(l) BARKoD Unnril TEKNIKLERi. BARKOD TEKNOLOJISi. * OCR (Optik Y0ntemle Karakterlerin Tanrnmasr). Arg. Giir. Erhan AKYAZI MARMARA [nqivsnsirssi

Transkript

1 Marmara lletisim Dergisi, Sayt:7, Temmuzlgg4 BARKOD TEKNOLOJISi BARKoD Unnril TEKNIKLERi Arg. Giir. Erhan AKYAZI MARMARA [nqivsnsirssi iletiqim Faklttesi Ttirkiye son yrllarda bir barkod ve Auto ID (Automatic Identifrcation) rtizgarrnrn igerisinde bulunmaktadr. otomatik ranrmlama anlamrna selen Auto Identificarion'un agrklamasr qu gekitdedir: verilerin geqitli yonterilerle kimliklendirilmesi ve kimliklendirilen bu verilerin harasu ve siiratli bir qekilde bilgisayar ortamrna akrarilmasmr sallayan teknolojilerin genel bir ianrmrdrr. Halen yaygrn olarak kullanrlan Auro ID teknolojileri gu qekildedir: (l) * Barkod, x MICR (Manyetik Mtirekkeple yazrlmrg Karakterlerin Tanmmasr), * OCR (Optik Y0ntemle Karakterlerin Tanrnmasr). x RF/ID (Radyo Dalgalan ile Tanrma), * RF/DC (Radyo Dalgalan ile Veri iletigimi), * Artificial Vision (Yapay Algrtama), * Voice Recognirion (Ses ile Algrlama), x Sistem Entegrasyonu. (2) Yuka'da sayrlan teknolojilerden giiniimiizde yaygn ve en gok kullanrlan barkod teknolojisidir. Barkod teknolojisinin diler teknolojilere gcire kullanilma payr 1992 yrh itibariyle vo60 &r. (3) Barkod veya difer adryla Qizgi Kod giinliik hayatrmrzda birgok iinintin iizerinde srk srk kargrlagtrlrmrz siyah gubuk ve beyaz boqluklardan olugan gekle verilen addrr. Az cince verilen vo60 hk kullanrlma payrnrn dilerlerine g6re yiiksek olugunun sebebi, diger teknolojilere oranla kolay ve ucuz ijretilir olmasr ve hata oranlarrnn daha diiqiik olmasrdrr. 145

2 Barkod iizerine qahqmalar 1950'li ylllara kadar gitmektedir' Teknoloiive olan htivac, ren iiter;de nakledilen eqya ve araelann seyahat esnasrnda 'i,irl tonttotine Ouy"rlan gereksinimden doemuqtur' Bu. konudaki ilk ara$trlrrufu.r i." nao i.i.li biitrenyolu qirketi ballatmrqtr' llk 96aim rse Syiviana islmtl Uir ifmadan gelmiltir. Getirilen 96ziim bu giinkti OCR (Optik Yilntemlerle Kuakter Tanima) ieknolojisidir' Ardlndan1968'de Computer Identics Corporotion girketi bu telnolojiyi geli$tirmek istemig ve kullan an gizggin durta Uasiiormasl ve her tiirlii kallda bas abilmesi iizerinde durrnugil nu Oiiqunce Uu giinkii modem barkod tekrolojisinin baqlangrcl saydmaktadr. (4) Otomatik Tanrmlama ve Veri Toplana Fknolojileri olarak adland l- lan sistemlerden giinluk hayatfi[zda en gok kargtlaqrtan barkod teknolojisidir. Barkod tekn;lojisinin genel kullanrm alanlafl qu lekildedir: Siipermarketler: Temel tiiketim malzemeleri iizerlerinde bulunan barkod gizgilai vaslta$yla satl$ noktasrndaki terminale tanltllarak fiyatlarl ue,tot t ilrttl oloma sraslnda ana bilgisayara iqlenebilmektedir' Ayrlca bu mallann-uzerinde bulunan bir balka OT^r'T teknolojisi olan Radio Frequency Tag'teri ile hrrs1zhklar onlenebilmektedir' Fabrikalar: Igqilerin girig grkrq saatlerinin kontrolii' mesai.saatleri' izinler ve bunlafln deferlendirilrnesi sonucu maaq ayarlamalart bilgisayar uasrtastyta yapttatitmjsi barkod ile miimhindijr aynca binanln ge$itli yerlerinoe Uutunacat uatkod etiketlerinin kontrol edilmesi giivenlik sistemlerine yardlmcr olurken, ta$yrcl bantlar iizerinden geqen iirti er iizerindeki etiketierin okunmast stok i$lemeni otomasyona dokebilmehedir' SatU Otomasyonu: SatlE nokularlndaki elemanlann ellerindeki okulucularia sa[sl yapllan tiriinu bilgisayara nnltmasl ve yazlcldan faturaslnr basarak tahsilatrnl yapmasl yine barkod ile yaprlabilmektedir' Bagaj ve Yolcu Takibi: Barkod yeni uygulama alanlarlnln iqedsinde ucak bilegine konacak barkodlann okuyrcular vaslta$yla lanlnmas1 ve bagajlan iizerine barkod etiketlerinin yaprltlnlmasl vardr' Otoyollar: Otoyollalda a.rag tizeindeki etiketler otomatik olarak tanf narak iiffet araq sahibinin banka hesabrndan dugiilebilmektedir' (5) Giiniimiizde en 9ok kullanllan barkod geqitleri 9u Sekildedir' 146

