TÜRKĐYE YAĞIŞ BÖLGELERĐNĐN SPEKTRAL KÜMELEME TEKNĐĞĐYLE BELĐRLENMESĐ

Transkript

1 TÜRKĐYE YAĞIŞ BÖLGELERĐNĐN SPEKTRAL KÜMELEME TEKNĐĞĐYLE BELĐRLENMESĐ *1 Murat TÜRKEŞ ve 1 Hasan TATLI 1 Fiziki Coğrafya Anabilim Dalı, Coğrafya Bölümü, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Terzioğlu Yerleşkesi 17020, Çanakkale Türkiye ÖZET Çalışmada, Türkiye nin aylık toplam yağış verileri görece en eksiksiz, türdeş ve uzun süreli olan 96 klimatoloji/meteoroloji istasyonunun yıllık toplam yağış dizilerinden yararlanarak, Türkiye nin alansal tutarlılık gösteren yağış bölgelerinin belirlenmesi amaçlandı. Bu kapsamda, çalışmada, bölgesel sinoptik meteoroloji ve fiziki coğrafya etmenleri ve denetçileri dikkate alınarak, dönemi için yıllık yağış toplamı dizilerine uygulanan spektral kümeleme (SC) yönteminin sonuçlarına göre belirlenen alansal olarak tutarlı yağış bölgeleri, Türkiye nin iyi bilinen yağış klimatolojisi özellikleri ve atmosfer dolaşımı koşullarıyla olan olası bağlantıları açısından tanımlandı. Sonuç olarak, çalışmada, 8 adet yağış kümesi elde edildikten sonra, Türkiye nin kuzeybatısında ortaya çıkan birbirleriyle ilişkili küçük alan parçalarından oluşan desen tek bir yağış bölgesi biçiminde birleştirilerek toplam 7 yağış bölgesi belirlendi. Bunlar, kuzeyden güneydoğuya doğru; Karadeniz, Kuzeybatı Türkiye, Güney Ege-Batı Akdeniz, Akdeniz, Karasal Đç Anadolu Batısı, Karasal Đç Anadolu Doğusu, Karasal Doğu ve Güneydoğu Anadolu yağış bölgeleri biçiminde sıralanabilir. Anahtar Kelimeler: Yağış; K-ortalamalar; spektral kümeleme (SC); tekil değer ayrışması (SVD); yağış bölgeleri; Türkiye. DETERMINATION OF PRECIPITATION REGIONS OF TURKEY WITH THE SPECTRAL CLUSTERING TECHNIQUE 1 *Murat TÜRKEŞ and 1 Hasan TATLI 1 Physical Geography Division, Department of Geography, Çanakkale Onsekiz Mart University, Terzioğlu Campus 17020, Çanakkale Turkey ABSTRACT The aim of the study is to determine spatially coherent precipitation regions of Turkey by making use of the annual total precipitation series of the 96 climatology/meteorology stations of Turkey relatively with a most continuous, homogeneous and long-term monthly total precipitation data. In this frame, spatially coherent precipitation regions of Turkey that were determined according to the results of the spectral clustering (SC) method applied to annual total precipitation series for the period of were defined in the study, in terms of the linkages with well-known precipitation climatology features and atmospheric circulation conditions, by considering the regional synoptic meteorological and physical geographical factors and controls. Finally, based on the eight-cluster results of the SC method, a total seven precipitation regions was determined by combining related small areas appeared 1

