i B5) n5n» mnaınjny B OQ NUVA naans xin»3i»hav »661INISVM-IAIDIB IDI1SIGN3HDU 1BSS31 ısepo Me S!pueL nuı qoojlul K

Transkript

1 i B5) n5n» mnaınjny B OQ»661INISVM-IAIDIB NUVA naans xin»3i»hav IDI1SIGN3HDU 1BSS31 ısepo Me S!pueL nuı qoojlul K

2 A Y G B A N Y O D A M U T F A K T A I S I N M A D A Şimdi yaşama kolaylık ve konfor getiren doğa dostu bir enerji kaynağı var... Aygaz Merkezi Enerji... Aygaz Merkezi Enerji konutların ısınma, mutfak ve sıcak su ihtiyaçlarını tek bir kaynaktan sağlıyor. Doğaya zarar vermeyen tek bir yakıtla (LPG-Sıvılaştırılmış Petrol Gazı) dolu Aygaz LPG tankı mekanlara ekonomikliği, kullanım kolaylığını ve güvenliği birlikte getiriyor. Mimarlar, mühendisler, doğayla ilgili sorumluluk taşıyanlar, mekanlara doğa dostu bu enerji kaynağını kazandırın. Daha çok yeşil ve daha güzel bir yaşam için elele. Aygaz Büyükdere Cad. No: 145/1 Aygaz Han Zincirlikuyu-istanbul Tel: Fax:

3 Dogalgazda Alarko Standardı Briilör! Türkiye'de doğalgazın lideri Alarko, bugün doğalgazlı ürünler gamını bütünüyle yerli imalatla tamamlayarak, liderliğini bir kez daha kanıtlıyor. Alarko, uluslararası standardlara uygun olarak imal ve test edilen doğalgaz yanma sağlar. Kapasite kontrol tipine göre tek kademeli ve çift kademeli olarak çalışır. Yüksek performanslı fan sayesinde, düşük veya yüksek karşı basınçlı kazanlarda ve her türlü yanma odasında kullanılabilme brülörlerini özgürlüğüne sahiptir. hizmetinize s u n u y o r. Ekonomik, güvenilir, emniyetli ve aynı zamanda temiz ve düzenli yanma sağlayan bu brülör, ileri teknoloji ile üretilmiş ve emsallerine göre çok sessiz ve problemsizdir. Özel olarak dizayn edilmiş ve geliştirilmiş yanma kafası sayesinde doğalgaz ve LPG ile mükemmel bir Otomatik ateşlemelidir. Yanma verimi yüksektir. Özel tasarlanmış yanma başlığı ve türbülatör sayesinde, mükemmel bir hava yakıt karışımı, düzgün bir yanma ve yakıttan maksimum tasarruf sağlar. Brülör üzerine monte edilmiş olan elektrik panosu sayesinde. kullanımı ve bakımı kolaydır. Ayrıca tümüyle Alarko güvencesi altında... Doğalgazın doğal lideri a ANKARA: Sedat Simavi Sok. No: Ü Çankaya Tel: (0312) PBX Fax: (0312) İSTANBUL: Necatibey Cad. No: Karaköy Tel: (0212) PBX Fax: (0212) DOĞALGAZ ALARKO

4 Vana'da geleceği sanayoraz. ARMATÜRLERİ SAN/Yi VE TICARE (GENEL MÜDÜRLÜK: Kemeralt Caddesi Kerter Han Nol 85/3 Kare TANBUL on: Q (212) ax:0(212) köy

5 BİLİMSEL & TEKNİK İNGİLİZCE KURSLARI AMAÇ: Her geçen gün hızla değişen ve gelişen teknolojiyi öğrenebilmenin ve teknik bilgiyle donanabilınenin birinci koşulu yerli ve özellikle de vahana dilde vavınlana/ı yayınların takip edilebilmelidir. Bunun için teknik elemanların bir vahana dil bilmeleri zorunlu hale gelmiştir. Bu bağlamda mühendis, mimar tüm teknik elemanlara yararlı olacağı inana\la MMO istanbul.şubesi olarak "Bilimsel ve Teknik ingilizce" kurslarını başlatmış bulunuyoruz. KURS İÇERİĞİ (ÖZET) VE KİTAPLARI 1. KUR (Introduction Course) Temel İngilizce bilgisi verilecek Bazı Teknik İngilizce deyimler ve kullanımları Kurs süresi: 120saal Kurs kitabı: Bcginncrs Choise Elemantary Tecnical English, Vols l 2. KUR (Elemantary Course) Temel teknik yapılar Çevredeki cisimleri tanımlama Kurs süresi: 120 saat Kurs kitabı: Elemantary Tecnical English, Vols 2 3. KUR (Pre-İntermediate Course) İyi bir genel ve teknik İngilizce seviyesi Bilimsel tartışmalara girebilme ve yazı yazabilme Kurs süresi: 120 saat Kurs kitabı: Basic Tecnical English 4. KUR (Intermediate Course) Teknik ve bilimsel İngilizce en üst seviye Bilimsel makale yazabilme ve anlayabilme Kurs süresi: 120 saat Kurs kitabı: İnlerface 5. KUR (Certificate Course) Bu aşamaya kadar alınan eğitimin bclgelenmesiclir. Sınav sonucu alınan belge dünyanın her yerinde geçerli olabilmektedir. Aynı zamanda bu sertifika her türlü bilimsel sempozyum, kongre, seminer, konferans vb. katılabilme yeterliliğini kanıtlamakladır. Kurs Süresi: 100 saat Kurs kitabı: Technical English tor Induslry Başvuru & Kayıt SUAT SEZAİ GÜRÜ EĞİTİM MERKEZİ Sıraselviler Caddesi No Taksim / İstanbul Tel: (0212) (PBK) Fax: (0212) KATILIM SEÇENEKLERİ Pazartesi-Çarşamba-Cuma Cumarlesi-Pazar ÜCRET TL/saat (indirimli) TL/saat (diğer) AÇIKLAMALAR Kurslar tüm Mühendis-Mimar ve Mühcndislik-Mimarlık öğrencilerini kapsar Kurs Tecrübeli/Uzman Öğretmenler tarafından verilecektir. Yükümlülüklerini yerine getiren TMMOB üyeleri ve öğrencilere indirim uygulanacaktır.

6 EDİTÖRDEN Değerli Okurlarımız, Ekim-Kasım sayımızda tekrar beraber olmaktan mutluyuz. Olumlu bir gelişmeden söz ederek başlamak istiyoruz. Başvurumuz olumlu bulunarak dergimize ISSN tahsis edilmiş ve uluslararası veri tabanına kaydedilmiştir. İstanbul'da ısıtma sezonunun başlaması ile birlikte bacalardan çıkan dumanın zaten varolan egzoz gazları ile birleşmesi havayı zaman zaman solunamayacak hale getirmiştir. Büyük şehirlerimizdeki hava kirliliğine çare olarak düşünülmüş olan doğal gaz da böylece tekrar gündeme gelmiştir. Oburlarımızın dikkatini bir kez daha bu konuya çekmek amacıyla bu ve bundan sonraki sayımızı doğal gaz ve hava kirliliğine ayırmış bulunuyoruz. Doğal gazın, hidrokarbonlar arasında C/H oranı en düşük yakıt olması bakımından atmosferde sera etkisi yaratan COa emisyonu, birim güç başına diğer yakıtlara oranla daha azdır. Ayrıca gaz fazında olması nedeniyle yanma daha iyi kontrol edilebilmekte ve bu gazı kullanan cihazlar da yüksek verimlere ulaşabilmektedir. Bu özellikleriyle doğal gaz primer enerji kaynakları arasında ilginç bir alternatif oluşturmaktadır. Doğal gaz konusu ile ilgili dağınıklık nedeni ile bugüne kadar dergimizde doğal gazı kapak konusu yapmamıştık. Bu sayımızda konu ile ilgili ülkemizde ve yurtdışındaki gelişmelerle ilgili yazılar ve teknik makaleler bulacaksınız. Ayrıca kamuoyunda tartışması sıkça yapılan, "İyi doğal gaz kazam" konusunda, sektörden temsilcilerin ve bilim adamlarının katıldığı bir yuvarlak masa toplantısı düzenledik. Bu tartışmanın birinci bölümünü de bu sayımızda yayınlıyoruz. Bu sayımıza yazı ve çevirileri ile katkıda bulunan Sayın Prof. Dr. Ahmet Alphan'a, Sayın Fatih Baloğlu'na, Sayın Güralp Basım'a, Sayın M. Ali Halaç'a, Sayın Ahmet Karahan'a, Sayın Uğur Köktürk'e, Sayın Rüknettin Küçükçalı'ya, Sayın Gülten Onsoy'a, Sayın Cenap Özsaraç'a, Sayın Kazım Sümer'e ve Sayın Cafer Ünlü'ye teşekkür ederiz. Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ekim-Kasım 1994

