ısı değişimleri yaparak hava çevrimi sağlamakta ve partikül maddeleri bünyesinde toplamaktadır. Đlimiz Akdeniz ikliminin etkisindedir. Dolayısıyla kentte Akdeniz doğal bitki örtüsü hakimdir. Ancak doğal bitki örtüsüne sadece doğal ve insan eli değmemiş alanlarda rastlanmaktadır. Yaşam alanlarında daha çok kuraklığa ve susuzluğa dayanıklı, soğuk ve yüksek rakımı sevmeyen kültür türleri kullanılmıştır. Esasında doğal bitki örtüsü bitkileri iklim koşullarına direnç ve dayanıklılık gösterse de bu türlerin ruderal alanlarda üretilip kullanımı mümkün değildir. Kent merkezinde büyük bir yeşil alan olan Kültür Park deniz kenarında dolgu alanı olarak kazanılmıştır. Bu alanda tuzlu deniz rüzgârının etkisi çok yoğun olduğu için kullanılacak bitki türleri çeşitlilik gösterememektedir. Tuzlu deniz rüzgârına doğal bitki türlerinin daha dayanıklı olduğu ise bir gerçektir. Kent merkezinde kullanılan bitki türleri; 46

67 Ağaçlar: Palmiye, Hurma, Đskenderun Kauçuğu, Kıbrıs Akasyası, Jagaranda, Yalancı Orkide, Top Akasya, Turunç, Akça Ağaç, Japon Kavağı, Defne, Oya, Fırça Çalısı, Selvi Çam, Fıstık Çamı, Okaliptüs, Çınar, Ağaç Ligustrum, Harnup, Süs Eriği, Mimoza, Sarkık Dut. Çalı gurubu: Japon Gülü, Çin Gülü, Gül, Beyaz Yasemin, Sarı Yasemin, Çalı Mine, Pitosporum, Mavi Yasemin, Mazı, Acem Borusu, Kartopu, Berberis, Muşmula, Yayılıcı Ardıç, Amerikan Asması, Gelin Duvağı, Mor Salkım, Zakkum, Ateş Dikeni, Hanımeli, Leylak, Đspirya, Ligistrum, Taflan. Kentte kullanım yerlerine göre bitkilendirme planları ve bitki türleri de değişiklik göstermektedir. Bu çeşitlilik de şu şekilde sıralanabilir: 1. Refüj ve Kaldırım Bitkilendirmesi Ağaçlar: Palmiye, Yalancı Orkide, Yalancı Karabiber, Jakaranda, Fırca Çalısı, Kara Servi(Doğal Bitki Türü), Mavi Servi, Defne(Doğal Bitki Türü), Turunç(Doğal Bitki Türü), Süs Eriği, Yalancı Akasya, Oya Ağacı, Đsrail Kauçuğu, Erguva, Japon Kavağı, Çınar, Ağaç Ligistrum, Harnup(Doğal Bitki Türü). Çalılar: Sarmaşıklar ve Yer Örtücüler, Zakkum(Doğal Bitki Türü), Murt(Doğal Bitki Türü), Kartopu, Yayılıcı Ardıç, Yasemin, Çalı Mine, Mazı, Japon Şemsiyesi, Drasena, Papatya, Gül, Buz Çiçeği, Mor Salkım, Muşmula, Berberis, Ateş Dikeni, Pitosporum, Japon Gülü, Ağaç Hatmi, Biberiye(Doğal Bitki Türü), Taflan, Zambak, Kuşkonmaz, Begonvil, Yer Minesi, Bahçe Külü, Mevsimlik Türleri. 2. Dolgu yaparak kazanılmış yeşil alan bitkilendirmesi Ağaçlar: Kıbrıs Akasyası(Doğal Bitki Türü), Defne(Doğal Bitki Türü), Đğde(Doğal Bitki Türü), Palmiye(Doğal Bitki Türü), Harnup(Doğal Bitki Türü), Ilgın(Doğal Bitki Türü), Zeytin(Doğal Bitki Türü), Đsrail Kauçuğu, Okaliptüs(Uyum Sağlamış), Hurma, Turunç(Doğal Bitki Türü), Oya Ağacı. Çalılar, Sarmaşıklar ve Yer Örtücüler: Zakkum(Doğal Bitki Türü), Pitosporum, Çalı Mine, Japon Gülü, Papatya, Kaz Ayağı, Taflan, Murt(Doğal Bitki Türü),Kartopu, Biberiye(Doğal Bitki Türü), Yayılıcı Ardıç, Buz Çiçeği, Bahçe Külü. 3. Şehir içindeki yeşil alanların bitkilendirilmesi Ağaçlar: Palmiye, Yalancı Orkide, Yalancı Karabiber, Jagaranda, Fırça Çalısı, Kara Servi(Doğal Bitki Türü), Mavi Servi, Defne(Doğal Bitki Türü), Turunç(Doğal Bitki Türü), Sarkık Dut, Limoni Servi, Alev Ağacı, Süs Eriği, Yalancı Akasya, Oya Ağacı, Đsrail Kauçuğu, Erguva, Japon Kavağı, Çınar, Ağaç Ligistrum, Harnup(Doğal Bitki Türü), Altuni Mazı, Salkım Söğüt, Manolya. C Isınmada Kullanılan Yakıtlar Đlimizde ısınmada genelde LPG tüplü sobalar ve elektrik kullanılmaktadır. Bunlara ilave olarak son zamanlarda kömür, odun, kalorifer yakıtı ve motorin gibi yakıtlarda ısınma amaçlı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Đlimizde doğalgaz henüz ısınma amaçlı kullanılmamaktadır. Yalnız BOTAŞ tarafından başlatılan Güney Doğalgaz Đletim Hattı çalışmaları tamamlanmış olup 2006 yılı içerisinde doğalgaz sanayide kullanılmaya başlanılmıştır. Doğal gaz altyapı sistemi, sadece sanayi tesislerinin kullanımını sağlayacak şekilde projelendirilmiş olup yerleşim alanlarında kullanım için herhangi bir girişim ve projelendirme çalışmaları yapılmamıştır. Hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla doğal gaz kullanımının yerleşim alanlarını da kapsayacak şekilde programlanması gerekmektedir. Yerleşim yerlerinde ısınma amaçlı kullanılan yakma sistemlerinden kaynaklanan is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halinde dış havaya atılan kirleticilerin hava kalitesi üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak ve denetlemek amacıyla Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümleri uygulanmaktadır. Bu yönetmelik hükümleri doğrultusunda ısınma amacıyla kullanılan yakıtların türleri belirlenmiş olup kullanılabilecek yakıtlar içinde sınır değerler getirilmiştir. Đlimizde satılabilecek kömürler için ithalatcı firmalardan Çevre ve Orman Bakanlığınca düzenlenmiş Kontrol Belgesi mevcut ise diğer belgelerde talep edilerek Kömür Satış Đzin Belgesi düzenlenmektedir. 47

68 Yerli kömürler için ise üretildiği il valiliğince düzenlenmiş Kömür Uygunluk Belgesi mevcut ise Kömür Satış Đzin Belgesi düzenlenmektedir. Kömür satış izni bulunmayan, yönetmelikte belirtilen parametreleri sağlamayan kömürlerin yakılması yasaktır. Mersin Đli hava kirliliği açısından ikinci derece kirli iller sınıfında yer almakta olup; katı, sıvı ve gaz yakıtların satışı ve kullanımı ile ilgili denetimler Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Đl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü, Đl Sağlık Müdürlüğü ve Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı nca yapılmaktadır. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yakıtlarla ilgili öngörülen değerler aşağıda belirtilmektedir. Tablo C. 8: Sınır Değerlerinin Aşıldığı Đl ve Đlçelerde Kullanılacak Isınma Amaçlı Yerli Kömürler. Yerli Kömürlerin Özellikleri Sınırlar Kullanılacağı Đller ve Đlçeler Toplam Kükürt (kuru bazda) max. % 2 Alt Isıl Değer (orijinalde) min Kcal/kg (-200 tolerans) Toplam Nem (satışa sunulan) max. %25 Kül (kuru bazda) max. %25 Şişme Đndeksi* max. 1 Boyut** mm (18 mm altı max. %10 tolerans 150 mm üstü max. % 10 tolerans) * Uygunluk Belgesi verilme aşamasında dikkate alınır. **Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu mm olabilir. Yönetmeliğin 28 inci maddesine göre sınır değerlerinin aşıldığı (I.Grup) Đl ve Đlçeler Tablo C. 9: Sınır Değerlerinin Aşılmadığı Đl ve Đlçelerde Kullanılacak Isınma Amaçlı Yerli Kömürler. Yerli Kömürlerin Özellikleri Sınırlar Kullanılacağı Đller ve Đlçeler Toplam Kükürt (kuru bazda) max. % 2,3 Alt Isıl Değer (orijinalde)*** min Kcal/kg (-200 tolerans) Yönetmeliğin 28 inci maddesine Toplam Nem (satışa sunulan) max. %30 göre sınır değerlerinin aşılmadığı Kül (kuru bazda) max. %30 (II.Grup) Đl ve Đlçeler Şişme Đndeksi* max mm (18 mm altı max. %10 tolerans, Boyut ** 150 mm üstü max.% 10 tolerans) * Uygunluk Belgesi verilme aşamasında dikkate alınır. **Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu mm olabilir. ***Alt Isıl Değeri (orijinalde) en az 5000kcal/kg yanabilir kükürt (kuru bazda) oranı en çok yüzde birbuçuk (%1.5) ve diğer özellikleri bu Tablo da belirtilen özellikleri sağlayan yerli kömürler mevcut soba ve kazanlarda yakıldığında bacadan atılan kükürt dioksit konsantrasyonu, bu Tablo da özellikleri belirlenen kömürün mevcut soba ve kazanlarda yakılmasında bacadan atılan kükürt dioksit konsantrasyonu eşdeğerini aşmadığı akredite olmuş veya Bakanlıkça uygun görülen laboratuarlar tarafından belgelenmesi halinde bu Yönetmeliğin 28 inci maddesine göre sınır değerlerin aşılmadığı (II.Grup) il ve ilçelerde ısınma amacıyla kullanılabilir. Tablo C. 10: Isınma Amaçlı Kullanılacak Đthal Kömür Özellikleri. Özellikler Sınırlar Toplam Kükürt (kuru bazda) : max. % 0,9 Alt Isıl Değer (orijinalde) : min 6200 kcal/kg (- 400 tolerans) Uçucu Madde (kuru bazda) : % (+1 tolerans) Toplam Nem (orijinalde) : max. % 10 Kül (kuru bazda) : max. %14 (+1 tolerans) Şişme Đndeksi : max. 1 Boyut* : mm (18 mm altı ve 150 mm üstü için max. %10 tolerans) *Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu mm olabilir. Tablo C. 11: Kömür Briketlerinin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri. ÖZELLĐK SINIF 1 SINIF 2 Alt Isı Değeri (1) (Kcal/kg) en az Baca gazına geçen kükürt oranı (%), m/m, enfazla 0,8 1,0 Düşme Sağlamlığı (%) m/m, en az Aşınma Sağlamlığı (%) m/m, en az Kırılma Yastık veya Yumurta Şeklindeki Briketlerde (Kgf), en az Sağlamlığı Tabanı Düzgün Geometrik Şekilli Briketlerde (Kg/cm 2 ), en az Suya Dayanım (2) (%) en az Isıl Verimi (%) en az Duman Emisyon Oranı (g/kg), en fazla ) Bu özellik, orijinal (satışa sunulan) briket bazındadır. 2) Su geçirmeyen torbalar içerisinde satılan briketlerde bu özellik aranmaz 48

69 Tablo C. 12: Sanayi Amaçlı Đthal Edilecek Kömür Özellikleri. Alt Isıl Değeri (orijinalde) : min 6000 kcal/kg (-500 kcal/kg tolerans) Toplam Kükürt (kuru bazda) : max. % 1 Uçucu Madde (kuru bazda) : max. % 36 Boyut : 0-50 mm Tablo C. 13: Sanayi Amaçlı Kullanılacak Yerli Kömür Özellikleri. Özellikler Alt Isıl Değeri (orijinalde) Toplam Kükürt (kuru bazda) Uçucu Madde (kuru bazda) Boyut Sınırlar Emisyon Đznine Baca gazında EKHKKY nde belirtilen sınır değerlerin sağlanması koşuluyla kısıtlama yok. Tozumayı önleyici her türlü tedbirin alınması koşuluyla boyut ve torba kısıtlaması yok C Endüstriyel Emisyonlar Đlimizde Sanayi ve Ticaret Đl Müdürlüğünden alınan bilgilere göre 722 adet (2007 yılı itibariyle) sanayi tesisi bulunmakta olup bunlardan yarıya yakın kısmı denetlenerek, bu güne kadar 14 adet A Grubu Emisyon Đzni, 60 adet B Grubu Emisyon Đzni olmak üzere toplam 74 tesise emisyon izni verilmiştir. 109 tesisin ise emisyon izni süreci devam etmektedir. Đlimizde sanayi tesisleri genellikle il merkezinin doğusunda Mersin-Adana yolu üzerinde yer almaktadır. Sanayiden kaynaklanan hava kirliliği değerlendirilirken 2872 sayılı Çevre Kanununa dayanılarak çıkarılan Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümleri uygulanmaktadır. Söz konusu yönetmeliğin amacı: sanayi ve enerji üretim tesislerinin faaliyeti sonucu atmosfere yayılan is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki emisyonları kontrol altına almak; insanı ve çevresini hava alıcı ortamındaki kirlenmelerden doğacak tehlikelerden korumak; hava kirlenmeleri sebebiyle çevrede ortaya çıkan umuma ve komşuluk münasebetlerine önemli zararlar veren olumsuz etkileri gidermek ve bu etkilerin ortaya çıkmamasını sağlamaktır. Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde tesislerin denetimleri ve emisyon izin işlemleri Çevre Yönetimi Şube Müdürlüğünce sürdürülmektedir. Sanayiden kaynaklanan hava kirliliğinin kontrolü açısından ilimize sanayicilerin kullanımına yönelik olarak doğal gazın gelmiş olması önemli bir gelişmedir. Daha detaylı bilgi için bakınız K. Sanayi ve Teknoloji Bölümüne. C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar Trafikte seyreden motorlu kara taşıtlarından kaynaklanan egzoz gazlarının neden olduğu hava kirliliğinden ve tehlikelerinden, canlıları ve çevreyi korumak amacıyla egzoz gazı kirleticilerinin azaltılmasını sağlamak ve ölçümler yaparak kontrol etmek üzere Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik esasları uygulanmaktadır. Mersin ilinde Trafiğe Kayıtlı Araç Sayısı yıllar itibariyle aşağıda verilmektedir Trafiğe Kayıtlı Araç Sayısı Đlimizde egzoz emisyon ölçümleri 12 adet servis istasyonu tarafından yapılmaktadır. Söz konusu yönetmelik çerçevesinde yetkilendirilmiş işletmeler periyodik olarak denetlenmektedir. Emniyet Müdürlüğü ile koordineli olarak yol kontrolleri yapılmakta olup araçların uygunluğu kontrol edilmektedir yılı içerisinde taşıt, 2007 yılında taşıt egzoz gazı emisyon ölçümü yaptırmıştır. Mersin Đlindeki motorlu kara taşıtlarının cinsleri ve sayıları Tablo C.14 de, egzoz gazı ölçüm yetkisine sahip kuruluşlar ise Tablo C.15 de verilmektedir. 49

70 Tablo C. 14: Motorlu Kara Taşıtlarını Cinsi ve Sayısı ( tarihi itibariyle). ĐL ĐLÇE GENEL TARSUS ERDEMLĐ SĐLĐFKE MUT GÜLNAR BOZYAZI ANAMUR MERKEZĐ TOP. TOP. Motosiklet Otomobil Minibüs Otobüs Kamyonet Kamyon Traktör Çekici Ö.Amaçlı Tanker Arazi T Römork Yarı Rö Toplam Kaynak: Đl Emniyet Müdürlüğü Tablo C. 15: Mersin'de Egzoz Gazı Ölçüm Yetkisine Sahip Kuruluşlar(2007). SIRA NO ĐSTASYON ADI Otomer Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. (Atatürk Bulvarı Emek Mah. No:1 Karacailyas/MERSĐN) Derya Otomotiv Akaryakıt Taş. San. ve Tic. A.Ş. (Fatih Mah. Yenihal Kavşağı Mezitli/MERSĐN) Derya Otomotiv Akaryakıt Taş. San. ve Tic. A.Ş. Tarsus Şubesi (Öğretmenler Mah. Đsmet Akın Cad. No:75/C Tarsus/MERSĐN) Boranlar Otomotiv. Đnş. Loj. Hizm. Tic. Ve San. Ltd. Şti. (Atatürk Mah. GMK Bulvarı No:36 Mezitli/MERSĐN) Bilen Otomotiv Tic. Ltd. Şti. (H.Okan Merzeci Bulvarı No:425/MERSĐN) Koluman Motorlu Araçlar San. ve Tic. A.Ş. (Tarsus Otoyol Çıkışı Yenice/MERSĐN) Gürsoy Oto. San. ve Tic. Ltd. Şti. (GMK Bulvarı Merkez Mah. No:546 Mezitli/MERSĐN) Hekimoğlu Sözmen Otomobil ve Kimyevi Mam. Tic. Ltd. Şti. (Evren Mah. Atatürk Bulvarı No:32 Karacailyas/MERSĐN) Turgut Toygar Ltd. Şti. (Mersin Yolu Üzeri 2.km Silifke/MERSĐN) Çayan Otomotiv Đnş. ve Tic. Ltd. Şti. (Yunus Emre Mah.NatoYolu KavşağıYenihal Karşısı No:74 Tarsus/MERSĐN) Ehil Otom.Demirçelik Đnş.Taah.Nak.Gıda Kırtasiye Tic.ve San.Ltd.Şti. (Zeki Ayan Mah. Mezarlık Cad. No:61 MERSĐN) Nar Oto Pazarlama San. Ltd. Şti. (Sağlık Mah. Antalya Asfaltı Üzeri Anamur/MERSĐN) EGZOZ EMĐSYON ÖLÇÜM YETKĐ BELGESĐ VERĐLĐŞ TARĐHĐ Tablo C.16. Trafikte Kullanılmakta Olan Dizel Motorlu Taşıtlarda Abcorbsiyon Katsayısı Sınır Değerleri. Taşıta ait Bilgiler Absorbsiyon Katsayısı (m -1 ) -Normal emişli dizel motorlu -Aşırı doldurmalı dizel motorlu (Turbo şarjlı)

71 Tablo C. 17: Trafikte Kullanılmakta Olan Benzin Motorlu Taşıtlarda CO Sınır Değerleri. Karbon TAŞITA AĐT BĐLGĐ Monoksit (hacimce % ) Egzoz sisteminde katalitik dönüştürücü ve benzeri emisyon kontrol donanımı olmayan taşıtlar Rölantide 1/10/1975 den öncekiler 6 1/10/1975-1/10/1986 arasındakiler 4,5 1/10/1986 sonrakiler 3,5 Egzoz sisteminde katalitik dönüştürücü ve benzeri emisyon kontrol donanımı olan taşıtlar Rölantide (<2000 min 1 ) * Taşıt üreticisinin belirlediği bir CO miktarı yok ise En fazla 0,5 70/220/AT Yönetmeliğinin 98/69/AT değişikliğine göre tip onayı alan taşıtlar veya 2003 model yılından itibaren En fazla 0,3 Yüksek Rölantide ( 2000 min 1 ) Taşıt üreticisinin belirlediği bir CO miktarı yok ise En fazla 0,3 70/220/AT Yönetmeliğinin 98/69/AT değişikliğine göre tip onayı alan taşıtlar veya 2003 model yılından itibaren En fazla 0,2 Lambda değeri, üreticisinin belirlediği şartlara göre 1+/- 0,03 * 70/220/AT Direktifinin 98/69/AT değişikliğine göre OBD sistemine sahip taşıtlarda alternatif olarak OBD sisteminin doğru çalışıp çalışmadığının kontrolü de gerçekleştirilebilir. C. 2 HAVAYI KĐRLETĐCĐ GAZLAR VE KAYNAKLAR Bakanlığımızın yürüttüğü Hava Kalitesi Đzleme Ağı Projesi kapsamında ilimizde Toros Devlet Hastanesi nin bahçesine kurulan Hava Kalitesi Đzleme Đstasyonu 11 Mayıs 2007 tarihi itibariyle faaliyete geçmiştir. Đstasyonda Kükürtdioksit(SO2), partikül madde(pm10), sıcaklık, rüzgar hızı ve yönü, basınç ve bağıl nem gibi parametreler ölçülebilmektedir. Hava kalitesi izleme istasyonuna ait koordinatlar aşağıda verilmektedir. Tablo C. 18: Hava Kalitesi Đzleme Đstasyonuna Ait Koordinatlar Đstasyon Enlem Ondalık Dereceleri K Đstasyon Boylam Ondalık Dereceleri D Đstasyon Enlem (derece-dakika-saniye) K Đstasyon Boylam (derece-dakika-saniye) D Đstasyonun Deniz Seviyesinden Yüksekliği (m) YILI HAVA KĐRLĐLĐĞĐ ÖLÇÜMLERĐ AYLIK ORTALAMA DEĞERLERĐ Tablo C. 19: 2007 Yılı Hava Kirliliği Ölçümleri Aylık Ortalama Değerleri Ölçüm yeri : Toros Devlet Hastanesi Bahçesi-Mersin Ocak PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) SO2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) Şubat PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) SO2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) Mart PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) SO2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) Nisan PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) SO2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) Mayıs PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) SO2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) Haziran PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) 73 SO2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) 12 Temmuz PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) 88 SO2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) 0 Ağustos PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) 63 SO2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) 1 Eylül PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) 72 SO2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) 0 Ekim PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) 98 SO2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) 2 Kasım PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) - SO2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) 5 Aralık PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) 158 SO2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) 10 NOT: * Hava Kalitesi Đzleme Đstasyonu 11/05/2007 tarihinde hizmete girmiştir. * Kasım ayında PM 10 filtresi olmadığı için ölçüm yapılamamıştır. 51

72 Hava kalitesi izleme istasyonu ölçüm sonuçlarına göre SO 2 ve PM 10 değerleri, Türkiye sınır değerlerinin altında görülmektedir. C Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman Hava kalitesi izleme istasyonu ölçüm sonuçlarına göre kış sezonu (Ekim-Mart Dönemi) SO 2 değerleri aşağıda verilmektedir. Tablo C. 20: SO2 (Kükürtdioksit) Değerleri (µg/m 3 ) SO 2 (Kükürtdioksit) Değerleri (µg/m 3 ) Ölçüm sonuçları Ekim 2 Kasım 5 Aralık 10 Ocak 23 Şubat 14 Mart 5 Kış sezonu sınır değeri 250 µg/m 3 C Partikül Madde (PM) Emisyonları Hava kalitesi izleme istasyonu ölçüm sonuçlarına göre kış sezonu (Ekim-Mart Dönemi) PM 10 değerleri aşağıda verilmektedir. Tablo C. 21: PM 10 (Partikül Madde) Değerleri (µg/m 3 ) PM 10 (Partikül Madde) Değerleri (µg/m3) Ölçüm sonuçları Ekim 98 Kasım - Aralık 158 Ocak 156 Şubat 134 Mart 112 Kış sezonu sınır değeri 200 µg/m 3 C Karbonmonoksit Emisyonları Karbonmonoksitin uzun vadeli sınır değeri µg /m 3, keza vadeli sınır değeri µg /m 3 tür. Mersin de havada karbonmonoksit ölçümü düzenli olarak yapılamamaktadır. Sanayi kuruluşlarının bacalarında, MSI Compact Ext.III marka bacagazı cihazı ile karbonmonoksit ölçümleri yapılarak, ölçüm sonuçlarına göre gerekli önlemler aldırılmaktadır. Đlimizde trafik araçlarından kaynaklanan egzoz gazlarının içindeki karbonmonoksit gazlarının ölçümleri ve denetimleri yapılmaktadır. C Azot Oksit (NO x ) Emisyonları Azot, yedi çeşit oksit meydana getirmekle birlikte bunlardan hava kirleticisi olarak en önemlileri NO (azotmonoksit) ve NO 2 (Azotdioksit) dir. Bunlar beraberce (NO + NO 2 ) NO x olarak belirtilmektedir. Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nde NO 2 için KVS değeri 300 µg/m 3 ve NO için KVS değeri 600 µg/m 3 olarak verilmektedir. Đlimizde sadece bazı sanayi kuruluşların bacalarında baca gazı ölçüm cihazı ile azotoksit ölçümleri yapılmakta olup, havada azotoksit ölçümü yapılamamaktadır. Sanayi kuruluşların içinde geçmiş yıllarda Akdeniz Gübre Fabrikasından çıkan azotoksit emisyonlarının neden olduğu kirlilik, söz konusu tesisin nitrik asit ünitesine katalitik redüktör sistemi ilave edilmesiyle çözülmüştür. C Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları Yılda ortalama km. yol giden ve lt. benzin harcayan bir araç havaya 0.12 kg. kurşun ve 16 kg. hidrokarbon vermektedir. Kirletici gazlar içinde hidrokarbonun %62.4 ü trafikten kaynaklanmaktadır. 52

73 Hidrokarbonun kısa vadeli sınır değeri µg/m 3 Kurşunun uzun vadeli sınır değeri 2 µg/m 3 tür. Đlimizde havada hidrokarbon ölçümü yapılmamıştır. Trafik araçların egzozundan çıkan hidrokarbon ve kurşun ölçümleri, egzoz ölçüm istasyonlarında yapılmaktadır. C. 3 ATMOSFERĐK KĐRLĐLĐK C Ozon Tabakasının Đncelmesi Çeşitli amaçlar için üretilen kloroflorokarbonlar (CFC) ozon tabakasını inceltmekte, bunun sonucunda çevre ve insan sağlığı olumsuz etkilenmektedir. Ozon tabakasının incelmesine sebep olan ve kloroflorokarbon ihtiva eden maddelerin başında klor türevleri, plastik köpükler (strafor), spreyler, aerasoller ve yangın söndürücüler gelmektedir. Đlimizde ozon tabakasının zararlı faaliyetler olup olmadığı hakkında yeterli bilgi bulunamamıştır. C Asit Yağışlarının Etkileri Endüstriyel faaliyetlerde, konutları ısıtılmasında, motorlu taşıtlarda, enerji üretimi için termik santrallerde kullanılan fosil yakıtlar ve kimyasal faaliyetler sonucu atmosfere verilen kükürtdioksit, azotoksit, partikül ve hidrokarbonlar ile diğer kimyasal maddeler havada asılı kalarak, havadaki rutubetle zamanla reaksiyona girerek asit yağmurları oluşmaktadır. Oluşan bu asit yağmurları genelde H 2 SO 3 sülfüroz asit, H 2 SO 4 sülfürik asit ve nitrik asit HNO 4 şeklinde yağmur, kar ve sis içinde çözünmüş olarak yeryüzüne düşer. Asit yağmurlarının zararları şöyledir: Yeryüzüne düşen asit yağmurları toprağın, akarsu ve göllerin bitkilerin asit dengesini bozarak, önce hassas canlılar olmak üzere tüm canlıları etkilemekte hatta bazı türlerin ölümüne yol açmaktadır. Tarihsel kalıntılara, çelik köprülere, demiryollarının aşınmasına ve tahribatına neden olmaktadır. En büyük etki ormanlar ve bitkiler üzerine olmakta, asit yağışları bitkilerin yaprakları ve meyveleri üzerine düşerek büyüme ve gelişmeyi engellemektedir. Yeryüzünde su ve toprağa geçen asit yağmurları suyun ve toprağın fizikokimyasal yapısını değiştirerek, su ve toprakla ilişkide olan canlıları etkilemektedir. Đlde asit yağışları, asit kar ölçümleri ile asit sis, çiğ, kırağı oluşumu ve asit yağışlarının flora üzerindeki etkisine dair çalışma bulunamamıştır. C. 4 HAVA KĐRLETĐCĐLERĐN ÇEVREYE OLAN ETKĐLERĐ C Doğal Çevreye Etkileri C Su Üzerindeki Etkileri Hava kirleticileri su kaynaklarının kirlenmesi bakımından da önemli etkenlerdendir. Özellikle Endüstri bölgelerinde havadaki CO 2 ve SO 2 düzeylerindeki artışa bağlı olarak, yağmur damlacıklarının ve su kaynaklarının içerisindeki kirletici konsantrasyonu da artmaktadır. SO 2 suda çözünebildiğinden insanlar ve bitkiler için tehlike arz eder. Asit yağmurları sonucunda başta sanayileşmenin yoğun olduğu bölgelerde bulunan göller ve yeraltı suyundan ph sürekli düşmektedir. Bu durum özellikle su ortamında yaşayan canlıların yaşam alanlarını olumsuz olarak etkilemekte yada tamamen bozulmasına yol açmaktadır. C Toprak Üzerine Etkileri Hava kirletici parametrelerden azotlu ve sülfürlü bileşikler yağmur sayesinde asit yağmuru olarak toprağa karışmaktadır. Asit yağmurunun etkisiyle toprak asitleşmekte ve bitki örtüsü tahrip olmaktadır. Bu durum toprakta yaşayan bakterilerin faaliyetlerini yavaşlatmakta veya onları yok etmektedir. Böylece ayrışma yavaşlamakta asit ürünler ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla, besin maddeleri toprağa ulaşamamaktadır. Emisyonlar içinde yer alan partikül maddeler içinde bulunan ağır metallerde toprak ve bitki üzerinde yığılmaktadır. Böylece toprak organizmaları üzerinde toksik etki yaparak bunların ölümüne neden olmakta ve toprağın yapısını bozmaktadır. 53

74 C Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri Hava kirliliği sonucu tek tek veya toplu bitki hatta insan ölümleriyle karşılaşılmaktadır. Bitkiler üzerinde hava kirlenmesi nekroz adı verilen yaprak dokusunun eğilip bükülmesi kloroosis adı verilen beyazlanmalar veya diğer renklerdeki lekeler, büyüme bozulmaları etkilerine neden olabilir. Kükürt ve azot oksitleri asidik birikimin temel bileşenleridir. Uzun süreli taşınımları kara ve su ekosistemlerinde olumsuz etkilere yol açan toprak ve suların asidifikasyonuna yol açmaktadır. SO 2 ve ozon bitkilere zararlıdır, özellikle ozon ürün kayıpları ve ormanlara zarar vermektedir. Bunlar kloroplastların sayısında azalma ile renk solması veya sararma, dış epidermal tabakanın tahribatı neticesinde yaprak yüzeylerinin parlaklaşması veya yüzeyde benekleşme şeklinde fiziksel etkiler veya mekanizmalarında aksaklıklar gibi fizyolojik ve biyokimyasal etkilerdir. Hayvanlarda ise, özellikle SO 2 ve NOx den kaynaklanan solunum yolu hastalıkları ve hatta ölüme giden vakalara rastlanmıştır. C Đnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri Havada en çok rastlanan SO 2 olup, üst solunum yollarında tahriş, farenjit, larenjit, astım, bronşit gibi hastalıklar ile giderek sayısı artan ve yenilmesi güçleşen enfeksiyonlara neden olmaktadır. Bunun dışında NOx le ve ozon ile havada bulunan eşitli organik madde, toz ve buharlarının akciğerlerde ve diğer organlarda amfizem, astım, kanser gibi hastalıklara yol açabildiği bildirilmektedir. Geleneksel hava kirleticilerin çoğu, solunum ve kardiyovasküler sistemleri direk etkiler. Hastalık, ölüm ve akciğer fonksiyon bozukluklarındaki artışlar SO 2 ve partikül madde düzeylerindeki artışlarla ilişkilidir. NO 2 ve ozon da solunum sistemini etkiler, bunlara akut maruz kalma iltihaplı (enflamatuvar) hastalık ve geçirgenliğe duyarlılık, akciğer fonksiyon bozuklukları ve nefes borusu reaktivitesinde artışlara neden olur. Ozonun aynı zamanda göz, burun ve boğazı tahriş ettiği ve baş ağrılarına neden olduğu bilinmektedir. CO hemoglobine bağlanabildiğinden kandaki oksijenin yerini alır, bu da kardiyovasküler ve sinirsel davranış problemlerine yol açar. Kurşun kemik iliğindeki kırmızı kan hücrelerinde hemoglobin sentezini engeller, karaciğer ve böbrekleri bozar ve nörolojik zararlara yol açar. Hava kirliliğinin doğrudan insan sağlığına etkileri, kirliliğe maruz kalınan süre ve yoğunluk ile ilgili olup, nüfusun genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Çocuklar ve yaşlılar, solunum ve kardiyovasküler hastalığı olanlar, alerjik olanlar ve egzersiz yapanlar gibi nüfustaki bazı gruplar daha çok risk altındadır. C Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği Üzerine) Etkileri SO 2 atmosferde veya metal yüzeylerinde sülfürik asit oluşturmak suretiyle metallerin korozyon hızlarının artmasına neden olmaktadır. SCV nin yapılar üzerine etkisi, kireçtaşı ile reaksiyona girerek suda çözünebilen dolayısıyla yapıların zamanla yıpranmasına yol açan maddeleri meydana getirme şeklindedir. Ozonun en önemli etkisi kauçuk materyallerini çatlatma şeklindedir. Hava kirletici kaynaklardan yayılan emisyonlar görüntü kirliliği oluşturmakla birlikte özellikle kış sezonunda taşıtların egzoz gazlarından ve yakıtlardan çıkan emisyonların yoğunluk kazanması nedeniyle görüş mesafesini zaman zaman etkilemektedir. KAYNAKÇA 1. Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı Verileri 2. Mersin Valiliği Planlama Şube Başkanlığı, 1992 Yılı Mersin Đli Envanteri 3. Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı Verileri. 4. Çevre ve Orman Bakanlığı Web Sitesi 5. Đl Emniyet Müdürlüğü Verileri. 54

75 D. SU D. 1 SU KAYNAKLARININ KULLANIMI D Yeraltı Suları Đlin yer altı suyu potansiyeli; emniyetli olarak kullanılabilir su miktarı: 83 hm 3 /yıl, fiili tüketilen su miktarı: 90 hm 3 /yıl dır. Mersin Đlinin yeraltı suyu kaynaklarının bölgeleri ve yıllık verimleri B.4.2. de verilmiştir. Đlde, gerek DSĐ' ce ilan edilmiş yeraltı suyu işletme sahalarında gerekse ilan edilmemiş yeraltı suyu sahaları dışında tarihi itibariyle belgeli kuyu listesi aşağıda Tablo D.1'de verilmektedir. Tablo D. 1: Belgeli Kuyu Listesi Đlçe DSĐ.Kuyu (adet) Şahıs Kuyu (adet) Köy Hizm. (adet) Đller Bankası (adet) Genel Toplam ANAMUR GÜLNAR MUT SĐLĐFKE ERDEMLĐ MERSĐN TARSUS TOPLAM DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü-ADANA Yeraltı suyu kaynakları gerek sulama gerekse içme suyu olarak cazibe kaynaklarına göre daha fazla masrafla işletildiğinden sulama ve içme suyu kaynağı olarak ikinci planda düşünülmektedir. D Jeotermal Kaynaklar Đl sınırları içerisinde bulunan jeotermal kaynakla ilgili bilgiler J.1.10 da verilmektedir. D Akarsular Đlimizdeki önemli akarsular ve ortalama akış değerleri B Doğal Kaynaklar bölümünde verilmiştir. Đldeki akarsuların rejimleri düzensiz olmakla beraber birkaçı dışında hepsinin üzerinde DSĐ tarafından yapılmış olan baraj, bent, regülatörler vasıtasıyla düzensiz akış nispeten uygun duruma getirilmiştir. Sular iyi nitelikli sulama suyudur. Đlin en büyük akarsuları Göksu ve Berdan dışındaki akışlar kısa ve yatakları eğimlidir. Dar vadilerden akarlar ve çoğunlukla yatak boyunca alüviyal taban bulunmaz. Yalnız kıyıya ulaştıkları yerlerde birikinti ovaları oluşmuştur. En büyük akarsu olan Göksu iki ana kolunu da Konya'dan alır. Mersin ilinde aldığı en büyük kol Mut'un güneyinde Göksu ya kavuşan Kurtsuyu' dur. Göksu'nun Karahacılı' da ortalama akışı 118 m 3 /sn dir. En yüksek akış 1679 m 3 /sn, en düşük akış 26 m 3 /sn dir. Tarsus Çayı Bolkar Dağlarının Değnek köyü doğusunda kalan kesiminin sularını toplar. Değnek köyü doğusundan akan Pamukdere, Gülek boğazından akan Yeşiloluk Deresi ve arada kalan Kadıncık deresi başlıca kollarıdır. Tarsus Çayının Muhat Köprüsünde ölçülen ortalama akışı 40 m 3 /sn, en yüksek akış 1222 m 3 /sn, en düşük akışı 9.33 m 3 /sn dir. Đlin üçüncü büyük akarsuyu Anamur (Dragon) Çayıdır. Ortalama akış 38 m 3 /sn, en yüksek akış 478 m 3 /sn, en düşük akışı 2,4 m 3 /sn dir. Sakar yayla dağı ile Güzeloluk arasının sularını toplayan Lamas Çayı Erdemli nin batısından denize ulaşır. Ortalama akışı 10 m 3 /sn dir. Aslanköy' den gelen ve Mersin de denize ulaşan Efrenk Çayı (Müftü Deresi) 3.2 m 3 lük akışa sahiptir. Yukarda sayılan akarsulardan başka Deliçay, Gilindirez, Tömük, Erdemli, Ovacık, Aydıncık, Gözce, Aksaz, Bozyazı dereleri de Đl düzeyinde önemli sayılabilecek derelerdir. Đldeki akarsuların yıllık su potansiyeli toplam hm³/yıl dır. Akarsuların su rejimleri dağlar ve platoların bazı bölümlerinin orman örtüsünden yoksun olması nedeniyle genellikle düzensizdir. Yüksek oranda mil taşımalarına karşın akarsular, iyi nitelikli sulama suyu özellikleri göstermektedir. Đldeki akarsulardan içme suyu, sulama ve enerji temini gibi birçok amaçla faydalanılmaktadır. DSĐ VI. Bölge Müdürlüğünden temin edilen, su kaynaklarının kullanım durumunu gösteren genel durum planı Şekil D.1 de verilmektedir. 55

