TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.

Transkript

1 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU AĞUSTOS 2007/ I HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Mustafa TOSUN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Ağustos 2007

2 Temmuz ayının ikinci yarısı ve Ağustos ayının ilk yarısında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler ışığında aşağıda özetlenmiştir. Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler 22 Temmuz Milletvekili Genel Seçimi nin, Yüksek Seçim Kurulu tarafından açıklanan kesin sonuçlarına göre; oyların %46,5 ini alan AKP 341 milletvekili, %20,9 unu alan CHP 112 milletvekili, %14,7 sini alan MHP ise 70 milletvekili çıkardı. Seçilen bağımsız milletvekillerinin sayısı ise 26. Uluslararası yatırım bankası Morgan Stanley, seçim sonuçlarının politik istikrar ve Türk ekonomisine yeni bir başlangıç getirmekte olduğunu, seçmenlerin politik normalizasyon ve ekonomik istikrarı tercih ettiğinin görüldüğünü açıkladı. Türkiye nin önümüzdeki 10 yılda trilyon dolar büyüklüğünde bir ekonomi haline gelme potansiyeli olduğunu da bildiren Morgan Stanley, bunun için, mali disiplin sürdürülürken, yeni nesil politikalar geliştirilmesi, reformların yapısal darboğazların aşılmasına odaklanması ve ekonominin istihdam kapasitesinin geliştirilmesi gerektiğini belirtti. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody s, Türkiye deki seçim sonuçlarını değerlendiren raporunda, kısa vadeli belirsizliklerin devam ettiğini, ülkenin Ba3 olan yerel ve yabancı para cinsinden kredi notu için durağan olan görünümün sürdürüldüğünü belirtti. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P, seçim sonuçlarının, Türkiye nin kredi notları üzerinde yakın zamanda bir etkisi olmayacağını bildirdi. S&P, ülkenin büyük dış dengesizliklerinin, ülkenin mali piyasalarını yatırımcı güveninde azalmalara karşı kırılgan hale getirdiğini de hatırlattı. Siyasi risk analizleri yapan Eurasia Group ve Citi tarafından bu ay 3 üncüsü hazırlanan Küresel Siyasi Risk Endeksi'nde Türkiye, seçim ayında istikrar puanını 66'dan 69'a çıkardı. Bir önceki aya kıyasla 2 sıra yükselerek 5'inci olan Türkiye için, istikrarın artmasında en büyük rolü sandık sonuçlarının oynadığı belirtildi. Türkiye Ziraat Odaları Birliği, kuraklıktan mağdur olan çiftçilerin zararlarını karşılamak üzere, 4 Temmuz 2007 de Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Kuraklık Kararnamesi nin yetersiz olduğunu, sadece 4 ürün ve 40 ili kapsayan kararnamenin kapsamının genişletilmesi gerektiğini bildirdi. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Basel II uygulamasının 2009 yılına ertelenmesine karar verdi. BDDK, uygulamanın ertelenmesine, AB üyesi ülkelerin dahi süreci tamamlamaması, sistemi etkileyecek Türk Ticaret Kanunu nun yasalaşmaması ve sermaye artırımı zorunlu olacağı için şikâyet eden bankacıların taleplerini gerekçe gösterdi. Bankaların Kıymetli Maden Alım Satımına ve Alacaklarından Dolayı Edindikleri Emtia ve Gayrimenkullerin Elden Çıkarılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Resmi Gazete de yayımlandı. Bu yönetmelik kapsamında, bankalar, Kıymetli Madenler Borsalarında işlem gören veya standartları ve nitelikleri Hazine Müsteşarlığı veya 1