2 in pieces over the north-west of Turkey as a one precipitation region. These rainfall regions can be namely listed from north to south-east, respectively: Black Sea, Northwest Turkey, Southern Aegean and Western Mediterranean, Mediterranean, West of Continental Central Anatolia, East of Continental Central Anatolia, Continental Eastern and South-eastern Anatolia. Key Words: Precipitation; K-means; spectral clustering (SC); singular value decomposition (SVD); precipitation regions; Turkey. 1. GĐRĐŞ Ötekilerin yanı sıra, doğal yağışlar bir yerin su dengesinin oluşumu ile alan ve zamanda ortaya çıkan değişimlerin en önemli yönlendiricisi ve denetçisidir. Bu yüzden, yağışın tutarında ve değişkenliğindeki (değişebilirliğinde) değişiklikler hidroloji ve su kaynakları açısından önemli sonuçlar doğurur (COMPAGNUCCI vd., 2001; TÜRKEŞ, 2010a; TÜRKEŞ ve TATLI, 2011). Bir havza, bir coğrafi bölge ya da bir yörede zaman içinde gerçekleşen hidroklimatolojik yıllararası değişkenlik, temel olarak, yağış tutarında ve şiddetinde günlük, aylık, mevsimlik, yıllık ve on yıllık zaman ölçeklerindeki değişimlerden etkilenir. Ayrıca, bir havza, coğrafi bölge ya da yöredeki taşkın sıklığı ve şiddeti, yağışın tutarında, çeşidinde ve şiddetinde gözlenen yıllararası değişkenliklerden ve kısa süreli yağmur yağışı özelliklerindeki (örn. yağmur fırtınasının şiddeti, vb.) değişikliklerden doğrudan etkilenir. Düşük ya da yüksek akarsu akımlarının sıklıklarıysa, yağış toplamlarının yıldan yıla değişkenliğinde ve mevsimlik dağılış desenlerindeki değişiklerden ve uzun süreli ve şiddetli kuraklık olaylarının oluşumlarından etkilenir. Öte yandan, güncel hidroklimatolojik sistemlerin ve onların alan ve zamandaki değişkenliklerinin tam olarak anlaşılması da, iklim model kestirimleri, onların anlamlı yorumlanması ve değerlendirilmesi ve iklim değişikliğinin hidrolojik sistemler ve su kaynakları üzerindeki etkilerine karşı uyum önlemleri açısından önemlidir. Burada kısaca tartıştıklarımızı da dikkate alarak, bir havza, bir bölge ya da bir ülkede, özellikle kurak ve yarıkurak Afrika ülkeleri ile belirgin yüksek mevsimsel ve yıllararası yağış değişimleriyle nitelenen Akdeniz ülkelerinde, bugünkü iklim koşullarında su kıtlığı/azlığıyla karşı karşıya bulunan kuraklığa eğilimli bölgelerde, genel olarak hidrolojinin, yeraltısuyu hidrolojisinin ve su kaynaklarının hidroklimatolojik yönleri iyi bilinmeli ve tüm uygulama ve yönetim çalışmalarında dikkate alınmalıdır. Altı çizilen bu hidrolojik ve hidroklimatolojik öğelerin önemlilerinden birisiyse, bir havzanın, bölgenin ya da ülkenin yağış rejimidir. Đyi tanımlanmış ve kullanılabilir bir yağış rejimi, temel olarak fiziksel coğrafya değişimleri ve yeterli bir gözlem döneminde kaydedilen yağış toplamlarının gerçek mevsimsel ve yıllararası değişimleri gözetilerek düzenlenen yağış bölgelerinin ya da yağış rejimi bölgelerinin, klimatolojik olarak anlamlı dağılış desenlerini açık bir biçimde göstermelidir. Bu yüzden, en az yağışın yıl içindeki değişimi (yağışın mevsimselliği ya da yağış rejimi) kadar önemli olmak üzere, TÜRKEŞ ve TATLI (2011) tarafından önerildiği gibi yağışın yıllararası değişkenliğini dikkate alarak gözlenen toplam yağış dizilerinin kümelemesi yoluyla iyi tanımlanmış bir yağış bölgeleri haritasının üretilmesi de iklim değişikliğinin etkilerine uyum için önemli bir bilimsel gereksinimdir. Bu kapsamda çalışmanın amacı da, Türkiye deki 96 klimatoloji/meteoroloji istasyonunda döneminde kaydedilen yıllık toplam yağış (mm) dizilerine spektral 2