76 Şekil D. 1: DSĐ Genel Durum Planı 56

77 D Göller, Göletler ve Rezervuarlar Göller: Mersin Đlinde Akdeniz kıyısındaki birkaç set gölünden başka önemli göl yoktur. Silifke ile Taşucu arasındaki Akgöl, Keklik ve Paradeniz gölü bunların başlıcalarıdır. Keklik gölü ve Paradeniz gölü deniz ile bağlantılı olduklarından dolayı suları tuzludur. Bu göllerde bol miktarda balık yaşamaktadır. B.4.4 de göllerle ilgili bilgiler verilmiştir. Göletler: Mersin Đli sınırları içerisinde sulama amaçlı kullanılmak üzere köy hizmetlerince yapılıp işletmeye açılan iki adet gölet bulunmaktadır. Bunlardan Tarsus Đlçesi sınırları içerisinde bulunan m 3 maksimum göl hacmine ve m 3 dolgu hacmine sahip Çavuşlu Göletinden sulanan alan 208 ha dır. Erdemli Đlçesi sınırları içinde bulunan m 3 maksimum göl hacmine ve m 3 dolgu hacmine sahip Esenpınar Göletinden toplam sulanan alan 537 ha dır. Rezervuarlar: Mersin Đli sınırları içerisinde rezervuar olarak sadece Berdan barajı rezervuar bulunmakta olup normal su seviyesinde hacmi 144,5 milyon m 3, yüzey alanı 6,55 km 2 dir. Sulama, içme suyu, enerji amaçlı su çekilmektedir. Đçme suyu amacı olduğundan 2872 Sayılı Çevre Kanununa dayalı çıkartılan "Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği"nin madde 16, 17, 18, 19 ve 20.hükümlerine tabi olarak, mutlak koruma, kısa mesafeli koruma, orta mesafeli koruma ve uzun mesafeli koruma alanları tespit edilmiştir. Đlgili yönetmelik hükümlerinin yerine getirilmesiyle Berdan barajı rezervuarı korunmuş olacaktır. D Denizler Yüzey alanı km2 olan Kuzeydoğu Akdeniz, yarı kapalı bir niteliğe sahiptir. Akdeniz'i çevreleyen ülkelerdeki hızlı nüfus artışı ve endüstriyel gelişme ile yoğun tarımsal ve turizm faaliyetleri önemli kirletici kaynakları oluşturmaktadır. Buna karşılık, diğer denizlerimize göre Akdeniz deki su sirkülasyonu daha fazla olup, bu durum kirleticilerin dağılmasında ve seyreltilmesinde önemli rol oynamaktadır. Ayrıca Akdeniz'in fiziksel yapısı nedeniyle denizdeki oksijen dağılımı da daha düzenli ve yeterli düzeydedir. Akdeniz sahilleri, Türkiye'nin en fazla turist çeken, deniz mevsimi ve kumsal kıyı şeridinin çok uzun olduğu bir bölgemizdir. Bunun yanısıra Mersin, Đskenderun ve Antalya limanları yoğun deniz trafiğine maruz kalmaktadır. Denizyolu taşımacılığı, denizdeki petrol ve petrol türevleri niteliğindeki kirleticilerin önemli bir kaynağıdır. Akdeniz in sıcak noktalarından biri olan Mersin Körfezi gerek şehir atıksuları gerekse kirletilmiş nehir suları ve sanayi atıksu girdisinin yoğun baskısı altındadır. Bu nedenle, MED POL programına dahil edilen ötrofikasyon izleme ve değerlendirmesi için pilot bölge seçilmiştir. Sahip olduğu denizler açısından Şanslı bir ülke olan (üç tarafı denizlerle çevrilmiş) Türkiye nin taraf olduğu MED POL programının temel amacı, denizlerimizde kirlilik durumu ve eğilimlerin belirlenmesi; bu kirliliğe neden olan karasal kaynakları sürekli izleyerek, AB kriterlerine uygun şekilde gerekli idari ve teknik önlemlerin alınmasını sağlamaktır. MEDPOL Programının kapsamı Ulusal Koordinatörlerin ortak çabalarıyla genişletilerek yenilenmiş ve Faz IV aşamasına gelinmiştir. Ülkemizde Çevre ve Orman Bakanlığının koordinatörlüğünde yürütülen Ulusal Đzleme Programın temel hedefleri, Akdeniz ve Ege Denizi ni kirleten karasal kaynakların (nehirler, kentsel ve endüstriyel atıksular) deşarj kriterlerine uygunluğunu (compliance monitoring of effluents), kirli ve temiz kıyısal bölgelerinden alınan deniz suyu, biyota ve sediman örneklerinde metal ve organik kirleticilerin uzun dönemli değişikliklerini izlemek (trend monitoring) ve Mersin Körfezi nde ötrofikasyon izleme ve değerlendirmektir. Akdeniz ekosistemi insan kaynaklı çevresel baskılara karşı çok hassastır. Bu nedenle, karasal kirleticilerin izlenmesi ve kıyı sulara ulaşan kirletici yüklerin kontrolü ve azaltılması alıcı ortamın korunması için gereklidir. MEDPOL programı kapsamında yürütülen Mersin Körfezi ötrofikasyon izleme çalışmasına 2007 de devam edilmiştir. Körfezin kıyı sularında belirgin besin tuzları (N, P), asılı katı ve organik madde kirlenmesi çok belirgindir; yoğun plankton çoğalması ve biyokütlesi artışı vardır. Ancak Körfezin alt tabaka sularında oksijen eksikliği (doygunluk>90%) gözlenmemiştir. Evsel atıksu deşarj bölgesinde amonyak ve fosfor kirliliği, nehir girdisi alanında nitrat ve silikat girdileri çok belirgindir. Kirleticilerin ulaştığı kıyısal sularda TRIX indeksi genellikle 4-6 arasındadır ve ötrofik durumdadır; açıktaki referans bölgede aralığına düşmektedir. 57

78 D. 2 DOĞAL DRENAJ SĐSTEMLERĐ A. Akarsular: Mersin Đlinde akarsuların çoğunluğu Torosların zirvelerinden doğup yaklaşık 100 Km den az bir uzunlukta denize dökülmekte olup hidrolik eğimleri yüksektir. Göksu Nehri en uzun nehirdir. Đldeki büyük bir kısmı ilkbahar aylarında en yüksek su taşırlar, sonbahar aylarında en düşük seviyelerine düşerler. B.4.3 de verilen Göksu, Berdan, Anamur, Lamas, Efrenk çayları yaz aylarında da kaynaklarından beslenirler, diğer dereler olarak adlandırdığımızda yaz ayları akımları çok düşmektedir. B. Yeraltı Suları: Đldeki yeraltı suları alüvyon ovalardan temin edildiğinden yüzeysel suların havzalarından beslenirler. D. 3 SU KAYNAKLARININ KĐRLĐLĐĞĐ VE ÇEVREYE ETKĐLERĐ D Yeraltı Suları ve Kirlilik Uzun yıllar ülkemizde ve dünyada emniyetle kullanılan yeraltı suları son yıllarda artan bir şekilde kirlenmeye maruz kalmıştır. Yer altı suları kirliliğini, yüzeysel sular ve toprak kirlenmesinden ayrı tutmak mümkün değildir. Değişik ortamlardaki kirlenme birbiriyle etkileşim içinde olduğundan yeraltı suyu kirlenmesi "su kirliliği" konuları içerisinde yer alır. Yeraltı suyu kirlenmesinin en belirgin nedeni kentsel ve endüstriyel atıklardır. Katı, sıvı ya da gaz atıklar çevreye verildikten sonra iklim durumuna, toprağın yapısına, atığın cinsine ve zamana bağlı olarak yer altı suyuna taşınırlar. Yeraltı suyu kirlenmesinin diğer önemli nedenlerinden biri de aşırı çekimdir. Özellikle Đlin doğu kesiminde yoğunluk kazanmış sanayi kuruluşlarında ve Mersin-Silifke arasında bulunan tatil sitelerinde yoğun bir yeraltı suyu kullanımı söz konusudur. Bunun sonucu olarak da yeraltı sularına olan baskı artmakta, özellikle denize yakın yerlerde tuzlu su girişimi tehdidi yaşanmaktadır. Đlimizde en önemli yeraltı suyu kirlenme nedeni evsel atıkların fosseptiklerle doğrudan toprağa verilmesi ve kanalizasyon sistemi yetersizliğidir. Evsel atık sularda bol miktarda bulunan mikroorganizmalar taşınım sırasında doğal olarak temizlenmeye uğrasa da bir miktar organik madde ve deterjan gibi parçalanmaya karşı dayanıklı bileşikler yeraltı suyuna ulaşarak içme suyu açısından sorun yaratabilmektedir. Egzoz gazındaki zararlı bileşenlerin yağmur sularıyla taşınımı, gübre kullanımı, pestisit ve hayvan atıkları gibi tarımsal faaliyetler sonucu nitrat (NO 3 ) derişimindeki artış kirlilik nedenleri olarak sıralanabilir. Đlimizde işletmede olan yer altı suyu havzalarından sadece Efrenk havzasında (Deliçay- Mezitli arası) aşırı çekimden dolayı deniz suyu girişimi sebebi ile tuzluluk görülmüştür. Diğer havzalarda kirlilik yönünden problem yoktur. Ancak Tuzlanma yönünden sahilde m lik şeritte kuyu açılmamalıdır. Đlimiz sınırları içinde bulunan yeraltı suları; içme suyu, kullanma suyu ve sulama amaçlı olarak kullanılmaktadır. Yeraltı suları; tarımsal faaliyetler sonucu toprağa verilen pestisit ve kimyasal gübrelerin aşırı kullanımından, kanalizasyon sistemi olmayan yerlerde evsel atık suların sızdırmalı fosseptiklere verilmesi ile kentsel ve endüstriyel atıkların çevreye verildikten sonra iklim durumuna, toprağın yapısına ve zamana bağlı olarak yeraltı sularına taşınması gibi nedenlerle kirlenmektedir. D Akarsularda Kirlilik Sağlıklı bir akarsuda biyodinamik bir çevrim sonucu bitki ve hayvan yaşamı ile ilgili olarak ekolojik bir denge mevcuttur. Evsel ve endüstriyel kirlenme bu dengenin bozulmasına neden olur. Atık suların akarsulara deşarjı neticesinde, başta yüksek enerji potansiyeline sahip organik maddeler olmak üzere çeşitli kirleticiler su ortamına girmiş olur. Böylece deşarj noktasının mansap tarafında kalan kısmında değişmeler meydana gelirken su ortamında doğal bir arıtım süreci de başlar. Bu süreç akarsuyun özellikleri ve iklim koşulları ile yakından ilgilidir. Organik maddelerin ayrışması sırasında ortamdaki mevcut oksijen hızlı bir şekilde tüketilmeye başlar ve çözünmüş oksijen konsantrasyonu azalır. Kirlenmiş su yatağındaki biyolojik hayat ve ekolojik sistemde değişikliğe uğrar. Çökebilen maddeler, bulanıklık ve düşük çözünmüş oksijen konsantrasyonu balıkların ve diğer su canlılarının normal yaşaması dengesini değiştirir. 58

79 Akarsu boyunca ilerlerken drenaj alanlarının dolayısıyla su miktarının artışıyla konsantrasyon düşer. Pek çok kimyasal madde reaktif özellikte olduğundan adsorbsiyon, reaksiyon ve biyolojik ayrışma gibi olaylarla uzaklaşmaktadır. Evsel atık suda bol miktarda bulunan bakteriler akarsu ortamında koşulların elverişli olmayışı nedeniyle hızla yok olur. Đlimizde Devlet Su Đşleri Bölge Müdürlüğünce su kirliliğini takip etmek amacıyla mevcut yerüstü sularından periyodik numuneler alınmaktadır yılında alınan su numuneleri analiz sonuçları aşağıda tablolar halinde verilmektedir. Tablo D. 2: Mersin Erdemli Kuyusu Ölçümü Yapılan Alıcı Ortamın Adı ve Mevkii: Mersin Erdemli Kuyusu 2006 Parametre (mg/l) Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ortalama Sıcaklık Yüzer Madde - - Askıda Katı Madde Yağ Ve Petrol - - Kim.Oksijen Đht Biy.Oksijen Đht Sülfat 72,96 69,12 60,48 54,72 Toplam Sülfür - - Fenol - - Serbest Klor 24,82 24,82 24,82 28,36 Toplam Azot 1,46 1,45 2,161 1,44 Toplam Fosfor Arsenik - - Toplam Siyanür - - Toplam Kurşun - - Toplam Kadmiyum - - Toplam Krom - - Toplam Civa - - Toplam Bakır - - Toplam Nikel - - Toplam Çinko - - Toplam Kalay - - Toplam Gümüş - - Yüzey Aktif Mad. - - Kaynak: DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü-ADANA Tablo D. 3: Göksu Nehri Silifke Mansap Ölçümü Yapılan Alıcı Ortamın Adı ve Mevkii: Göksu Nehri Silifke Mansap 2006 Parametre (Mg/L) Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ortalama Sıcaklık Yüzer Madde Askıda Katı Madde Yağ ve Petrol Kim.Oksijen Đht Biy.Oksijen Đht. 1,1 0,8 0,8 0,8 Sülfat 35,04 31,20 32,64 35,52 Toplam Sülfür Fenol Serbest Klor 14,18 14,18 35,45 28,36 Toplam Azot 1,79 1,715 2,37 1,78 Toplam Fosfor 0,12 0,13 0,10 0 Arsenik Toplam Siyanür Toplam Kurşun Toplam Kadmiyum Toplam Krom Toplam Civa Toplam Bakır Toplam Nikel Toplam Çinko Toplam Kalay Toplam Gümüş Yüzey Aktif Mad Kaynak: DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü-ADANA 59

80 Tablo D. 4: Anamur Dragon Deresi Regülatörü Ölçümü Yapılan Alıcı Ortamın Adı ve Mevkii: Anamur Dragon Deresi Regülatörü 2006 Parametre (Mg/L) Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ortalama Sıcaklık Yüzer Madde Askıda Katı Madde Yağ Ve Petrol Kim.Oksijen Đht Biy.Oksijen Đht. 0,5 0,5 0,5 0,5 Sülfat 34,56 32,16 26,88 22,08 Toplam Sülfür Fenol Serbest Klor 10,64 10,64 10,64 10,64 Toplam Azot 0,83 0,86 0,89 1,81 Toplam Fosfor Arsenik Toplam Siyanür Toplam Kurşun Toplam Kadmiyum Toplam Krom Toplam Civa Toplam Bakır Toplam Nikel Toplam Çinko Toplam Kalay Toplam Gümüş Yüzey Aktif Mad. Kaynak: DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü-ADANA Tablo D. 5: Silifke Akgöl Ölçümü Yapılan Alıcı Ortamın Adı ve Mevkii: Silifke Akgöl 2006 Parametre (Mg/L) Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ortalama Sıcaklık Yüzer Madde Askıda Katı Madde Yağ Ve Petrol Kim.Oksijen Đht Biy.Oksijen Đht Sülfat 159,84 84,48 193,92 101,76 Toplam Sülfür Fenol Serbest Klor 2304, , ,75 779,90 Toplam Azot 13,39 15,32 4,60 14,13 Toplam Fosfor - 0,06 0,06 0,07 Arsenik Toplam Siyanür Toplam Kurşun Toplam Kadmiyum Toplam Krom Toplam Civa Toplam Bakır Toplam Nikel Toplam Çinko Toplam Kalay Toplam Gümüş Yüzey Aktif Mad Kaynak: DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü-ADANA 60

81 Tablo D. 6: Silifke Kapızlı Pompa Đstasyonu Ölçümü Yapılan Alıcı Ortamın Adı ve Mevkii: Silifke Kapızlı Pompa Đstasyonu 2006 Parametre (Mg/L) Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ortalama Sıcaklık 12 23,0 28,0 13 Yüzer Madde Askıda Katı Madde Yağ Ve Petrol Kim.Oksijen Đht Biy.Oksijen Đht. 1,7 3,2 2,8 2,5 Sülfat ,48 36,48 58,56 Toplam Sülfür Fenol Serbest Klor 418,31 21,27 42,54 35,45 Toplam Azot 2,45 1,707 1,9 1,987 Toplam Fosfor 0,25 0,28 0,28 0,28 Arsenik Toplam Siyanür Toplam Kurşun Toplam Kadmiyum Toplam Krom Toplam Civa Toplam Bakır Toplam Nikel Toplam Çinko Toplam Kalay Toplam Gümüş Yüzey Aktif Mad Kaynak: DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü-ADANA Tablo D. 7: Aydıncık Soğuksu Deresi Ölçümü Yapılan Alıcı Ortamın Adı ve Mevkii: Aydıncık Soğuksu Deresi 2006 Parametre (Mg/L) Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ortalama Sıcaklık Yüzer Madde Askıda Katı Madde Yağ Ve Petrol Kim.Oksijen Đht Biy.Oksijen Đht. 0,7 0,7 0,8 0,8 Sülfat 21,60 22,56 23,04 24,00 Toplam Sülfür Fenol Serbest Klor 10,64 10,64 10,64 10,64 Toplam Azot 1,33 1,34 1,33 1,35 Toplam Fosfor Arsenik Toplam Siyanür Toplam Kurşun Toplam Kadmiyum Toplam Krom Toplam Civa Toplam Bakır Toplam Nikel Toplam Çinko Toplam Kalay Toplam Gümüş Yüzey Aktif Mad Kaynak: DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü-ADANA 61

82 Tablo D. 8: Göksu Nehri Silifke Memba Ölçümü Yapılan Alıcı Ortamın Adı ve Mevkii: Göksu Nehri Silifke Memba 2006 Parametre (Mg/L) Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ortalama Sıcaklık Yüzer Madde Askıda Katı Madde Yağ Ve Petrol Kim.Oksijen Đht Biy.Oksijen Đht. 0,8 0,8 0,8 0,8 Sülfat 29,76 30,72 34,08 34,56 Toplam Sülfür Fenol Serbest Klor 10,64 10,64 14,18 28,36 Toplam Azot 1,325 1,204 2,15 1,354 Toplam Fosfor 0,09 0,08 0,00 0,00 Arsenik Toplam Siyanür Toplam Kurşun Toplam Kadmiyum Toplam Krom Toplam Civa Toplam Bakır Toplam Nikel Toplam Çinko Toplam Kalay Toplam Gümüş Yüzey Aktif Mad Kaynak: DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü-ADANA Tablo D. 9: Mersin Lamas Çayı Ölçümü Yapılan Alıcı Ortamın Adı ve Mevkii: Mersin Lamas Çayı 2006 Parametre (Mg/L) Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ortalama Sıcaklık Yüzer Madde Askıda Katı Madde Yağ Ve Petrol Kim.Oksijen Đht Biy.Oksijen Đht. 0,5 0,5 0,5 0,5 Sülfat 63,84 60,48 41,28 58,56 Toplam Sülfür Fenol Serbest Klor 14,18 10,64 17,73 10,64 Toplam Azot 1,51 1,56 2,41 2,30 Toplam Fosfor Arsenik Toplam Siyanür Toplam Kurşun Toplam Kadmiyum Toplam Krom Toplam Civa Toplam Bakır Toplam Nikel Toplam Çinko Toplam Kalay Toplam Gümüş Yüzey Aktif Mad. Kaynak: DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü-ADANA 62

83 Tablo D. 10: Silifke Bozlağan Deresi Ölçümü Yapılan Alıcı Ortamın Adı ve Mevkii: Silifke Bozlağan Deresi 2006 Parametre (Mg/L) Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ortalama Sıcaklık Yüzer Madde Askıda Katı Madde Yağ Ve Petrol Kim.Oksijen Đht Biy.Oksijen Đht. 0,9 2,5 2,5 2,5 Sülfat 231,84 39,36 40,32 58,56 Toplam Sülfür Fenol Serbest Klor 17,73 17,73 21,27 42,54 Toplam Azot 2,87 2,35 2,34 1,38 Toplam Fosfor 0,12 0,13 0,19 0,12 Arsenik Toplam Siyanür Toplam Kurşun Toplam Kadmiyum Toplam Krom Toplam Civa Toplam Bakır Toplam Nikel Toplam Çinko Toplam Kalay Toplam Gümüş Yüzey Aktif Mad Kaynak: DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü-ADANA Tablo D. 11: Silifke Paradeniz Ölçümü Yapılan Alıcı Ortamın Adı ve Mevkii: Silifke Paradeniz 2006 Parametre (Mg/L) Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Yıllık Arl Ortalama Sıcaklık Yüzer Madde Askıda Katı Madde Yağ Ve Petrol Kim.Oksijen Đht Biy.Oksijen Đht Sülfat 1049, ,16 891,84 Toplam Sülfür Fenol Serbest Klor , ,80 Toplam Azot 25,28 27,75 5,63 26,6 Toplam Fosfor 0,05 0,06 Arsenik Toplam Siyanür Toplam Kurşun Toplam Kadmiyum Toplam Krom Toplam Civa Toplam Bakır Toplam Nikel Toplam Çinko Toplam Kalay Toplam Gümüş Yüzey Aktif Mad Kaynak: DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü-ADANA 63

84 Tablo D. 12: Mersin Mezitli Değirmençay Ölçümü Yapılan Alıcı Ortamın Adı ve Mevkii: Mersin Mezitli Değirmençay 2006 Parametre (Mg/L) Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Arl Yıllık Ortalama Sıcaklık Yüzer Madde Askıda Katı Madde Yağ Ve Petrol Kim.Oksijen Đht Biy.Oksijen Đht. 0,8 0,8 0,8 0,8 Sülfat 13,44 15,36 54,72 24,96 Toplam Sülfür Fenol Serbest Klor 24,82 24,82 21,27 21,27 Toplam Azot 2,11 1,94 1,85 2,24 Toplam Fosfor Arsenik Toplam Siyanür Toplam Kurşun Toplam Kadmiyum Toplam Krom Toplam Civa Toplam Bakır Toplam Nikel Toplam Çinko Toplam Kalay Toplam Gümüş Yüzey Aktif Mad. - Kaynak: DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü-ADANA Tablo D. 13: Silifke D-3 Drenaj Kanalı Ölçümü Yapılan Alıcı Ortamın Adı ve Mevkii: Silifke D-3 Drenaj Kanalı 2006 Parametre (Mg/L) Ock Şbt Mrt Nis Mys Hzr Tmz Ağs Eyl Ekm Ksm Yıllık Arl Ortalama Sıcaklık Yüzer Madde Askıda Katı Madde Yağ Ve Petrol Kim.Oksijen Đht Biy.Oksijen Đht. 1 3,3 2,5 2,5 Sülfat ,52 107,52 203,04 Toplam Sülfür Fenol Serbest Klor 1240,75 17,73 244,61 638,10 Toplam Azot 2,925 2,2 3,54 2,156 Toplam Fosfor 0,18 0,19 0,2 0,23 Arsenik Toplam Siyanür Toplam Kurşun Toplam Kadmiyum Toplam Krom Toplam Civa Toplam Bakır Toplam Nikel Toplam Çinko Toplam Kalay Toplam Gümüş Yüzey Aktif Mad Kaynak: DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü-ADANA 64

85 Çevre ve Orman Bakanlığı'nın koordinatörlüğü ve maddi desteği ile Orta Doğu Teknik Üniversitesi - Deniz Bilimleri Enstitüsü (ODTÜ-DBE) ve Dokuz Eylül Üniversitesi -Deniz Bilimleri ve Teknoloji Enstitüsü (DEÜ-DBTE) tarafından ortaklaşa yürütülmekte olan MED POL projesinin 2007 yılı raporuna göre, Doğu Akdeniz e dökülen nehirlerin kirlilik değerleri oldukça değişken bulunmuştur. Tüm nehirlerde kirlilik derişimleri önemli mevsimsel değişimler göstermiştir. Yağmurlu tarım alanları ve kentlerden nehir havzasına taşınan organik ve inorganik kimyasallar, nehirlerin kirlilik değerlerinde önemli mevsimsel değişimler yaratmışlardır. Yağmurlarla tarım alanları ve kentlerden nehir havzasına taşınan organik ve inorganik kimyasallar, nehirlerin kirlilik değerlerinde önemli mevsimsel değişimler yaratmaktadır. Örneğin, 2006 yılı nisan ve mayıs aylarında bu amaçla yapılan Akdeniz Bölgesi nehirlerinde yapılan ölçümler, yoğun yağışların karadan taşıdığı kirliliğin nehir suyu kalitesini belirgin şekilde değiştirdiğini açıkça ortaya koymuştur. Nehirlerin yaz ve sonbahar dönemi kirlilik değerleri benzerdir. Akdeniz i besleyen nehir suları her zaman nitrat iyonlarınca zengin bulunmuştur yıllarındaki yıllık ortalama kirlilik değerleri incelendiğinde; nehirlerdeki yıllık salınımların çok daha düşük olduğu görülmüştür yılında Berdan daki amonyak ve fosfor derişimlerindeki artışın yanında nitrat artışı da görülmüş olup fosfor derişimi artışı çok belirgin bulunmuştur (Berdan daki fosfor derişimi 5 kat artmıştır). Mersin Körfezi ni etkileyen akarsulardan biri olan Berdan sularında yüksek amonyum azotu ile mg/l arasında ve yüksek KOĐ derişimleri bulunmuştur. Berdan da nitrat artışı döneminde devam etmiştir. Lamas ve Göksu da belirgin nitrat değişimi yoktur. Göksu nehrinde döneminde düşük ve benzer olan fosfat derişimleri, de 3-4 kata varan artış göstermiştir. Göksu nehri Akdeniz bölgesindeki nehirler içerisindeki kirlilik kaynaklarından biridir. TAK yükü en fazla olan nehir, yıl boyunca bulanık akan Göksu dur. Göksu nehir suları yağmurdan nehir yatağına ulaşan katı maddeleri denize en fazla taşıyan akarsudur ve TAK değerleri kış-ilkbahar ve yağmurlu dönem sonrasında çok yükşek ve değişkendir. Göksu nun TAK derişimlerinde 2007 de belirgin bir azalma olmuştur. Bu da bölgedeki yağış rejimi ile yakından ilgilidir. Göksu ve Lamas ta 2005 ten 2007 ye KOĐ de belirgin bir azalma, BOĐ5 de ise %30-40 lık artış vardır. Göksu da amonyum yükünde artış %50 den fazladır; fakat nitrat yükünde değişim yoktur. Akdeniz in tüm nehirlerinde TP ve fosfat derişimleri ve yüklerinde 2007 de artış olmuştur. Berdan da son iki yıldaki düşük KOĐ derişimi ve de yük taşınımı devam etmektedir. Ancak BOĐ yükü artışı nehire fazla evsel atıksu verildiğinin göstergesidir. Düşük debili Lamas bölgenin en temiz akarsuyudur ve kirlilik değerleri ortamın doğal özelliğini yansıtır. Bu temiz nehirde nitrat derişimi her zaman yüksek (yıllık ortalama: µm aralığında), fosfat ise düşüktür ( µm); bu akarsuda fosfat azlığından dolayı N/P oranı çok yüksektir (>300). Silikat genellikle µm seviyesindedir ve nitrat/silikat molar oranı bire yakındır. Lamas ın BOĐ5 ve KOĐ değerleri çok düşüktür ve bu akarsuda organik kirlenme en az düzeydedir ve bir yönelim görülmemiştir. D Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik Đlimizde bulunan göllerle ilgili bilgiler "B Doğal kaynaklar" kısmında verilmektedir. Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı nın 2005 yılında, Tablo D.14 de belirtilen mevkilerde, özel bir şirkete Temmuz-Aralık ayları arasında 6 ay boyunca Su Kirliliği Analizleri yaptırmış olup sonuçları Tablo D.15 de verilmiştir. Örnek No Tablo D. 14: Su Örneklerinin Alındığı Noktaların Harita Bilgileri Örnek Alınan Yerin Adı Koordinatları 1 Göksu Nehri Baraj Mevkii Göksu Nehri Şehir Merkezi Çıkışı Göksu Nehri Menderes Mevkii Bozlağan Kanalı Bozlağan Kanalı Akgöl Girişi Hurma Kanalı Paradeniz Girişi Eski Nehir Yatağı Cırba Deresi Atakent Tersakan Mevkii Kaynak: ÖÇKKB, Aralık Su Kalitesinin Đzlenmesi Projesi Raporu E N 65

86 TabloD. 15: 2005 Yılı Su Kirliliği Analiz Sonuçları Ölçüm Parametre Noktası Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama 1 27,2 29,6 24,7 22,6 15,7 12,3 22,0 2 28,1 30,6 25,8 21,3 19,9 13,3 23,2 3 29,8 30,2 27,4 23,8 16,3 13,1 23,4 Sıcaklık 0C 4 27,5 29,5 24,3 22,2 15,6 12,8 22,0 5 29,8 30,2 27,4 23,8 16,3 13,1 23,4 6 29,7 32,0 27,9 22,9 17,2 14,5 24,0 7 X X X X X X 8 28,0 32,0 28,3 24,5 16,7 14,4 24,0 Ortalama 28,6 30,6 26,5 23,0 16,8 13,4 23,2 1 8,13 9,17 8,11 8,19 7,70 7,64 8,2 2 8,12 9,29 8,10 8,25 7,74 7,63 8,2 3 7,83 8,95 7,90 8,15 7,34 7,53 8,0 ph 4 7,98 8,50 7,29 7,75 7,17 7,41 7,7 5 7,83 8,95 7,90 8,15 7,34 7,53 8,0 6 7,93 9,68 7,79 7,82 7,52 7,51 8,0 7 7,84 9,01 7,84 8,12 7,48 7,06 7,9 8 7,39 8,60 7,45 8,01 7,93 6,77 7,7 Ortalama 7,88 9,02 7,80 8,06 7,53 7,39 7,94 1 6,96 9,28 6,89 9,55 7,36 10,69 8,5 2 7,83 8,23 10,62 10,84 7,19 9,63 9,1 3 6,60 6,60 2,85 10,87 7,99 9,18 7,3 ÇO (mr/l) 4 7,43 2,86 6,37 5,85 9,86 12,64 7,5 5 6,60 6,60 2,85 10,87 7,99 9,18 7,3 6 7,98 4,41 4,45 5,81 6,30 11,28 6,7 7 7,71 8,05 8,80 9,44 6,51 5,59 7,7 8 7,16 9,40 6,40 9,91 3,77 4,27 6,8 Ortalama 7,28 6,93 6,15 9,14 7,12 9,06 7,61 1 0,019 0,004 0,003 0,009 0,010 0,001 0,0 2 0,010 0,010 0,002 0,007 0,010 0,004 0,0 3 0,020 0,008 0,010 0,016 0,010 0,003 0,0 Nitrit Azotu (mg/l) 4 0,018 0,016 0,010 0,015 0,010 0,001 0,0 5 0,020 0,008 0,010 0,016 0,010 0,003 0,0 6 0,210 0,009 0,021 0,016 0,010 0,003 0,0 7 X X X X X X 8 0,124 0,031 0,344 0,041 0,002 0,004 0,1 Ortalama 0,06 0,01 0,06 0,02 0,01 0,00 0,03 1 0,728 0,111 0,704 0,948 0,650 0,710 0,6 2 0,693 0,915 0,894 0,844 0,770 0,770 0,8 3 0,306 0,694 0,169 0,330 0,480 0,550 0,4 Nitrat Azotu (mg/l) 4 0,376 0,234 0,468 0,523 0,580 0,700 0,5 5 0,306 0,694 0,169 0,330 0,480 0,550 0,4 6 0,065 0,162 0,934 0,400 0,110 0,640 0,4 7 X X X X X X 8 0,174 0,119 2,740 0,891 0,160 0,320 0,7 Ortalama 0,38 0,42 0,87 0,61 0,46 0,61 0,56 1 0,039 0,031 0,023 0,463 0,080 0,200 0,1 2 0,042 0,037 0,040 0,814 0,080 0,020 0,2 3 0,330 0,040 0,031 1,000 0,080 0,070 0,3 Fosfat (mg/l) 4 0,019 0,021 0,040 0,438 0,110 0,030 0,1 5 0,030 0,040 0,031 1,000 0,080 0,070 0,2 6 0,036 0,030 0,031 0,110 0,070 0,060 0,1 7 0,028 0,015 0,130 0,289 0,059 0,020 0,1 8 0,072 0,779 2,240 0,518 0,070 0,060 0,6 Ortalama 0,07 0,12 0,32 0,58 0,08 0,07 0,21 1 < 5 < 5 < 5 < 5 < 5 < 5 2 6,32 < 5 < 5 < 5 < 5 < 5 3 5,43 12,80 8,37 8,73 < 5 < 5 KOĐ (ml/l) 4 8,00 5,96 6,40 < 5 5,04 < 5 5 5,43 12,80 8,37 8,73 < 5 < ,20 30,20 7,17 < 5 14 < ,1 30,4 42,6 30,1 23,4 1, ,50 19,10 10,60 5,87 < 5 Ortalama 66

87 Ölçüm Parametre Noktası Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama 1 X X X X X X 2 X X X X X X 3 X X X X X X AKM (ml/l) 4 X X X X X X 5 X X X X X X 6 X X X X X X 7 26,80 26,90 35,50 34,80 19,50 17,25 26,79 8 X X X X X X Ortalama 26,80 26,90 35,50 34,80 19,50 17,25 26,79 1 X X 73,2 658,0 389,0 191,7 327,98 2 X X 242,0 486,0 420,0 192,5 335,13 3 X X ,00 TÇM (ml/l) 4 X X 67,8 474,0 261,0 210,0 253,20 5 X X ,00 6 X X ,50 7 X X X X X X 8 X X 71, ,98 Ortalama 1092, , ,14 562, ,40 1 X X X 3,39 21,10 33,14 19,21 2 X X X 5,16 24,20 31,37 20,24 3 X X X 6,93 27,80 33,50 22,74 Renk (Pt-Co) 4 X X X 5,16 17,20 29,65 17,34 5 X X X 6,93 27,80 33,50 22,74 6 X X X 6,22 48,70 20,60 25,17 7 X X X X X X 8 X X X 40,58 7,90 22,87 23,78 Ortalama 10,62 24,96 29,23 21,60 1 X X X 223,00 39,80 6,64 89,81 2 X X X 226,00 47,20 15,50 96,23 3 X X X 68,00 36,50 13,70 39,40 Bulanıklık (NTU) 4 X X X 187,00 21,60 6,77 71,79 5 X X X 68,00 36,50 13,70 39,40 6 X X X 88,90 48,70 20,60 52,73 7 X X X X X X 8 X X X 28,40 2,49 2,80 11,23 Ortalama 127,04 33,26 11,39 57,23 1 X X X ,00 2 X X X ,00 3 X X X ,67 Fekal Koliform 4 X X X ,67 (EMS/100ml) 5 X X X ,67 6 X X X ,33 7 X X X X X X 8 X X X ,00 Ortalama 23,43 12,57 581,29 205, , , ,33 Top. Koliform ,00 (EMS/100ml) , , , ,33 Ortalama 1150, ,50 975,00 925,00 937, , ,33 Kaynak: ÖÇKKB, Aralık Su Kalitesinin Đzlenmesi Projesi Raporu ÇO= Çözünmüş Oksijen KOĐ= Kimyasal Oksijen Đhtiyacı TÇM= Toplam Çözünmüş Madde AKM= Askıda Kuru Madde X= Numune Ölçümü Yapılmamıştır 67

88 D Denizlerde Kirlilik 321 km lik kıyı bandına sahip olan ilimizde en önemli çevre sorunlarından birini yerleşim yerlerinin alt yapı eksikliklerinden kaynaklanan su ve deniz kirliliği oluşturmaktadır. Mersin Büyükşehir Belediyesi ile birlikte toplam 70 belediyeden oluşan ilimizde, belde ve belediyelerin büyük bir kısmı deniz kenarında yer almaktadır. Bu belde ve belediyelere ait kanalizasyon ve arıtma tesisi yetersizliği nedeniyle evsel nitelikli atıksular doğrudan veya dolaylı bir şekilde denize ulaşmakta ve önemli derecede kirlilik oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra liman faaliyetleri, endüstriyel faaliyetler, tarımsal faaliyetler vb gibi etkenler de sularımızın kirlenmesinde rol oynamaktadır. Đlimizdeki belediyelerin kanalizasyon ve atıksu arıtma tesislerinin durumunu için bakınız Tablo L.5. Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığınca Sahil bandı düzenleme çalışmaları kapsamında Adnan Menderes Bulvarı üzerindeki Hilton Oteli ile Mezitli arasındaki alanda dolgu ve düzenleme çalışmaları yapılmış; koşu, yürüyüş ve bisiklet yolları, oturma grupları, spor amaçlı kültür-fizik aletleri konulmuş, ayrıca gölge yapacak ağaçlar ve süs bitkileri dikilmiştir. Mersin'de denize ulaşan kirleticilerin en önemlisi kara kökenli olanlarıdır. Doğuda Adana kenti batı yakasına ait şehir kanalizasyonunun ve Adana'daki bir kısım sanayi kuruluşlarının atık sularının deşarj edildiği Tarsus Đlçesi Baharlı Köyü sınırlarındaki TD-O drenaj kanalı, Tarsus Đlçesindeki sanayi atık sularının taşındığı Berdan Nehri, yalnızca fiziksel arıtımdan geçirilerek seyreltme usulüne dayanan Mersin Büyükşehir Belediyesi (MESKĐ) derin deniz deşarj hattı Akdeniz'e ulaşan en büyük kirlilik kaynaklarındandır. Đklimsel özellikleri, coğrafi konumu, doğal ve kültürel nitelikleri nedeniyle özellikle yaz aylarında yoğun bir nüfus artışına sahip olan Đlde yerleşimden kaynaklanan kirlilik göz ardı edilemez boyutlardadır. Kıyı boyunca yer alan tatil sitesi, otel, motel vb. tesislerin büyük çoğunluğunda atık su arıtma tesisi bulunmakla beraber bu tesisler verimli çalıştırılamamaktadır. Yerleşim yerlerinden kaynaklanan atık sular için en iyi çözüm kanalizasyon sistemlerinin yapılarak toplu arıtmaya geçilmesidir. Bu sağlanamadığı sürece deniz kirliliğinin önlenmesi mümkün olamayacaktır. Bunların yanı sıra yoğun bir endüstriye sahip olan Mersin'de sanayi, ticaret ve Serbest Bölge faaliyetlerine bağlı olarak yoğun bir deniz taşımacılığı ve tanker trafiği yaşanmakta, bu yolla Akdeniz üzerinde petrol türevleri kirliliği hissedilmektedir. Đlimizde yer alan sanayi kuruluşları genellikle kıyıya yakın yerlerde kurulmuş olup özellikle Mersin Merkez Đlçe, Tarsus ve Adana yolu üzerinde yoğunlaşmıştır. Sanayi kuruluşlarından kaynaklanan su kirliliği J.6.2 bölümümde incelenmiştir. Đlimizde deniz kirliliği konusunda önemli bir araştırma; MEDPOL programında yürütülen Mersin Körfezi ötrofikasyon izleme çalışmasıdır. Çalışma kapsamında planlanan 6 sahada çalışmalar gerçekleştirilerek, ölçüm ve analiz sonuçları değerlendirilmiştir. Buna göre; Körfezin kıyı sularında belirgin besin tuzları (N, P), asılı katı ve organik madde kirlenmesi çok belirgindir; yoğun plankton çoğalması ve biyokütle artışı vardır. Ancak Körfezin alt tabaka sularında oksijen eksikliği (doygunluk >90%) gözlenmiştir. Evsel atıksu deşarj bölgesinde amonyak ve fosfor kirliliği, nehir girdisi alanında nitrat ve silikat girdileri çok belirgindir. Kirleticilerin ulaştığı kıyısal sularda TRIX indeksi genellikle 4-6 arasındadır ve ötrofik durumdadır; açıktaki referans bölgesinde aralığına düşmektedir. Karasal kirletici kaynakların yönetiminde, uygulanabilir doğru arıtma teknolojisi seçimlerinde deniz ortamının temel oseanografik ve ekolojik özellikleri ile birlikte alıcı ortam su kalitesi ve kimyasal kirletici özümleme kapasitesi model tahmin sonuçlarının önemle dikkate alınması gerekmektedir. MED POL projesi kapsamında değerlendirilen evsel atıklar içinde en kirli olanı arıtılmadığı için Mersin evsel atığıdır. Bu atıksuyla deniz ortamına yüksek derişimlerde amonyum azotu girmektedir. Organik madde kirlilik göstergesi olan KOĐ derişimi mg/l aralığında ve SKKY nin belirlediği sınır değerin üstünde bulunmuştur. BOĐ değeri ise mg/l aralığında ölçülmüş ve sınır değere yakındır, fakat altındadır. Arıtılmış evsel sularda ise KOĐ derişimi mg/l, BOĐ derişimi mg/l arasında değişmiştir. TAK değeri mg/l diğerlerinden yüksek bulunmuştur. Arıtılmış suda çok düşük olan TAK, Mersin evsel atığında çok yüksek bulunmuş. TAK derişimi, nehirler içerisinde en yüksek Göksu nehir sularında bulunmuş. Mersin evsel atığında PAH derişimi (34 µg/l), diğer kaynaklara kıyasla her zaman yüksek bulunmuş ve kanalizasyon sistemine bilinmeyen (şehir içindeki petrol vb tesislerden) kaynaklardan önemli girdiler vardır. En yüksek TP değerleri Mersin atık sularında 68

89 ölçülmüş. Nitrat değerleri Mersin atığında her zaman çok düşük bulunmuş. Fakat amonyak azotu çok yüksektir. Evsel atıklar içinde en kirli olan Mersin evsel atıksularıdır. Mersin atıksularının toplam organik ve toplam fosfor (TP) ve TIN derişimleri diğer evsel atıksulardan ve nehirlerden fazla olduğu için ön arıtımsız denize verilen evsel atıksular Mersin kıyı suları için önemli bir kirlilik kaynağıdır. Kısaca, Mersin Körfezi nde evsel atığın verildiği alanda ve yakın çevresinde yapılan ölçüm sonuçlarına göre, belirgin besin tuzları (fosfat ve amonyak), organik madde kirliliği açıkça görülmüş. Işık geçirgenliği kıyı sularda düşük bulunmuş olup, körfezin kıyısal bölgesi yüzey sularında fazla miktarda TAK bulunmuş. Ötrofik durumdaki Mersin Körfezinin su kalitesinin gelişmesi için biyolojik arıtma gereklidir; ayrıca nehir ve atıksularda fosfor yükü azaltılmalıdır. D. 4 SU VE KIYI YÖNETĐMĐ, STRATEJĐ VE POLĐTĐKALARI Đlimizde hızlı nüfus artışı, plansız konut yapımı, yaz nüfusu ile kış nüfusu arasındaki farklılığa paralel olarak kıyı boyunca yoğunlaşan yapılaşmanın beraberinde gelişen alt yapı yetersizliği en büyük kirlilik kaynağını oluşturmaktadır. Özellikle sahillerimizde yoğunluk kazanmış otel, motel, yazlık site, kamp alanları ve eğitim tesisleri gibi dinlenme ve turizm amaçlı tesislerde atık su arıtma sisteminin olmaması veya usulüne uygun şekilde çalıştırılmaması, söz konusu tesislerin varlık nedeni olan çevre değerlerinin bozulmasına neden olmakta, bu yolla deniz ve su kirliliği problemlerini gündeme getirmektedir. Bu konuda Đl Çevre ve Orman Müdürlüğünce Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde denetimler yapılmakta, atık su arıtma tesisi bulunmayan yerlere atık su arıtma tesislerinin yaptırılması, atık su arıtma tesisi olanların ise atık su arıtma tesislerinin düzgün bir şekilde çalıştırılması konularında gerekli uyarılar yapılmakta ve cezai müeyyideler uygulanmaktadır. Ancak bu güne kadar yapılan çalışmalarda müstakil atık su arıtma tesislerinin yeterli bir çözüm sağlayamadığı, bunun yerine ilçe ve belde belediyelerince kanalizasyon şebekelerinin oluşturularak toplu arıtma tesislerini yapmalarının daha sağlıklı olacağı düşünülmektedir. Bu konu ile ilgili olarak başta sahil belediyeleri olmak üzere alt yapı sorunlarını çözmek amacıyla belediyeler bir dizi çalışma içerisine girmişlerdir. Mersin ili belediyeleri atıksu arıtma tesisi iş termin planları ile mevcut durumları aşağıda tablo halinde verilmektedir. Tablo D. 16: Mersin Đli Belediyeleri Atıksu Arıtma Tesisi Đş Termin Planları Đle Mevcut Durumları ĐLÇESĐ BELEDĐYELER AÇIKLAMA MERKEZ Mersin Akdeniz Yenişehir Toroslar Adanalıoğlu Arpaçsakarlar Bahçeli Çiftlikköy Davultepe Dikilitaş Değirmençay Dorukkent Gözne Karacailyas Kazanlı Kuyuluk Mezitli Soğucak Tece Yalınayak Yenitaşkent Arslanköy Fatih (Ayvagediği) Biyolojik atıksu arıtma tesisi yoktur. Merkez ilçe için derin deniz deşarjı vardır. 13/03/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi yapımı için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Karaduvar atıksu arıtma tesisinin ihalesini 2007 yılı içerisinde bitirilmiş yapımı %40 seviyesinde tamamlanmıştır. Atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde bulundukları için kanun gereği, kanalizasyon ve atıksu arıtma tesisi yapma yetkisi Büyükşehir Belediye Başkanlığında olup arıtma tesisi yapımı için 2 yıllık süre taahhüdünde bulunulmuştur (09/03/ /08/2009). Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı sınırlarında hizmet edilen nüfus kişidir. Belediyeye ait atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Kanalizasyon çalışmalarının devam ettiği bildirilmiştir. Atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Kanalizasyona bağlı nüfus oranı % 50 dir. 02/07/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi yapımı için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. 69

90 ĐLÇESĐ BELEDĐYELER AÇIKLAMA Belediyeye ait atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Onaylı kanalizasyon sistemi Fındıkpınarı mevcut değildir. 09/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi yapımı için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Belediyeye ait atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Onaylı kanalizasyon sistemi Güzelyayla mevcut değildir. 21/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi yapımı için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Belediyeye ait atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Onaylı kanalizasyon sistemi Tepeköy mevcut değildir. 09/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi yapımı için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Anamur Derin deniz deşarjı mevcuttur kişiye hitap eden derin deniz deşarjı için % 90 kanalizasyon hattı bitirilmiştir. Onaylı kanalizasyon sistemi mevcut değildir. Çoğunlukla sitelerde paket arıtma sistemi ANAMUR Çarıklar mevcuttur. 07/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Onaylı kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. 17/08/2005 tarihli üst yazı ile Anamur Ören Belediyesi Derin Deniz Deşarjından yararlanılmak üzere kanalizasyon sistemine bağlanılacağı bildirilmiştir. % oranında kanalizasyon mevcuttur. Atıksu arıtma tesisi yoktur. Çoğunlukla Erdemli sitelerde paket atıksu arıtma tesisi mevcuttur. 11/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Belediyeye ait genel arıtım sistemi bulunmamaktadır. Çoğunlukla sitelerde paket atıksu Arpaçbahşiş arıtma tesisi mevcuttur. Onaylı kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. 08/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Belediyeye ait genel arıtım sistemi bulunmamaktadır. Çoğunlukla sitelerde paket atıksu Ayaş arıtma tesisi mevcuttur. 12/03/2007 tarihinde arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Belediyeye ait genel arıtım sistemi bulunmamaktadır. Onaylı kanalizasyon sistemi Çeşmeli mevcut değildir. 01/08/2006 tarihinde arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Belediyeye ait genel arıtım sistemi bulunmamaktadır. Onaylı kanalizasyon sistemi Esenpınarı bulunmamaktadır. 11/05/2007 tarihinde arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde ERDEMLĐ bulunulmuştur. Belediyeye ait genel arıtım sistemi bulunmamaktadır. Çoğunlukla sitelerde paket atıksu Kocahasanlı arıtma tesisi mevcuttur. Kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. 19/04/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Kargıpınarı Belediyeye ait atıksu arıtma tesisi mevcuttur. Tesisin kesin kabulü 08/08/2007 tarihinde yapılarak işletmeye açılmıştır. Kızkalesi Belediyeye ait genel arıtım sistemi bulunmamaktadır. Kanalizasyona bağlı nüfus 8000 kişidir. 11/05/2007 tarihinde arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Kumkuyu Kumkuyu ve Limonlu Belediyelerine ait genel arıtım sistemi bulunmamaktadır yılında ortak atıksu arıtma tesisi yapılacağı beyan edilmiştir. Çoğunlukla sitelerde paket Limonlu atıksu arıtma tesisi mevcuttur. Onaylı kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. 14/03/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Belediyeye ait genel arıtım sistemi bulunmamaktadır. Çoğunlukla sitelerde paket atıksu Tömük arıtma tesisi mevcuttur. Onaylı kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. 10/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Çamlıyayla Atıksu arıtma tesisi ve kanalizasyon sistemi mevcut değildir. 01/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi iş termin planı için taahhütte bulunulmuştur. ÇAMLIYAYLA Belediyeye ait genel arıtım sistemi bulunmamaktadır. 01/05/2007 tarihinde atıksu arıtma Sebil tesisi iş termin planı için taahhütte bulunulmuştur. Đller Bankasından onaylı kanalizasyon sistemi mevcuttur. Bozyazı Atıksu arıtma tesisi yoktur. Çoğunlukla sitelerde paket atıksu arıtma tesisi mevcuttur. 04/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Atıksu arıtma tesisi yoktur. Çoğunlukla sitelerde paket atıksu arıtma tesisi mevcuttur. BOZYAZI Tekmen 26/04/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Onaylı kanalizasyon sistemi mevcut değildir. Atıksu arıtma tesisi yoktur. Çoğunlukla sitelerde paket atıksu arıtma tesisi mevcuttur. Tekeli 27/04/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Onaylı kanalizasyon sistemi mevcut değildir. AYDINCIK Aydıncık Atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Kanalizasyona bağlı nüfus % 2 dir. 14/08/2006 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Gülnar Belediyeye ait genel atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Kanalizasyona bağlı nüfus oranı % 60 dır. 08/07/2005 tarihli üst yazı ile atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Büyükeceli Belediyeye ait genel atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Çoğunlukla sitelerde paket atıksu arıtma tesisi mevcuttur. Onaylı kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. 11/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. GÜLNAR Atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Onaylı kanalizasyon sistemi mevcut değildir. Köseçobanlı 11/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Kuskan Atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Kanalizasyona bağlı nüfus % 90 dır. 01/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Sütlüce (Zeyne) Belediyeye ait genel atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Onaylı kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. 01/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. 70