3 İstanbul Altın Borsası tarafından belirlenen ya da bu standartlara ve niteliklere uygunluğu bakımından, üretildikleri rafineriler itibarıyla kabul edilebilirlikleri İstanbul Altın Borsası'nca teyit edilen altın, gümüş ve platinin alım ve satımı ile Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsalarında işlem gören standart ve nitelikleri yetkili merciler tarafından belirlenen altın, gümüş ve platini esas alan sözleşmelerin alımını ve satımını yapabilecek. KOBİ lere yatırım teşviği verme yetkisi Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ne bağlı 11 odaya bırakıldı. 20 Temmuz 2007 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanan sayılı tebliğ ile KOBİ lerin yatırım teşvik belgesi başvuruları Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ne (TOBB) bağlı 11 sanayi odasına yapılabilecek. Tebliğe göre, Ar-Ge yatırımları, çevre yatırımları, yabancı sermayeli şirketlerce yapılacak yatırımlar, imalat ve tarımsal sanayi sektörleri dışında kalan yatırımlar ve 8 milyon YTL nin üzerindeki yatırımlar için yine doğrudan Hazine Müsteşarlığı na başvuru yapılacak. Yatırımlara sağlanacak destek unsurları arasında Gümrük Vergisi ve Toplu Konut Fonu istisnası, Katma Değer Vergisi İstisnası ve KOBİ Kapsamı Yatırımlar için Faiz Desteği bulunuyor. Danışmanlık ve Denetim Firması Deloitte Türkiye, Türkiye deki birleşme ve satın alma işlemleriyle ilgili yarı yıl değerlendirmesi yaptı. Deloitte, Türkiye de 2007 yılının ilk yarısında 10,5 milyar dolarlık birleşme ve satın alma işlemi gerçekleştiğini, toplam tutarı 9,6 milyar dolar olan 41 işlemin yabancılar tarafından yapıldığını bildirdi. Ayrıca Avrupalı yatırımcıların toplam hacmi 6 milyar doları bulan 31 işlemi yaptığı kaydedildi. Deloitte a göre, bu yılın sonunda Türkiye de birleşme ve satın alma hacminin 18 milyar dolara ulaşacağı da bildirildi. Hazırlanan rapora göre, Cumhurbaşkanlığı seçiminde yaşananlara ve parlamento seçimlerine rağmen Türk şirketleri bu yıl da yabancı sermaye için etkinliğini korudu. Geçen yıl aynı dönemde 11 milyar dolar tutarında birleşme ve satın alma anlaşması yapılmıştı. Bu yıl da yabancı şirketler tarafından yapılan anlaşmalarda başta Avrupa kökenli kuruluşlar yer aldı. İstanbul Sanayi Odası tarafından, her yıl yayınlanan Türkiye nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesinin 2006 yılı sonuçları açıklandı. Geçmiş yıllarda olduğu gibi, Tüpraş 2006 da da 18,7 milyar YTL üretimden satışlar rakamı ile Türkiye nin en büyük sanayi kuruluşu oldu. Tüpraş ı Ford, EÜAŞ, Toyota, Oyak, Arçelik, Erdemir, Vestel, Tofaş ve Aygaz firmaları izledi. TCMB nin enflasyon raporunda, faizlerin son çeyrekte düşeceği varsayımıyla yıl sonunda enflasyonun %70 olasılıkla %5,1-6,9 aralığında gerçekleşmesinin beklendiği ifade edildi. TCMB nin Temmuz Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu nda; işlenmemiş gıda ürünleri ve enerji fiyatlarına ilişkin riskler önemini korumakla birlikte, önümüzdeki dönemde enflasyonun ana eğiliminin aşağı yönlü olmaya devam etmesinin beklendiği belirtilmiştir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu Başkanı Yusuf Günay, son dönemde yabancıların enerji sektörüne yöneldiklerini hatırlatarak "Türk şirketleri güç birliği yaparak sektörü yabancılara kaptırmasınlar" çağrısında bulundu ve yurtdışı işleri için birleşmelerinde şirketlerine destek vereceklerini açıkladı. 2

4 Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler ABD de cari açığın finansmanı için önem arz eden net sermaye girişleri, Mayıs ayında 70 milyar dolar olan beklentilerin oldukça üzerinde ve 105,9 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. ABD de Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), Haziran ayında %0,1 olan beklentilerin üzerinde ve %0,2 artış kaydetti. 12 aylık TÜFE artışı %2,7 olarak gerçekleşti. Gıda ve enerji maliyetlerinin dışarıda bırakıldığı çekirdek tüketici fiyatlarındaki artış ise beklentiler paralelinde %0,2 oldu. ABD de Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE), Haziran ayında %0,1 artış beklentilerinin aksine %0,2 geriledi. 12 aylık ÜFE artışı %3,3 seviyesinde gerçekleşti. Çekirdek üretici fiyatları ise %0,2 olan beklentilerin üzerinde %0,3 artış kaydetti. ABD de Haziran ayında sanayi üretimi artışı %0,3 olan beklentilerin üzerinde %0,5 olarak gerçekleşti. Daha önce değişmediği açıklanan Mayıs ayı sanayi üretimi %-0,1 e revize edildi. Kapasite kullanım oranı ise %81,7 düzeyinde gerçekleşti. ABD de Haziran ayında, yeni ev başlangıçları verisi bin adet olan beklentilerin biraz üzerinde ve bin adet olarak açıklandı. ABD Merkez Bankası Başkanı Bernanke, Kongre ye yaptığı konuşmada, büyümenin bu yıl düşük düzeyde olacağını, 2008 de ise hız kazanacağını belirtti. Bernanke, ABD konut piyasasındaki risklerin öngörülenden uzun sürebileceğini ve diğer sektörleri etkileyebileceğini, ayrıca enerji ve emtia fiyatlarındaki yükselişin de enflasyon için risk unsuru olduğunu ifade etti. ABD ekonomisinin 2007 nin ikinci çeyreğinde %3,2 lik beklentilerin üzerinde ve %3,4 büyüdüğü açıklandı. ABD de 2007 nin ilk çeyreğinde %0,6 büyüme kaydedilmişti. ABD de dayanıklı tüketim malı siparişleri, Haziran 2007 de %1,7 lik beklentilerin altında %1,4 artış kaydetti. ABD de Haziran ayında, yeni ev satışları verisi 900 bin adet olan beklentilerin biraz altında ve 834 bin adet olarak açıklandı. Haziran ayı yeni ev satışlarının beklentilerin altında gelmesi ve bazı önemli inşaat firmalarının kâr açıklamalarının beklentileri karşılayamaması üzerine ABD borsalarında başlayan sert düşüşler dünya borsalarını da etkiledi. Şirket bilânçolarının, emlak sektörüne ve yüksek riskli mortgage sektöründeki kredilere ilişkin sorunlara işaret ettiği yönünde yorumlanması da piyasalarda olumsuz karşılandı. ABD de kötüleşen yüksek riskli mortgage kredi piyasası ve konut sektöründeki gerilemeye ilişkin endişeler Dolar ın Yen karşısında son ayların en düşük seviyesine gerilemesine neden oldu. Amerikan Merkez Bankası (FED), faiz oranlarını değiştirmeyerek yüzde 5,25 seviyesinde bıraktı. Böylece Fed, 2006 yılı ortasından bu yana faizleri sabit tutmuş oldu. FED Başkanı ve kurmaylarının yaptığı yarım sayfalık kısa bir yazılı açıklamada, yılın ilk yarısında ılımlı bir ekonomik büyüme yaşandığı ve birkaç haftadır finans piyasalarında yaşanan oynaklığın kredi pazarındaki sorunlardan kaynaklandığı ve piyasalarda düzeltmelerin devam ettiği bildirildi. Açıklamada 3