3 kümeleme (SC) yöntemi uygulayarak, onları değişim özelliklerine göre gruplandırmak ve Türkiye nin alansal olarak tutarlı yağış bölgelerini elde etmektir. 2. VERĐ VE YÖNTEM Klimatolojik ve meteorolojik amaçlı kümeleme ya da gruplandırma çalışmalarında, ötekilerin yanı sıra genel olarak hiyerarşik kümeleme algoritmasi kullanılmaktadır. Bu çalışmadaysa, Türkiye deki 96 klimatoloji/meteoroloji istasyonunda kaydedilen yıllık toplam yağışları (mm) değişim özelliklerine göre gruplandırmak ve Türkiye nin alansal olarak tutarlı yağış bölgelerini elde etmek için, tekil değer ayrışması (SVD) ve K-ortalamalar yöntemlerine dayanan bir hibrid kümeleme tekniği olan spektral kümeleme (SC) yaklaşımı kullanıldı (TÜRKEŞ ve TATLI, 2011). Bu teknikte, önce asal bileşenler analizi ile veri kümeleri dikleştirilir (ortogonalleştirme); sonra bu ortogonal bileşenler arasında K-ortalamalar kümeleme yaklaşımı uygulanarak kümeler elde edilir. SC de aynı gruba giren istasyonların yağış toplamları arasındaki benzerlik en büyüktür. SC, en doğru tutarlılık yapılarının (burada yağış bölgelerinin) belirlenmesinde öteki kümeleme tekniklerine göre belirgin üstünlük gösterdiği belirlenen güçlü bir gruplama yöntemidir. 3. SPEKTRAL KÜMELEME SONUÇLARI Temel olarak TÜRKEŞ ve TATLI (2011) nın bir kısa Türkçe bireşimi niteliğindeki bu çalışmada, Şekil 1 de gösterilen yağış bölgeleri, Türkiye de gözlem kayıtları en uzun, sürekli ve türdeş olan 96 klimatoloji/meteoroloji istasyonunun yıllık toplam yağış dizilerinin spektral kümeleme çözümlemesinin 8-küme sonuçlarının yalınlaştırılarak yeniden çizilmesiyle elde edildi. Yağış bölgelerinin isimleri ve kısaltmaları şöyledir: (1) Karadeniz (KAD) Bölgesi; (2) Kuzeybatı Türkiye (KBTÜR) Bölgesi; (3) Güney Ege-Batı Akdeniz (GEGE-BAKD) Bölgesi; (4) Akdeniz (AKD) Bölgesi; (5) Karasal Đç Anadolu Batısı (KĐANB) Bölgesi; (6) Karasal Đç Anadolu Doğusu (KĐAND) Bölgesi; (7) Karasal Doğu ve Güneydoğu Anadolu (KDAN-GDAN) Bölgesi. Özetle söylemek gerekirse, spektral küme-7 nin (bkz. TÜRKEŞ ve TATLI (2011) (burada verilmedi) ve küme-8 in 8 (Şekil 1) bölgeselleştirme sonuçları, genel olarak Türkiye nin geleneksel coğrafi bölgelerine, TÜRKEŞ in (1996, 1998) temel olarak yağışın mevsimselliğine dayalı yağış rejimi bölgelerine ve ŞAHĐN (2009) in Ward kümeleme yöntemiyle 16-küme sonucuna dayanarak elde ettiği yağış bölgelerine benzerlik gösterir. Bu yüzden, sinoptik ya da bölgesel ölçekli hava sistemlerinin baskın etkilerine ek olarak, Türkiye yıllık yağış toplamlarının spektral kümeleme çözümlemelerinden elde edilen bu yağış bölgeleri deseni, Türkiye nin bakı, topografya, orografya, kara-deniz dağılışı, karasallık, yükselti ve genişçe ve yüksek sayılabilecek bir yarımada olması gibi baskın fiziksel coğrafya özelliklerinin doğrudan etkileriyle yakından bağlantılıdır. Çalışmanın orijinalinde, yağış bölgelerinin uygun kümelenmesinde ve açıklanmasında, çoğunlukla önceki çalışmalara (örn. TÜRKEŞ, 1996, 1998; KUTIEL vd., 2001; TÜRKEŞ vd., 2002; TÜRKEŞ ve ERLAT, 2003, 2005 ve 2006; TATLI vd., 2004; TÜRKEŞ vd., 2009) ve 3

