Anadolu Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü. Doç. Dr. Nil ARAS ENM411 Tesis Planlaması Güz Dönemi

Transkript

1 Anadolu Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Doç. Dr. Nil ARAS ENM411 Tesis Planlaması Güz Dönemi

2 2 Yer Seçimi X Yerleşim Düzenlemesi Yerleşim Planı: Tesis içi yerleşbrme ile ilgili En önemli fark Yer seçimi: Tesis boyutları toplam arazide çok küçük kaldığından ihmal edilir â Tesisler birer nokta ile gösterilir Yerleşim problemi: Bölüm alanları, toplam alanla karşılaşirılabilir büyüklüktedir â Tesisler nokta değil, alanlarıyla oranilı büyüklüklerde gösterilir.

3 Yerleşim düzeni planı mı, malzeme aktarma sistemi planı mı? 3 Hangisi daha önce gelir? Geleneksel düşünce: Önce yerleşim planını yap, sonra malzeme aktarma sistemini tasarla. Çağdaş düşünce: Her ikisini de eşzamanlı tasarla. Aktarma donanımının Bpi, kapladığı alan, stok noktaları vs. yerleşim düzenini etkileyebilir. Önerilen: çok sayıda alternabf yerleşim planı gelişbr ve hepsi için uygun bir aktarma sistemi tasarla.

4 4 Blok yerleşim planı mı, ayrıntılı yerleşim planı mı? Hangisi daha önce gelir? Önerilen: Öncelikle her bölüm için temel gereksinimlerin belirlenmesi (alan ihbyacı vb.) AlternaBf blok yerleşim planlarının oluşturulması Blok plan kararlaşirılınca, her bölüm için ayrınilı yerleşim planlarının hazırlanması

5 1. Ürün akışına göre yerleşim 2. Sürece göre yerleşim 3. Sabit konumlu ürüne göre yerleşim 4. Hücresel yerleşim 5. Melez yerleşim

6 6

7 7 Ürünün rotası esas alınır (Rota: İmal edilen parçaların atölye içinde izlediği yol). Rotaların bir hat boyunca sürmesi hedeflenir. Sabit otomasyon ve özellikle ilebm hatları, bu tür yerleşime dayanır.

8 İstasyon 1 İstasyon 2 İstasyon 3 İstasyon 4 8

9 Süreçler 2 Konveyör bandı 5 Ofis

10 10

11 11 Üstünlükleri Basit, düzgün, anlamlı akış hatları oluşur. Ara stoklar çok azalır. Birim ürebm süreleri düşer. Daha az malzeme aktarımı olur. Özel amaçlı basit makineler de kullanılabilir. Akış süreleri kısalır. Daha sade bir ürebm planlama ve kontrol sistemi yeterli olabilir. Niteliksiz işgücü kullanılabilir.

12 12 Sakıncaları Süreç esnekliğinden yoksundur. Zamanlamada esneklik yoktur. Büyük yairım gerekbrir (özel amaçlı donanım). Bir tezgahın arızası, hazn bütünüyle durmasına sebep olur. ÜreBm hızını en yavaş olan tezgah belirler. Ürün tasarımında değişiklik, haz kullanılmaz hale gebrir. İşçiler için monotonluk demekbr.

13 13

14 14 Fonksiyona göre yerleşim/ tezgaha göre yerleşim Benzer işi yapan makineler bir araya gebrilir. En yaygın olan yerleşim şekli

15 15 Testere tezgahları Ofisler Matkaplar Takımhane

16 Bir atölyede sürece göre yerleşim 16 Grinding Forging Lathes Painting Welding Drills Office Milling machines Foundry

17 17 Grinding Forging Lathes Painting Welding Drills Office Milling machines Foundry

21 21 Üstünlükleri Donanım ve işgücünün atanması esnekbr. Genel amaçlı tezgahlar kullanılabilir. Tezgah kullanım oranları daha yüksekbr. Daha az yairım yapılır (tekrarlanan tezgah yok). İşçi ve amirinde uzmanlaşma sağlanır. Monotonluk daha azdır.

22 22 Sakıncaları Monotonluk daha azdır. İmal edilen parçalar atölye içinde karışıklığa neden olur. Malzeme aktarma verimsizdir. Büyük ara stoklar oluşur. Boş beklemeler çoktur. ÜreBm planlaması ve kontrolü karmaşıkir. Nitelikli işgücü gerekbrir. Ayar süreleri ve öğrenme süreci, verimi düşürür.

23 23

24 Gemi, uçak gibi taşınması güç, büyük ve ağır ürünler sabit bir konumda (kızak veya montaj kolaylığının üzeri, temel, zemin, vb.) dururlar, gerekbğinde işçiler ve makineler bu ürünün ilgili noktalarına gelirler. Bu Bp imalat için, imala]an daha çok inşaat tabiri kullanılır. (Çelik inşaat, gemi inşası gibi.) 24

25 25 Sabit konumlu imal edilen ürünler 25

26 26 Üstünlükleri Malzeme hareketleri azalır. Takım çalışması ile süreklilik, sorumluluk ve dolayısıyla kalite bilinci sağlanır. İş zenginleşbrme ^rsatları doğar. Ürün tasarımı, ürün karışımı ve ürebm hacmindeki değişikliklere karşı oldukça esnekbr. Parça bölümden bölüme dolaşmadığından yeniden eğibm ve görevlendirme problemleri yoktur. Taşıma maliyetleri ve hasar tehlikesi azalır.

27 27 Sakıncaları Yetenekli ve esnek işçiler gerekbrir. İnsan ve makinelerin araziye taşınması pahalı olabilir. Donanımdan yararlanma oranı düşük olabilir. Aynı donanımdan birkaç adet gerekebilir. Daha geniş alan ve daha fazla yarı mamul gerekebilir. ÜreBmin çizelgelenmesi ve kontrolünde daha çok eşgüdüm gerekir.

28 28

29 Aynı işlemleri gören parçalar, aynı hücrelerde üreblir. Bir ürebm hücresinde, o parça ailesini üreten birkaç tezgah, o tezgahları kullanan birkaç işçi (bazı durumlarda da tezgahlar arasında malzeme aktarma işlemlerini yapan bazı donanımla, bunların tümünü koordine eden bir bilgisayar sistemi) yer almaktadır. 29

30 Tek işçi, çok tezgah Makina 1 Makina 2 30 Makina 3 Malzeme girişi Bitmiş ürün çıkışı Makina 4 Makina 5

31 Ürün aileleri 31

32 32

33 33 Lathing Milling Drilling L L M M D D L L M M D D Grinding L L M M G G L L A Assembly A G G Receiving and Shipping A A G G

37 37 L L M D Cell 1 Cell 2 G A Assembly area A Receiving L M G G Cell 3 L M D Shipping

41 41 Üstünlükleri Ürüne ve sürece göre yerleşimin iyi yönlerini kendinde birleşbrmişbr. Ürünlerin gruplanmasıyla, tezgah kullanım oranları yükselebilir. Oldukça düzgün akışlar ve kısa taşıma mesafeleri sağlanır. Takım çalışması ve iş genişletme olanakları vardır. Genel amaçlı, ucuz donanım kullanılabilir.

42 42 Sakıncaları Takım çalışması, daha yüksek yetenek gerekbrir. Hücre içi ve hücreler arası yük dengeleme problemleri vardır. Tampon stoklar gerekebilir. Ürüne ve sürece göre yerleşimin iyi yönlerini olduğu kadar kötü yönlerini de bünyesinde birleşbrmişbr. Özel amaçlı tezgah kullanma şansını azalir.

43 43

44 44 ProtoBp yerleşim şekilleri, kavram planında oldukları için; bunlara uygulamada bu saf halleriyle değil, birbirlerinin bir karışımı olarak rastlanabilir. Bu yüzden, bütün yerleşim şekillerinin bir çeşit melez yerleşim olduğu düşünülebilir. Örneğin, yüksek güçlü dizel motoru parçaları üreten bir makine atölyesinde, yerleşim genellikle sürece göre yapılmışken, silindir gömleği ve su cekeh gibi benzer parçaların imali için ayrı bir hücrenin oluşturulduğu görülebilir.

45 45 Bir tesis planlaması çalışması sonunda temel yerleşim düzenlerinden birinin ağırlıklı olarak yer aldığı bir yerleşim planı ortaya çıkacakkr.

46 APPLE REED MUTHER

47 47 APPLE ın Yaklaşımı Temel veriler + Malzeme akışı + Gereken donanım + İş istasyonları + Aktarma araçları + İlgili işlem grupları + Faaliyet ilişkileri + Stok gereksinimi + Hizmet- Yardımcı faaliyet + Gereken alanlar + Faaliyetlere alanları ata+ Bina Hpi + Ana yerleşim (tarkş,düzelt)+ Onay al + GerçekleşHr + İzle

48 48 REED in Yaklaşımı (Sistemli saldırı planı) Ürünler, Süreç, YERLEŞİM PLANLAMA TABLOSU (kitabınızda var), İş istasyonları, Stok alanları, Yol genişlikleri, Büro, Sosyal tesis, Yardımcı ve destek faaliyetler, Genişleme Her yerleşim farklıdır + Genel yol da olmaz Bazı adımlar atlanır + Bazen de geri dönülür

49 49 MUTHER in Yaklaşımı (SİSTEMATİK TESİS PLANLAMASI) Tesis planlaması, nereden başlayacağının kesbrilmesi kolay olmayan ve sonu da gelmeyen karmaşık bir süreçbr. Muther in SLP (SystemaBc Layout Planning) adıyla önermiş olduğu yöntem, yararlı bir yol gösterici ve kılavuz olarak görülebilir.

50 50 MUTHER in Yaklaşımı (SİSTEMATİK TESİS PLANLAMASI) STP, tesis planlamasını dört sabada ele alır: 1. Tesis yerinin seçimi 2. Bölümlerin yerleşhrilmesi 3. AyrınKlı yerleşim 4. Uygulama planlarının hazırlanması

51 51 STP SAFHALARI 1. Muther, yer seçimi için, belli bir yöntem önermemektedir. 2. Hem bölümlerin yerleşbrilmesi 3. Hem de ayrınilı yerleşim için aynı akış sabaları izlenmektedir. Tek fark, ayrıni düzeyidir. (2. sabada, fabrika içindeki bölümler, 3. sabada bu bölümlerin iç düzenlemesi) 4. Teknik düzeydeki daha ayrınilı çalışmalar (planların uygulanabilirliğini sağlamak için)

52 52

53

54 54

55 55 Verilerin toplanması ile başlar. STP, faaliyet ilişkilerine dayanan bir yöntemdir. Sayısal değerlerin derlenmesi zor kişisel tercihler önemli Sayısal değerleri dönüştürmek için: değerleri büyükten küçüğe diz en baştaki ilk %5'e A ilişkisi ata sırayla devam et

56 56

57 57 Akışlar, faaliyet ilişkileri Gezi diyagramı simetrik? n adet tesis â n(n- 1) / 2 ilişki Toplamak zor Faaliyet ilişki çizelgeleri ÖNERİLEN ä A ve X %5, E %10, I %15, O %20

58 58 Faaliyet ilişki diyagramı Faaliyet ilişki çizelgesi â faaliyet ilişki diyagramı bölüm şekilleri ve alanları arasındaki farklılıkları - geçici olarak- göz ardı et â eşit alanlı kareler karelerin yerlerini değişbr â son şekli ver Faaliyet ve ALAN ilişki diyagramları, ÖZELLİKLE ayrıdır.

59 59

60 60 Karelerin Konumlandırılması En küçük potansiyel enerji analojisi Sistemler, potansiyel enerjilerini enküçükleyerek bir denge durumuna ulaşır. Bölümlerin birtakım çekici lashk bağlar ve ihci yaylarla birleşhrildiği düşünülür. Bölümler arasında A ilişkisi isteniyorsa 4, E isteniyorsa 3, I isteniyorsa 2 ve O için de 1 lashk bağ bulunduğu varsayılır. Sistem serbest bırakıldığında, istenen ilişkilerin eniyi şekilde sağlanacağı düşünülür. Dört paralel çekici bağ dolayısıyla A ilişkisi olan bölümlerin yan yana gelmesi, ihci yay dolayısıyla X ilişkisi olan bölümlerin uzaklaşması beklenir.

61 61

62 62 STP_ En küçük Potansiyel Enerji İlkesi faaliyet ilişki çizelgesi â faaliyet ilişki diyagramı S O Y Ç M I I O X U E U A I I O I I E I I U I O O I I X E I O S Y Ç M

63 63 Karelerin Konumlandırılması önce yakınlık ilişkisi yüksek olan bölümleri yan yana gebrmek, sonra da, sırasıyla diğer bölümleri bunların yanına yerleşbrmek

64 64 Alan İlişki Diyagramına Geçiş I O Y Ç S M 64

65 65

66 66

67 67 alan ilişki diyagramları ölçekli planlar Komşuluk ilişkilerinin çoğu Bölümlerin gerçek alanları ve bu şekilleri Bir faaliyet ilişki diyagramı â birden fazla alan ilişki diyagramı â seçeneklerin türeblmesine yön verecek fikirler. Alan ilişki diyagramları oluşturuldu â analiz evresi tamamlandı, İzleyen evre â seçenek türetme.

68 68

69 69 Eldeki taslaklar üzerinde iyileşbrici, gelişbrici tadilatlar Uygulamadan gelecek imkansızlıklar, güçlükler ve diğer kısıtlar da göz önüne alınır. Bu evrenin ürünü, yerleşim planı seçenekleri.

