EYLÜL 2013 SAYI: FİYATI: 15 TL / KKTC: 17 TL (KDV Dahil)

Transkript

1 EYLÜL 2013 SAYI: FİYATI: 15 TL / KKTC: 17 TL (KDV Dahil)

2

3

4

5

6

7

8

9

10 ÖNSÖZ Ayşe DİNÇER Yıl: 18 Sayı: 2013/09 EYLÜL 2013 Şu anda Amerika da çok önemli bir konu yargıçlar tarafından tartışılıyor. GDO lu bir ürünle üretilen gıda ürünü Tamamen Doğal olarak etiketlenebilir mi? FDA bu konuda taraf olmak istemiyor. Zaten yargıçlar da bu iş FDA e kalırsa çözümü yıllar sürer diyorlar. Konu, tüketicilerin bir mısır cipsi firmasının ürünlerine koyduğu tamamen doğaldır-hiçbir yapay madde içermez etiketine karşı açtıkları bizi kandırdı davası. Amerika nın birçok eyaletinde aynı davaya tüketicilerin katılımı söz konusu. Tüketici, firmayı GDO lu ürünler kullanıp da beyan etmediği için değil, hileli etiketleme yaparak doğal olmayan bir ürünü tamamen doğal diye etiketlediği için mahkemeye vermiş. Sorun GDO lu veya biyomühendislik ürünlerinin doğal olup olmadığına karar vermek ve kimin bu kararı vereceği. FDA biyomühendislik ürünleri için bir etiketleme yapılmasını öngörmüyor ve 1993 yılı yönergesine göre doğal ın tarifi şöyle: yapay veya sentetik hiçbir katkı eklenmemiş veya ihtiva etmeyen. Görünen o ki FDA bu konuya pek bulaşmak istemiyor fakat tüketiciler hergün yeni davalar açmaya devam ediyorlar. Diğer yandan hakimler biz bu konuda karar verebilecek düzeydeyiz FDA in beyanlarına ihtiyacımız yok diyorlar. Gerçekten de GDO lu ve biyo mühendislik ürünlerine doğal denilebilir mi? Bazılarının genetiği ile çok oynanıyor fakat bazılarınınki hızlandırılmış genetik değişim. Belki doğal yollarla yüz yıl sonra oluşacak bir genetik değişim biyo mühendislik çalışmaları ile 2-3 seneye indirgeniyor. Bir açıdan bakınca bu ürünler doğada yok. İnsan eliyle oluşturulmuş. Başka açıdan bakınca da bu ürünler tarlalarda toprak, su güneş vs. ile büyüyüp olgunlaşıyor. Sanki doğal. Zor karar. Bakalım davalar nasıl sonuçlanacak. Bir sonraki sayımızda buluşmak dileğiyle. Bilimsel Danışma Kurulu Prof.Dr. Aziz Ekşi eksi@eng.ankara.edu.tr Prof. Dr. Candan Varlık candanvarlik@aydin.edu.tr Prof. Dr. Güner Özay gunerozay@aydin.edu.tr Prof. Dr. İlbilge Saldamlı ilbilge@hacettepe.edu.tr Prof. Dr. Mehmet Demirci mdemirci@nku.edu.tr Prof. Dr. Nevzat Artık artik@eng.ankara.edu.tr Prof. Dr. Şeminur Topal rabiaseminur.topal@bahcesehir.edu.tr Dr. Vehbi Eser veser@tagem.gov.tr Beraat Özçelik ozcelik@itu.edu.tr Bölgesel Danışma Kurulu > EGE Bölgesi Başkan: Prof. Dr. Semih Ötleş semih.otles@ege.edu.tr GDO LU ÜRÜNLER DOĞAL MI? Bilimsel Yayın Kurulu Başkan: Prof. Dr. Artemis KARAALİ Üyeler: Prof. Dr. Dursun Eşiyok dursun.esiyok@ege.edu.tr Doç. Dr. Gökhan Kavas gokhan.kavas@ege.edu.tr Prof. Dr. Ufuk Yücel ufuk.yucel@ege.edu.tr > GAP Bölgesi Başkan: Prof. Dr. Osman Erkmen erkmen@gantep.edu.tr Üyeler Prof. Dr. Ayhan Atlı ayhanatli@harran.edu.tr Doç.Dr. K. Sinan Dayısoylu kesiday@ksu.edu.tr Diğer Bölgeler > Karadeniz Bölgesi Prof. Dr. Ahmet Faik Koca afkoca@omu.edu.tr > Akdeniz Bölgesi Prof. Dr. Ahmet Canbaş acanbas@cu.edu.tr Prof. Dr. Muammer Certel certel@akdeniz.edu.tr > Marmara Bölgesi Prof. Dr. Dilek Heperkan heperkan@itu.edu.tr Prof. Dr. Y. Onur Devres onur@devres.net Doç. Dr. Okan Gaytancıoğlu ogaytancioglu@nku.edu.tr Prof. Dr. Ö. Utku ÇOPUR ucopur@uludag.edu.tr > İç Anadolu Bölgesi Prof. Dr. Feryal Karadeniz karadeni@eng.ankara.edu.tr Prof. Dr. Zeki Kaya kayaz@metu.edu.tr Prof. Dr. Selman Türker sturker@selcuk.edu.tr Prof. Dr. Erdoğan Güneş egunes@agri.ankara.edu.tr Sivil Toplum Kuruluşları Necdet Buzbaş (Türkiye Gıda Sanayi İşverenleri Sendikası) gidaisverenleri@gmail.com Petek Ataman (Gıda Mühendisleri Odası) odabaskani@gidamo.org.tr Samim Saner (Gıda Güvenliği Derneği) ggd@ggd.org.tr Şemsi Kopuz (Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu) semsi.kopuz@kopuz.com Dünya Gıda Dergisi Hakemli Dergi statüsündedir. Dünya Gıda Dergisi nde yayımlanan imzalı yazıların sorumluluğu yazı sahibine aittir Her hakkı saklıdır, Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz. Kurucusu NEZİH DEMİRKENT İmtiyaz Sahibi DİDEM DEMİRKENT Yazıişleri Müdürü Kimya Yük. Müh. AYŞE DİNÇER ayse.dincer@dunya.com Editör ÖZLEM AS ozlem.as@dunya.com Haber Merkezi ÖZLEM EROL ozlem.erol@dunya.com Reklam Müdürü SEDA REÇBER seda.recber@dunya.com Görsel Yönetmen HASAN ULUDAĞ Abone ve Dağıtım Müdürü MECİT YILMAZ Tanıtım ve Halkla İlişkiler Müdürü NİLAY ŞAHİNOĞLU DOYURAN Yayın Türü: YAYGIN SÜRELİ Her ayın 15 inde yayımlanır Katkıda Bulunanlar JALE BALCI SÜHEYL BUDAK Yrd. Doç. Dr. İNCİ ÇINAR FATMA ARIK ÇOLAKOĞLU SERHAT ÇOLAKOĞLU ERDOĞAN GÜNEŞ GÜLHAN KARA MELTEM TÜRKYILMAZ SERKAN OĞUZ YENİPINAR MERVE YAVUZ DÜNYA SÜPER VEB OFSET A.Ş. GLOBUS DÜNYA BASINEVİ 100. Yıl Mahallesi Bağcılar - İSTANBUL Tel: Santral Tel: Fax: web site: dunya.gida@dunya.com Ücretsiz Danışma Hattı l Ofset Hazırlık ve Baskı DÜNYA YAYINCILIK A.Ş. Dağıtım DÜNYA SÜPER DAĞITIM A.Ş. GIDA DERGİSİ Eylül

11 İÇİNDEKİLER Yıl: 18 Sayı: 2013 / 09 Eylül 2013 ISSN: X Gıda Güvenliği ve Sertifikasyon 14 Finn Sheye: Türkiye ile 2006 dan bu yana işbirliği yapıyoruz 16 Çevre mevzuatı gıda sanayisine ağır geliyor 20 Helal de rekor artış 22 Rekabet için helal şartı 25 Helal gıda pazarında aslan payı kimin? 27 Gıda üretim sektörüne özgü ilk gıda güvenliği standardı ve geliştirilmesi 31 Güvenli gıda için duyarlılık şart 33 Isıl işlemler sonucu oluşan toksik bileşikler* 37 Mutfakta güvenli ve sağlıklı yaşam için 41 Ahmet Usta ya Yeşil Elma Bayrağı ödülü 44 Dardanel in sürdürülebilirlik hassasiyeti Lezzet Yolcusu 45 Alaska Lezzetleri Yöresel Mutfaklar/ Hatay Mutfağı 50 Antakya : ezan, çan, hazan 52 Arsuz da balık çeşidi çoktur 56 Antakya mutfağı koruma altında 60 Antakya gastronomi turizminde iddialı Haber 62 Yenilikçi ambalajlar revaçta 65 Fındık ihracatı 2 milyar dolara dayandı 66 TÜGİS, yeni dönemde de faaliyetlerine devam ediyor 67 İrlanda lı şeften dondurmalı lezzetler 68 Ali Suat Öz: Lider marka olmayı hedefliyoruz Uzman Gözüyle 73 Çift kabuklu yumuşakçaların ekonomik açıdan durumu Gıda Kimyası 80 Gıda ve ilaç interaksiyonları* II 56 Bilimsel Makale 86 Havuç karotenoidlerinin solvent ekstraksiyonuna sıcaklık, süre ve ultrasonifikasyonun etkileri Bahçe Bitkileri 93 Beslenme programlarında önem kazanan bir bitki börülce 12 GIDA DERGİSİ Eylül 2013

12

13 Gıda Güvenliği ve Sertifikasyon Finn Sheye: Türkiye ile 2006 dan bu yana işbirliği yapıyoruz Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) nin Tavsiye Forumu ve Bilimsel İşbirliği Bölümü Ön Katılım ve Avrupa Komşu Ülkeler Politikaları (ENP) Koordinatörü Finn Sheye ile AB ülkelerinde ve Türkiye de EFSA nın son dönem çalışmaları hakkında görüştük. AYŞE DİNÇER K rizin Avrupa Birliği nde (AB) gıda güvenliğini etkilediği söyleniyor. Bu durumda gıda güvenliği için önlemler alınıyor mu? Gündemdeki konular hakkında bilgi verebilir misiniz? En çok hangi sektörler risk altında? Gerçekten de ekonomik kriz EFSA yı etkiledi. Diğer AB kurumları gibi EFSA da planlarını yaparken ekonomik durumu ve sıkı harcama kısıtlarını düşünmek zorunda. Ancak 500 milyon Avrupa lının kamu sağlığı için mali krizlerde bile EFSA nın rolü çok önemli. Bu zorlu koşullarda dahi EFSA, bağımsız bilimsel tavsiyelerini sunarken bilimsel çerçevede en yüksek standardları sağlamak için gayret gösteriyor. Yakın zamanlarda at etinde antienflamatuar ilaç, phenylbutazone kalıntıları bulundu. Bu olay karşısında Avrupa Komisyonu insan sağlığı için risk değerlendirmesi araştırılması yapılması için EFSA ya başvurdu. Böylece EFSA nın gıda güvenliği için önemi bir kez daha gösterilmiş oldu. Bu talebin ardından sığır etlerine at eti bulaştırılması konusu gündeme geldi. Bu hileli etiketleme skandalı Avrupa lı tüketicilerin ve AB nin tek büyük ekonomik sektörü olan Avrupa gıda sektörü ile ticaret yapan partnerlerin güvenini sarstı. Bu FINN SHEYE Türkiye ile işbirliğimizi yılları arasında yer alacak yeni ön katılım programı ile de sürdürmek istiyoruz. durum gıda zinciri ile bağlantılı tüm riskleri değerlendirerek bilgi alışverişinde bulunan EFSA nın ne kadar önemli bir iş yaptığının göstergesidir. Şunun altını çizmek isterim: EFSA nın görevi insan sağlığı riskleri ve insan sağlığı kazanımları üzerine odaklanmaktır. EFSA ekonomik durumlar ile ilgilenmez. Hedef, kamu sağlığına yönelik sağlıklı ve besleyici gıda teminive Avrupa vatandaşlarının en yüksek düzeyde sağlığının korunmasıdır. Buna ilaveten tarım-gıda sektörü güçlü bir Avrupa gıda güvenliği sisteminden yararlanmakta ve Avrupa nın gerek iş imkanları gerekse yatırımları çerçevesinde ekonomik esenliğine katkı yapmakta ve esasen ekonomik sektörün devamlılığını sağlamaktadır. Ayrıca size kısaca EFSA nın varoluş amacından bahsetmek isterim. EFSA, geçen on yıllar içinde ortaya çıkan gıda 14 GIDA DERGİSİ Eylül 2013