4 Türkiye nin fiziki coğrafya özelliklerine dayanarak, sinoptik klimatolojik ve meteorolojik değerlendirmeler yapılmıştır. Şekil 1: Spektral kümeleme çözümlemesinin 8-küme sonuçlarının yalınlaştırılarak yeniden çizilmesiyle elde edilen Türkiye yağış bölgelerinin alansal dağılış desenleri (TÜRKEŞ ve TATLI, 2011). Yağış bölgelerinin isimleri ve kısaltmaları: KAD: Karadeniz; KBTÜR: Kuzeybatı Türkiye; GEGE-BAKD: Güney Ege-Batı Akdeniz; AKD: Akdeniz; KĐANB: Karasal Đç Anadolu Batısı; KĐAND: Karasal Đç Anadolu Doğusu; KDAN-GDAN: Karasal Doğu ve Güneydoğu Anadolu. Figure 1: Spatial distribution pattrens of the precipitation regions of Turkey re-drawn by simplifying the cluster-8 results of the spectral clustering analysis (TÜRKEŞ and TATLI, 2011). Names and abbreviations of the precipitation regions are as follows: BLS: Black Sea; NWTR: Northwest Turkey; SAEG-WMED: Southern Aegean and Western Mediterranean; MED: Mediterranean; WCCAN; West of Continental Central Anatolia; ECCAN: East of Continental Central Anatolia; CEAN-CSEAN: Continental Eastern and South-eastern Anatolia. Türkiye üzerinde iyi bir alansal dağılış ve yeterli bir coğrafi temsiliyet gösteren 96 klimatoloji/meteoroloji istasyonunun yıllık yağış toplamlarının spektral kümeleme çözümlemesinin 8-küme sonuçlarına göre elde edilen Türkiye yağış bölgelerinin başlıca özellikleri aşağıda ayrı başlıklar altında özetlendi. Türkiye nin hidroklimatolojisine ilişkin ayrıntılı bilgi ve açıklama, çeşitli kaynaklardan (örn. ERĐNÇ, 1957, 1969; KOÇMAN, 1993; ŞAHĐN, 2009; TATLI vd., 2004; TÜRKEŞ, 1996, 1998, 1999, 2010a, vb.; TÜRKEŞ ve TATLI, 2009, 2010, 2011, vb.; TÜRKEŞ vd., 2009, vb.) elde edilebilir. (1) Karadeniz (KAD) Yağış Bölgesi Temel olarak Orta ve Doğu Karadeniz bölümleri ile Kuzeydoğu Anadolu bölümünün büyük kısmı (Artvin, Ardahan, Kars illeri ile Erzurum un kuzeyi) ve Batı Karadeniz bölümünün doğusunu içeren Karadeniz yağış bölgesi, kuzeybatı, kuzey ve doğu Avrupa kökenli hava sistemleri ve orografik kökenli hava olaylarıyla (orografik yükselme, bulut ve yağış oluşumu, vb.) açıklanır. Orografik yükselme, bulut ve yağış oluşumu olayları, dinamik oluşumlu derin yüksek hava olukları ve alçak merkezler tarafından desteklenir ve 4

5 kolaylaştırılır. Yağış olayları çoğunlukla uzun süreli ve kuvvetli yağmur ve yağmur sağanakları ile yaz mevsiminde gökgürültülü sağanak biçimindedir. Kuzey Anadolu Dağları nda gerçekleşen kar yağışları, Türkiye nin hidroklimatolojisi ve su kaynakları açısından önemlidir. (2) Kuzeybatı Türkiye (KBTÜR) Yağış Bölgesi Gerçekte Kuzeybatı Türkiye yağış bölgesi, alansal olarak tutarlı tek bir kümeden oluşan türdeş bir bölge değildir. Özellikle küme-8 de ortaya çıkan çok sayıda ancak birbirleriyle bağlantılı ve iç içe geçmiş 7 ve 8 nolu kümelenme alanlarının birleştirilmesinden elde edilmiştir. Elde edilen sonuç, özellikle bu bölgedeki yağışın kökenleri ve sinoptik klimatalojik ve meteorolojik açıklaması açısından doyurucudur. Bu bölge temel olarak, Kuzeydoğu Atlantik ve kısmen de kuzey Akdeniz havzası kökenli hava sistemlerinin (sinoptik ölçekli basınç ve rüzgar ya da hava dolaşımı sistemleri) etkilerini yansıtır. Bölgede düşen yağış tutarının çoğu, çoğunlukla orta-enlem siklon ve antisiklon etkinliğindeki değişkenliğin denetimi altında gerçekleşir. Orografyanın etkisi, Uludağ ve Istranca Dağları ile Batı Karadeniz bölümünde belirgindir. (3) Güney