Geleneksel Ve Modern Yönteme Göre Ağın Leblebisi Üretimi

Transkript

1 Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 5, No: 1, 2010 (57-65) Electronic Journal of Food Technologies Vol: 5, No: 1, 2010 (57-65) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR e-issn: Derleme (Review) Işıl GÜRSUL, Ali BATU Tunceli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü Tunceli Özet Hammaddesi nohut olan leblebi, nohudun farklı sıcaklıklarda kavrulmasıyla elde edilen bir kuruyemiş çeşididir. Üretilmesinde uygulanan prosesler ve işlem süresi dikkate alındığında üretimi çok zor olan leblebi, başta protein ve karbonhidrat olmak üzere besin öğeleri açısından zengin bir içeriğe sahiptir. Hem tuzlu hem tatlı çeşitlerinin yanı sıra piyasada baharatlarla ve kaplamalarla işlenmiş leblebi çeşitleri de yer almaktadır. Bununla birlikte proses aşamaları göz önünde bulundurulduğunda, leblebinin tüm çeşitleri için temizleme, sınıflandırma, tavlama, haşlama, dinlendirme, kavurma işlemleri uygulanmaktadır. Ülkemizde en çok tüketilen leblebi çeşitleri, sarı leblebi ve beyaz leblebidir. Bununla birlikte leblebicilik her ne kadar Çorum ve Kütahya bölgeleri ile adını duyursa da Elazığ ın Ağın ilçesinden adını alan ve Elazığ da yaygın olarak üretilen ve bölgede Ağın Leblebisi olarak bilinen leblebi de ülkemizde son yıllarda yaygınlaşmaya başlamıştır. Ağın leblebisi, beyaz leblebi ve sarı leblebi ortası bir sertliğe sahip olup kendine özgü bir tada ve aromaya sahiptir. Ağın leblebisi üretimi genellikle evlerde sonbaharda geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır. Bu makalede ise sarı leblebi, beyaz leblebi üretiminin yanında klasik ve modern yönteme göre Ağın Leblebisi üretim tekniği belirtilerek bu üç ürünün üretim yöntemleri üzerinde durulmuştur. Anahtar Kelimeler: Ağın leblebisi, sarı leblebi, beyaz leblebi Abstract Production of Ağin Chickpea Produced in Modern and Traditional Methods Leblebi, which has a raw material that is chickpea, is a kind of dried fruit that is roasted in different temperatures. Production of leblebi is very difficult when it is considering the both processing steps and the time for production, and it has a very high nutrient content especially protein and carbohydrate. In addition to leblebi s both briny and sweet varieties, there are leblebi s with spices and coated in markets. Furthermore, considering the process steps, cleaning, grading, roasting, boiling, resting processing is carried for all kind of leblebi. The most consumed leblebi s kinds in Turkey are yellow and white roasted chickpea. Although roasted chickpea has known in Turkey with Çorum and Kütahya, Ağın Leblebisi, which is produced by Ağın s people in Elazığ, started to become widespread in Turkey within last decade. Ağın leblebisi has a firmness between white chickpea and yellow chickpea. Ağın Leblebisi is generally produced by traditional methods at homes in autumn. In this paper, in addition to production of yellow and white roasted chickpea, the production of Ağın Leblebisi according to the traditional and modern methods is indicated and those three roasted chickpeas production methods are going to be explained. Key words: Agın roasted chickpea, roasted chickpea, white chickpea 1.GİRİŞ Leblebinin hammaddesi olan nohut, Leguminosae familyası, Cicer arietinum L. cinsindendir [1]. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü verilerine göre en çok nohut yetiştiren ülkeler Asya da Türkiye, Hindistan, Pakistan, Afrika da Etiyopya, Amerika Birleşik Devletlerinde California ve Meksika dır. Nohudun gıda sanayinde bir çok amaçlı kullanılırken en önemli kullanım alanlarından birisi de leblebi imalatında hammadde olarak kullanılmasıdır. Leblebi, Türkiyede ve bazı Ortadoğu ülkelerinde nohuttan üretilen geleneksel bir çerez çeşididir. Leblebinin, sarı ve beyaz leblebi başta Bu makaleye atıf yapmak için Gürsul,I, Batu, A, Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi 2010, 5(1) How to cite this article Gürsul,I, Batu, A, Production of Ağin Chickpea Produced in Modern and Traditional Methods Electronic Journal of Food Technologies, 2010, 5(1) 57-65

2 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) olmak üzere, şekerli, baharatlı ve aromalı birçok çeşidi üretilmektedir li yıllarda yapılan bir araştırmaya göre Ülkemizde üretilen nohudun %20 si leblebi yapımında kullanılmaktadır [2]. Ancak son yıllarda bu oran biraz daha artmıştır. Leblebi üretimi yaygın olarak beyaz ve sarı leblebi olarak iki şekilde yapılmaktadır. Her bir ürünün değişik üretim aşamaları vardır. Sarı leblebi üretiminde; kabuğu kolayca soyulabilen kalın kabuklu çeşitler, beyaz leblebi üretiminde ise kabuğu soyulmayan ince kabuklu çeşitler tercih edilmektedir [3]. Yaygın olarak üretilen leblebi çeşitleri; kaplama leblebi, şekerli leblebi, biberli leblebi, tuzlu leblebi olarak sınıflandırılabilmektedir. Ayrıca bunlara ek olarak beyaz leblebi üretiminde ise kullanılan nohudun kendi yapısından kaynaklanan beyazlaşma ortaya çıkar [3]. Bazı üreticiler bu beyazlığı daha keskin elde etmek için titanyum dioksit kullanmaktadır. Titanyum dioksitin herhangi bir zararı tespit edilmemesinin yanı sıra Türk Gıda Kodeksi de bu katkı maddesinin kullanımına herhangi bir limit koymamıştır. Yüksek besin içeriği ile vücuda sağladığı faydalarının yanı sıra hammaddesinin ekim ve elde edilmesinin kolaylığına rağmen günümüzde leblebi üretimi çoğunlukla geleneksel olup endüstriyel üretimi küçük ölçekli işletmelerle sürdürülmektedir. Bununla birlikte leblebi üretimi ve kalitesine yönelik bilimsel çalışmalar ise çok sınırlıdır. Bu derlemede leblebi tanımı yapılıp sarı ve beyaz leblebi çeşitlerinin üretimi incelenmesinin ardından Ağın leblebisi üretimi üzerinde durulacaktır. 1. Hammadde Leblebinin hammaddesi nohuttur. Nohut, kuru tarım alanlarında, özellikle nadas alanlarının değerlendirilmesinde önemli bir yere sahiptir. Pek çok bitki ile ekim nöbetine giren nohut oldukça derine inebilen kökleri, gövde ve yapraklarını koruyan tüyleri sayesinde iklim istekleri bakımından, mercimekten sonra kurağa, sıcağa ve kirece en fazla dayanıklı yemeklik baklagildir. Bu sebeple diğer bitkilerin zarar gördüğü iklimlerde de yetiştirilebilmektedir. Nohudun yetişmesi için optimum sıcaklık 18-26ºC dir [3]. Nohut karbonhidrat, protein, mineral madde ve vitamin içerikleri bakımından zengin olduğundan insanların beslenmesinde çok önemli bir yere sahiptir. Nohut tanesinin rengi, tanenin kimyasal bileşimi hakkında kabaca fikir vermektedir. Tane rengi koyulaştıkça kabuk oranının artması ile birlikte selüloz içeriği de artmakta, su alımı azalmakta, protein oranı da yükselmektedir. Açık renkli taneye sahip nohutların protein içerikleri daha azdır [4; 5]. Nohudun, vücudu kuvvetlendirdiği, beyinsel ve zihinsel yorgunluğu