5 ekonominin önümüzdeki çeyreklerde de olumlu istihdam verileri, gelir artışları ve sağlıklı küresel ekonomi ile desteklenerek büyümeye devam edeceği belirtildi. Euro Alanı Haziran ayı tüketici fiyat enflasyonu (HICP) beklentiler paralelinde %0,1 olarak gerçekleşti. Yıllık artış ise %2 olan beklentilerin altında %1,9 oldu. Bir önceki yılın aynı döneminde yıllık artış %2,5 olarak açıklanmıştı. Euro Alanı nda mevsimsellikten arındırılmış cari denge Mayıs 2007 de 8,6 milyar euro açık verdi ve son 12 aylık dönemde açığın sıfıra yaklaştığı açıklandı. Uluslararası Para Fonu (IMF), Küresel Ekonomik Görünüm Raporu nda, bu yıl ekonomisi %11,2 büyüyen Çin i, dünya ekonomisine en büyük katkı yapan ülke konumuna yerleştirdi. Güçlü büyüme beklentilerinin hâkim olduğu Çin in, ABD ekonomisindeki yavaşlamanın da etkisiyle, hem reel olarak hem de satın alma gücü paritesine göre, küresel ekonomik büyümeye en çok etki eden ülke olduğu açıklandı. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody s, Çin in yabancı para cinsinden kredi notunu A2 den A1 e yükseltti. Gerekçe olarak, Çin in artan döviz rezervleri, yüksek ihracat rakamları ve bankacılığın güçlendirilmesi gösterildi. Londra Dünya Enerji Araştırmaları Merkezi, ham petrolün varil fiyatının dünyada bu yılsonuna kadar 80 doları aşacağı tahmininde bulundu. Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO), rekor düzeydeki sıcaklıklar ve iklim değişikliklerinin, tabiat ve sağlık dengesini bozmasının yanı sıra ekonomiyi de olumsuz etkilediğini bildirdi. Özellikle, Türkiye nin de içinde bulunduğu Güney Doğu Avrupa ülkelerinde, haziran ve temmuz aylarında rekor düzeyde sıcaklıkların kaydedildiği de vurgulandı. Fransız bankası BNP Paribas ın ABD yüksek riskli mortgage sektöründeki sorunlar nedeniyle, üç fonunun değerinin hesaplanmasını geçici olarak durduğunu açıklaması uluslararası borsalarla birlikte yurtiçi piyasaları da olumsuz etkiledi. 4