91 ĐLÇESĐ BELEDĐYELER AÇIKLAMA SĐLĐFKE MUT TARSUS Silifke Narlıkuyu Atakent Atayurt Taşucu Yeşilovacık Akdere Arkum Uzuncaburç Mut Göksu Tarsus Gülek Yenice Yeşiltepe Atalar Bahşiş Bağcılar Huzurkent Atıksu arıtma tesisi mevcuttur. Kapasitesi m³/gün olan atıksu arıtma tesisi 2007 yılında inşaatı tamamlanarak faaliyete geçirilmiştir. Belediyeye ait bir adet kısmi atıksu arıtma tesisi mevcuttur. Hizmet edilen nüfus 3000 kişidir. Kanalizasyona bağlı nüfus oranı % 25 dir. Đkinci Arıtma tesisi yapımı için 6 yıllık süre taahhüdünde bulunulmuştur. Atakent Belediye başkanlığına ait bir adet kısmi atıksu arıtma tesisi mevcuttur. Atayurt Belediyesine ait atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Atakent Belediyesi merkezinin dışındaki yerleşim yerleri için Atayurt Belediyesi ile birlikte ortak arıtma tesisi yapılacağı taahhüt edilmiştir. Belediyeye ait genel atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Çoğunlukla sitelerde paket atıksu arıtma tesisi mevcuttur. Onaylı kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. 04/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Belediyeye ait genel atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Çoğunlukla sitelerde paket atıksu arıtma tesisi mevcuttur. Onaylı kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. 09/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Belediyeye ait genel atıksu arıtma tesisi ile onaylı kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. 04/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Belediyeye ait genel atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Çoğunlukla sitelerde paket atıksu arıtma tesisi mevcuttur. Onaylı kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. 08/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Belediyeye ait genel bir arıtma sistemi bulunmamaktadır. Atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Kanalizasyona bağlı nüfus % 85 dir. 01/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Atıksu arıtma tesisi ve onaylı kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. 26/08/2005 tarihinde atıksu arıtma tesisi için iş termin planı taahhüdünde bulunulmuştur. Atıksu arıtma tesisi mevcut olup deşarj izni bulunmaktadır. 08/11/2001 tarihinde işletmeye alınan biyolojik atıksu arıtma tesisi kişiye hizmet etmektedir. Atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. 20/03/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi iş termin planı için taahhütte bulunulmuştur. Kanalizasyon sistemi mevcut değildir. Đller Bankası tarafından kanalizasyon ve atıksu arıtma tesisi projeleri hazırlanmıştır. Atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. 14/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi iş termin planı için taahhütte bulunulmuştur. Onaylı kanalizasyon sistemi mevcut değildir. Atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. 07/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi iş termin planı için taahhütte bulunulmuştur. Kanalizasyon sistemine bağlı % 30 nüfus oranı bulunmaktadır. Atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. 10/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi iş termin planı için taahhütte bulunulmuştur. Kanalizasyon sistemine bağlı % 75 nüfus oranı bulunmaktadır. Belediyeye ait genel arıtım sistemi bulunmamaktadır. 14/05/2007 tarihinde atıksu arıtma tesisi iş termin planı için taahhütte bulunulmuştur. Kanalizasyon sistemi mevcut değildir. Atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde bulundukları için kanun gereği, kanalizasyon ve atıksu arıtma tesisi yapma yetkisi Büyükşehir Belediye Başkanlığında olup arıtma tesisi yapımı için 2 yıllık süre taahhüdünde bulunulmuştur. D. 5 SU KAYNAKLARINDA KĐRLĐLĐK ETKENLERĐ Bu bölümde alt başlıklar halinde verilen konularla ilgili Đlimizde yapılmış bir çalışmaya ulaşılamamıştır. KAYNAKÇA 1. DSĐ Bölge Müdürlüğü Đçel Đli Projeleri Genel tanıtım raporu (Adana, Aralık 1991) 2. DSĐ VI. Bölge Müdürlüğü Çalışmaları 3. MED POL Projesi 2007 yılı raporu 71

92 E. TOPRAK VE ARAZĐ KULLANIMI E. 1 GENEL TOPRAK YAPISI Saturasyon (Đşba) yüzdesine göre yapılan sınıflandırmada tarım toprakları %2.1 kum, %42.4 tın, %35.3 killi tın ve %20.2 kil bünyeye sahiptir. Bu dağılım Đlde tarım için uygun toprak bünyesi varlığını göstermektedir. Mersin Đli tarım topraklarında yapılan toprak bünyesi analiz sonuçları Tablo E.1 de verilmektedir. Tablo E. 1: Tarım Topraklarının Đlçeler Đtibarıyla Verimlilik Değerleri Đlçe Adı Saturasyon (%) Toplam Merkez Anamur Erdemli Gülnar Mut Silifke Tarsus Đl Toplamı Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Đçel Đli Arazi Varlığı Kitabı (1991) Tarım toprakları %10.8 nötr (ph ), %89.2 alkali (ph 7.5 den büyük) reaksiyona sahiptir. Mersin Đli tarım topraklarında yapılan toprak reaksiyonu analiz sonuçları Tablo E.2 de verilmektedir. Tablo E. 2: Toprak Reaksiyonu Đlçe Adı Toprak Reaksiyonu ph Toplam Merkez Anamur Erdemli Gülnar Mut Silifke Tarsus Đl Toplamı Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Đçel Đli Arazi Varlığı Kitabı (1991) 72

93 Tablo E. 3: Toprak tuzluluğu Đlçe Adı Total Tuz (%) Toplam Merkez Anamur Erdemli Gülnar Mut Silifke Tarsus Đl Toplamı Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Đçel Đli Arazi Varlığı Kitabı (1991) Tablo E.3 de ise Mersin Đli tarım topraklarında yapılan toprak tuzluluğu analiz sonuçları verilmektedir. Đşlemeli tarım uygulanan topraklar %96.1 tuzsuz, %3.1 hafif tuzlu, %0.6 orta tuzlu, %0.2 ise çok tuzludur. Đl toprakları %7.1 az kireçli, %12.1 orta kireçli, %9.0 kireçli, %26.0 fazla kireçli ve %45.8 çok fazla kireçlidir. Mersin Đli tarım topraklarında yapılan toprak kireci analiz sonuçları Tablo E.4 de verilmektedir Tablo E. 4: Toprak Kireci Đlçe Adı Kireç (% CaCO3) Toplam Merkez Anamur Erdemli Gülnar Mut Silifke Tarsus Đl Toplamı Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Đçel Đli Arazi Varlığı Kitabı (1991) Tarım topraklarının büyük bir kısmı organik madde yönünden fakir durumdadır. Analiz sonuçları ortalamasına göre topraklarda %7.7 organik madde çok az, %42.6 az, %26.0 orta, %12.2 iyi ve %11.5 ise yüksek düzeydedir. 73

94 Đl topraklarının azotlu gübrelerle gübrelenmesi ile organik madde miktarını arttırıcı önlemlere başvurulması verimde devamlılık ve artış için gereklidir. Mersin Đli topraklarında yapılan toprak organik madde içeriği analiz sonuçları Tablo E.5 de verilmektedir. Tablo E. 5: Organik Madde Đlçe Adı Organik Madde (%) Toplam Merkez Anamur Erdemli Gülnar Mut Silifke Tarsus Đl Toplamı Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Đçel Đli Arazi Varlığı Kitabı (1991) Bitkiler tarafından alınabilir fosfor tayinlerinde Olsen Metoduna göre tarım topraklarında %16,4 fosfor çok az, %24,7 az, %19,0 orta, %13,1 yüksek, %26,8 ise çok yüksek fosfor varlığı tespit edilmiştir. Bu değerlendirmelere göre fosfor eksikliği gösteren toprakların fosforlu gübrelerle takviye edilmesi gerekmektedir. Mersin Đli tarım topraklarında yapılan toprak fosfor analiz sonuçları Tablo E.6 da verilmektedir. Tablo E. 6: Fosfor Đlçe Adı Yarayışlı Fosfor (P2 05) Kg/Dekar Toplam Merkez Anamur Erdemli Gülnar Mut Silifke Tarsus Đl Toplamı Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Đçel Đli Arazi Varlığı Kitabı (1991) 74

95 E. 2 TOPRAK KĐRLĐLĐĞĐ Mersin Đli topraklarının metallerle ve mikrobiyal olarak kirlenmesi üzerine belirgin bir çalışma henüz yapılmamıştır. E Kimyasal Kirlenme E Atmosferik Kirlenme Bu konu ile ilgili bir çalışmaya ulaşılamamıştır. E Atıklardan Kirlenme Bu konu ile ilgili bir çalışmaya ulaşılamamıştır. E Mikrobiyal Kirlenme Đl topraklarında mikrobiyal kirlenme ile ilgili bir çalışma bulunamamıştır. E. 3 ARAZĐ E Arazi Varlığı Mersin Đlinin arazi varlığı Ha. Olup, bunun büyük toprak gruplarına göre dağılımı şöyledir: Büyük Toprak Grubu Alanı(Ha) % Kahverengi Orman Toprakları Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları Kırmızı Akdeniz Toprakları Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları Alüviyal Topraklar Redzina Topraklar Kolüviyal Topraklar Çıplak Kayalar Diğer araziler ve su yüzeyleri T O P L A M E Arazi Sınıfları Arazi kullanım kabiliyet sınıflarına göre Mersin Đlinin toprak dağılımı şöyledir: Arazi Sınıfı Alanı(Ha) % I. Sınıf II. Sınıf III. Sınıf IV. Sınıf V. Sınıf :0 VI. Sınıf VII. Sınıf Sınıflandırma dışı(su yüzeyi) T O P L A M Mersin Đli Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıflamasını gösteren harita, Şekil E.1 de verilmiştir. 75

96 Şekil E. 1: Mersin Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıflaması Kaynak:Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Web Sitesi

97 E Kullanım Durumu Mersin Đli topraklarının arazi kullanma şekline göre dağılımı şöyledir: Kullanma Şekli Alanı(Ha) % Orman Çayır-mera Fundalık Kuru tarım alanları :2 Sulu tarım alanları Bağ Özel ( muz, kivi vb. ürünler ) Çıplak kaya, ırmak yatakları kıyı kumulları Su yüzeyleri Yerleşim alanları T O P L A M Mersin Đli Şimdiki Arazi Kullanım şeklini gösteren harita, Şekil E. 2 de verilmiştir. Yukarıdaki çizelgeden görüleceği üzere Mersin Đli topraklarının %46.9 luk ( Ha) büyük bir bölümünü orman alanları oluşturmaktadır. Toplam tarım arazilerinin alanı Ha. olup, oranı %23.9 dur. Bunu Ha. ( %13.8) ile çayır- mera alanları; Ha (%9.0) ile fundalıklar izlemekte; Ha. (%5.3) alan kullanım dışı (çıplak kaya, ırmak yatakları, kıyı kumulları) alanları; 1913 Ha. (0.1) su yüzeylerini; Ha. (% 1.0) yerleşim alanlarını oluşturmaktadır Ha. lık toplam tarım alanlarının Ha. ı (%59) kuru tarım alanlarını; Ha. (%28) sulu tarım alanlarını; Ha. ı, (%8) Bağ alanlarını; Ha. ı, (%5) muz, kivi vb. ürün alanlarını oluşturmaktadır. Köy Hizmetleri envanterlerine göre Mersin Đlinin tarım arazilerinin yaklaşık Ha. ı, ekonomik olarak sulanabilir niteliktedir. Halen bu alanların yaklaşık Ha. ı, sulanmaktadır. Đlde yeterli su kaynakları mevcut olup sulanabilir nitelikteki Ha. tarım alanının kuru tarımdan sulu tarıma geçişi sağlanabilir. Mersin ilinin toprak yapısı ve iklim özellikleri itibariyle tarım potansiyelinin oldukça yüksek olduğu düşünülürse, başta sulama göletleri olmak üzere, sulama yapıları yatırımlarına öncelik verilmesi zorunlu görülmektedir. Tarım alanları ile ilgili önemli sorunların başında I., II.,III. Sınıf tarım alanlarının tarım dışı amaçla kullanımı gelmektedir. Özellikle son yıl içinde, Đmar Yasası ndaki değişiklik sonucu belediyelere verilen yetkilerle I. sınıf tarım alanları, çeşitli amaçlarla kamulaştırılmış, yerleşime açılmıştır. Diğer taraftan özel sektör ve kamu kuruluşların fabrika, tesis, antrepo ve ardiyeleri, liman işletmelerine ait tesisler, tır şirketlerinin park yerleri olarak tahsisler sonucu, verimli tarım arazileri Mersin Đlinde büyük kayba uğramıştır. Köy hizmetleri tespitlerine göre, yılları arasında, bu şekilde kayba uğrayan I. sınıf arazi miktarı, Mersin Đlinde Ha. dır yılından bu yana tarım dışı amaçla kaybedilen arazi miktarı hakkında kesin bir rakam olmamakla birlikte, kaybın Ha. civarında olduğu tahmin edilmektedir. E Arazi Problemleri Mersin Đli, deniz seviyesinden 2400 m. yüksekliğe kadar değişen bir topografik yapıya sahiptir. Farklı eğim ve yüksekliklerde farklı karakterlere sahip topraklar oluşur. Bu özelliklere sahip Mersin Đli topraklarında bitki yetişmesini ve tarımsal kullanımı kısıtlayan erozyon, sığlık, taşlılık, kayalılık, drenaj bozukluğu, tuzluluk ve sodiklik gibi etkinlik dereceleri yer yer değişen bazı sorunlar bulunmaktadır. Bu sorunlar kısaca şöyle sıralanabilir: 77

98 Şekil E. 2: Mersin Şimdiki Arazi Kullanım Şekli Kaynak:Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Web Sitesi