Ege-Batı Akdeniz (GEGE-BAKD) Yağış Bölgesi Güney Ege-Batı Akdeniz yağış bölgesi, Akdeniz Göller Yöresi ne karşılık gelen bölümü dışında, genel olarak sıcak ve kuru uzun bir yaz, yağışlı ve ılıman bir kış mevsimi ve yüksek bir iklimsel mevsimsellikle nitelenen gerçek Akdeniz yağış bölgesinin kuzeybatı bölümüne karşılık gelir. Gerçek Akdeniz yağış bölgesine benzer biçimde, bu bölgedeki yağış oluşumları ve değişkenliği, batı ve orta Akdeniz Havzası kökenli cephesel alçak basınç sistemleri ve Azorlar yüksek basınç sistemlerinin yakından denetimindedir. Bölge, gerçek Akdeniz yağış bölgesinden farklı olarak, kışın kuzeyli dolaşımdan ve kuzeydoğu Atlantik kaynaklı orta enlem siklonlarından daha fazla etkilenir. (4) Akdeniz (AKD) Yağış Bölgesi Çok sıcak ve kuru uzun bir yaz, yağışlı ve ılıman bir kış mevsimi ve yüksek bir iklimsel mevsimsellikle nitelenen gerçek Akdeniz yağış bölgesi, Güney Ege-Batı Akdeniz yağış bölgesinden farklı olarak, yazın daha kurak, kışınsa daha yağışlı ve sıcaktır. Akdeniz yağış bölgesindeki yağış oluşumları ve değişkenliği, ağırlıklı olarak orta ve doğu Akdeniz Havzası kökenli cephesel alçak basınç sistemleri ve Azorlar yüksek basınç sistemlerinin yakından denetimindedir. Bölge, Güney Ege-Batı Akdeniz yağış bölgesi kadar sık ve kuvvetli olmamakla birlikte, kışın kuzeyli dolaşımdan ve kuzeydoğu Atlantik kaynaklı orta enlem siklonlarından da etkilenir. Özellikle Toros Dağlarının güney ve güneybatıya dönük yamaçlarındaki (bakı etmeni) yağış oluşumları ve değişkenlikleri, orta enlem ve Akdeniz cephesel siklonlarının yanı sıra (sinoptik ölçekli hava sistemi denetimi), dağların rüzgar alan bu yamaçlarındaki orografik yükselme düzenekleriyle (yerşekli etmeni) bağlantılı bulut ve yağış oluşumlarıyla açıklanır. Meteorolojik olarak, yağış çeşitleri çoğunlukla bölgede etkili olan görece geniş ölçekli cephesel gökgürültülü fırtınalarla bağlantılı cephesel sağanak yağışlarla ve gökgürültülü fırtınalarla (sağanak yağmur ve dolu fırtınaları üretir) nitelenir. (5) Karasal Đç Anadolu Batısı (KĐANB) ve (6) Karasal Đç Anadolu Doğusu (KĐAND) Yağış Bölgeleri Çözümleme sonucunda elde edilen küme-8 deki kümelenme desenine göre, karasal Đç Anadolu yağış rejimi bölgesi batı ve doğu olarak iki parçaya ayrılır. Karasal Đç Anadolu Batısı yağış bölgesi, çoğunlukla Avrupa, Balkanlar ve Akdeniz Havzası bölgelerinden kaynaklanan 5

6 batılı ve güneybatılı hava sistemlerinin değişkenliğinin ve konvektif kararsızlık olaylarının (tek hücreli ya da çok hücreli gökgürültülü fırtınalarla bağlantılı yerel ya da bölgesel Kırkikindi sağanak yağışları ve dolu fırtınaları, vb.) etkisiyle nitelenir. Karasal Đç Anadolu Doğusu yağış bölgesinin varlığıysa, çoğunlukla kuzeyli hava sistemlerinin değişkenlikleri ve ayrıca konvektif kararsızlık olayları ve kış mevsiminde egemen kar yağışlarının etkileriyle açıklanır (TÜRKEŞ vd., 2009; TÜRKEŞ ve TATLI, 2011). Antalya Körfezi nin kuzeyinde üç yağış bölgesinin kesişim alanında yer alan görece karasal özellikli, yüksek ve dağlık bir topografyası bulunan iç-güneybatı Anadolu bölümü (Akdeniz Göller Yöresi), burada yılın bahar ve ilkyaz dönemlerinde egemen konvektif kararsızlık etkinlikleriyle önemli düzeyde