6 Son Açıklanan Veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan verilere göre; Temmuz ayında üretici fiyatları (ÜFE) bir önceki aya göre %0,06 oranında artarken, tüketici fiyatları da (TÜFE) %-0,73 oranında düşüş göstermiştir nin ilk yedi ayı itibarıyla enflasyon, üretici fiyatlarıyla %3,05 ve tüketici fiyatlarıyla %3,11 düzeyinde gerçekleşirken, bir önceki yılın aynı ayına göre sırasıyla, %2,08 ve %6,90 oranlarında artış göstermiş oldu. Temmuz ayında, ana harcama grupları itibarıyla ÜFE deki en yüksek aylık artış %4,89 ile metal cevheri madenciliği ve %3,92 ile elektrik, gaz üretimi ve dağıtımı alt sektörlerinde, % / /08 06/09 Yıllık Enflasyon / en büyük düşüş ise %-3,28 ile deri mamul imalatı ve %-2,81 ile tekstil ürünleri imalatı sektörlerinde görülürken; TÜFE deki en yüksek aylık artış %0,72 ile eğitim grubunda, en büyük düşüş ise %7,71 ile giyim ve ayakkabı alt sektöründe gerçekleşmiştir. TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre, 2007 yılı Haziran ayında ihracat geçen yılın aynı ayına göre %14,2 oranında artarak milyon dolar, ithalat ise %15,6 oranında artarak milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde dış ticaret açığı %18 oranında artarak milyon dolardan milyon dolara yükselmiştir Haziran ayında %62,7 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2007 Haziran ayında %61,9 olarak gerçekleşmiştir. % /11 06/12 07/01 Aylar 07/02 07/03 07/04 ÜFE /05 Karşılama oranı (ihracat/ithalat) /06 TÜFE Ocak-Haziran döneminde; 2006 yılının aynı dönemine Aylar göre ihracat %23,9 oranında artarak 49,4 milyar dolar ve ithalat ise %16,8 oranında artarak 77,4 milyar dolar olarak gerçekleşirken dış ticaret açığı da %6,1 oranında artarak 26,4 milyar dolardan 28,0 milyar dolara yükselmiştir Ocak-Haziran döneminde de, Avrupa Birliği nin (AB) ihracattaki ağırlığı (%57,4) devam etmiştir. Geçen yılın aynı dönemine göre AB ülkelerine yapılan ihracat %25,2 oranında artarak 28,4 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, ithalatın da %41,2 si AB ülkelerinden yapılmıştır Ocak-Haziran döneminde, fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi kara taşıtları ve bunların aksam, parçaları (7,6 milyar dolar) olurken; bu fasılı demir ve çelik (4,2 milyar dolar), makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçaları (4,2 milyar dolar) ve örme giyim eşyası (3,9 milyar dolar) izlemiştir. Aynı 07/07 5

7 dönemde, ithalatta ise en büyük kalemler, sırasıyla, mineral yakıtlar, mineral yağlar (14,7 milyar dolar), makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçalarıdır (10,3 milyar dolar). İthalattaki payı %73,9 olan ara mallarının ithalatı geçen yılın aynı dönemine göre %21,7 oranında artarken, tüketim malları ithalatı %-1,1 oranında azalmıştır. TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2007 yılı Haziran ayında bir önceki yılın Haziran ayına göre ihracat miktar endeksi %4,6, ithalat miktar endeksi %10,3 oranında artarken, ihracat birim değer endeksi %9,2 oranında, ithalat birim değer endeksi de %7 oranında artmıştır. Ana sektörler itibarıyla, geçen yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %22,1 oranında düşerken, balıkçılık sektöründe %36,3, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %15,1 ve imalat sanayii sektöründe %5,7 oranında artış göstermiştir. İthalat miktar endeksleri de aynı dönemde; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %2,7 oranında düşüş gösterirken, tarım ve ormancılık sektöründe %44 ve imalat sanayii sektöründe %11,2 oranında artış göstermiştir. Haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre, ihracat birim değer endeksleri, lokomotif sektör olarak adlandırabileceğimiz tekstil ürünlerinde %8,7 ve giyim eşyası sektöründe ise %7,3 oranında artmıştır. Bu gelişmelerden sonra, 2007 yılının ilk aylarından itibaren ihracat lehine devam eden dış ticaret hadleri bu eğilimini, Mart ve Nisan ayları hariç, devam ettirmiştir. Haziran ayında bir önceki aya göre ihracat fiyatları %0,2 oranında artarken ithalat fiyatlarının %- 0,5 oranında azalması, dış ticaret haddini bir önceki aya göre 0,7 puan artışla 98,2 seviyesinde yine ihracat lehinde devam ettirmiştir. % 100,0 98,0 96,0 94,0 92,0 90,0 Dış Ticaret Hadleri (%) 98,2 97,7 97,9 97,7 97,5 97,2 97,6 96,2 97,4 97,3 96,1 95,5 94,5 Aylar 92,7 92,2 93,9 92,1 94, Aylar TÜİK tarafından açıklanan, 1997=100 temel yıllı Aylık Sanayi Üretim Endeksi, 2007 yılı Haziran ayında, bir % Aylık Sanayi Üretim Endeksi Artışı önceki yılın aynı ayına göre 20 %1,8 oranında artarak 149, olmuştur. Sanayiinin alt sektörleri düzeyinde, bir önceki yılın aynı ayına göre madencilik sektörü endeksi %2,9, imalat sanayi sektörü -5 endeksi %1,1 ve elektrik, gaz -10 ve su sektörü endeksi de %8, oranında artış göstermiştir yılı altı aylık ortalamalar bir önceki yılın altı aylık ortalamaları ile karşılaştırıldığında, toplam sanayi sektörü endeksinin %5,3 oranında artış gösterirken madencilik sektörü endeksinin %10,3, imalat sanayi sektörü 6