giderdiği, iştah açtığı, mideyi kuvvetlendirdiği, bağırsakları yumuşattığı ve bol idrar söktürdüğü bilinmektedir [6]. Ayrıca anne sütünü arttırır, cinsel isteği ve gücü arttırır, sesi açar ve öksürüğü keser. Bununla birlikte östrojen hormonunu dengeleyici etkisi ile özellikle menopoz döneminde faydalıdır. Jambunathan ve ark [7] Hindistan da yaptığı araştırmada diyetlerinde devamlı nohut tüketenlerin serum kolesterol değerlerini düşük ve kalp hastalıklarına yakalanma olasılıklarının tüketmeyenlere oranla daha az olduğunu tespit etmişlerdir. Williams ve ark [8] ise yemeklik tane baklagillerin şişmanlık, kalp damar hastalıkları, hipertansiyon, şeker ve kanser oluşumunu önlediğini belirtmişlerdir. Geleneksel olarak nohuttan ürün eldesinde hazırlama ve işleme metotları çok çeşitlidir. Bunlar fermantasyon, dekortikasyon, öğütme, haşlama, kızartma, buğulama, kavurma gibi işlemlerdir ki bunların arasında en popüler olanı kavurma işlemi kullanılarak üretilen leblebidir [9]. Leblebi üretimine elverişli nohutlar dolgun, iri, yuvarlak, yüzü düz olanlardır. Bunlardan erken hasat edilenler iyi tava geldiğinden tercih edilmektedir. Leblebi üretiminde kullanılacak nohutların belirli özelliklere sahip olması gerekir. Bunlar şekil, büyüklük, renk ve hasat zamanıdır. Nohutların şekil, büyüklük ve rengi cinse bağlı olarak değişir. Nohutların hasat zamanı tavlama işlemini ve son ürün kalitesini etkiler. Leblebi üretiminde nohutların temizlenmesi ve boyuta göre sınıflandırılmaları gereklidir. Yabancı maddeler; kırık, tam gelişmemiş, bozulmuş nohutlar ayrılarak kalite ve verim arttırılır [3]. Türk Standartlarına göre leblebilik nohutların (kaba nohut, kuşbaşı nohut; renkleri daha 58

3 Gürsul, I., Batu, A. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) çok koyuca kırmızımsı sarıdır. Şekilleri kuşbaşını andırır. Daha çok yuvarlağımsı ve orta iriliktedir. Bu geniş ve derin kısmı tane buruncuğunun hemen altındaki kısma rastlar. Dip tarafta ikiye bölünmesi pek belirli değildir. Kabuğu oldukça kalın ve az kırışıklıdır. Bu yüzden de kabuk taneden oldukça kolay ayrılır. Buruncuğu orta boyda ve çengel şeklinde kıvrıktır [10]. 2. Leblebi Leblebinin tarihi yaklaşık 1000 yıl öncesine dayanmaktadır. Türkiye de leblebi Osmanlı İmparatorluğu zamanından bu yana tüketilmektedir [9]. Leblebi kelimesi Farsça da kavrulmuş nohut anlamında gelen leblebû kelimesinden dilimize yerleşmiştir [3]. Şekil 1. Leblebi sınıflama ve tavlama makineleri Genel olarak leblebinin yapımı ise şu şekildedir: Nohut; taş, toprak, çöp gibi artıklardan kurtulması için kalburdan geçirilir ve gerekirse ayıklama işlemine tabii tutulur. Eleme ve ayıklama işlemi yapıldıktan sonra, el eleği ile veya sınıflama makinelerinden geçirilerek nohut boylarına göre ayrımı yapılarak sınıflandırılır. Tavlama denilen birinci kavurmadan sonra (Şekil 1), sıcak olarak naylon olmayan çuvallara konularak iki gün dinlendirilir. Bu sürede birbirini pişirir. İkinci kavurma yapılarak yine çuvallarda iki gün daha bekletildikten sonra kuru bir yere serilerek gün nohut dinlendirmeye bırakılır. Bu dinlendirme sırası az olursa, nohut leblebi olunca lezzetsiz olur. Birinci tavlamada yeterli şekilde kavrulmayan nohut son kavrulmada bölünerek kırığı çok olur. Bu kırık nohut tekrar kavrularak kırık leblebi olarak satılır. Son tavlamada, bir teneke nohut alınarak üzerine bir miktar su serpilerek çuvala konulur [11]. Nemlendirilmiş nohut çuvalda bir gün bekler ve üçüncü kez kavrulur. Bu kavurmada nohudun kabukları soyulur ve buna tek kavurma leblebi denilir. Bir veya iki gün sonra istek ve satışa göre bu leblebi yeniden kavrularak tam leblebi olur ve yenilecek kıvama gelir [12]. Ülkemizde farklı çeşit leblebi üretimi olsa da piyasada en çok tercih edilen leblebi çeşitleri sarı leblebi ve beyaz leblebidir. Bu sebeple aşağıda bu iki leblebi türüne değinilmiştir. 