3 EANruPC (European Article Numbering / Uniform products Code): Genellikle marketlerde, eczanelerde rastladrlrmz toplu tiiketim maddeleri igin kullanilan bir kodlama gegididir. EAN adrndan da anlagrlacalr izere Avrupa'daki iireticilerin kullandrlr bir sistemdir. Upc ise aynr sistemin Amerika'daki iireticiler taraflndan kullanrlan ismidir. Interleaved 2/5: Genellikle endilstriyel ortamlarda hareketi izlenmek istenen i.iriinlerin kimliklendirilmesinde kullanrlrr. Bu kodlama sistemr ile sadece numerik olarak kodlamak mtimhindiir. code 39 Bu barkod ttirii ile numerik ve alfanumerik karakterler kodlanabilmektedir. Bir iirerim harrrnda kullanrlabileceli gibi bir kiitiiphanede kitaplann ve iiyelerin kodlanmasrnda kullanrlabilir. Codabar Alrhkh olarak salhk sektdriinde kullanrlrr. Bu kodlama sistemi ile sadece numerik karakterler kodlanabilmektedir. Code 12& Numerik ve alfanumerik karakterlerin kodlanabildili bu sistem yaygrn olarak endiistriyel ortamlarda kullanrlr. (6) Yukanda gegitleri verilen barkod tiirlerinden ahgverig sektoriinde her giin karylagtrlrmrz iiriinlerin iizerinde bulunan EANAlpc barkod tiirii iizerinde numaralann anlamlan $ekil; 1'de verilmiqtir. Barkod sembolleri temelde iki teknik ile iiretilmektedir. 1) Matbaa Baskrsr - Master Film teknifi ve Etiketleme 2) Barkod'lu Etiket Yazrcrlan TekniEi Master Film Teknilt Temel riiketim maddelerinin tizerinde bulunan EAN/IJPC barkod tiiriiniin baskrsrnda kullanrlan bir tekniktir. Master Film Teknilinin bu tiirde kullanrlrnasrrun sebebi aynr dzellife sahip binlerce iirtiniin birden iiretilmesidir. Qiinkii aynr Ozellile sahip bu tiri.inlere aynr eriketin lurulmasl zaman ve otomasyon agrsrndan gerekli goriilmii$tiir. Master Film Teknigi adrnda anlaqrlacagr iizere barkod qeklinden ahnan bir filmin baskr sistemine gclre master olarak kullarulmasr ile gergekleqtirilen bir baskr reknieidir. Barkod'lu Etiketleme Tekni[i: Bu teknik genelde giinliik hayatta t4'7

4 ilil1ruill[ ll[tilfll UIKE (2 Hane) Firma Kodu Urmfodu (5 Hane) (5 Hane) --)> 8i:1il?iytii Kodu (3 Hane) Firma Kodu (4 Hane) Kodu i5 Hane). $ekil;i Kontrol Rakamt (1 Hane) ---> Aralannda I urklye Yunanistan, Yugoslalya'nln da bulunduiu az firma iiyesi olan iilkeler iqin. (Tiirkiye iqin iilke kodu 859'dur). pek fazla kargrlaqrlmayan ancak her gittili yere balkodlu bir ambalajla dolaian tiriinler lzerinde kullanrll, Ornefiin: bazt hammaddeler (kagtt, kumag uu.) ur rekstil iirtinieri (t-shirt vb.). Mallann iiretim ve sevkiyat a$amalannda kontrol edilmesinde kullanrlacak olan bu etiketlerin dinamilinden dolayt bas1m teknigi olarak matbaa baskr tekniei kullantlamamaktadrr' Bu durumda iirtinlerin iizerinde barkod'lu etiketler kullanrlmaktadrr. Barkod'lu etiketleme teknifi a& altrnda bulunan yazrc:ilr ve bu yazlcllai baqhfr altrnda her bir -' ya cryaait Olan baskr teknikleri gu gekildedir: LaserYazlcllar:Masaiistiiyayrnctlrkprogramlarlilemiikemmel ulumlulukta gah$an ve her tiidii ya?r ve graflein laser tgtk yardlml ile etiket v; kaglr iizerine glkafildrgl bu yazrctlar dpi (Dots Per Inch) 90- ziinijrliikre sonuqlar verebilmektedir. Qok iyi sonugiar elde edilebilen bu ya- 148