8 endeksinin %4,7 ve elektrik, gaz ve su sektörü endeksinin ise %9,2 oranında artış gösterdiği görülmektedir yılı Haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre İmalat Sanayi Üretim Endeksinde en yüksek yüzde değişim oranı %16,5 ile ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç) imalatında görülürken, bunu %12,4 ile b.y.s. elektrikli makine ve cihazların imalatı ve %10,0 ile de plastik-kauçuk ürünleri imalatı takip etmektedir. TÜİK tarafından yapılan açıklamalara göre; 2007 yılı Haziran ayında; geçen yılın aynı ayına göre giriş yapan yabancı ziyaretçi sayısı %17,1 oranında artarak kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam geçen yılın aynı ayında kişiydi. Ülkemizden çıkış yapan yabancı ziyaretçiler de geçen yılın aynı ayına göre %18,5 oranında artarak kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam, bir önceki yılın aynı ayında ise kişi seviyesindeydi. T.C. Merkez Bankası tarafından, Ödemeler Dengesine ilişkin yayınlanan son verilere göre; 2006 yılı Haziran ayında milyon dolar olarak gerçekleşen cari işlemler açığı, bu yılın Haziran ayında %15,7 oranında artarak milyon dolara yükselmiştir. Alt kalemler itibarıyla bakıldığında; ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre %14,8 oranında artarak milyon dolara çıktığı, hizmetler dengesindeki fazlanın %2,4 oranında büyüyerek milyon dolara çıktığı, gelir dengesindeki açığın %9,8 azalarak 490 milyon dolara düştüğü ve cari transferlerden kaynaklanan girişlerin %10,6 büyüyerek 125 milyon dolar olarak gerçekleştiği gözlemlenmiştir. Bunun sonucu olarak, 2007 yılının Ocak-Haziran döneminde cari açık, bir önceki yılın aynı dönemine göre %0,1 oranında artarak milyon dolardan milyon dolara yükselmiştir yılının Ocak-Haziran döneminde gerçekleşen 19,6 milyar dolarlık cari açığın finansmanına baktığımızda, finans hesaplarında gerçekleşen net sermaye girişinin, bir önceki yılın aynı dönemine göre %10,1 azalarak, 16,7 milyar dolar olarak gerçekleştiği görülmektedir. Bu dönemde gözlemlenen başlıca gelişmeler şu şekilde özetlenebilir: Doğrudan yatırımlar kaleminde 10,3 milyar dolar ve portföy yatırımlarında 6,1 milyar dolar net giriş gerçekleşmişken, ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan diğer yatırımlar kaleminde ise 7,2 milyar dolar net giriş kaydedilmiştir. Bu gelişmeler sonucu resmi rezervlerde 6,9 milyar dolar artış olmuştur. Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; itibariyle, Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku, 341,5 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Toplam borç stokunun 222,3 milyar YTL tutarındaki kısmı Türk Lirası cinsinden, 117,5 milyar YTL tutarındaki kısmı döviz cinsinden ve geriye kalan 1,6 milyar YTL tutarındaki kısmı ise dövize endeksli borçlardan oluşmaktadır Haziran sonu itibariyle toplam borç stokunun %54,1 i iç piyasaya, %20,2 si ise kamu kesimine olan iç borçlardan oluşurken, dış borçların ağırlığı %25,7 olarak gerçekleşmiştir. Merkezi yönetim toplam borç stoku, 2007 yılı Mayıs ayına göre YTL bazında %1,8, dolar bazında ise %0,3 oranında azalış göstermiştir. İç borç stokunun alacaklılara göre dağılımına baktığımızda; 2007 yılı Mayıs ayında %71,6 olan piyasa payının, Haziran 2007 sonu itibarıyla %72,8 e yükseldiği görülmektedir. İç borç stokunun ortalama vadeye kalan gün sayısı ise, 2007 yılı Mayıs ayında 26,1 ay iken, Haziran ayı itibarıyla, 26,9 ay olarak gerçekleşmiştir. 7

9 Maliye Bakanlığı ndan yapılan açıklamaya göre; Mayıs 2007 de yaklaşık 2 milyar YTL fazla veren Merkezi Yönetim Bütçesi, 2007 Haziran ayında 2,5 milyar YTL açık verdi. Yıl sonu bütçe açığı hedefi yaklaşık 16,8 milyar YTL olarak belirlenmişti. Haziran ayında faiz dışı denge de 687 milyon YTL fazla verdi. Haziran sonu itibarıyla oluşan faiz dışı fazla (21 milyar YTL), yılın tamamı için hedeflenen 36,1 milyar YTL nin yaklaşık olarak %58,2 sine karşılık gelmektedir yılı Haziran ayında, bütçe harcamaları 17,2 milyar YTL, bütçe gelirleri ise 14,4 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Faiz harcamalarının 3,2 milyar YTL olduğu bu ayda, vergi gelirleri 11,4 milyar YTL ile merkezi yönetim bütçe gelirlerinin %78,9 unu oluşturmuştur (bir önceki ay bu oran %80,6 idi). Türkiye İstatistik Kurumu ve Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık Tüketici Eğilim Anketi ne göre, 2007 yılının Mayıs ayında 94,96 olan Tüketici Güven Endeksi, 2007 yılının Haziran ayında, %0,82 oranında azalarak 94,17 değerine gerilemiştir. Ankete göre, Güven Endeksindeki düşüş, tüketicilerin gelecek dönem satın alma güçlerine, gelecek dönem genel ekonomik duruma, gelecek dönem iş bulma olanaklarına ve mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğuna ilişkin değerlendirmelerinin kötüleşmesinden kaynaklanmaktadır. T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2007 yılının Haziran ayında 111,8 düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi, Temmuz da bir önceki aya göre %0,5 oranında artarak 112,4 düzeyinde gerçekleşmiştir. Endeksin Temmuz ayındaki artışında, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı ve istihdam beklentisi, geçmiş üç aydaki toplam sipariş miktarı, gelecek üç aydaki üretim hacmi ve mevcut toplam sipariş miktarı etkili olmuştur. Buna karşılık mevcut mamul mal stok miktarı, sabit sermaye yatırım harcaması ve genel gidişat eğilimi endeksi azalış yönünde etkileyen faktörler olmuştur. T.C. Merkez Bankası nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği Ağustos Ayı I. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2007 yılında %5,4 büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %7,15 oranında artacağı, cari işlemler açığının 32,1 milyar dolar ve dolar kurunun 1,3623 YTL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %6,31 ve %5,35 düzeyindedir. 12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %15,67, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %15,35 olarak beklenmektedir. Bir önceki beklenti anketi ile karşılaştırıldığında, Ağustos Ayı I. Dönem Beklenti Anketi nde, yıl sonu itibarıyla, Türkiye nin büyüme ve cari açık beklentisinin arttığını, enflasyon, dolar kuru ve faiz oranı beklentisinin düştüğü görülmektedir. TÜİK tarafından açıklanan, Hanehalkı İşgücü Araştırması 2007 Mayıs Dönemi (Nisan, Mayıs, Haziran) Sonuçları na göre; 2007 yılı Mayıs döneminde, çalışma çağındaki nüfus geçen yılın aynı dönemine göre 854 bin kişi artarak 52 milyon 415 bin kişiye ulaşmıştır. İstihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 449 bin kişi artarak 23 milyon 309 bin kişiye ulaşırken, işgücüne katılma oranı %48,8 olarak gerçekleşmiştir. İşsizlik oranı %8,8 den %8,9 a çıkarken, tarım dışı issizlik oranı %11,5 düzeyinde kalmıştır. Bu dönemde, istihdam edilenlerin %27,7'si tarım, %19,1 i sanayi, %5,9'u inşaat, %47,3 ü ise hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, tarım sektöründe istihdamın payının 0,7 puan azaldığı, buna karşılık sanayi sektörünün payının ise 0,4 puan, hizmetler sektörünün payının ise 0,2 puan arttığı görülmektedir. 8

10 Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler 29 Haziran 3 Ağustos 2007 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, sadece 2 milyon YTL seviyesinde artış göstererek milyon YTL düzeyine yükselmiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi 7,2 oranında azalırken, İç Varlıklar kalemi %4,81 düzeyinde artış göstermiştir. Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %3,15 oranında azaldığı görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminin %1,88, İç Yükümlülükler kaleminin de %3,89 düzeyinde azalış kaydettiği göze çarpmaktadır. Bankalar Mevduatı kaleminde görülen %18,60 düzeyindeki daralmaya bağlı olarak, bu dönem Rezerv Para kalemi %6,25 oranında azalırken, Emisyon Hacminde %1,50 lik bir artış gerçekleşmiştir. Buna karşılık Merkez Bankası nın politika araçlarından Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar ve Kamu Mevduatı kalemlerinde sırasıyla %50,82 ve %60,12 gibi yüksek oranlarda artış kaydedildiği göze çarpmaktadır. Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemindeki sözkonusu artışla Merkez Bankası nın piyasaya olan borç stoku 7,4 milyar YTL düzeyine ulaşmıştır. Bu durum Merkez Bankası nın enflasyonla mücadele konusunda kararlı duruşunun devam ettiğine dair önemli bir gösterge niteliğindedir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon YTL.) Son Yıl Değişim Dönem AKTİFLER DIŞ VARLIKLAR İÇ VARLIKLAR PASİFLER TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ DIŞ YÜKÜMLÜKLER İÇ YÜKÜMLÜKLER Döv. Ol. Takip Ol. Mev Bankaların Döviz Mevduatı MERKEZ BANKASI PARASI REZERV PARA Dolaşıma Çıkan Banknot Bankalar Mevduatı Diğer Kalemler DİĞER MB PARASI APİ den Doğan Borçlar Kamu Mevduatı TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) Kaynak: TCMB 29 Haziran 3 Ağustos 2007 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, milyon dolar artış göstererek milyon dolar düzeyine yükselmiştir. Tahvil-Bono Piyasası Temmuz ayının ikinci haftasına %17,94 seviyesinden başlayan piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 6 Mayıs 2009 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, 9