3.1.Sarı leblebi Sarı leblebi üretimi aşağıda Şekil 3 de verilmiştir. Uygulanan ısıl işlemler ve dinlendirmeler sonucunda tanenin kabuk atması ve fizikokimyasal olaylar sonucu tadın gelişmesi sağlanır [13]. İki ya da gerekirse üç kez ısıtma ve dinlendirme işlemlerinden geçen leblebiye tek kavrulmuş leblebi denir. Bu durumda kabuk taneden ayrılmış ve tanenin rengi sarıya dönmüştür. Leblebi tek kavrulmuş durumdayken tüketime sunulacak noktalara gönderilir. Tüketileceği zaman son bir kavurma işlemiyle leblebi tanelerinin üzerinde siyah beneklerin oluşması sağlanır (Şekil 2). Kavrulma işlemi esnasında besin değeri açısından tane üzerinde siyahlaşmanın fazla olmaması gerekir [2; 14]. 59

4 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) Şekil 2. Sarı Leblebi resimleri Hammadde (Nohut) Temizleme - Sınıflandırma 1.Tavlama ( 100ºC de 5 8 dk veya 70-80ºC de dk) (Telis çuvallarda saat veya 2 gün ve tahta yüzeyde 2-10 gün) 2.Tavlama ( 100ºC de 5 8 dk veya 70-80ºC de dk) (Telis çuvallarda saat veya 2 gün ve tahta yüzeyde 4-10 gün) 3.Tavlama (70-80ºC de 5 dk) (Telis çuvallarda saat veya 2 gün ve tahta yüzeyde gün) Islatma (10-13% nem düzeyi) (Telis çuvallarda veya tahta tankta saat) Eleme 1. Kavurma ( Ön ısıl işlem: ºC de 1-2 dk) ve (Kavurma: ºC de 6-7 dk) 2. Kavurma ( ºC de 3-4 dk) SARI LEBLEBİ Şekil 3. Sarı Leblebi Üretim Akım Şeması [9]. 60

5 Gürsul, I., Batu, A. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) Beyaz Leblebi Beyaz leblebi kabuğu soyulmadan üretilen bir leblebi çeşididir (Şekil 4). Beyaz leblebi üretiminde ilk önce, işletmeye gelen nohutlar sınıflandırılır. Sınıflandırmada yeşil, küçük, kırık, hastalıklı taneler ayrılır. Ayrıca nohutların boylarına göre sınıflandırılmasıyla haşlama işlemi ile sıcaklığın homojen dağılması sağlanmış olur. Nohutlar; içinde tuz, sodyum bikarbonat ve titan dioksit bulunan kaynayan çözeltiye daldırılarak haşlama yapılır. Bu aşama yaklaşık saniye sürmektedir. Daha sonra, yaklaşık 2 saat dinlendirilir (Şekil 5). sonunda içinde kum ve tuz bulunan döner tamburda yaklaşık 160 C de kavurma işlemine tabi tutulur [3]. Şekil 4. Beyaz Leblebi resimleri Kavurma işlemi sırasında çatırdama seslerinin başlamasıyla birlikte leblebilerin kavrulma işlemi 2 dakika içinde sona erdirilir. Kavurma işleminin uzun tutulması nohudun sertleşmesine neden olur. Kavrulan leblebiler çuvallar üzerinde 4-5 saat dinlendirilir. sırasında beyaz leblebilerin sertleşmemesi için rutubetini koruyacağı hava akımının az olduğu yerlerde bekletilmelidir [3]. Hammadde (Nohut) Temizleme - Sınıflandırma Haşlama (Haşlama sıcaklığında ve haşlama çözeltisinde 1-2 dk) 1. (Telis çuvallarda veya tahta tankta 3 saat) Kavurma (Yemeklik tuz ile birlikte 120 ºC de dk) 2. (Telis çuvallarda 24 saat) BEYAZ LEBLEBİ Şekil 5. Beyaz Leblebi Üretim Akım Şeması [9]. 61