7 İÇİNDEKİLER tmmob makina mühendisleri odası Ekim-Kasım 1994 Cilt: 2 Sayı: 16 MMO Adına Sahibi Murat ÖNDER Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Ercüment ŞEVLE Editör Hasan HEPERKAN Yayın Sekreteri Fatma MAZMANOĞLU Yayın Görevlisi Sevil GÜMRÜKÇÜ Yayın Kurulu Ahmet ARISOY Ayhan GÜLER Kani KORKMAZ Coşkun ÖZBAŞ Macit TOKSOY Reklam Yönetmeni Dilek İĞCİOĞLU Dizgi - Baskı YAPIM TANITIM & YAYINCILIK Tel: Fax: MMO İstanbul Şubesi İstiklal Cad. No: 99 Ankara İşhanı Kat: 4 Beyoğlu - İSTANBUL Tel : Fax : Baskı Sayısı Adet Fiyatı TL. Yıllık Abone TL. 8 Haberler 13 Yuvarlak Masa Toplantısı: İyi Bir Doğal Gaz Kazanı Nasıl Olmalıdır. 23 Çatı ısı Merkezleri (Rüknettin Küçükçalı) 30 Ortakpazar Ülkelerinde Doğal Gaz'ın Yeri ve Geleceği 32 Bilgisayarla Projelendirme (Cenap Özsaraç) 40 Doğal Gaz'da Kullanılan Vanalar (Cafer Ünlü) 42 Doğal Gaz Sayaçları (Kazım Sümer) 44 Gaz Dedektörlerinin Önemi ve Uygulama Alanı (M. Ali Halaç) 48 Doğal Gaz'la Çalışan İklimlendirme Tesisleri (Uğur Köktürk) 53 Modern Isıtma Sistemleri (Dr. Hasan Heperkan, Fatih Baloğlu, Ahmet Karahan) 56 Binalarda Baca-ll (Ahmet Alphan) 60 Doğal Gaz'da Emniyet ve Standardizasyon (Gülten Onsoy) 67 Tanıtım 69 Duyuru Tesisat Mühendisliği Dergisinde yayınlanan yazı ve çizimlerin her hakkı saklıdır, izin alınmadan yayınlanamaz. ISSN

8 Doğalgaza geçerken bu ikiliye güvenin... OZKOSEOGLU ÇELİK KAZAN + BRULOR Yüksek verim, uzun ömür, dertsiz işletme! Doğalgaza geçerken, Ozköseoğlu'nun Çelik Kazan ve Brülörden oluşan paket hizmetinin sayısız avantajından yararlanın. Özköseoğlu Çelik Kazanları... Paslanmaz türbülatörlerle donatılmıştır. izolasyonu mükemmel, ısıl kazancı maksimumdur. istenildiğinde parçalı üretilir, yerinde monte edilir. Duvar yıktırmaz. Her ihtiyacı karşılayan tam 15 ayrı modeldedir. iç yapısı pürüzsüzdür. Is, kurum tutmaz, kireçlenmez. Kumanda panosu üzerindedir. Komple ve çalışmaya hazır sunulur. Monoblok ve kaynaklıdır. Yüksek basınca dayanır. Özköseoğlu kalorifer kazanları: Hem dpgalgazda hem sıvı yakıtta, yüksek verimli. Özköseoğlu Doğalgaz Brülörleri... Sessiz, güvenli ve yüksek verimlidir. Özköseoğlu Çelik Kazanlarının yanı sıra, her marka ve model kazanla uyumludur. Monobloktur. Elektrik panosu ve tüm armatürleri üzerindedir. Üstelik... Özköseoğlu Çelik Kazan ve Brülörleri Özköseoğlu Fabrikalarmdaki TSE Belgeli Doğalgaz ve Sıvı Yakıt Test Standı'nda test edildikten sonra size sunulur. Bakım, yedek parça ve işletme sorumluluğu Ozköseoğlu'nun güvencesi altındadır. Ozköseoğlu'nun ısı sektöründe 32 yıllık tecrübe ve birikimine güvenin... Doğru yatırım yapın! Özköseoğlu brülörleri: Karşı basınçlı ve normal geçişli kazanlar için, doğalgazlı ve sıvı yak ÖZKÖSEOĞLU ISI SANAYİİ VE TİCARET A.Ş. Eski Büyükdere Cad. Özen iş Merkezi 29, Maslak - istanbul Tel: (l 3 hat) 285 l 8 27 (4 hat) Faks:

9 Borularınız musluğuna bağlı? para ı Izocam, ısıtma, soğutma ve soğuk su borularında ısı kaybını önleyebilmeniz için çok pratik, çok hesaplı yepyeni bir ürün daha sunuyor size : Bindirme Payı Yapışkan Bantlı Alüminyum Folyo Kaplı Prefabrik Boru /zocc/n. Alü-Folyo kaplı prefabrik boru İzocam, borularınızın ısı izolasyonu için yüksek birim ağırlıkta camyününden üretilir. Alüminyum folyonun buhar kesici özelliği sayesinde izolasyon özellikleri korunur, buhar difüzyonu kontrol altına alınır. Alü-Folyo Kaplı Prefabrik Boru İzocam kendinden yapışkanlı bandıyla uygulamayı kolaylaştırır, hızlı montaj imkânı sağlar. Ayrıca boyuna ek yeri için alüminyum bant gerektirmediğinden işçilik, zaman ve maliyetten kazandırır. Sız de borularınızın izolasyonunu Alü-Folyo Kaplı Prefabrik Boru İzocam'la yapın, enerji tasarrufu sağlayarak paranızın boşa gitmesini önleyin, maliyetlerinizi asgariye indirin. Kullanım alanları: Sanayi boruları Kalorifer tesisatları Merkezi ısıtma tesisatları Soğuk su borularında ısınmaya karşı Güneş enerjisi tesisatları Boruların terlemeye karşı korunması Yüksek basınçlı su borularında titreşime ve sese karşı Boruların donmaya karşı korunması İZOCA/Vİ İZOCAM ürüntori Türk SMndarHan Enılilüıü Kolit. Mgeıim mhiplir. İZOCAM TİCARET VE SANAYİ A.Ş. DANIŞMA MERKEZLERİ İSTANBUL : Büyükdere Cad. No: 111 TEV-Kocabas Ishonı Kal: 6 Gayrettepe İSTANBUL Tel: ( hat) faks: 1212) Teleks: cam ir ANKARA : Atatürk Bulvarı No: 58 Kat: 9 Kızılay ANKARA Tel: 1312) Faks: /312j m İZMİR : Hürriyet Cad. Niyazi Ersoy Ishanı No: 8 Kat: 7/707 Pasaport izmir Tel: ( Faks: m ADANA : Özler Cad. No: 67 Kat: 6 Kuruköprü Ishonı ADANA Tel: 1322} Faks: m BURSA : Fevzi Çakmak Cad. Bey Han No: 69 Kal: l Daire: 28, BURSA Tel: 1224) Faks: 1224} M ELAZIĞ : Şehit ilhanlar Cad. Vali Muharrem Göktayoğlu Is Merk. Kat: 3 No: 307, ELAZIĞ Tel: Faks: 1424) M ANTALYA : Analartolar Cad. Cennet Apt. No: 14 Kat: l Daire: 4, ANTALYA Tel: (242} Faks: (242} M SAMSUN : Cumhuriyet Meydanı Kaptanağa Sok. No: 6 Kat: 4, SAMSUN Tel: {362} Faks: (362}

10 HABERLER DOGALGAZ ETKİNLİKLERİ ÇAKIŞTI U.INGER t' 30 TMMOB Makina Mühendisleri Odasının Doğalgaz konusunda birçok ilde çeşitli kapsamda düzenlediği etkinlikler amacına ulaşarak sürüyor yılından bu yana MMO'nun sürdürmüş olduğu bu etkinliklerde temel amaç; ülke, toplum, meslek ve meslektaş çıkarlarının korunması, geliştirilmesidir Eylül 1994 tarihlerinde de Hotel Almira- BUR- SA'da; DOĞALGAZ 94 Sergisi ve "Bursa Doğalgaz Kentsel Dönüşüm Sorunları" konulu panel gerçekleştirildi. Serginin açılış kokteyline Bursa Valisi, Bursa Büyükşehir Belediye Başkan Vekili, Uludağ Üniversitesi Mühendislik- Mimarlık Fakültesi Dekanı, Kamu ve Özel kurum üst düzey yöneticileri ile kalabalık bir mühendis grubu katıldı. MMO Bursa Şubesi Başkanı Yusuf ÜNLEıR'in yönettiği panele konuşmacı olarak Bursa Büyükşehir Belediyesi Başkan Vekili Mustafa KUŞDİL, Botaş Bursa Proje Müdürü Gürsel ARSLAN, Uludağ Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Öğretim üyesi Dcç. Dr. Recep YA- MANKARADEMİZ, Serbest Müşavir ve Mühendislik firmaları adına Coşkun İRFAN, tüketiciler adına Eren KURAL, MMO Bursa Şubesi adına Şube Müdürü Remzi ERİŞLER katıldı. Panelde sergiyi gezen ve form dolduran tüketicilerin katılabildiği, doğalgaz ci nazlarının bulunduğu bir hediye çekilişi de yapıldı. Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ekim-Kasım 1994

11 DOGALGAZ'94 sergisinin ilgi uyandıran bir yönü de etkinliklerin birbirine karışmasıydı. Geçen yıl ekim ayında düzenlenen serginin ardından MMO Bursa Şubesi'nin Şubat 1994'de firmalara yönelik anketi sonucu Eylül ayına bir sergi ve panel planlaması üstelik Teknik Yayıncılık A.Ş., Botaş ve doğalgaz firmalarına da tanıtım broşürlerini göndererek bilgilendirmesine karşın; Teknik Yayıncılık A.Ş. Kasım 1994 olarak daha önce duyurusunu yaptığı sergi ve sempozyum etkinliğini aynı tarihlere alarak değiştirdi. Haziran ayı başında açılacağı belirtilen MKE Salonu/KÜLTÜR- PARK'taki doğalgaz ürünleri sürekli sergi açılışı da eylül ayına kadar ertelendi. Bu arada yer ayırttıktan sonra talebini iptal eden firmalar da oldu. Sonuçta Bursa'da firmaların sergiye katılımı/beklenen düzeyde olmadı. Bu konuda çeşitli çabaların olduğu; Doğalga/ 94 Sergisinin iptal edildiği vb. telkinlerin yapıldığı belirlendi. Ancak tüm bunlara karşın DOGALGAZ'94 sergi ve paneli amacına ulaştı. Bu etkinlikte kamuoyuna, basına ve MMO üyelerine yönelik mesajların verildiğini, sergiye katılım ve ilgi açısından oldukça sıcak bir iletişim sağlandığım; olay gazetesiyle ücretsiz olarak tüketiciye adet doğalgaz tüketici kılavuzunun dağıtıldığını, sergiye katılan firmaların sonuçtan memnun olduklarını da vurgulamak gerekiyor. İSTANBUL ULUSLARARASI DOĞALGAZ KULLANIM VE UYGULAMALARI KONFERANSI VE SERGİSİ Teknik Yayıncılık, Tanıtım A.Ş. tarafından düzenlenen ve Haziran ayına kadar; Kasım 1994 tarihlerinde İstanbul2. ULUSLARARASI DOĞALGAZ KULLANIMI VE DÖNÜŞÜMÜ SEMPOZYUMU ve SERGİSİ adıyla, İTÜ Maçka Kampüsü'ndc yapılacağı duyurulan etkinlik öne alınarak Eylül tarihlerine alınarak başlıktaki isimle Hotel The Marmara'da yapıldı. Açılış konuşmalarını DOSİDER başkanı Mete Nakiboğlu, BOTAŞ Genel Müdürü Hayrettin Uzun ile İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın yaptığı Konferansta MMO İstanbul Şubesi adına Hüseyin Kaya "Türkiye'de Doğalgaz Uygulamaları, Mevcut Sorunlar ve Çözüm Önerileri", Ayhan Güler "Bina Tasarımında Doğalgaz Tesisatı Yönünden Alınması Gereken Tedbirler" konulu iki bildiri sundular. ÖZEL SEKTÖRDE ENERJİ ÜRETME İMKANI İstanbul Uluslararası Doğal Gaz Kullanımı ve Uygulamaları Konferansı çerçevesinde düzenlenen Tüm Yönleriyle Kojenerasyon Paneli'nde konuşan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji İşleri Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Koyuncu, Türkiye'nin enerji sıkıntısı çekmemesi için 2010 yılına kadar bu sektöre yılda yaklaşık 2-2,5 milyar dolarlık bir yatırım yapılması gerektiğini söyledi. Koyuncu 1993 yılında 61 milyon ton petrol eşdeğeri olan birincil enerji tüketiminin 2000 yılında yüzde 53 artarak, 93 milyon ton petrol eşdeğerine ulaşmasının beklendiğini, bu bağlamda enerji sektöründe yatırımlara hız kazandırmak ve mali kaynak yaratmak amacıyla özel sektöre yapişlet-devret modeli otoprodüktör statüsünde enerji üretim tesisi kurma imkanının getirildiğini ifade etti. Koyuncu şöyle devam etti. "İlgili yönetmelikler uyarınca enerji santrali tesis edip, otoprodüktör olarak işletmek üzere Bakanlığımıza yapılan başvurular, temiz bir enerji kaynağı olan doğalgazın ülkemizde kullanılmaya başlamasıyla artmıştır. Temiz ve ucuz olması, çabuk kurulması ve kojenerasyona çok açık bir sistem Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ekim-Kasım 1994 olması dolayısıyla herkes doğal gazı otoprodükıör sistemlerinde veya kojenerasyonda kullanmayı hedef ha line getirdi." Gelecek yıllarda doğal gazın yayıngınlaşmasına bağlı olarak değişik illerde oloprodüktör enerji üretim talebinde büyük bir artışın beklenmekte olduğunu ela söyleyen Koyuncu, "Bu gelişmenin ülkemizdeki elektrik enerjisi arz-talep dengesinin korunmasında olumlu rol oynayacağı açıktır" dedi. Finansman ve teknik olanaklar açısından yeterli özel sektör kuruluşlarının bu imkanlarının enerji sektörüne kanalizc edilmesinin sektör açısından faydalı olacağını ifade eden Koyuncu, otoprodüktör enerji üretiminin özel sektör açısından da çok faydalı olduğunu vurguladı. Koyuncu, enerji maliyetini düşürmek, buna bağlı olarak ürün maliyetini en aza indirmek ve dünya pazarındaki rekabet gücünü artırmak, ulusal enerji şebekesinde meydana gelebilecek kesinti ve dalgalanmalara karşı işletme emniyetinin sağlanarak, bu sayede ürün telafi ve işgücü kayıplarının minimize edilmesi şeklinde özetlenebilecek bu faydaların giderek daha fazla yatırımcı tarafından değerlendirildiğini kaydetti. TÜM YÖNLERİYLE BİRLEŞİK ISI GÜÇ ÜRETİMİ PANELİ YAPILDI İstanbul Uluslararası Doğal Gaz kullanımı ve Uygulamaları Konferansı çerçevesinde Türkiye'de yeni gelişmeye başlayan doğal gaza dayalı elektrik üretimi ve kojenerasyon alanında mevzuattaki boşlukların tartışılması ve mevcut sorunlara çözüm aranması amacıyla Tüm Yönleriyle Birleşik Isı Güç Üretimi (Kojenerasyon) Paneli yapıldı. Emekli Büyükelçi Şükrü Elekdağ tarafından yönetilen panele Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji işleri Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Koyuncu, BOTAŞ'tan Gülseren Kamçıcı, BPI Consulting firmasından John Maddox. United Tech-Turbopower'den Tedd Mc Cormack, Sofregaz'dan Rene Montaz Rossct, Eltemtek'tcn Mustafa Ümit Dağdelen, Simko'dan Yılmaz Bozkurt ve Koç Holding'lcn Özcan Ağabay katıldılar.

12 H A B E R L E R Yuvarlak Masa toplantısı: İYİ BİR DOGALGAZ KAZANI NASIL OLMALI! MMO İstanbul Şubesi'nin, Tesisat Mühendisliği Dergisi'nde yayınlanmak üzere, kazan seçiminde üyelerine rehber olacak kriterler oluşturabilmek amacıyla düzenlediği Yuvarlak Masa Toplantısı 13 Ekim 1994 tarihinde İTÜ Vakfı Sosyal Tesisleri Küçük Salon'da yapıldı. Özellikle Doğalgazın ülke gündemine girmesiyle artan "iyi doğalgaz kazanı" tartışmalarının yapıldığını ortamda, bu tartışmalara bilimsel bir boyut kazandırma gerekiyordu. Bu nedenle kazan üreticisi veya temsilci firmaların yetkilileri ile bilim adamlarının biraraya geldiği toplantıyı, Yıldız Teknik Üniversitesi Makina Fakülte - sin'den Prof. Dr. Doğan Özgür yönetti. Açılış konuşmasını İTÜ Makina Fakültesin'den Prof. Dr. Osman Genccli'nin yaptığı toplantıya konuşmacı olarak İTÜ Mak. Fak.'den Prof. Dr. Ahmet Arısoy, Özköseoğlu Isı San. A.Ş. Teknik İşler Md. Yardımcısı Mustafa Taşkın, Ercnsan Isı San. A.Ş. Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Ali Eren, Türk Dcmirdöküın Fabrikaları Teknoloji Müdürü Mehmet Temıır, Isısan Tesisat ve Isı Sanayii A.Ş. Genel Müdürü Giikhan Özbek katıldılar. Konu ile ilgili yirmiden fazla kişinin de izlediği toplantıda genel ilkeler tartışıldı ve sonuçlandırmak üzere ikinci bir toplantının yapılması kararlaştırıldı. Konuşmacıların üzerinde önemle durduğu konulardan biri sektördeki denetim problemi oldu. Standartların şu veya bu ölçüde var olmasına karşın denetimin hemen hiç olmadığı vurgulanarak Oda ve Üniversitelerin konuya eğilmesi gereğine dikkat çekildi. Toplantının birinci bölümünü bu sayımınla ikinci bölümünü de sonraki sayımızda bulabilirsiniz. Ayrıca sonuç toplantısında üzerinde fikir birliğine varılan sc çim kriterlerini de siz okurlarımıza sunacağız. 10 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ekim-Kasım 1994

13 HABERLER BİR ÇÖZÜMSÜZLÜK ÖRNEĞİ YADA İSTANBUL'UN SU SORUNU TMMOB Makina Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi; İstanbul'un su sorununa yönelik çalışmalarını; 19 Ekim 1994 günü İTÜ Makina Fakültcsin'dc gerçekleştirdikleri Panel ile sürdürdü. MMO İstanbul Şubesi Başkanı Mustafa Aral'ın yönettiği Panel'e konuşmacı olarak İSKİ Yatırımlardan sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Dursun Çodur DSİ 14. Bölge Müdürü Dr.Saim Efelerli, İTÜ Makina Fakültcsi'nden Prof. Dr. Haluk Karadoğan, Marmara Üniversitcsi'nden Prof. Osman Altuğ, Jeofizik Mühendisleri Odası adına Prof. Dr. Ahmet Ercan, S&Q Kalite Sistem Laboratuvarlarından Samim Saner ve mikrobiyoloji uzrnanl Jordan W. Mctz katıldılar. İstanbul Şube Başkanı Mustafa Aral'ın Panel Açılış Konuşması'nı aynen veriyoruz. Konuşmacıların görüşlerini özetleyerek bir sonraki sayımızda verccc- İstanbul'un su sorunu her geçen yıl artarak büyümekte, sorun daha çok yaz aylarında kamuoyu «i'mdemine girmekte. Sonbahar döneminde şağmurlann yağmasıyla birlikte bir sonraki yıla kadar gündemden düşmektedir. Oysa sorunun başlıca iki boyutu bulunmaktadır. Birincisi İstanbul'a yeteri kadar su sağlanmasıdır. Bu konuda İSKİ ve DSİ tarafından 1990 yılında yapılan çalışmalarda 2040 yılına kadar olan süreçteki ön görülen nüfus artışına bağlı olarak gereksinim tahminleri yapılmış ve bu gereksinimi karşılayacak projeler oluşturulmuştur. Burada nüfusa bağlı olarak gereksinim tahmmlerindeki yanılmalar bir yana. ön görülmüş projelerin hile planlandığı gibi yürütülmemiş olması nedeniyle kaçınılmaz su sıkıntıları gündeme gelmiştir. Sorunun ikinci boyutunu ise mevcut su havzalarının korunamaması oluşturmaktadır. Ilav/alarclaki yapılaşmaya ve endüstri tesisleri kurulmasına göz yumulmuş, çöp dökme alanları havza yakınlarında seçilmiş ve bunun sonucunda ise kullanıma sunulan su, kullanım suyu olma özelliğini yitirmiştir. Bu lahlo karşısında yaşam kendi "çözümünü" üretmiş \e İstanbul'da içme suyu istasyonları inanlar gibi biterek, sayıları 2000'i aşmıştır. Bir başka boyut ise su dağıtım şebekesinin yetersizliği nedeniyle ' : < 35'leıe ulaşan su kaçağıdır. Bu durum, kente verilen suyun yetmezliğinde önemli bir rol oynamakta ayrıca su kesilmelerinde şebekeye kanalizasyon suyu sızmasına neden olmaktadır. Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ekim-Kasım

14 <ivj- a '* ' ' 4 ' ' ' /$ İhTÂ BE SWMMS»»SK.HW!a^;sıa88^#^^ R L E R İSKİ VE DSİ TARAFINDAN 1990 YILINDA İSTANBUL'A SU SAĞLAMA PLANI Dönem Yıl Nüfus (milyon) Gereksinim (M nvyyıl) Gereksinim (M m 3 /gün) Kapasite (M m 3 /yıl) Mevcut Ömerli Terkos Büyükçekmece Alibeyköy Elmalı Diğer Kısa Dönem Orta Vade L/,un Vade =865 S azlıde re Alacalı Barajı Ömerli Barajı Ek Yuvacık Barajı Yeşiiçay Regülatörü =1213 Kıyıköy Melen Regülatörü Acarlar Havzası 2(140 l(ı.5 2( ? =2206. Melen Barajı Ycşilçav Barajı Mudurnu Ekli tablodan da görüleceği gibi 1995 yılı için günde 2 milyon m 3 su gereksinimi hesaplanırken 1994 yılında günlük gereksinim 2.6 milyon m 3 'e ulaşmış durumdadır. İSKİ tarafından 1992'de devreye sokulması planlanan Istranca Dereleri, Yeşiiçay projeleri halen gerçekleştirilemediği gibi, bugün de kullanılmasına şüpheyle bakılan Elmalı Barajı da uzun süre kirlilik nedeniyle devre dışı bırakılmıştır. Su sorununa çözüm olarak; sıkıştıkça sarılman Melen projesi ise 2040 yılında 16,5 milyon nüfusa göre bir çözümdür. Oysa şu sırada 10 milyon nüfusa sahip İstanbul'un su gereksinimi ileriki yıllarda tahminleri çok aşacaktır ve Melen projesi de yeterli olmayacaktır. İstanbul ve çevresindeki yeraltı suları ise büyük ölçüde denetim dışıdır. Halen İstanbul'da 'i derin olmak üzere kuyu bulunmakta ve bunların %90'ı denetim dışındadır. Su istasyonları üzerinde yapılan analiz çalışmalarının sonuçlarına bakıldığında ise denetim yetersizliği sonucunda, sağlıklı su satışında problemler vardır ve bunların bir bölümünde kirlenmiş kuyu suyu satılmaktadır. Son günlerde yapılan açıklamalarda İstanbul Şebeke suyunda bir sorun olmadığı sıkça vurgulanmaktadır. Ancak Gıda Maddeleri Tüzüğü 426. maddesi su istasyonlarını yasaklamakta ve ikinci bölümünde ; "Ancak fenni su şebekelerinin bulunmadığı veya sıhhi içme ve kullanma suyunun yeterli olmadığı yerlerde, bu sular, mahalli sağlık teşkilatının saptayacağı ve Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığının uygun göreceği esaslar içinde satılabilir" denmektedir. Bu maddeye dayanarak Sağlık Bakanlığı'nın tarihli yazısı ile İstanbul'da sağlıklı içme ve kullanma suyu sıkıntısını gidermek amacıyla içme suyu istasyonlarının durumu yasal hale mistir. ıctiril- Bu düzenlemenin halen ortadan kalkmamış ve su istasyonlarının kapatılmamış olması. İstanbul'da sağlıklı su probleminin sürdüğünü göstermektedir. Asıl ve doğru olan halkın ödedikleri kullanma suyu bedeli ve vergilerin karşılığı olarak sağlıklı içme ve kullanma suyunu şehir şebekesinden sağlıyabilınesidir. Bu yapılmadığı sürece ortaya getirilen çözümler, bu alandaki karmaşayı arttıracak yeni rantlar yaratacak ve sorunun kalıcı çözümünü güçleştirecektir. " HİZMETLER: Etüd ve Proje Kontrollük Danışmanlık CÜRDAL MÜHENDİSLİK VE MÜŞAVİRLİK HİZMETLERİ A.Ş. UZMANLIK KONULARI: Havalandırma ve Klima Isıtma ve Soğutma Yangın Söndürme Sıhhi Tesisat Yüzme Havuzu Isı Geri Kazanımı Endüstriyel Tesisat Abide-i Hürriyet Cad. No: 129 K: 1 D: Şişli-İSTANBUL Tel: (212) Fax: (212) Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ilkim-Kasım 1994

15 YUVARLAK MASA TOPLANTISI İYİ BİR DOGALGAZ KAZANI NASIL OLMALIDIR? Prof. Dr. Osman Genceli: MMO İstanbul Şube'nin düzenlemiş olduğu bu toplantıda hazırlanmış olan bildirinin geniş kapsamlı olarak tartışılması öngörüldü. Bu maksatla, döküm-çelik kazan üreten ve pazarlayan firmalardan temsilciler ile bildiriyi hazırlayanlardan İTÜ Makina Fakültesi Öğretim üyelerinden Ahmet Ansoy konuşmacı olarak davet edildi. YTÜ profesörlerinden Sayın Doğan Özgür'ün yönettiği bu yuvarlak masa toplantısında doğalgaz kazanının seçimi konusundaki öneriler karşılıklı mutabakat altına alınabilecek, bazı hususlar tespit edilmeye çalışılacaktır. Prof. Dr. Doğan Özgür: Ben zaman geçirmeden toplantıya başlamak istiyorum ve İTÜ öğretim üyelerinden Prof. Dr. Ahmet Ansoy'a sözü veriyorum. Buyrun Ahmet Bey. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Teşekkür ederim. Osman Bey'in de ortaya koyduğu gibi burada bizim amacımız tüketici açısından kendisine teklif edilen doğalgaz kazanları arasında bir seçim yapabilmek için hangi konulara dikkat edilmesi gerektiğini belirlemektir. Ne önemlidir, ne önemli değildir ve böyle bir seçimi yaparken tüketicinin eline pozitif bir rehber vermemiz mümkün olabilir mi? Burada önemli olan temel felsefenin ortaya konması. Eğer bu temel felsefe ve değerlendirme yöntemi uygun görülürse bununla ilişkili bir puanlama sisteminin taraflar arasında varılacak bir mutabakatla oluşturulması mümkündür. Bunun için öncelikle kazan üreten firmaların bu konudaki fikirleri önemlidir. Bu toplantıyı o amaçla gerçekleştirmek istedik. Ortada tabii başka bir soru daha var. Özellikle doğal gaz ile ilişkili olarak daha da hareketlenen bir tartışma bu; Döküm kazan - çelik kazan tartışması. Bu toplantı içerisinde böyle bir tartışmaya girmeyi kesinlikle hedeflemiyoruz. Burada iyi bir kazan seçilmesi için bir yöntem teklifi söz konusu. Böyle bir yöntemin belirlenmesinde, birinci aşama olarak, bir kazanın değerlendirilmesinde hangi konular önemlidir bunları belirlemeye çalıştık. Böylece aşağı yukarı 23 kalemden oluşan karşılaştırma konuları ortaya çıktı. Bu konulara göre çeşitli kazanları bir puan sistemiyle değerlendirmek esastır. Ancak taktir etmek gerekir ki bu puanlama sistemi veya bu konulara göre kazanların iyiliğinin veya kötülüğünün - tabii ki bu göreceli olacaktır-belirlenmesi son derece nazik bir iş ve aynı zamanda belirli ölçüde kişisel görüşlerin de veya takdir yargısının da kullanılması sözkonusu. Böyle göreceli bir değerlendirmede benim teklifim, bütün kazanları kapsayacak bir değerlendirme formu yerine çelik kazanlar için ayrı, döküm kazanlar için ayrı değerlendirme formu. Eğer bunu yapacak olursak takdirden kaynaklanan bir takım hatalar daha az olacaktır. Göreceli olarak bu değerlendirmeyi daha düzgün biçimde yapmış olabileceğiz. İkinci nokta; zaman içinde gelişmeler olmuştur; piyasaya çok farklı.çok daha iyi kaliteli kazanlar girmiştir. Dolayısı ile bütün bunları da dikkate alarak bu puanlamada, değerlendirmede yeni kıstaslar getirilebilir, getirilmelidir de. Yani bildirideki puanlama sistemi yeni baştan gözden geçirilmelidir. Üçüncü bir nokta ise, yine burada tartışmaya başlamadan önce vurgulamak istediğim, bu değerlendirme konuları içinde fiyat da vardı. Ancak fiyatın da belki bu formun dışında tutulması gerekir. Teknik notların ve fiyatın karşılaştırılmasıyla tüketici bir karara varabilir. Çünkü fiyatın puan olarak buraya konulabilmesi için çok geniş bir araştırma yapmak gerekiyor. Bunu tüketiciden de beklemek belki doğru olmayabilir. Bunları belirttikten sonra kısaca müsaade ederseniz nasıl bir değerlendirme yöntemi önerdik onu açıklamak istiyorum. Şimdi burada biraz önce de söylediğim gibi kazanların iyiliğini veya kötülüğünü vurguladığını düşündüğümüz 23 tane konu var. Nedir bunlar: Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ekim-Kasım 1994

16 YUVARLAK MASA TOPLANTISI 1. Fiatı, 2-Yakıt ve işletme giderleri, 3- Brülörün kazanla beraber olup olmaması 4- Kazanın ağırlığı, 5- Kazan ısıl verimi, 6- Gaz tarafı direnci, 7- Estetik ve işçilik, S- Güvenlik, 4- Ses seviyesi 10- Kapasite aralığı 11- Hava kirliliğine etkisi 12- Elektrik sarfiyatı, 13-Servis giderleri 14- Kalite belgesi olup olmadığı, 15- Ön hacmi, 16- Taşıma ve yerleştirme kolaylığı, 17- Temizliğin kolay yapılıp yapılmaması, 18- Su hacmi, 19- Dayanım, 20- Değiştirmenin veya ısıtma yüzey arttırmanın mümkün olup olmaması, 21- Otomatik kontrol fonksiyonunun olup olmaması 22- Su tarafı direnci, 23- Ömür. Bunlar sıralandıktan sonra ta- KüZftn, ISltlHÜ SİStemİnİn en Önemli raflar başka konulan ilave elemanlarından biri olmasına edebilirler. Demek ki I. temel v '. ' prensip karşılaştırmaya esas rağmen, ISltnitt konusu', olacak konuların belirlenme- otomasyonu, bttcüsl Ve si. II. Prensip burada bu karşılaştırma konularının önemine göre bir puan vermek. Bu puan göreceli bir puan olacaktır. birlikte komple bir sistem olarak değerlendirilmelidir. Bize göre en önemli iki konu; 1. çişi yatırım maliyeti yani kazanın fialı, 2. si de yakıt işletme giderleriydi. Bunlara 50 puan verdik. Bundan sonra; ağırlık, ısıl verim, gaz taralı direnci önemli konulardı, bunlara 40'ar puan; güvenlik, ses seviyesi, kapasite aralığı, hava kirliliği, elektrik sarfiyatı, servis gideri ve kalite belgesi olup olmamasıyla ilgi konular 30 puan ; daha sonra 20 puanla değerlendirdiğimiz; ömür, hacim, taşıma-ycrleştirmc, temizlik kolaylığı ve 10 puanla değerlendirdiğimiz su hacmi, basınç dayanımı, değişme kolaylığı, otomatik kontrol ve su direnci. Konulara böylece ağırlık belirlendikten sonra son yapılacak şey:, bu konulardan örneğin yakıt işletme gi- derleri yönünden kazan ne kadar iyidir? Bu kategoride, piyasada mevcut kazanlara l ile 10 puan arasında puanlar vereceğiz. Yakıt işletme gideri açısından bir takım kriterler getireceğiz, göreceli olarak bu kriterlerimize göre; A kazanına 5 puan takdir edeceğiz, B kazanına 7 puan, C kazanına da 5 puan vereceğiz. Sonra her konuyu bu şekilde l ile l [) arasında bir puanla kazana bağlı olarak değerlendirdikten sonra bu kazanlar için bütün puanlan toplayacağız. En fazla puanı toplayan kazan, eğer fiatı dışarıda tutarsak, göreceli olarak daha iyi bir kazandır şeklinde değerlendirmemiz mümkün olacak. Bizim teklifimizin esasında bunlar yatıyor. Eğer isterseniz bu puanlandırmanın esas detaylarına geçmeden önce bu temel konular konusunda katılımcıların görüşlerini alalım. Bu esaslarda mutabıksak teklif ettiğimiz kriterleri konuşabiliriz. Prof. Dr. Doğan Özgür: Çok teşekkür ederim sayın Ansoy. Şimdi; Ahmet Bey'in vermiş olduğu bu bilgilere de bira/ değinerek konuşmalarımıza devam edersek sanıyorum daha yararlı olur. Birinci tur sonunda bu kriterleri tek tek değerlendirmeye geçeriz. Sözü Özköscoğlu Isı San. A.Ş. Teknik İşler Gn. Md. Yardımcısı Sayın Mustafa Taşkın'a veriyorum. Buyrun Sayın Taşkın. Mustafa Taşkın: Efendim öncelikle kazan piyasasında mevcut rekabetin, haksı/ rekabete dönüşmesinin önlenmesi, tüketicinin ka/an seçimi konusunda bilinçlendirilmesi ve ilgili mühendislere somut kriterler sunulmasını amaçlayan bu çalışma için tüm ilgilileri burada kutlamak istiyorum. Doğal gaz kazanı seçimi konusunda bir rehber hazırlamaya yönelik çalışmanın ilgililer için çok faydalı olacağı düşüncesindeyim. Kazan, ısıtma sisteminin en önemli elemanlarından biri olmasına rağmen, ısıtma konusu; brülörü, otomasyon enstrümanları, bacası ve tesisatıyla birlikte komple bir sistem olarak değerlendirilmelidir. Isıtma sistemini kurarken; kazana, onun ayrılmaz bir parçası olan, en uygun brülörü seçmeniz sisteminizin temelini sağlama almanız demektir. Temeli sağlam atılmış bir sistem üzerine inşa edilecek, doğru seçilmiş üst yapılar (otomasyon enstrümanları,baca, lesisai vs.) sistemin mükemmelliğini belirleyecektiı. Bu nedenle ısıt- 14 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ekim-Kasırn 1994

17 Tesisat Mühendisliği Dereisi, Ekim-Kasım 1994 ma konusunu bir sislem olarak değerlendirmeyi unutmamak gerekir. Buradan hareketle konuyu ciddi olarak değerlendiren üretici ve temsilci firmalar sadece kazan veya tek tek brülör yerine paket kazan, paket hizmet tezini benimsemişlerdir. Bu doğrultuda sistem seçiminde değerlendirilmesi gereken kriterlerden biri de ürün kalitesi satış ve satış sonrası ile, ısıtma sistemlerinin üreticisi veya temsilcisi firmalar olmalıdır. Gerek çağdaş üstün teknoloji ürünü sistemlerin seçimi ve bunların son kullanıcıya tanıtımı, gerekse firma seçiminde aynı titizliği göstererek genel kalitenin yeterli düzeye çıkarılması, haksız rekabetin önlenmesi, son kullanıcı ve ülke ekonomisinin korunmasında bütünün ayrılmaz parçası olan sistem seçimlerinin sorumluluğu büyüktür. Isıtma sisteminin bir elemanı olan bu günkü tartışma konumuz kazanı, tek başına ele aldığımızda karşımıza iki seçenek çıktığı görülür. Çelik kazan-döküm kazan. Standartlara uygun, çağdaş teknoloji ürünü ve kaliteli her iki kazan da iyidir. Birbirine karşı çeşitli farklılıklar taşıyan iki kazan, gerçekçi bir yaklaşımla değerlendirildiğinde, yaptığınız tabloda, sonuçla mullak değer ola- Kazanı tek başına ele aldığımızda, rak ia aralarında fark olmadığ, karşimiza iki Seçenek Çlktlgl görülmüştür BU nedenle, de görülür, çelik kozan-döküm kazan. ğeriendirmc tablosunun ger Standartlara uygun çağdaş çckiiği olabilmesi için; aym teknoloji ürünü her iki kazan da cins ürünlerin yani çelik ka- ryinir zanla çelik kazanın, döküm kazanla döküm kazanın karşılaştırılması gerekmekledir. Bize göre aynı değerlendirme formunda çelik ve döküm kazanların karşılaştırılabilmesi için daha sonra açıklayacağınız nedenlerle; ağırlık, gaz direnci, değiştirme ve arıtırım ile ömür konularının, değerlendirilmeye alınmaması gerekir. Bu konular; çelik kazanla çelik kazanın, döküm kazanla döküm kazanın mukayesesinde ele alınmalıdır. Daha sonra her kriter üzerinde teker teker görüşlerimizi belirteceğiz. Değerlendirme kriterlerine; ikinci bir yakıt yakabilmeyi, bir de mevcut tesisata uygunluğunun da değerlendirme konusu olarak alınmasını öneriyorum. Prof. Dr. Doğan Özgür: Sayın Taşkın teşekkür ediyoruz. Sözü Türk Demirdöküm Fabrikaları Teknoloji Md. Sayın Mehmet Tcmur'a veriyorum. Buyrun Sayın Temur. YUVARLAK MASA TOPLANTISI yan Makina Mühendisleri Odası'nın değerli yöneticilerine, sayın Arısoy ve sayın Genceli hocalarımı/a teşekkürü bir borç biliyorum. Sayın Hocalarımızın hazırlamış olduğu "iyi bir doğalgaz kazanı nasıl olmalıdır. " konulu çalışmayı incelediğimizde; sadece doğalgaz kazanı değil, iyi bir kazan nasıl olmalıdır konusu altında hemen hemen tüm faktörleri inceleyen bir çalışma olduğunu görmekleyiz. Toplantının başlangıcında; eskiden beri süregelen, döküm kazan-çclik ka/an tartışmasından kurtularak, çelik kazanların çelik kazanlarla, döküm kazanların döküm kazanlarla mukayese edilmesi görüşü ortaya atıldı. Bu görüşe bütünüyle katılıyorum. Yalnız bazı gerçekleri tartışmaktan da kaçmamak gerektiği inancındayım. Çünkü hakikaten toplumun kafasında bir soru; niye döküm kazan, niye çelik kazan? Tartışılır; avantajları dezavantajları ortaya koyulur..toplum da aydınlatılır. Ayrıca yine sayın Taskın'ın bahsettiği gibi ka/an tek başına ısıtma sislenil değildir. Brülör, haca. ka/an v ve halta ka/an dairesi ısıtma sisteminin çok önemli öğeleridir. Bir sistem iyinde değerlendirilmeleri L'. : yet doğrudur. Ülkemize doğalgaz yeni geldi. Şöyle bir baktığıını/uj yılda yaklaşık adet kazan, (50 kvv'm üzerinde) satıldığını görüyoruz (50 KW'ın altındakiler kai kaloriferi ve diğer tipleridir). Bu kazanlar içimle doğal gaz yakanların oranı %5.%8 civarındadır kazanın hemen hemen adedi kömürlü veya!';,.! oil'li kazanlar. Belki de ayrı bir toplantıda l'ürk: yc'nin ısıtma sistemine yönelik bir tartışmanın başl-.ı tılması gerektiği inancındayız. Kömürlü ve fuel-oil'li sistemlerin özellikleri gözö'iüne alınarak bunların da ekonomiye, kullanıcıya, çevre kirliliğine kalkışının değerlendirileceği bir toplamı yapılmasının da faydalı olacağı kanısındayım. Faktörlerin tartışmasını ikinci bölüme bırakarak ben sözümü burada kesiyorum. Mehmet Temur: Böyle önemli bir konunun tartışılmasına olanak sağla- Prof. Dr. Doğan Özgür: Sayın Temur teşekkür ederiz elendin). Söz'i,-.\