11 iki haftayı geçen bir periyot boyunca aşağı yönlü seyir izledi Temmuz haftasında TC Merkez Bankası nın yılın son çeyreğinde faiz indirimine gidebileceği beklentisi ile %17,66 düzeyine inen gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, Temmuz haftasında da genel seçimlerden tek parti iktidarının devam edeceği yönünde bir sonuç çıkacağına ilişkin beklentinin güçlenmesi ve dış piyasalardaki olumlu havanın etkisi ile %17,42 seviyesine kadar geriledi. Tahvil-bono piyasası gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, genel seçimler sonrasında %17,18 seviyesine kadar gerilese de ilerleyen günlerde uluslararası borsalarda satış baskısının artmasına bağlı olarak yükselişe geçti. Temmuz ayının son günlerinde %17,91 Getiri oranı (%) Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi düzeyine kadar yükselen gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, Ağustos ayının ilk günlerinde etkili olan alımlar sonucunda %17,36 seviyesine geriledi. Ancak ilerleyen günlerde ABD deki mortgage kredilerinde görülen sorunlara bağlı olarak yüksek riskli mortgage kredilerine dayalı menkul kıymetlere yatırım yapan fonların yüksek miktarlarda zarar yazdıkları haberleriyle uluslararası borsalara paralel olarak satışların yoğunlaştığı tahvil-bono piyasasında gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, 10 Ağustos tarihli işlem gününü bir önceki haftaya göre 34 baz puanlık yükselişle %17,70 düzeyinden kapattı. Döviz Piyasası Temmuz ayının ikinci haftasına 1,2971 YTL düzeyinden başlayan dolar kuru, alternatif piyasalarda görülen alımlara bağlı olarak hafta boyunca aşağı yönde hareket etti ve 13 Temmuz tarihli Merkez Bankası gösterge kuru itibariyle 1,2729 YTL seviyesine kadar geriledi. Dolar kurundaki sözkonusu gevşeme eğiliminin, genel seçimler öncesinde ivme kazanarak devam ettiği görüldü. 20 Temmuz tarihli Merkez Bankası gösterge kuru itibariyle 1,2542 YTL düzeyine YTL Tarih ABD Dolar Denge Kuru gerileyen dolar, genel seçimlerden beklentiler doğrultusunda tek parti iktidarın devamı yönünde bir sonuç çıkmasına bağlı olarak son altı yıl içerisinde gördüğü en düşük değer olan 1,2421 YTL seviyesine kadar gevşedi. Ancak bu seviyelerden gelen kâr realizasyonları, uluslararası piyasalardaki satışların etkisiyle hız kazandı ve dolar kuru yaklaşık bir aylık bir aradan sonra tekrar 1,30 YTL düzeyinin üzerine çıktı. Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,3084 YTL düzeyine kadar yükselen dolar kuru, 6-10 Ağustos haftasını 1,2968 YTL den kapattı. Son bir aylık sürede dönem başı ve sonu itibariyle dolar, YTL karşısında önemli bir değişiklik kaydetmezken, euro 5,8 değer kazanmıştır Tarih