6 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) Ağın Leblebisi Leblebi tüketiminde, Çorum, Kütahya ve diğer bazı bölgelerde üretilen sarı ve beyaz leblebi tüketimi son derece yaygındır. Ancak bu gün üretimi Elazığ merkezli olan sarı ve beyaz leblebinin yanında bu bölgede yaygın olarak tüketilen bir başka leblebi çeşidi daha mevcuttur. Şekil 6. Ağın Leblebisi resimleri Elazığ ve civar illerde çok iyi bilinen bu leblebinin adı Ağın Leblebisi dir (Şekil 6). Elazığ ın Ağın ilçesinde yıllar önce üretilmeye başlanmış ve giderek Elazığ il merkezi ve diğer bazı ilçelerinde de üretimi yaygınlaşmış olan Ağın Leblebisi beyaz leblebi ve sarı leblebinin ortası bir sert tekstüre ve ayrıca kendine has tad, koku ve gevrekliğe sahiptir. Ağın leblebisi klasik olarak genellikle Sonbahar aylarında yapılır. Evin dışında müsait bir yerde iki ocak kurulur (Şekil 7). Leblebi yapımı için gerekli olan; Leblebi sacı, tencere, elek, kürek, telis, odun, çırpı, nohut, küllü su ve tuz hazırlanır. Külün meşe külü olması tercih edilir [15]. Ocaklar yakıldıktan sonra ocağın birinde sacın üzerine konan kum kızdırılır. Kumun ince olması gerekir. Bunun için Bademli Köyü yakınlarındaki mağaradan çıkan kum temin edilir. Diğer ocakta ise tencerede kaynayan küllü suya nohut dökülür, üzerine tuz ilave edildikten sonra nohudun suyunu çekene kadar kaynaması beklenir. Nohut tencereyle ocaktan alınarak, o anda birinci ocakta sac üzerinde kızdırılmış olan kumun üzerine dökülür ve kum sürekli olarak kürekle nohut kızarıncaya kadar karıştırılır, bundan sonra sac ocaktan alınarak eleğin üzerine dökülür. Böylece kum nohuttan ayrılmış olur. Eleğin altında kalan kum tekrar sacın üzerine alınır. Leblebi ise telis çuvallara konularak ovulur ve kabukları ayrılır. Yukarıda sıralamış olduğumuz işlemler, nohut bitinceye kadar defalarca tekrarlanır [16]. Şekil 7. Geleneksel yönteme göre saç üzerinde kızgın kum içinde ağın leblebisi pişirme. Bu üretim yöntemi tamamen geleneksel olup bu yöntemde oluşan kalite kayıplarını, yetersiz hijyenik koşulları, düşük üretim kapasitesini, işçilikten kaynaklı hataları ve bundan dolayı oluşan verim kaybını modern teknikler kullanarak iyileştirmek mümkündür. Modern tekniklerle Ağın Leblebisi üretimi proses akış şeması Şekil 8 de verilmiştir. 62

7 Gürsul, I., Batu, A. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) Hammadde Temini Eleme-Sınıflandırma Haşlama Pişirme Soğutma Kabuk Soyma Eleme Paketleme AĞIN LEBLEBİSİ Şekil 8. Ağın Leblebisi Üretim Akım Şeması Şekil 8 de verildiği gibi hammadde sağlanmasında nohut seçimi son ürünün kalitesini en çok etkileyen unsurdur. Ağın Leblebisi için seçilen nohutlar tüylü nohut adıyla bilinen kalın kabuklu nohutlardır. Kalın kabuklu nohut seçilmesinin sebebi ise prosesin kabuk soyma aşamasında kalın kabuklu nohutlarda kabuğun daha kolay soyulabilmesidir. Nohutlar üretime girmeden önce sınıflandırılır. Bu sınıflandırma, nohutların büyüklüğüne ve kırık olup olmamasına göre yapılır. Bu da leblebi elde edildikten sonra ve paketlenmeden önce kalite sınıflandırma işlemine yardımcı olmaktadır. Sınıflandırılan nohutlar kaynamakta olan karbonatlı suya daldırma suretiyle haşlanır. Geleneksel yöntemde küllü su, modern yöntemde ise karbonatlı su kullanımının amacı ise leblebi elde edilmesinde istenilen gevrekliği kazanabilmenin ve kaynamanın daha hızlı olmasının sağlanmasıdır. Burada önem verilen nokta nohudun merkezinin haşlanmamasını sağlamaktır. Aksi takdirde istenilen sertlik sağlanamaz ve leblebi oluşumu mümkün olmaz. Bunun için de yaklaşık 15 dakika haşlama yapılmaktadır. Haşlamadan sonra nohutlar dinlendirme tanklarına alınarak dinlendirme yapılır. Haşlanmış nohudun gevrekliğinin kazanılması ve pişirmede dağılmaması için dinlendirme yapılmaktadır. 63

8 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) Şekil 9. Ağın leblebisi pişirme tankı süresi ise nohudun kalitesine göre ve verilen reçeteye göre değişmekle birlikte 30 dakika süre ideal olarak saptanmıştır. Dinlendirilen nohutlar karıştırmalı döner kazanlarda kızdırılan kumda pişirme işlemine tabi tutulmaktadır (Şekil 7 ve 9). Ağın leblebisinin karakteristik tadını aldığı proses aşaması bu aşamadır. Burada kullanılan kum özel bir kum olup Ağın ilçesinin Bademli Köyü yakınlarından temin edilmektedir. Bu kum beyaz ve çok ince tanelidir. Pişirme sırasında kumun sıcaklığı 200 ile 400ºC arasında değişmektedir ve bundan dolayı nohutların dış çeperinin yanmaması için 10 ile 15 dakika süre ile pişirme yapılmaktadır. Bu işlemin ardından yaklaşık olarak bir gün süre ile oda sıcaklığında soğutma işlemi yapılmaktadır. Soğuyup karakteristik tadını alan nohutlar çarpma sureti ile kabuk soyma işlemine tabi tutulur. Kabuklar soyulduktan sonra artık leblebiler selektörde temizlenip eleklerde boyutlarına göre sınıflandırılır (Şekil 1). Burada en iri leblebi en yüksek kalite olarak sınıflandırılır ve Duble olarak adlandırılır. Son olarak paketleme işleminde sonra iyi bir depolama yapılmalıdır. Böylece geleneksel yöntem modernize edilmiş olur. Ayrıca paketlemede kullanılacak olan ambalaj malzemelerinin özellikleri çok önemli olup nem geçirmez ve yırtılmaz özelliklere sahip olmalıdır. KAYNAKLAR 1. Ladizinsky, G., Adler,A., The Origin Of Chickpea Cicer Arietinum L. Euphytica, 25, Bilgir, B., Türk Leblebilerinin Yapılışı ve Bileşimi Üzerinde Araştırmalar. 96 s. Doçentlik Tezi, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi, İzmir. 3. Sağlam H., Farklı Kavurma Sıcaklık ve Sürelerinin Leblebilerin Kalitesi Üzerine Etkisinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Isparta. 4. Gülümser,A., Nohutun Hasattan Sonra Değerlendirilmesi ve Leblebi Yapımı, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 3 (2):

9 Gürsul, I., Batu, A. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (1) Kobas, T Leblebi Sektör Araştırması. AB ve Uluslararası İşbirliği Şubesi Anonim, Jambunathan, R., H.L. Blain, K.H. Dhindsa, L.A. Hussein, K. Kogure, L. Li-Juan and M.M.Youssef, Diversifying Use of Cool Season Food Legumes Through Processing. In: Expanding the Production and Use of Cool Season Food Legumes, Muehlbauer, F.J. and W.J. Kaiser (Eds.). Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, The Netherlands, pp: Williams, M.J Growth characteristics of rhizoma peanut and nitrogen-fertilized bahiagrass swards. Agron. J. 86: Coşkuner, Y., Karababa, E., Leblebi: A Roasted Chickpea Product as a Traditional Turkish Snack Food. Food Reviews International, 20, pp Anonim, Türk Standartları Enstitüsü. Nohut. TS Anonim, Leblebicilik. Kula Belediyesi Mistepe, M. U Sarıkız, Nohut Türküsü, Zile Leblebisi Kaur, M., Singh,N., Singh, S.N., Physicochemical, Cooking, Textural and Roasting Characteristics of Chickpea (Cicer arietinum L.) Cultivars. Journal of Food Engineering, 69, Şahmurat, F. ve Turhan, M.?. Nohut ve Sarı Leblebinin Adsorpsiyon İzotermlerinin Belirlenmesi Anonim, Ağın Leblebisi Anonim, Ağın leblebisi ve yapılışı. 65