14 Gıda Güvenliği ve Sertifikasyon krizlerine karşılık, 2002 yılında Avrupa nın bağımsız risk değerlendirme kuruluşu olarak kurulmuştur. Bu krizlerin en önemlisi BSE olmakla birlikte kamuda geniş bir yelpazedeki gıda güvenliği konularında kaygı ve endişeler vardır. Avrupa, EFSA yı kurarak bilimsel risk değerlendirmesi konusunda sağlam bir taahhüte girmiş ve ciddi bir yatırım yapmıştır. Bu yatırım önemlidir. Çünkü EFSA nın 450 nin üzerinde çalışanı ve yıllık 79 milyon Euro civarında bütçesi vardır. Üç bin in üzerinde uzman ve Avrupa Birliği üye ülkelerinin ulusal gıda güvenliği ajanslarını da içine alan 300 bilimsel organizasyon ağı tarafından desteklenmektedir. Bu çabalar, Avrupa vatandaşları ve Avrupa ekonomisi için öncelikli önemi olan tarım-gıda sektörü için yüksek kâr payları ödemiştir. Küresel ekonomide kaçınılmaz olan gıda acil durumları ortaya çıkmaya devam ettikçe, Avrupa, etkili bir işbirliği ile bilimin şeffaf olarak uygulanmasını sağlayarak etkilerini kısıtlamış ve acil durumları yönetmiştir. Bu sayede Avrupa lı tüketiciler gıda zincirindeki riskler konusunda dünyanın en iyi korunan ve en iyi bilgilendirilen tüketicileri arasında yer almaktadır. EFSA aynı zamanda Avrupa Komisyonu nun 2020 stratejisi olan Europe 2020 ye de katkıda bulunmaktadır. Europe 2020, Avrupa Birliği ekonomisinin gelişmesi için 10 yıllık bir stratejidir. Europe 2020 deki vizyon önümüzdeki yılların Avrupa politikalarına yön verecek üç önceliğe; akıllı, sürdürülebilir ve kapsayıcı büyümeye odaklanmaktadır. Sonuç olarak Avrupa, yüzyılların geleneği ve know-how ı ile başarılı bir gıda sanayiine sahiptir. İnovasyon için güçlü bir temelimiz vardır ve Europe 2020 bize tüm vatandaşlarımızın ve ekonomimizin faydalanacağı akıllı, bilime dayalı büyüme ve sürdürülebilir temiz ve yeşil teknolojiler için heyecanlandırıcı bir vizyon sunmaktadır. EFSA nın bağımsız bilimsel tavsiyeleri Europe 2020 ye katkıda bulunacak ve Avrupa gıdasının güvenli olduğunu garanti altına almak için Avrupa gıda güvenliği sistemini desteklemeye devam edecektir. EFSA ve Türkiye nin gıda güvenliği konusunda ortak programları var mı? Ortaklar kim? Gelecek için planlar var mı? EFSA ve Avrupa Komisyonu (EC) arasındaki anlaşmaya dayanarak düzenlenen Katılım Öncesi Malî Yardım Aracı -IPA- ile Avrupa Topluluğu ta- rafından finanse edilen Aday ve Potansiyel Aday Ülkelerin Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesine (EFSA) Hazırlanması Projesi başlıklı işlem, EFSA tarafından uygulamaya konulmaktadır. EFSA katılım öncesi programlarının amacı; katılımcı ülkelerin ulusal otoritelerinin Avrupa Birliği ne katılımdan önce ve katılım sonrası EFSA aktivitelerine etkin bir şekilde dahil olmalarını sağlamak, EFSA nın çalışmalarını anlatmak, uzmanlık alanlarını paylaşmak ve bilgi teatisi mekanizmaları hakkında bilgi oluşturmaktır. EFSA, Türkiye ile 2006 yılından bu yana AB katılım öncesi programları ile işbirliği yapmaktadır. Türkiye ile bu işbirliği EFSA ve Türk gıda güvenliği otoriteleri arasında yapılmış ve Türkiye ayağında koordinasyonu sağlayan kurum Türk Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığıdır. EFSA şu anda Türkiye nin de katılımı ile 4. Katılım Öncesi Programını yürütmektedir. Program ( ) şu bölümlerden oluşmaktadır: Risk değerlendirmesi ve risk iletişimi alanında değişik konularda seminer, workshop, eğitim kursları, kolokyum ve konferans düzenlemek. Eğitim ve seminerler genelde katılım öncesi ülkelerde yapılmaktadır. Bu bağlamda GDO risk değerlendirmesi eğitimi Mayıs 2014 de Antalya da yapılacaktır. Katılımcıları ilgilendiren teknik ve bilimsel konularda katılımcı ülkelerin uzmanlarının EFSA toplantı ağlarına katılımını sağlamak. Türk gıda güvenliği uzmanları 18 ayrı toplantı ağına katılmaktadır. Bu ağlar Avrupa Birliği üye ülkeleri ve EFSA ile koordineli çalışmakta ve tüm gıda güvenliği konularını kapsamaktadır. Tavsiye Forumu(Advisory Forum) ağı ve Odak Noktası(Focal Point) ağı da bunlara dahildir Ulusal otoritelerin temsilcilerinin EFSA kriz koordinasyon çalışmalarına katılımını sağlamak AB üye ülkelerindeki gıda güvenliği uzman otoritelerine çalışma turları düzenlemek Türk otoriteleri EFSA program koordinatörü olarak Gıda, Tarim ve Hayvancılık Bakanlığı bünyesinde resmi olarak bir genel müdür vekili atamışlardır. Buna ilaveten EFSA, 2007 yılından bu yana koordinasyon görevlerini desteklemek amacıyla bir asistan koordinatörü finanse etmektedir. EFSA Türk gıda güvenliği otoriteleri işbirliğini yılları arasında yer alacak yeni ön katılım program ile de sürdürmek istemektedir. GIDA DERGİSİ Eylül

15 Gıda Güvenliği ve Sertifikasyon Çevre mevzuatı gıda sanayisine ağır geliyor Gıda güvenliği, gıda sektörünün en hassas noktası. İnsan sağlığını direkt etkilemesi nedeniyle herkesin içinde olduğu, ilgilendiği ve göz önünde olan bir alan. ÖZLEM AS Son dönemde gıda güvenliğinin ana gündemini oluşturan konuları, yapılan çalışmaları konunun uzmanlarından Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü öğretim görevlisi ve Ankara Üniversitesi Gıda Güvenliği Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Nevzat Artık a sorduk. Prof. Dr. Artık, çevre politikalarının zaman zaman haksız rekabetin kaynağı olduğunu, bütün yükün gıda üreticilerinin sırtına yüklendiğini söyledi. Prof. Dr. Artık, çoğu KOBİ niteliğinde olan gıda sanayiinin tek başına çevre mevzuatına uyum sağlamasının mümkün görünmediğini söyledi. Türkiye de gıda güvenliğinin gündeminde olan en önemli sorun şu anda nedir? Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığımız AB ye uyum çerçevesinde 5996 sayılı Kanuna göre 2011 yılının sonunda ana kanunda tanımlanmış ve uygulamaya yönelik açıklıklar için 103 yönetmelik hazırlayarak yürürlüğe koydu. Şimdi sıra bunların uygulamalarına gelmiş bulunuyor. Uygulama birliğinin sağlanması en önemli gündem maddesidir. Daha açık bir ifade ile; yönetmelikler ile tanımlanmış hususlar konusunda uygulamada yaşanan sıkıntıların giderilmesi önem taşımaktadır. Sanayi, yasal yükümlülükleri yerine getirmede zorlanıyor mu? Çevre politikaları zaman zaman haksız rekabetin kaynağı olmakta, bütün yük gıda üreticilerinin NEVZAT ARTIK KOBİ lerin çevre mevzuatına uyum sağlaması mümkün gözükmüyor. sırtına yüklenmektedir. Çoğu KOBİ niteliğinde olan gıda sanayiinin tek başına çevre mevzuatına uyum sağlaması mümkün görünmemektedir. Bunun için; AB tam üyelik sürecinde, müktesebata uyumlaştırma çalışmalarında geliştirilen politika ve mevzuatta ülkemiz şartları dikkate alınmalı, geçiş süresi için makul taleplerde bulunulmalı, karar alma sürecine özel sektör katılmalı ve uluslararası yükümlülüklerimiz ve maliyetleri hakkında zamanında bilgilendirilmeli ve çevre mevzuatına uyum konusunda uygun teşvikler geliştirilmelidir. Bir başka husus ise gıda sektöründe yüksek oranda bulunan kayıt dışılıktır. Gıda sektöründeki kayıt dışı üretim diğer sektörlerden farklı olarak halk sağlığını ciddi boyutlarda tehdit etmekte ve yüksek ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Bunun için: Çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarında dağı- 16 GIDA DERGİSİ Eylül 2013