70 70 Bir Sezgisel Yöntem Kare 1200 I 800 II 600 III 1200 IV 800 V 1200 VI 1200 VII [m 2 ] Teslim Alma Freze Pres Vida Mak. Montaj Kaplama Gönderme E U O I E O U I U U E I O I U U U U A U I E 5 ä 5 6 â â â

71 Faaliyet İlişki Diyagramından, Alan İlişki Diyagramına Geçiş â

72 72

73 73

74 Yerleşim planı seçenekleri, seçenek türetme evresindeki çalışmaların ürünüdür. Burada problem çözme, genel tasarım süreci konularında yapılan tüm açıklamalar; geçerlidir. Son evre olan değerlendirmeâ elde edilen seçeneklerin karşılaşirılıp birinin benimsenmesi. Her bir bölümün kendi iç yerleşimi de, akış diyagramında gösterilen bu adımların aynen tekrarlanmasıyla yapılır (3. Saba). Uygulamaya koyma planları tamamlandıktan sonra da, yöntemin uygulanması sona ermiş olur. Gerçekte ise, ne bu sabaları, ne evreleri ne de adımları birbirlerinden kesin çizgilerle ayırmak mümkün değildir. Üstelik bu adımlar sık sık geriye dönüşleri de içerir. 74

75 75

76 76

77

78 78

79 79

80 80 Yerleşim planlarının karşılaştırılmasında en çok benimsenen ölçütlerden biri, bölümler arası Akış x Uzaklık x Birim maliyet toplamının enküçüklenmesidir.

81 81 Longhorn Machine Department Area Needed (ft 2 ) 1. Burr and grind 1, NC equipment Shipping and receiving Lathes and drills 1, Tool crib Inspection 700 Total ' 90'

82 82 Longhorn Machine Department Area Needed (ft 2 ) 1. Burr and grind 1, NC equipment Shipping and receiving Lathes and drills 1, Tool crib Inspection 700 Total ' '

83 83 Longhorn Machine ' 60' Trips between Departments Department Burr and grind NC equipment Shipping and receiving Lathes and drills Tool crib 6. Inspection

84 84 Longhorn Machine ' 60' Closeness Rating between Departments Department Burr and grind 2. NC equipment 3. Shipping and receiving 4. Lathes and drills 5. Tool crib 6. Inspection

85 85 Longhorn Machine ' 60' Closeness Rating between Departments Department Burr and grind 2. NC equipment 3. Shipping and receiving 4. Lathes and drills Closeness Rating Rating Definition 5. Tool crib A Absolutely necessary E Especially important 6. Inspection I Important O Ordinary closeness U Unimportant X Undesirable

86 86 Longhorn Machine ' 60' Closeness Rating between Departments Department Burr and grind E U I U A 2. NC equipment O U E I 3. Shipping and receiving O U A 4. Lathes and drills Closeness Rating E X Rating Definition 5. Tool crib A Absolutely necessary U E Especially important 6. Inspection I Important O Ordinary closeness U Unimportant X Undesirable

87 87 Longhorn Machine ' 60' Closeness Rating between Departments Department Burr and grind E U I U A 2. NC equipment O U E I 3. Shipping and receiving O U A 4. Lathes and drills Explanation Codes E X Code Meaning 5. Tool crib 1 Materials handling U 2 Shared personnel 6. Inspection 3 Ease of supervision 4 Space utilization 5 Noise 6 Employee attitudes

88 88 Longhorn Machine ' 60' Closeness Rating between Departments Department Burr and grind E U I U A (3,1) (2,1) (1) 2. NC equipment O U E I (1) (1) (6) 3. Shipping and receiving O U A (1) (1) 4. Lathes and drills Explanation Codes E X Code Meaning (1) (5) 5. Tool crib 1 Materials handling U 2 Shared personnel 6. Inspection 3 Ease of supervision 4 Space utilization 5 Noise 6 Employee attitudes

89 89 Longhorn Machine ' 60' Departments 3 and 6 close together Departments 1 and 6 close together Departments 2 and 5 close together Departments 4 and 5 close together ' 90'

92 92 Longhorn Machine Departments 3 and 6 close together Departments 1 and 6 close together Departments 2 and 5 close together Departments 4 and 5 close together ' 60' ' '

95 95 Longhorn Machine ' 60' Trips between Departments Department Burr and grind NC equipment Shipping and receiving Lathes and drills Tool crib 6. Inspection

96 96 Longhorn Machine ' 60' Load Distance Analysis Current Plan Proposed Plan Dept Closeness Distance Distance Pair Factor, l d ld Score d ld Score 1, , , , , , , , ld = 785 ld = 400