5 zlararda dikkat edilmesi gereken husus, yazrcrnrn kalrt besleme haznelennin ve tamburlannrn gok hassas olmasr nedeniyle kullanrlacak etiketin (crnsinden dolayr) bu mekanizmalara yaplgma$ olasrhfrdrr. Miirekkep Pilskiirtmeti yazrcrran Bu teknik, yazrcr piyasasrnda ink-jet teknifi adryla da anrlmaktadrr. Teknige g6re yazrcr kafa tiriin iizerine hava yardrmryla ptiskiirtme yolu ile barkod etiketini grkarmaktadrr. Q0ziiniirliigti laser yazrcrlara oranla daha dii$iikritu (120 dpi). Isl Yollu Yazrcrlar: Bu yazrcrlar rsr (Termal) yolla degigen ve kararan bir cins kagrt iizerine baskr yapmaya elveriglidir. Makinenin baskryr gergeklegtiren yazrcr kafasr iizerindeki noktalarm elektrik enerjisi ile rsrtrhp so!utulmasr esnasrnda altrnda rsrya duyarh kalrdrn gegirilmesi ile kalrt [zerine barkod qekli oiugturulur. Bu sisrem ile 200 dpi gdztiniirliikte grktrtar elde edilebilir. Termal yolla etiketleme rsr ve rgrla uzun miiddet maruz kalacak iiriinler tizerinde kullanrlmamahdrr. Qiinkti kullanrlan kalrdrn cinsi trpkr faks kalrdr gibi oldulundan, yani rqrk altrnda fazla kalmasrndan dolayr karardr[rndan bu etiketleme teknifinin rgrla uzun srire maruz kalacak iiriinler iizerinde kullanrlmasr sakrncahdrr. Isl Transfer Yollu Yazlcrlar: Qalgma prensibi rsr yollu yazrcrlardaki gibidir. Fakat bu yana,iardaelektrik yolla rsrtrhp solutulan noktalar rsr yolla kagrdr karartmak yerine normal bir kagrdrn iizerine ruya duyadr bir geridi (Ribbon) yaprgtrrarak baskryr gergeklegtirir. $erit renklerinin bollulu eriket konusunda farkh segenekler sunmaktadrr. (7) Bir B arkod Okuyucusunun gahgma prensibi $ekil ;2'deverilmigtir, 1) Lazer rgrk kaynalrndan grkan ryk d0ner ayna aracrhlr ile okuyucu igerisindeki yansltlcl aynalara gelir. 2) Iyk barkoda garptrktan sonra gizgiler arasrndaki bogluklardan yansr, yanslma oranlan algrlayrcr dedektdr tarafindan algrlanrr. 3) Dedektdr yanslyan rqrlr analog (Anlaqrlabilir) sinyallere haline gevirir. 4) Sinyal iglemci ise bu sinyalleri dijiral sinyallere d6niiqrifiir. 5) Kod gdziicti dijital sinyalleri bit'lere gevirerek bilgisayara aktanr. Bu iglem kod g6ziiciiniin hrzrna ba[h olmak kogulu ile 20 milisaniye civarmda gergeklegir. 149

6 'lillv-4 ^. -{4i[.f{flll/, '#---^L[ffil=6p, gekil;2 Barkod'un ISO 9000 Standartlart ile higkisi: ISO 9000, iiretim, teslim aqamalanndaki takip edilmesi gereken birtakrm standartlan kapsayan bir tantmdrr. Bu standartlar, iiriiniin ne zaman, hangi madde ile, hangi makinede, kag iqgi ile iiretildigi, iiretildikten sonra nerede depoiandrlr, kime satrldrlr gibi tiim bilgileri kapsamaktadr. uretim ve dafirtrm aqamastndaki bilgilerin kaydedilmesi satl$ sonlasl iiriin hakktnda heihangi bir qikayetin gelmesi durumunda qikayetin nereden kaynaklandtltnrn bulunmasr aqrsrndan faydair olmaktadrr. Kaliteli mal iiretmek isteyen iireticiler bu dokiimantasyon iglemini yapmak zorundadtr. Bu da altrhkh 150

7 olarak barkod olmak iizere or/vr teknolojilerini 6n plana grkartmaktacr. Her ne kadar dokiimantasyonun yaprlabilmesi igin ora/t qart degilse de mal dalttmrnln artmasl zamanla teknotojiyi zorunlu krlmaktadr. (s) DiPNoTLAR (1)IDILKUT Levenr, " Etikette Barkod ve yaygrn Barkod riirleri", ofset Teknoloji, S.1994/1, s. 54 (2) A.g.e., s. 54 (3) A.g.e., s. 54 (4)DAVID collins J., using Barkod why It's Taking over, Massachusets 1990, s. 40 (5) Computer World Monitiir Dergisi, 5.225, s. 14 (6) idilkut, A.g.e., s. 54 (7) MUTLUHAN Timurqin, "Barkod'lu Etiketleme Teknikleri", Ofset Teknoloji, , s (8) Computer World Monitiir Dergisi, 5.225, s,