16 Gıda Güvenliği ve Sertifikasyon nık olarak bulunan yetkiler tek otorite altında toplanmalı, 5996 sayılı Veterinerlik Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu bu otoriteyi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı olarak tanımlamakla birlikte şeker ile ilgili yetkiler de Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığında bulunmaktadır. Bu yetkiler de kanunda tanımlandığı gibi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına verilmeli, Gıda denetim sistemi için proaktif yaklaşım geliştirilmeli, kayıt altındaki işletme sayısı arttırılmalı ve piyasa denetimine göre çok daha etkin olan üretim süreçlerinin gözetimi (HACCP) sistemi için kaynak tahsis edilmeli, İlköğretimde gıda güvenliği ve beslenme eğitimi en az iki yıl süreli ders olarak verilmeli, böylelikle tüketicinin bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır. Biyogüvenlik mevzuatı sıkıntı yaratan bir başka konu... Biyogüvenlik mevzuatı gereğince ülkemizde halen onaylı gen olmaması ve eşik değerin uygulanmaya konulmaması gıda sektörünü sıkıntıya sokmaktadır. Ürünlerin kontrolü aşamasında sadece var/yok analizi yapılarak karar verilmesi sonucunda aslında GDO içermediği ve GDO suz olduğu resmi belgelerle bildirilen birçok ürün GDO lu olarak değerlendirilmekte ve ithalatta geri gönderilmektedir. Aynı şekilde yurt içi denetimlerde de yurt içinde üretilen ve GDO suz olan bir hammadde veya bu hammadde ile üretilen bir ürün bulaşma nedeniyle GDO lu olarak değerlendirilmekte ve cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalmaktadır. Bunun önlenmesi için AB ülkeleri ve birçok ülkede olduğu gibi GDO da % 0,9 eşik değerinin uygulamaya konulması sektörü rahatlatacaktır. Ayrıca bulaşma kaynaklı olan bazı ürünler ile ilgili riskler ve hatalı uygulama ve açıklamalar ortadan kalkacaktır. Bazen aynı olayda iki farklı Bakanlık farklı açıklamalar yaparak tüketicilerin kafasını karıştırmakta ve güvensizlik oluşmaktadır. Bu noktada neler yapılabilir? Gıdada kaosa doğru giden bir bilgi kirliliği mevcut. Bu süreçte önemli bir etken konudan so- rumlu kamu yönetiminin bilim dışı, akıl dışı iddialar karşısında toplumu bilgilendirmekte geç ve etkisiz, ya da tamamen sessiz kalmasıdır. Bu yapısal sorunun çözülmesi belli kuruluşlar ve üniversitelerin çabaları ile değil gelişmiş ülkelerdeki örneklerinde olduğu gibi, ülkemizde de benzeri toplumun güvenini kazanmış EFSA, FDA benzeri bağımsız bir gıda otoritesinin yani Türkiye Gıda Güvenliği Otoritesi nin kurulmasına bağlıdır. AB ye uyum süresinde uygulanan eşleştirme projesi sonucunda böyle bir otoritenin kurulması proje çıktısı olarak belirlenmiştir. Bu otorite gerekirse direkt olarak Başbakanlığına bağlı olabilir. Bu şekilde etkinliği tarafsız ve bağımsızlığı artan bir gıda güvenliği olgusu ortaya çıkacak ve tüketicilerin güven endeksi yükselecektir. Nitekim ülkemizde buna benzer Rekabet Kurumu gibi güzide kuruluşlarımız bulunmaktadır. Aksi halde kamuoyu ikna edilemez ise belirsizlikler devam edip gidecek ve tüketiciler tüm gıdaya şüphe ile yaklaşacaktır. En çok sorun yaşanan ürünler-ürün grupları hangisi? En çok sorun yaşanan ürün grupları arasında ilk sırada, turfanda meyve ve sebzeler yer alıyor. Ardından sırayla sorun yaşanan ürün grupları; bal, et -et ürünleri ve gıda takviyeleridir. GIDA DERGİSİ Eylül

17 Gıda Güvenliği ve Sertifikasyon Gün geçtikçe bilinçlenen bir tüketiciden söz edebilir miyiz? Gıda konusunda son yıllarda tüketiciler yapılan kanun ve yönetmeliklerin tamamlanması ile belli düzeyde bilinçlenme süreci yaşamaktadır. Bilinçlenme önündeki en büyük engel tüketicilerin uzman olmayan kişilerce gıda konusundaki hatalı açıklamalarından çok olumsuz etkilenmeleridir. Süt içmeyin diyecek kadar bilgi kirliliği yaratan kişilerin bu söylemleri tüketicileri çok olumsuz ve hatalı yönlendirmektedir. Gıda ile ilgili mevzuatta bu tip söylemlerde bulunan sözde uzmanların cezalandırılması konusunda hüküm olması gerekmektedir. Tüketicinin en güvendiği ve şüpheyle yaklaştığı taraf hangisi sizce? Tüketiciler nezdinde en güvenilen grup olarak akademisyenleri sayabiliriz. Ancak burada kastedilen akademisyenler gıda konusunda eğitim almış ve konuyu bilen akademisyenlerdir. Tüketicilerin çok yanlış bir algı ile Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve gıda sektörüne karşı bir ön yargısı bulunmaktadır. Oysa ne bakanlık ne de gıda sektörü mevzuata ve dolayısıyla tüketici aleyhine bir çalışma içinde olamaz, kanun ve mevzuat bunu engeller. AB ile uyumda gıda güvenliğinin sağlanmasında ne durumdayız? Yol alınıyor mu? AB de gıda ilgili kanun 178/2002/EC sayılı kanun olup buna bağlı olarak yayınlanan 852/2004/ EC, 853/2004/EC, 854/2004/EC ve 882/2004/ EC sayılı direktifler ile tüm gıda ile ilgili konular tanımlanmıştır. Ülkemizde buna karşılık en son yayınlanan 5996 sayılı kanun ve buna bağlı olarak yayınlanan 103 ayrı konu ile ilgili yönetmelik ile uyum sağlanmaya çalışılmıştır. Bu konuda mevzuat konusunda epey yol alınmıştır. Ancak mevzuatın Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı alt birimleri, gıda üreticileri ve tüketiciler tarafından tam olarak anlaşılmasının zaman alacağı düşünülmektedir. Tüm AB ülkelerinde benzer durum ve geçiş süresi yaşanmış olup halen de yaşanmakta olup ülkemiz gıda güvenliği konusunda çok ivme kazanmıştır. Mevzuatın ve uygulamaların tam anlaşılması ile gıda güvenliği birçok AB ülkesinden iyi duruma gelecektir. Üniversitelerin - akademik çevrenin gıda güvenliğinin sağlanmasındadenetimde daha etkin rol oynaması gerekiyor mu ülkemizde? Üniversitelerin-akademik çevrenin gıda güvenliğinin sağlanmasında denetimde daha etkin rol oynaması mümkün değildir. Akademik çevreler ancak gıda güvenliği eğitiminin verilmesinde etkin olarak görev alabilirler. Nitekim bunun için etkin görev almaktadırlar. Ürünlerin denetimini sağlayacak teknik donanıma sahip miyiz? Ürünlerin denetimini sağlayacak donanım yeterli düzeyde olmakla birlikte bunların akreditasyonunda sıkıntılarımız bulunmaktadır. Bu problemler konu üzerinde çalışma uygulandıkça ortadan kalkacaktır. Ancak gıda güvenliği konusunda AB üyesi bazı ülkelerden daha iyi düzeyde olduğumuz ülkemize yapılan denetlemeler ile ortaya çıkmaktadır. Son aylarda AB ülkelerine süt ve süt mamulleri ihracatı yasağının kaldırılması bunun çok önemli bir kanıtıdır. Bu konuda Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığımız, gıda ve süt sektörü ve onun temsilcisi ASÜD (Ambalajlı Süt Üreticileri Derneği)çok önemli bir ortak çalışma gerçekleştirmiştir. Bu sayede sadece AB ülkelerine değil tüm diğer ülkelere referans olarak ihracatın önü açılmış oldu. Bu, ülkemizin gıda güvenliği konusunda geldiği durumun bir göstergesidir. Bu çalışmaların devamı ve sürdürülebilirliği çok önemlidir. Aksi halde gıda sektörü ürünleri konusunda ihracatımız önünde engeller ortaya çıkacaktır. 18 GIDA DERGİSİ Eylül 2013

18

19 Gıda Güvenliği ve Sertifikasyon Helal de rekor artış En son yapılan araştırmalara göre helal gıda pazarı 1,2 trilyon dolarlık büyüklüğe ulaşmış durumda. Avrupa da da pazarın hızla büyüdüğü ve standardların oluşturulması için hazırlıklara başlandığı belirtiliyor. Türkiye de ise helal gıda belgesi alan firma sayısı katlanarak artıyor. Dünyada ve Türkiye de helal gıda belgesinde çok büyük artışlar var. En son yapılan araştırmalara göre helal gıda pazarı 1,2 trilyon dolarlı büyüklüğe ulaşmış durumda. Avrupa da da pazarın hızla büyüdüğü ve standardların oluşturulması için hazırlıkların başladığı belirtiliyor. Türkiye nin en fazla gıda ihracatı yaptığı ülkelerin Ortadoğu olması firmaların yoğun olarak helal sertifikası almaya yöneltmiş durumda. Belgeye sahip olmak rekabette bir adım öne geçmek için bir koşul. Türk Standandları Enstitüsü Başkanı Hulusi Şentürk, iki yıl öncesine göre helal sertifikası almak için başvuran firma sayısının üç kat, verilen belge sayısının ise 23 kat arttığını söyledi. Şentürk, TSE nin 4 Temmuz 2011 tarihinden itibaren başladığı helal gıda belgelendirmesine yoğun bir ilgi söz konusu yılı sonu itibariyle 45 başvuru alınmışken; 2013 yılı ağustos ayı itibarıyla toplam başvuru sayısı 298 e ulaştı. Ağustos ayı itibarıyla verilen belge sayısı yılında 2011 yılına göre başvuran firma sayısı 3 kat, verilen belge sayısı ise 23 kat arttı dedi. HELAL TALEBİ TÜM SEKTÖRLERE YAYILIYOR Avrupa da helal gıda pazarının yıllık 15 milyar Euro olarak tahmin edildiğini dile getiren Şentürk, standart hazırlıklarının başlatıldığını söyledi. Şentürk sözlerine şöyle devam etti: Dünya üzerinde yaşayan yaklaşık 1,8 milyar Müslüman nüfusun helal gıda konusundaki hassasiyetleri gün geçtikçe artmakta, bunun da özellikle dış ticarette etkileri olmaktadır. Giderek büyüyen bu pazarda gerek Müslüman ülkelerin ithal ettiği ürünlerde ve gerekse Müslüman azınlığın yaşadığı diğer ülkelerde helal gıda belgeli ürünlere talebin oldukça fazla olduğu dikkate alındığında, helal belgelendirmenin önemi açıkça görülecektir. Ayrıca sadece helal gıdada değil; kozmetik, ambalaj, hizmet HULUSİ ŞENTÜRK TSE nin 4 Temmuz 2011 tarihinden itibaren başladığı helal gıda belgelendirmesine yoğun bir ilgi söz konusu. gibi diğer sektörlerde de her geçen gün helal hassasiyeti nedeniyle yeni ihtiyaçlar ortaya çıkmaktadır. En son yapılan araştırmalar dünyada Helal gıda pazarının 1,2 trilyon dolarlık bir büyüklüğe sahip olduğunu göstermektedir. Öte yandan yaklaşık 44 milyon Müslüman nüfusun olduğu Avrupa da da Helal Gıda standardı hazırlıkları başlatıldı. Bu hazırlıkları yapan kuruluş olan Avrupa Standart Teşkilatı-CEN, raporlarında Avrupa da helal gıda pazarının yıllık 15 milyar Euro olarak tahmin edildiğini ve bu rakamların hızlı bir büyüme eğilimi gösterdiğini belirtmektedir. Toplum olarak helal gıda tüketme kaygısı bulunmayan ve nüfusunun yüzde 99 u Müslüman olan ülkemizde son yıllarda dünyadaki gelişmelere paralel olarak bu konudaki hassasiyetlerde artış gözlenmekte, bu artış özellikle ihracat ürünlerinde dikkat çekmektedir. Belge almak için en fazla et-et ürünleri ve yağ sektöründen talep geldiğini dile getiren Şentürk, Sektörel bazda Türkiye gıda madde ve mamulleri ihracat rakamları incelendiğinde 2009 yılı için 10,8 milyar dolar olan toplam rakamının 2010 yılında 12,1 milyar dolara, 2011 yılında 17,87 milyar dolara, 2012 yılında ise 19,16 milyar dolara ulaştığı görülüyor. Son iki yıl içerisinde yaklaşık olarak yüzde 60 büyüyen bu pazarda ülkemiz tarafından gıda ihracatı yapılan ilk 4 ülke (Irak, S. Arabistan, Suriye, Endonezya) ve yine ilk 10 ülkeden 7 si Müslüman ülkelerdir. Bu ülkelerde helal gıda belgeli ürünlere olan talebin oldukça fazla olduğu dikkate alındığında bu konuda yapılacak olan belgelendirmenin önemi ortaya çıkmaktadır. TSE Helal Gıda Belgelendirmesi ne başladığı tarihten bu yana başta et ve et ürünleri olmak üzere 11 farklı ürün grubunda belge veriyor. Helal Gıda Uygunluk Belgesi müracaatlarını ürün gruplarına göre oransal olarak değerlendirdiğimizde dağılımı şu şekildedir: yüzde 37 et ve et ürünleri, yüzde 21 bitkisel ve hayvansal kökenli katı ve sıvı yağlar, yüzde 12 tahıl ve 20 GIDA DERGİSİ Eylül 2013

20 Gıda Güvenliği ve Sertifikasyon tahıl ürünleri, yüzde 7 süt ve süt ürünleri, yüzde 7 şeker ve şeker ürünleri, yüzde 4 meyveler, sebzeler ve bunların ürünleri, yüzde 4 gıda katkı maddeleri, yüzde 2 balık ve balık ürünleri, yüzde 1 meşrubat (alkolsüz içecekler), yüzde 1 yumurta ve yumurta ürünleri, yüzde 4 diğer ürünler diye konuştu. FİRMALAR NASIL BELGE ALIYOR? Şentürk, bir firmanın helal gıda belgesi almak için izlediği yolu şu şekilde aktardı: Türk Standardları Enstitüsü tarafından yürütülmekte olan helal gıda belgelendirme çalışmalarında İİT SMIIC GE- NERAL GUIDELINES ON HALAL FOOD (Helal Gıda Belgelendirme standardı) standardı ve Ürün Belgelendirme Merkezi Başkanlığınca hazırlanmış olan Helal Gıda Belgelendirme Yönergesi hükümleri esas alınmaktadır. Belgelendirme süreci Türk Standardları Enstitüsü nün web sayfasında ( Helal Belgelendirme ile ilgili yayınlanmış dokümanların başvuru sahibi firma tarafından doldurulması ile başlıyor. Resmi başvuru yapıldıktan sonra; Diyanet İşleri Başkanlığı ve TSE den konunun uzmanı en az iki kişiden oluşan İnceleme Heyeti tarafından üretim yerinde ilgili standarda göre gerçekleştirilen inceleme neticesinde, belgelendirme çalışmasının ilk aşaması tamamlanmaktadır. Daha sonra ürünlerden numune alınmakta ve laboratuvarlarımızda test edilmektedir. Gerek numune analiz raporları gerekse inceleme heyeti tarafından hazırlanan raporlar Diyanet İşleri Başkanlığından bir üyenin de bulunduğu 5 kişiden oluşan Helal Gıda Belgelendirme Komisyonu na öneri niteliğinde sunulur. Nihai belgelendirme kararı ise bu komisyon tarafından verilir. Komisyon çalışmalarında oy birliği esastır. Diyanet İşleri Başkanlığı mensubu üyenin katılmaması durumunda hiçbir karar alınamaz. Belge almaya hak kazanan kuruluş ile yapılan sözleşmeye istinaden geçerlilik süresi 1 yıl olan Helal Gıda Uygunluk Belgesi düzenlenmektedir. Kuruluşta yılda en az iki kez habersiz olmak üzere ara kontroller yapılır. HELAL SERTİFİKADA ŞARTLAR NASIL OLUŞTURULDU? Şentürk, daha önce sadece et için geçerli olan helal şartının neredeyse tüm gıda ürünleri için aranması ve bunun sertifikayla belgelenmesi sürecini şu şekilde aktardı: Helal terimi uluslararası The Codex Alimentarius Komisyonu tarafından 1997 de kullanılmaya başlandı. Türkiye, 2007 yılında, Helal Gıda Belgesi nin, İslam ülkeleri tarafından hazırlanan standardlar doğrultusunda verilmesini sağlamak üzere İslam Konferansı Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi-İSEDAK bünyesinde girişimde bulundu. İSEDAK ın 2007 yılında yapılan 23. toplantısında, İslam İşbirliği Teşkilatı-İİT üyesi tüm ülkeler için geçerli olacak bir Helal Gıda Standardı hazırlanması için teklif verilerek başlatılan bu girişim sonucu 2009 yılında üç temel doküman oluşturuldu. Helal Gıda Standardı Belgelendirme Yapacak Kuruluşlarda aranan şartlar, Akreditasyon Teşkilatı. Bu temel dokümanların uygulama çalışmalarının, 2010 yılında kurulan İslam Ülkeleri Standardlar ve Metroloji Enstitüsü-SMIIC tarafından yürütülmesi kararlaştırıldı. Bu doğrultuda 8 Ocak 2011 tarihlerinde İstanbul da yapılan I. SMIIC Yönetim Kurulu Toplantısında, İSEDAK Faaliyetleri kapsamında yürütülen İKT Helal Gıda Standardları çalışmalarının SMIIC e bağlı organlarca yürütülmesi kararı alındı. SMIIC in Mayıs 2011 tarihlerinde 33 İslam ülkesinin katılımıyla Kamerun da gerçekleştirilen SMIIC Teknik Komite Toplantısında Helal Gıda alanındaki 3 standart kabul edilerek, yürürlüğe girdi. SMIlC Teknik Komite Toplantısı nda TSE nin helal gıda sertifikası vermesi de onaylandı. TSE, bu gelişmenin ardından Helal Gıda Belgelendirmesi ne 4 Temmuz 2011 tarihinden itibaren başladı. Helal Gıda Belgelendirmesi ile ülkemiz, dünyada Malezya ve ABD den sonra Helal Gıda sertifikası veren üçüncü ülke oldu. GIDA DERGİSİ Eylül