12 Temmuz ayının ikinci haftasına 1,3594 seviyesinden başlayan /$ paritesi, ABD de yüksek riskli mortgage kredi piyasasına ilişkin artan kaygılar ve FED Başkanı Bernanke nin Kongre de yaptığı konuşmaya bağlı olarak Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,3818 düzeyine kadar yükseldiyse de ilerleyen günlerde ABD büyüme verisinin etkisiyle düşerek 10 Ağustos tarihli Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,3676 seviyesine gerilemiştir. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Temmuz ayının ikinci haftasına puan düzeyinden başlayan İMKB Bileşik Endeksi, önce uluslararası borsalardaki yükselişlerin etkisiyle , ardından da genel seçimler öncesinde tek parti iktidarının beklentisiyle puan seviyelerini geçti. Genel seçimlerin tek parti iktidarının devamı şeklinde sonuçlanmasının ardından yükselişini sürdüren bileşik endeks, gerek gün kapanışı gerekse de seans içerisinde gördüğü değer itibariyle tarihi rekor seviyelerine ulaştı. 23 Temmuz tarihli işlem gününü rekor kapanış seviyesi olan puandan tamamlayan bileşik endeks, 24 Temmuz tarihinde gördüğü puan ile de tarihi zirvesini yapmış Endeks İMKB Bileşik Endeksi oldu. Ancak bu seviyelerden gelen kâr satışları, uluslararası borsalarda görülen satış baskısıyla hız kazandı ve bileşik endeks Temmuz haftasını puana kadar gerileyerek kapattı. Ağustos ayının ilk günlerinde ise önce ABD mortgage piyasasına yönelik artan endişeler ardından da mortgage kredilerine yatırım yapan bazı fonların büyük zararlar yazmaları sonucunda iflasın eşiğine geldiklerine ilişkin haberlerle uluslararası borsalara paralel olarak düşüşünü sürdüren bileşik endeks, 10 Ağustos tarihli piyasa kapanışı itibariyle puan seviyesine kadar geriledi. İMKB Bileşik Endeksi bu dönemde %1,42 oranında değer kaybederken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da %71,30 düzeyinden %71,15 seviyesine gerilemiştir. Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri 3 Temmuz 3 Ağustos 2007 döneminde bankacılık sektörü toplam mevduat hacminde önemli bir değişiklik kaydedilmezken, vadesiz mevduatların %3,3 oranında azaldığı görülmektedir. Bu dönemde toplam krediler ise %2,9 oranında artış göstererek 255 milyar YTL düzeyini geçmiştir. Toplam kredilerin dağılımına bakıldığında, YTL kredilerin bu dönem %3,9 düzeyinde artarken, yabancı para cinsinden kredilerin ise 2 seviyesinde gerilediği dikkati çekmektedir. Bankacılık sisteminin, topladığı mevduat cinsinden kaynakları krediye dönüştürme kabiliyetini ifade eden krediler/mevduat oranı, bu dönem toplam kredilerde kaydedilen sözkonusu artışa bağlı olarak %78,1 düzeyine yükselmiştir. Diğer taraftan bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacminin bu dönem %7,7 gibi yüksek bir oranda artış göstermesi dikkat çekicidir. Sözkonusu bu artış sonucunda, sektördeki tahsilât sorununun boyutunu gösteren takipteki alacakların kredilere oranının, %3,68 düzeyine yükseldiği görülmektedir Tarih

13 Bankacılık Sektörü * İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon YTL.) Değişim (%) Yıl Sonuna Göre Dönem MEVDUAT VE FONLAR TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR ,3 0,1 Vadeli ,3 0,7 Vadesiz ,3-3,3 KREDİLER TOPLAM KREDİLER ,9 2,9 YTL ,5 3,9 YP ,9-0,2 YP Krediler/Toplam Krediler (%) 26,1 25,3 24,5 Krediler ** /Mevduat (%) 72,8 75,8 78,1 Takipteki Alacaklar (Brüt) ,5 7,7 Takipteki Alacaklar / Krediler (%) 3,66 3,52 3,68 Menkul Değerler Portföyü ,3 0,7 MDP/ Mevduat (%) 49,7 48,5 48,8 (*): 30 Mayıs tarihinden itibaren BDDK nın yayınladığı verilere katılım bankaları rakamlarının da dahil edilmesi nedeniyle yukarıdaki değerler önceki raporlarımız ile farklılık göstermektedir. (**): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt) Kaynak: BDDK Haziran ayının ikinci yarısında 3 oranında gerileyen bankacılık sektörü menkul değerler portföyü, bu dönem 7 düzeyinde artış gösterirken, bu artışa bağlı olarak da MDP/ Mevduat oranı, 3 Ağustos tarihi itibariyle %48,8 seviyesine yükselmiştir. İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür /2340 oktay-k@tkb.com.tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı /2340 m-simsek@tkb.com.tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman /2356 f-bayraktar@tkb.com.tr Mustafa Tosun Kıdemli Uzman /2355 mustafa-t@tkb.com.tr 12

14 MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz GSMH (Milyon $) * Büyüme Oranı 7,6 6, ,7 * İmalat Sanayi KKO (%) 80,3 81,0 78,3 80,3 81,9 81,8 83,4 84,0 - İşsizlik Oranı (%) 10,3 9,9 11,0 11,4 10,4 9, Enflasyon (ÜFE) (%) 2,66 11,58-0,05 0,95 0,97 0,8 0,39-0,11 0,06 Enflasyon (TÜFE) (%) 7,72 9,65 1,00 0,43 0,92 1,21 0,50-0,24-0,73 TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 171,4 160,2 165,0 167,9 165,7 170,4 173,5 176,0 176,8 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) ** Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) ** İhracat-FOB (Milyon $) İthalat-FOB (Milyon $) İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (%) ** 69,7 69,0 69,2 74,6 74,7 71,8 69,4 69,2 - Bütçe Gelirleri (Milyon YTL) Vergi Gelirleri (Milyon YTL) Diğer Gelirler (Milyon YTL) Bütçe Harcamaları (Milyon YTL) Faiz Harcamaları (Milyon YTL) Faiz Hariç Harcamalar (Milyon YTL) Bütçe Dengesi (Milyon YTL) Faiz Dışı Denge (Milyon YTL) Merkezi Yönetim Top. İç Borç Stoku (Milyon $) Merkezi Yönetim Top. Dış Borç Stoku (Milyon $) **: 2007 birinci çeyrek **: TCMB nin Ödemeler Dengesi sunumu itibariyle olup genel mal ticareti rakamlarını içermektedir. Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT 13