18 YUVARLAK MASA TOPLANTISI Gökhan Özbek'e veriyorum. Sayın Özbek Isısan Tesisat ve Isı San. A.Ş.'nin genel müdürü. Buyrun efendim. Gökhan Özbek: Teşekkür ederim.özellikle ben de diğer konuşmacılar gibi MMO İst. Şubesine bu toplantıyı düzenledikleri için; sayın Ansoy ve Genceli'ye de bu toplantıya zemin oluşturacak böyle bir çalışmayı yaptıkları için teşekkür ederim. Birinci bölümde benim söyleyeceklerim pek fazla olmayacak. Yalnız bir konuda amacımızı doğru saptamamız lazım. Bu toplantının amacı somut kriterlerin burada tartışılması ve bunların belirlenmesi. Bu nedenle ikinci etap tartışma sırasında da baz olacak bu çalışmadan somut sonuçları çıkartmamızı ümit ediyorum. İkinci bir konu da Sayın Taşkın'ın dediği; kazanların aynı zamanda ikinci bir yakıt yakma imkanına sahip olup olmamasının değerlendirilmesi konusu. Bu önemli bir konu, ancak konumuz "iyi bir doğalgaz kazanı nasıl olmalı" olunca bunun öneminin ortadan kalktığını sanıyorum. Dolayısı ile burada bizim amacımız doğalgaz kazanlarını tartışmak, iyi bir doğalgaz kazanı nasıl olmalıdır konusunda tüketiciye yardımcı olacak sonuçları çıkartmaktır.benim ilk etap için söyleyeceklerim bunlardır. Teşekkür ederim. Prof. Dr. Doğan Özgür: Sayın Özbek'e teşekkür ederim. Söz Erensan Isı San. A.Ş. Yönetim Kurulu başkan yardımcısı Sayın Ali Eren'de. Ali Eren: İyi bir doğalgaz kazanının nasıl olması gerektiği konusunda bir yuvarlak masa toplantısı ve bu konunun tartışmaya açılması güzel bir şey. Ancak bir tablo haline getirilerek objektif olmayan bir takım kriterlerin zorlamalı bir şekilde objektif kriterler gibi tüketiciye sunulmasının sebebini ben açıkçası anlayamadım. Şu tabloyu niçin yapıyoruz? Tüketici kendi durumuna, bütçesine, tesisatına, bölgesindeki doğalgaz durumuna göre çok çeşitli kriterlere göre hareket eder. Dolayısı ile; "sizin için hadiseyi değerlendirdik, bütün kriterleri de objektif hale getirdik, bunlardan seçmeniz gereken kazan şudur" deyip önlerine koymak belki çok yanlış bir şey. Ayrıca serbest piyasada oluşan fiat ve kalite mekanizmalarıyla rekabet eden firmaların olduğu bir yerde bunun her üründe yapılması gerekir. Eğer bu doğruysa, o zaman buzdolabını da bix bir etkenlik puanı ile seçmiş olurduk, Makina Mühendisleri Odası da onu onaylardı. Zaten Rusya'da da hadise öyleydi. Yani ne alınması gerekiyorsa en iyi yapılıp zaten veriliyordu. Dolayısı ile böyle bir tabloya prensip olarak neden gerek duyulduğunu rica edeceğim Ahmet Bey'den. Objektif bir kriter bulabilir mi? Bu tablo hazırlanırsa bunun sorumluluğu kimin olur? Prof. Dr. Doğan Özgür: Teşekkür ederiz efendim. Birinci tur sonunda bir soru cevap bölümü yapabiliriz. Buyrun Ahmet Bey. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Böyle bir çalışmaya bizi yönelten, tamamen tüketici açısından olaya bakarak onlara belirli bir rehber temin edebilmek hadisesi. Doğalgazın gelmesi ile birlikte teknik nosyonu olmayan kişiler seçim yapmak durumunda kaldı. Bu insanların seçim yapmaları sözkonusu ve bu seçim sırasında yine bizini görebildiğimiz kadarıyla dışarıdan bir takım yanlış yönlendirmeler var. Gerçekten teknik ve bilimsel verilere ters düşen, doğru olmayan bir takım iddialarla birtakım şeyleri öne sürüyorlar. Bunu da göz önüne alarak, acaba herhangi birisi kendisinin önüne gelen bir takını teklifler varsa bunları değerlendirirken ona yardımcı olacak bir tablo veya bir veri ortaya koyabilirrniyiz? Bizi motive eden soru bu. Bu, tabiidir ki, sizin söylediğiniz anlamda kesin tercih yönünde atılmış bir şey değil. Sadece ona yol gösterecek bir olay. Burada örnek aldığımı/, bir sev, batıda çeşitli konularda çıkan tüketicilere yönelik yayınlar var. Tüketici buralardan bir takım notlar çıkartıyor ve bir kanaat oluşuyor, böylece seçim yapıyor. Bu açıdan ben konuşmamın başında da söyledim; fialı bu değerlendirme tablosundan çıkartalım ve birazcık daha teknik değerlendirme tablosu olsun. Sorunuzun ikinci kısmına gelince, böyle bir tablonun objektif olarak gerçekleştirilmesinin mümkün olmadığını söyledim. Çünkü önce objektif nokta ne olabilir? Maliyete olan etkileri. Bu konu benim kazan maliyetimi ne kadar etkiler? Eğer ben bu 23 konuyu çok kesin bir mali analize tabi tutabilsem; işte estetik, maliyetin %10'u, güvenlik %20'si gibi bir değerlendirme yapabilsem o objektif olabilirdi ama buna bir parı^a girdiğimiz za- 16 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ekim-Kasım 1994

19 YUVARLAK MASA TOPLANTISI man mümkün olamadığını gördük. Sonuç olarak ortaya çıkan tablo, göreceli yani sübjektif bir tablo olacaktır. Bu tablo nasıl daha objektif olur? Eğer bu konuda üretim yapan ve söz sahibi olan firmalar birtakım puanlarda ortak bir noktaya varabilirse, o bir ölçüde objektif bir tablo olabilir. Yani ortak bir anlayışla genel olarak, örneğin çelik kazanları değerlendirirsek çelik kazan üreticilerinin belirli temsilcileri puanlar konusunda bir anlaşmaya varabilirlerse o zaman bu oldukça objektif olur. Ve rehber olma niteliği kazanır. Temel nokta bu. Prof. Dr. Doğan Özgür: Bu bölümde başka soru sormak isteyen var mı konuşmacı arkadaşlara? Turhan Onur : Hocam ben bir açıklama getirmek istiyorum. İyi bir Doğalgaz Kazanı nasıl olmalıdır? Bu cümle çok güzel. Ben burada çelik veya döküm kazanın mukayesesini görmedim. Benim burada gördüğüm, Oda,"iyi bir doğal gaz kazanı nasıl olmalı" bunu arıyor. Bu toplantıda bunu arıyoruz, bunun özellikleri ne olmalıdır? Çünkü Türkiye'de vatandaşa ilk tesis, işletme masrafı ve problemleri minimum olan kazanı biz nasıl üretmeliyiz? İster doğalgaz olsun, ister çelik veya döküm olsun. Bir de biraz evvel arkadaşım bazı rakamlar verdi; veya kazan.enteresan bir rakam daha verdi; doğal gazlı kazan oranı %5-8. geri kalan ise sıvı veya katı yakıtlı kazan. Bunun da bir kısmını alalım; Şunu diyebiliriz ki; %85'i MMO'nun veyahutta hükümetin, şunun bunun tamamen kontrolü dışında, hiçbir projeye dayanmadan, hiçbir deneyime dayanmadan imal edilmiş kazanlardır. İstanbul'da, şehir merkezi hariç, şehrin %60'ı bu kazanları kullanıyor. Kazan ve Basınçlı Kap Sanayicileri Derneği olarak Sanayi Bakanlığı ile beraber gitmiş olduğumuz işyerlerinde yaptığımız deneylerde bu kazanların %90' dan fazlasının varsa dahi projeye uymadığını tespit ettik. Saç kalınlığı, ölçüleri, ebatları uymuyor. Çoğunda da proje yok. Yani böyle bir ortamdayız. Bu ortamda bu büyük grubu nasıl disipline alabiliriz asıl, vatandaşı korumak için. Bu toplantıda hem iyi bir doğalgaz kazanının nasıl olması gerektiğini konuşalım hem de, büyük kaçak kitleyi nasıl kontrol altına alabiliriz bunu da konuşalım. Bu kaçaklar hem parasal hem de can güvenliği açısından önemli. Teşekkür ederim. Prof. Dr. Doğan Özgür: İzin verirseniz ben de bir şeyler söyleyeyim. Sayın Mustafa Taşkın'ın söylediği bir şeye katılıyorum. Kazan sisteminde tamir edileceklerin başında birinci derecede brülörler gelecek. Türkiye'de tahmin ediyorum ki Avrupa'da veya Dünya'da herhangi bir yerde bulamayacağınız otomobil parçalarını bulabilirsiniz. Mesela Taksim'de olsun ve Aksaray'da olsun 1951 model Ford'un parçasını bulursunuz. Bunları Amerika'da veya Avrupa'da bulamazsınız. Tahmin ediyorum 10 yıl sonra brülörler de böyle olacak. O brülörlerin parçası yalnız Türkiye'de bulunabilecek. Ama bu milli servettir. Yazıktır hakikaten. Bütün üreticiler ve hatta ithalatçılar belli tiplerde, tip sayısı bakımından azaltarak ve belli bir iki firmada anlaşarak Türkiye'ye getirseler çok iyi olacaktır. Ama tam bir Türkiye olayı yaşandı. Korkunç sayıda çeşitli ürün girdi Türkiye'ye. 3 gün sonra ya onlar rafta kalacak veya hatta yalnız Türkiye'de bulabileceksiniz. Ben bunları korkunç olaylar olarak görüyorum. Hakikaten büyük şanslar kaybedildi bu doğalgazla birlikte.. Kazan sanayii veya basınçlı kap sanayiinin disipline edilme şansı vardı. Piyasadaki en ciddi olacak firmaların biraz da birbirlerini yıpratmaları esnasında giren ve disipline edilemeyen, nerede olduğu belli olmayan firmalar piyasanın %85'ini kontrol etmeye başladılar. Arzum, Kcal'nin üzerindeki büyük sanayi ve buhar kazanları için bu yitirilmesin, teşekkür ederim efendim. Ali Eren: Şu anda mevcut olan normlarda kazanlar üretilse zaten hadsenin %80'i çözülebiliyor. Dedikleri gibi % 85'i şuanda atölyenin elinde. Ve de fiyatları çok yüksek. Malatya'da bir kazancı var örneğin fiyatları bizim fiyatlarımızdan daha yüksek. Gittik gördük, olacak iş değil, buhar kazanı, 8 atü, ama her an patlayabilir. Biri patlamış zaten, hiç kimse birşey demiyor. Patlamış, bir tane daha almışlar. Yani Anadolu'nun her tarafında bu kazan standartları oluşturulup, kontrol edilebilir bir noktaya getirilmediği için-çok büyük bir pazar var-bu pazardan hem biz istifade edemiyoruz, hem de tüketici netice itibarıyla bu pazardan alıyor ve zarar görüyor. Yani ilk önce oraya eğildiğimiz zaman, teknik ve bilimsel anlamda işleri tamamladığımız zaman, her ka- Tesisat Mühendisliği Dereisi. Ekim-Kasım

20 zanın baca gazında ne kadar SO, çıktığını ölçelim, o objektif bir değer. Ama biz gider dersek ki; daha ağır ise 50 puan, daha hafif olursa 30 puan, doğrusal olarak ilinti olmayacaktır. Ben bunları söylerken spesifik kriter üzerinde değil de genel olarak söylüyorum, üretilenlere saygım var ama korkarım ki bunların çoğu nesnellikten ve bilimsellikten uzak olacaktır. Bu eforu buraya sarfedcccğimi/c, belli normları koyalım. Randıman testlerini, kapasite testlerini,yapalım. Örneğin %90 termik randımanın altında kazan olmaz diyelim.ayna kalınlığı 9 mm'nin altında olmaz diyelim. Zaten var onlar, TSE 497'ye uygun olacak diyelim. Minimum şartları sağlayalım. leıc yöneldim. Bu tur de f e jf n lğ e uygun Olup olmadlğim küzün ücrlcndirmclcri işletme fat o küiıesi veya tüketiciler imalatçısı firmaların denetlediğinin, demeği yapsm ve o ağu denetleyeceğinin ve böyle e mutlaka lıklıı değerlendirilsin. Bu-,..j, ı > <»., ö tüketicinin korunacağı imajının J nü leknık Üniversite yap- iığı zaman bu objektif oi- topluma hissettirilmesi gerekir. malı, bu 2x2=4 olmalı. Bunun öyle miydi, böyle miydi, şu muydu, bu muydusu olmamalı. Çünkü netice tibarıyla Teknik Üniversile'yi de, MMO'yu da töhmet altında bırakabilir ileride, o düşünce ile söylüyorum. YUVARLAK MASA TOPLANTISI kardık attık, yerine doğalgaz kazanı koyduk. Kazanı olduğu gibi kaidenin üzerine oturttuk, böyle bir ortam da sizin brülörünüz kullanılıyorsa l yıl garantisi devam ediyor mu? Mustıfa Taşkın: Geçerli, evet Prof. Dr. Doğan Özgür: Şimdi benim anlamadığım şu; bütün brülörlerinizde "tozlu ortamda kullanılamaz" yazıyor. Halbuki tozlu olmaması için bütün kazan dairesinin elden geçmesi lazım. Duvarların ve yerin seramik olması lazım. Ben de bunu en başta yapanı görmedim, üç ay sonra yapıyor Bir de firma değerlendirmesi yapalım.diyelim ki; şu her kes. Kazanı koyacak kimse brülörün garantisi- kadar imkanı olacak. 60 m 2 yerde olmaz imalat. Çünkü ni sağlayacak şekilde yer hazırlamalı. o adanı dışarıda yapıyor kazanı, yağmur çamur alni tında. Şu kalitede malzeme, şu kazan sacı kullanılmalı diyelim. Çelik çekme boru kullanılmalı veya ST 35,7 boru kullanılmalı diyelim, o da projede olsun. Bunu sağladığımız zaman zaten işin %80'i hallolacak. Ondan sonra belki bunu yapabiliriz. İşte hepsi iyi de içlerinde Ben Türkiye'de kazanların iyi olduğuna inanan bir insanım, müdaafasını da yaparım, yalnız ortamların da müsait olmadığına inanan bir insanım. Diyeceksiniz ki nereden biliyorsun, kendi evimden biliyorum. Kazan dairesi 6 ay sonra bitti. hangisi en iyi. Bazı serbestiler bırakırız, fiyatı Türkiye'de birtakım problemler var. Garanii belgesi- bırakırız, markayı bırakırız. Herşeyi bıraktık diyelim, marka ne olacak? Çünkü fason yaptırıp üzerine marka nin geçerli olabilmesi için belgenin üzerinde yazan koşulların gerçekleşmesi gerekir. vuran firmalar var ama o satıyor, diğeri satamıyor. Dolayısı ile benim önerim; daha nesnel, İTÜ'ye yakışan,...bin kazan, bir brülör alıp binaya mühendisçe bazı şey- koymakla bu işin bitmediğini; bu işin Söyleyeceklerim bu kadar, sayın başkan teşekkür ederim. Prof. Dr. Doğan Özgür: Mustafa Bey ben size bir şey sormak istiyorum. Siz brülör üretiyorsunuz. Garanii belgenizin geçerli olması için kazan dairesinde hangi koşullar olması gerekir, ortam bakımından. Yani kömür yakan bir kazanı çı- Mustafa Taşkın: Şimdi efendim ortamın tozluluğu daha çok yanma verimini etkiiyor. Arızalar ise daha çok voltaj düşüklüğünden kaynaklanıyor. Bu da zaten garanti kapsamına girmiyor. Onun dışında proje arı, malzeme hatalarına karşı, işçilik hatalarına karşı l yıl garantimiz var. Bir de sayın Özbek, şu andaki tartışmamızın sadece doğalgaz kazanlarıyla ilgili olduğunu söyledi. Ben özellikle mevcut tesisata uygunluk açısından ikinci bir yakıt olayını gündeme getirdim. Yani herhangi bir yere doğalgaz kazanı koyulduğunda mevcut tesisatı söküp atmanın gereği yok. Doğalgazın bugün Türkiye'de ne kadar kesintisiz verilebileceğini zaman gösterecek. Zamanla bu kesintiler olabilir. Bu bir emniyet unsurudur. Yan tarafta herhangi bir tesisat olursa l günlük veya yarım günlük bir çalışmayla bir ısınma sağlanabilir, o açıdan bunu dile getirdim. 18 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ekim-Kasım 1994