desteklenen kendine özgü bir yağış oluşumu ve değişkenliği sergiler. (7) Karasal Doğu ve Güneydoğu Anadolu (KDAN-GDAN) Yağış Bölgesi Karasal Doğu ve Güneydoğu Anadolu yağış bölgesi, kışın genel olarak Doğu Avrupa Batı Sibirya Hazar Havzası bölgelerinden kaynaklanan polar hava sistemlerinin, yazınsa temel olarak güneybatı Asya ve muson Asyası kökenli tropikal hava sistemlerinin denetimlerini ve etkilerini yansıtır. Bu bölge, Güneydoğu Toros Dağlarının güneyinde kalan alçak platolar ve Fırat Nehri nin suladığı alçak ovalar dışında, Türkiye nin en yüksek ve en dağlık alanıdır. Bölgenin kuzey bölümünde, kışın etkili olan karyağışları ve uzun süreli kar örtülü koşullar ile yazın etkili olan yağmur ve dolu sağanakları ile gökgürültülü sağanaklar ve bunlara bağlı olarak gelişen seller, bu yağış bölgesinin dikkat çeken başlıca önemli özellikleridir. 4. SONUÇLAR Çalışmada SC algoritması kullanılarak elde edilen yağış kümelerinin (yağış bölgeleri) coğrafi dağılış desenlerinin yağış klimatolojisi açısından yeni bir hidroklimatolojik bakış sunması, Türkiye iklimine gereksinim duyulan bir bilimsel katkı sağlamıştır. Sonuç olarak, yalnız Türkiye de değil, aynı zamanda benzer hidroklimatolojik koşullar ve sosyoekonomik özelliklere sahip olan öteki ülkelerde de, karar vericiler çeşitli sosyoekonomik sektörlerin karar verme süreçlerinde ve başta su ve doğal kaynak yönetimi, hava ve iklim vb. konuları gelmek üzere ilgili tüm uzmanlık ve uygulama alanlarında, yağış bölgeleri ve yağış rejimi bölgelerinin sağladığı bilgiden yararlanabilir. Bu yüzden, çalışmamızın başlıca anlamı ve olası yararları, burada sözü geçen uzmanlık ve uygulama alanlarına, kendi hidrolojik ve hidroklimatolojik sistemlerini ve içme sularını, yeraltı sularını, akarsularını, hidroelektrik üretimlerini, ormancılık, tarım ve sulama etkinliklerini ve ilgili başka alanları da içeren su kaynaklarını tam olarak anlamak ve planlamak için bir şans ve kuvvetli bir olanak sunabilir. Ayrıca, böyle hidroklimatolojik çalışmalar ile kuraklık ve yağış şiddeti indisleri de (örn. TATLI ve TÜRKEŞ, 2011; TÜRKEŞ ve TATLI, 2009, vb), bir havzanın, bir coğrafi bölgenin ya da bir yörenin orta ve uzun erimli su kaynakları ve kuraklık yönetimi planlarında, öteki sosyal ve ekonomik politikalarında önemli bir yer tutabilir (örn. TÜRKEŞ, 2010b, 2011; TÜRKEŞ ve TATLI, 2010, vb.). 5. KAYNAKÇA COMPAGNUCCĐ, R., DA CUNHA, L., HANAKĐ, K., HOWE, C., MAĐLU, G., SHĐKLOMANOV, I., STAKHĐV, E. (Lead Authors). (2001). Hydrology and Water 6

7 Resources. In: Climate Change 2001: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Becker A, Zhang J (Eds.). Cambridge University Press, Cambridge: UK, ERĐNÇ, S. (1957). Tatbiki Klimatoloji ve Türkiye nin Đklim Şartları, Đstanbul Teknik Üniversitesi (ĐTÜ) Hidrojeoloji Enstitüsü, No. 2, ĐTÜ Matbaası, Đstanbul. ERĐNÇ, S. (1969). Klimatoloji ve Metodları. Đstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü, Yayın No. 35, Đstanbul. KOÇMAN, A. (1993). Türkiye Đklimi. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 72, Đzmir. KUTĐEL, H., HĐRSCH-ESHKOL, TR., TÜRKEŞ, M. (2001). Sea level pressure patterns associated with dry or wet monthly rainfall conditions in Turkey. Theoretical and Applied Climatology 69: ŞAHĐN, S. (2009). Applying Artificial Neural Networks on Determining Climate Zones and Comparison with the Wards s Method. Đstanbul Technical University, PhD Thesis (unpublished), Đstanbul. TATLI, H., TÜRKEŞ, M. (2011). Empirical orthogonal function analysis of the Palmer drought indices. Agricultural and Forest Meteorology 151: doi: /j.agrformet TATLĐ, H., DALFES, HN., MENTEŞ, ŞS. (2004). A statistical downscaling method for monthly total precipitation over Turkey. International Journal of Climatology 24: TÜRKEŞ, M. (1996). Spatial and temporal analysis of annual rainfall variations in Turkey. International Journal of Climatology 16: TÜRKEŞ, M. (1998). Influence of geopotential heights, cyclone frequency and Southern Oscillation on rainfall variations in Turkey. International Journal of Climatology 18: TÜRKEŞ, M. (1999). Vulnerability of Turkey to desertification with respect to precipitation and aridity conditions. Turkish Journal of the Engineering and Environmental Sciences 23: TÜRKEŞ, M. (2010a). Klimatoloji ve Meteoroloji. Birinci Baskı, Kriter Yayınevi - Yayın No. 63, Fiziki Coğrafya Serisi No. 1, ISBN: , XXII sayfa, Đstanbul. TÜRKEŞ, M. (2010b). Analysis of the UN Convention to Combat Desertification with respect to the climate, climate change and drought, and applications in Turkey. In the Proceeding of Symposium on Combating Desertification: , Çorum (in Turkish). TÜRKEŞ, M. (2011). Akhisar ve Manisa yörelerinin yağış ve kuraklık indisi dizilerindeki değişimlerin hidroklimatolojik ve zaman dizisi çözümlemesi ve sonuçların çölleşme açısından coğrafi bireşimi. Coğrafi Bilimler Dergisi 9: TÜRKEŞ, M., ERLAT, E. (2003). Precipitation changes and variability in Turkey linked to the North Atlantic Oscillation during the period International Journal of Climatology 23:

8 TÜRKEŞ, M., ERLAT, E. (2005). Climatological responses of winter precipitation in Turkey to variability of the North Atlantic Oscillation during the period Theoretical and Applied Climatology 81: TÜRKEŞ, M., ERLAT, E. (2006). Influences of the North Atlantic Oscillation on precipitation variability and changes in Turkey. Nuovo Cimento Della Societa Italiana Di Fisica C-Geophysics and Space Physics 29: TÜRKEŞ, M., TATLI, H. (2009). Use of the standardized precipitation index (SPI) and modified SPI for shaping the drought probabilities over Turkey. International Journal of Climatology 29: TÜRKEŞ, M., TATLI, H. (2010). The Role of drought and precipitation severity indices for determination, characterization and monitoring of the desertification. In the Proceeding of Symposium on Combating Desertification: , Çorum (in Turkish). TÜRKEŞ, M., TATLI, H. (2011). Use of the spectral clustering to determine coherent precipitation regions in Turkey for the period International Journal of Climatology. DOI: /joc TÜRKEŞ, M., KOÇ, T., SARIŞ, F. (2009). Spatiotemporal variability of precipitation total series over Turkey. International Journal of Climatology 29: TÜRKEŞ, M., SÜMER, UM., KILIÇ, G. (2002). Persistence and periodicity in the precipitation series of Turkey and associations with 500 hpa geopotential heights. Climate Research 21: